حیاتیات اتے سُرت اوپر قائم درد مندی

دردمندی دیاں تِن قسماں نیں:

• پہلی قسم اوہ وے جیہڑی رشتے داراں اتے عزیزاں لئی اے۔ پر موہ سبب ایس دی لاگ حدل اے۔ نکی جئی گل تے ایہ چھیتی نال غصے بلکہ نفرت وچ بدل سکدا ہے۔
• دردمندی دی دوجی قسم اوہ ہے جیہڑی دکھی ہستیاں لئی اے، ایس دی بنیاد ترس کھاون اوپر ہے۔ ایس قسم وچ اسی اوہناں نوں اپنے توں نیواں سمجھنے آں اتے اپنے آپ نوں اوہناں توں چنگا۔ ایہ دو قسم دی دردمندی دی بنیاد پریشان کرن والے جذبیاں اوپر ہے، اتے ایس لئی، ایہ مصیبت دا سبب بندے نیں۔
• تیجی قسم دی دردمندی نرول ذات والی ہے۔ ایس دی بنیاد ہمدردی اتے ستکار اوپر ہے۔ ایس وچ اسی ایہ محسوس کرنے آں کہ ہور لوکیں وی ساڈے وانگوں نیں؛ اوہناں نوں وی ساڈے وانگوں خوشی پاون اتے دکھ توں بچن دا حق ہے۔ ایس سُدھ موجب اسی اوہناں لئی موہ، پیار اتے دردمندی محسوس کرنے آں۔ ایہ تیجی قسم دی دردمندی پکے پکھ دی اے۔ ایس دا اپراجن تعلیم، تربیت، اتے عقل راہیں ہوندا ہے۔ دردمندی جنّی پکی ہوندی اے اونی ہی فائدہ مند۔

دردمندی دیاں ایہ تِن قسماں دو پکھ وچ ونڈیاں جاوندیاں نیں۔ پہلیاں دو اجیہے جذبیاں توں آوندیاں نیں جیہڑے کسے نیوراتی حالت دے سبب آپوں ہی پیدا ہوندے نیں۔ تیجی قسم اوہ جذبہ ہے جس دی بنیاد عقل اوپر ہے۔

اجیہی دردمندی جس دی بنیاد عقل اوپر ہووے اتے اوہ پکھ پات توں پاک ہووے اوس نوں ککنتا توں شکتی ملدی ہے۔ جمدیاں ہی – بھاویں انسان، ممولیا یا پرند ہووے – سمندری کچھو کُمے اتے باہمن بارے میں نئیں جاندا – ساڈے اندر اپنی ماں لئی ان پکھ پیار ہوندا اے، بھاویں اسی اوس نوں نئیں پچھاندے۔ اسی اودے لئی اک فطری کھِچ، موہ، اتے پیار محسوس کرنے آں۔ ماں وی قدرتی طور تے نویں جماندرو لئی موہ تے پیار محسوس کردی ہے۔ ایس پاروں، اوہ بالڑ دی سیوا کردی اتے اوس نوں ددھ پلاوندی ہے۔ ایہ پیار بھری دیکھ بھال نیانے دی صحت مند پرورش دی بنیاد بن جاوندی ہے۔

ایس توں سانوں پتہ لگدا اے کہ دردمندی دی بنیاد حیاتیات اوپر قائم موہ اتے پیار اوپر ہے۔ ایہ سب توں ودیہ تحفہ اے جو سانوں ملدا اے، اتے ایہ ساڈیاں ماواں کولوں آوندا ہے۔ جدوں اسی ایہناں بیجاں دی سرت اتے شکشا نال سیوا کرنے آں، تے اوہ سچ مچ دی دردمندی بن جاندے نیں – ان پکھ اتے سبناں لئی اکو جیہا ایس بنیاد اوپر کہ اسی سب برابر آں۔

نیانے لئی موہ دھرم، قانون، یا پولس دے حکم توں نئیں آوندا۔ ایہ فطرت ولوں آوندا ہے۔ تے ایس لئی بھاویں دھرم دی دسی ہوئی دردمندی چنگی گل اے، پر ایس دی اصلی بنیاد حیاتیاتی عنصر اے۔ ایہ جس نوں میں "سیکولر سنسکار" آکھنا وان، اوس دی بنیاد اے۔ دھرم دا کم نرا ایس نوں ہور پکا کرنا اے۔

کجھ لوکاں دا وچار اے کہ اچار وہار اُکّا ہی دھرم راہیں آونا چاہیدا اے۔ کجھ ہور انج سوچدے نیں کہ سنسکاری سُدھ بُدھ تربیت نال آ سکدی اے۔ کجھ لوکاں دا خیال اے کہ "سیکولر" دا مطلب دھرم نوں رد کرنا اے۔ کجھ ہوراں دا وچار اے کہ "سیکولر" دا مطلب ہے سب دھرماں دا ستکار، بنا کسے پکھ دے، جس وچ ناستک وی رلت نیں، جویں بھارت دے آئین وچ لکھیا ہے۔ ایہ دوجے پکھ دا ستکار، اچیچ جس دی بنیاد دردمندی اوپر ہووے، ساڈی فطرت وچ شامل نیں۔ جویں ماں تے نویں جم بالڑ، اوہناں اندر ایہ آپوں ہی پیدا ہوندے نیں کیوں جے اوہناں دی بقاء لئی ایہ ضروری نیں۔ ایس حیاتیاتی بنیاد دی وجہ توں ایہ زیادہ پکے پیڈھے نیں۔

 جدوں اسی اپنے من وچ رُجھے ہوئیے، اوس ویلے ساڈے من اتے دل بند ہوندے نیں تے ساڈے لئی ہوراں نال گل بات اوکھی ہو جاوندی ہے۔

جدوں نیانے رل کے کھیڈدے نیں تے اوہ دھرم، نسل، سیاست، یا خاندان بارے نئیں سوچدے۔ اوہ اپنے سنگی ساتھیاں کولوں اک مسکان ملن تے خوش ہوندے نیں، اتے اوس دے بدلے، اوہناں نال چنگا ورتا کردے نیں۔ اوہناں دے من اتے دل کھلے ہوندے نیں۔ دوجے پاسے، وڈے ایہناں شیواں اوپر بڑا زور دیندے نیں – نسلی اتے سیاسی نکھیڑ، وغیرہ۔ ایس پاروں اوہناں دے من اتے دل سوڑے ہوندے نیں۔

دوہناں وچکار نکھیڑ اوپر دھیان دیوو۔ جدوں ساڈے اندر دردمندی ہووے، ساڈے من اتے دل کھلے ہوون دے اتے اسی بڑی سوکھ نال (ہوراں نال) گل بات کر سکاں دے۔ جدوں اسی اپنے من وچ رُجھے ہوئیے، اوس ویلے ساڈے من اتے دل بند ہوندے نیں تے ساڈے لئی ہوراں نال گل بات اوکھی ہو جاوندی ہے۔ غصے نال شریر دا دفاعی نظام کمزور پے جاوندا اے، جد کہ دردمندی ساڈے دفاعی نظام نوں مظبوط کردی ہے۔ غصے اتے ڈر نال اسی سوں نئیں سکدے اتے جے سوں وی جائیے، تے ساہنوں ڈراؤنے سفنے آوندے نیں۔ جے ساڈا من شانت ہووے، سانوں چنگی نیندر آوندی اے۔ سانوں نیندر دی گولیاں دی لوڑ نئیں پیندی – ساڈی شکتی وچ توازن ہوندا ہے۔ پریشانی ہیٹھ، ساڈی شکتی گھمن گھیریاں کھا رہی ہوندی اے اتے اسی گھابرے ہونے آں۔

گل نوں صحیح تے صاف طراں سمجھن لئی، ساڈا من شانت ہونا چاہیدا اے۔ جے اسی غصے وچ ہوئیے، تے اسی حقیقت نوں نئیں تک سکدے۔ ایس پاروں، چوکھیاں مصیبتاں، جگتائی پدھر اوپر وی، بندے دیاں اپنی پیدا کیتیاں ہوئیاں نیں۔ اوہ ایس لئی پیدا ہوندیاں نیں کیوں جے اسی مسٔلیاں نال بھیڑی طراں، بغیر حقیقت نوں پچھانن دے، نبڑنے آں۔ ساڈے کرماں دی بنیاد ڈر، غصہ، اتے پریشانی ہوندی اے۔ چوکھی پریشانی ہوندی ہے۔ ساڈی تکنی نرول نئیں ہوندی کیوں جے ساڈے من دھوکے وچ ہوندے نیں۔ ایہ منفی سوچاں من نوں سوڑا کر دیندیاں نیں جس توں مصیبت آوندی ہے، جیہڑی کدے وی چنگا سبب نئیں لاوندی۔

دوجے پاسے، دردمندی اک کھلا اتے شانت من پیدا کردی ہے۔ ایس راہیں سانوں حقیقت دی پچھان ہوندی اے اتے اوہ ول سامنے آوندے نیں جنہاں نال اسی اوس نوں مُکا دیوئیے جس نوں کوئی نئیں منگدا، اتے اوہ پیدا کرئیے جس نوں ہر کوئی منگدا ہے۔ ایہ اک بڑی ضروری گل اے اتے عقل اوپر قائم دردمندی دا بڑا وڈا فائدہ۔ ایس لئی، حیاتیات دی بنیاد اوپر قائم اتے سرت نال سہائت انسانی قدراں نوں ودھاوا دین لئی ماواں اتے ماں تے نیانے وچکار فطری موہ تے پیار بڑا اہم کردار ادا کردے نیں۔