Theravada Manastır ve Ruhbanlık Ekolleri

Budizm Sri Lanka’ya ilk kez MÖ 249 yılında, Hint İmparatoru Ashoka’nın oğlu Mahinda’nın misyoner heyetiyle gelmiştir. İlk Sri Lankalı bhikshular o dönemde manastır düzenine katılmıştır. Theravada isminin kullanılmaya başlandığı tarih tartışma konusu olmakla beraber, burada kolaylık olsun diye bu Budist ekole “Theravada” diyeceğiz. Theravada bhikshuni rahibelik ekolü daha sonra İmparator Ashoka’nın kızı Sanghamitta’nın adaya gelişiyle birlikte, MÖ 240 yılında Sri Lanka’ya aktarılmıştır. MÖ 1050 itibarıyla, Tamil istilası ve akabinde Sri Lanka’nın Chola İmparatorluğu’nun egemenliğine girmesi sonucunda, bu rahibelik ekolü sona ermiştir.

Sözlü gelenek uyarınca, İmparator Ashoka ayrıca Suvarnabhumi (San. Suvarnabhumi) Krallığı’na da iki temsilcisi Sona ve Uttara’yı göndermiş, onlar da burada Theravada Budizmi ile bhikshu rahiplik ekolünü başlatmıştır. Çoğu alim bu krallığı güney Burma’daki Mon (Tailaing) halkı ve Thaton liman şehriyle özdeşleştirir. Bununla beraber, bhikshuni rahibelik ekolünün bu dönemde mi yoksa daha sonra mı aktarıldığı kesin olarak bilinmemektedir.

Theravada Budizmi en azından MÖ ilk yüzyıldan itibaren Kuzey Burma’nın çeşitli Pyu şehir devletlerinde mevcut olmakla beraber, Mahayana, Hinduizm ve ruhlara hayvan kurban etme pratiğini içeren yerli Ari diniyle karışmıştır. MS on birinci yüzyılın ortalarında Kral Anawrahta kuzey Burma’yı birleştirdi, Thaton’daki Mon Krallığı’nı fethetti, Pagan’ı başkent yaptı ve Theravada Budizmi ile manastır ve ruhbanlık ekollerini bütün krallığına yaymak için Mon bhikkhusu Arahanta’yı davet etti.

Sri Lanka’da MS 1070’de Cholas’ın yenilgiye uğraması ve yeni başkentin Polonnaruwa olmasıyla, Sri Lanka’da Theravada bhikshu rahiplik ekolü Pagan’dan davet edilen bhikshular tarafından yeniden kuruldu. Fakat Mon bhikshuni ekolünün saflığını sorgulayan Kral Anawrahta, bhikshuni rahibelik ekolünü yeniden kurmak için bhikshuni göndermedi. Böylece, bhikshunilerin Theravada manastır ve ruhbanlık ekolü bu dönemde Sri Lanka’da yeniden canlanamadı. Metinlerde Burma’da bir bhikshuni rahibe manastırının varlığına dair son işaret, Pagan’ın Moğol istilasında ele geçirildiği MS 1287 tarihine aittir.

Sri Lanka, istila edildiği MS 1215’ten başlayarak 1236’ya kadar Kalinga (günümüz Doğu Hindistan’ında Orissa) Kralı Magha’nın egemenliği altında kalmıştır. Bu dönemde, Sri Lankalı bhikshu sangha fevkalade zayıflamıştır. Kral Magha’nın yenilmesiyle birlikte, günümüz güney Hindistan’ında Tamil Nadu’da bulunan, zayıf düşmüş Chola Krallığı’nda bir Budist merkezi olan Kanchipuram’dan gelen Theravada bhikshuları, bhikshu rahiplik ekolünü canlandırmak için MS 1236’da Sri Lanka’ya davet edildiler. Hiçbir Tamil bhikshunisinin davet edilmemiş olduğu gerçeği, bu dönemde Güney Hindistan’da artık Theravada bhikshuni sanghası kalmamış olduğunu gösterir. Metinlerde Bengal de dahil olmak üzere Kuzey Hindistan’da bir bhikshuni sanghanın varlığına dair son işaret, MS on ikinci yüzyılın sonlarına aittir. Rahibelerin hangi bhikshuni yemin ekolünü benimsediği kesin olarak bilinmemektedir.

Tayland’daki Sukhothai Krallığı’nın Kralı Ramkhamhaeng, MS on üçüncü yüzyılın sonlarında Sri Lanka’dan gelen Theravada Budizmi’ni Tayland’da tesis etmiştir. Bu dönemde Sri Lanka’da artık bir bhikshuni sanghası bulunmadığından, Theravada bhikshuni rahibelik ekolü Tayland’a asla ulaşmamıştır. Yalnızca bhikshu ekolü gelmiştir. Theravada MS on dördüncü yüzyılın başlarında Tayland’dan gelerek Kamboçya’da ve çok geçmeden Kamboçya’dan gelerek Laos’ta kurulduğundan, Theravada bhikshuni rahibelik ekolü bu ülkelere de asla ulaşmamıştır.

Theravada ülkeleri arasında yalnızca Sri Lanka Theravada bhikshuni rahibelik ekolünü resmen yeniden tesis etmiş, bu da MS 1998 senesinde olmuştur. O zamana kadar, Sri Lanka’daki kadınların bhikkhuni değil, yalnızca “on ilkeli uygulayıcı” anlamına gelen dasa sil mata olmalarına izin veriliyordu. Bu gibi ruhban olmayan kadınlar cübbe giyip cinsel hayattan uzak bir yaşam sürmelerine rağmen, manastır sanghasına mensup kabul edilmezler. Burma ve Kamboçya’da kadınların yalnızca, Burma’da assilashin ve Kamboçya’da da donchi veya yieychi olarak bilinen “sekiz ilkeli uygulayıcı” olmalarına izin verilir. Burma’da bazı kadınlar ayrıca on ilkeyi kabul eder. Tayland’da maechi (maeji) diye bilinen “sekiz ilkeli uygulayıcılar” olabilirler. Theravada Budizmi’nin MS 1864’te Burma sahillerindeki Arakan bölgesinden gelerek, Bangladeş’in Chittagong Bölgesi’nde ve Chittagong Dağlık Bölgesi’nde yeniden canlanmasından beri, burada kadınlar sekiz ilkeli uygulayıcılar olmuşlardır.

Top