صبر بطور اک پرمت: کشانتی پرمت

صبر دی پہلی قسم اوہ ہے جس وچ اسی اوہناں اوپر ناراض نئیں ہوندے جو سانوں نقصان پوہنچاندے نیں۔ ایہ کیول اوہ لوکی نئیں جنہاں دا رویہ منفی اے، بلکہ ایس وچ اوہ لوکی وی شامل نیں جو ساڈے نال بد تمیزی دا ورتاو کردے نیں، ساڈے نال بد سلوکی کردے نیں، اتے سانوں جسمانی یا ذہنی نقصان پوہنچاندے نیں۔ ایس وچ اوہ لوکی وی شامل نیں جو نہ تے ساڈے دھنیوادی ہوندے نیں اتے نہ ہی ساڈی قدر کردے نیں۔ اچیچ جے اسی کسے دی مدد کر رہے ہوئیے، تے جے اوہ ساڈی نصیحت اوپر عمل نہ کرن یا ایہ کار گر نہ ہووے تے سانوں بالکل ناراض نئیں ہونا چاہیدا اے۔ انج دے ان گنت لوکی نیں جنہاں دی مدد کرنا بڑا اوکھا کم اے، تے صبر دا پلہ چھڈن دی بجاۓ سانوں ساری مصیبتاں نوں جھلنا ہووے گا۔

جے اسی ادھیاپک آں تے سانوں کدی وی اپنے شاگرداں دے نال بے صبری نال پیش نئیں آنا چاہیدا بھاویں اوہ کنے ہی سست ہون یا موٹی بدھی رکھدے ہون۔  بطور استاد دے ایہ ساڈے اوپر نربر اے، بھاویں اسی دھرم دی سکھیا دے رہے ہوئیے یا کسے ہور شے دی، کہ اسی صبر توں کم لئیے اتے شکست خوردہ نہ ہوئیے۔ ایہ کسے چھوٹے نیانے نوں سکھان سمان اے: اساں کلا توں کم لینا اے؛ اسی کسے نویں جماندرو توں ایہ توقع نئیں کر سکدے کہ اوہ اک بالغ سمان شتابی ہی سکھ لوے۔

صبر دی دوجی قسم اپنی تکلیف نوں قبول کرنا اتے اوس نوں برداشت کرنا اے، جس دے متعلق شانتی دیو بوہت گل کردا اے۔ اوس دا کہنا اے کہ جے کوئی اجیہا مسلہ ساڈے موہرے آوے  جس دا حل موجود اے، تے ناراض، پریشان یا چنتا وان ہون دی  ضرورت نئیں۔ بس اوس دا اوپا کر دیو۔ پر جے ایس دا کوئی حل نئیں، تے فیر غصہ کرن توں کیہ حاصل؟ ایس توں کجھ نئیں ملے گا۔ ایس دی مثال انج اے کہ جے ٹھنڈ ہو رہی اے اتے ساڈے کول گرم کپڑے موجود نیں تے فیر سردی دی شکائت اتے غصہ کرن توں کیہ فیدہ جد کہ اسی ہور کپڑے پا سکنے آں؟ پر جے ساڈے کول گرم کپڑے نئیں تے غصہ اتے ناراضگی توں سردی دور نئیں ہو جاۓ گی۔

اسی ایس تکلیف نوں وی سامنے رکھ سکنے آں جو اسی مصیبتاں نوں دور کرن وچ چکنے آں، خوشی دے ایس احساس نال کہ ہن ساڈا منفی کرم پختہ ہو رہیا اے بجاۓ مستقبل وچ ہون دے جدوں کہ ایہ ہور وی برا ہو سکدا اے۔ اک لحاظ نال اسی سستے چھٹ رہے آں۔ فرض کرو کہ ساڈا پیر میز نال ٹکر کھا جاندا اے اتے سانوں خاصی سٹ لگدی اے – تے ایہ ایس توں تے بہتر اے کہ ساڈی لت نئیں ٹٹی! انج سوچن نال اسی غصہ توں بچ جانے آں۔ فیر وی، پیر نوں سٹ لگن اوپر تھلے اُتے نچن ٹپن نال اتے بوہت سارا رولا پان نال ذرہ برابر وی فیدہ نئیں ہووے گا۔ حتیٰ کہ جے ساڈی ماں آ کے ایس نوں چمے تاں وی کجھ خاص ارام نئیں آوے  گا!

اک ہور معاملہ اوہ اے جس وچ اسی کوئی بوہت مثبت اتے تعمیری کم کرن دی کوشش کر رہے آں، مثلاً کوئی لما چلہ کٹن دی تیاری، یا لوکاں دی مدد کرن دی خاطر کسے یاترا  اوپر جانا، یا دھرم دے کسے منصوبہ اوپر کم کرنا۔ جے شروع وچ بوہت ساری مشکلاں پیش آون تے ایہ ودیہ گل اے۔ ایس دا مطلب مسلیاں نوں شروع  وچ ہی نپ دینا اے تا کہ بعد دا کم سوکھا ہووے۔ سانوں ہنے ہی ایس دے نشٹ ہون اوپر خوش ہونا چاہیدا اے بجاۓ ایس دے کہ ایہ بعد وچ کوئی وڈی مصیبت کھڑی کر دیوے۔

شانتی دیو دا کہنا اے کہ سمسیاواں اتے مصیبتاں وچ خوبیاں وی پائی جاندیاں نیں۔ ایس دا مطلب ایہ نئیں کہ اسی مسلیاں نوں لبھن ٹر پئیے تا کہ اپنے آپ نوں مصیبت وچ پھنسا سکئیے، پر جدوں اسی دکھ جھل رہے ہونے آں تے اجیہی چنگی خوبیاں وی موہرے آوندیاں نیں جنہاں نوں اسی چنگا جان سکنے آں۔ مصیبت ساڈی وڈیائی نوں گھٹ کردی اے اتے سانوں نمرتا سکھاندی اے۔ ایس توں ساڈے اندر اوہناں لوکاں لئی درد مندی پیدا ہوندی اے جو ساڈے جیہی مصیبتاں جھل رہے نیں۔ ایہ انج ہی اے کہ جے سانوں کوئی روگ لگ جاۓ، تے سانوں فطری طور تے اوہناں لوکاں دی پیڑ دا احساس ہوندا اے جو ایس بماری وچ مبتلا نیں، اتے اسی اوہناں لئی درد مندی محسوس کرنے آں۔ اسی بڑھاپے دے دکھ نوں تاں ہی پچھاننے آں جد اسی آپ بڈھے ہو جانے آں۔ ۱۶ ورے دی عمر وچ اسی بڈھے لوکاں لئی درد مندی دا جذبہ نئیں رکھدے، کیونکہ سانوں ایس گل دا اندازہ ہو ہی نہیں سکدا کہ ۷۰ ورے دا ہونا کس طراں ہوندا اے۔ پر جد اسی خود بڈھے ہو جائیے اتے اوہناں تجربیاں نال واہ پوے، تاں اسی بڈھے لوکاں لئی احساس اتے درد مندی پنگر سکنے آں۔

اتے جے اسی رویہ بارے علت و معلول دی کجھ سجھ بجھ  - کرم – رکھنے آں تے دکھ دی صورت وچ ایہ سانوں چیتا کراندا اے کہ اسی تباہ کرن والے رویہ توں بچئیے۔ کیوں؟ کیونکہ سدھی جیہی گل اے کہ منفی رویہ دکھ دا کارن ہوندا اے۔ ایس توں سانوں تعمیری کماں وچ حصہ لین دی ہور شکتی اتے اکساوٹ ملے گی، جو کہ خوشی دا سبب اے۔

صبر دی تیسری قسم دھرم دے ودیا بھیاس اتے مشق وچ شامل مشکلاں نوں برداشت کرنا اے۔ گیان پراپت کرن دی راہ بڑی کٹھن اے، اتے ایس بارے حقیقت پسندی توں کم لینا چاہیدا اے تا کہ اسی ہمت نہ ہار بیٹھئیے: سانوں اپنی ذات دے نال صبر دا وکھالا کرنا چاہیدا اے۔

ایس گل دا احساس ضروری اے کہ اونچ نیچ سمسار دی فطرت وچ شامل اے، نہ صرف اتم اتے گھٹیا پنر جنماں دے روپ وچ بلکہ عام طور اوپر وی ، اتے ہر پل۔ اسی کدی کدار پاٹ اوپر مائل ہوواں گے اتے کدی نئیں وی ہوواں گے۔ کدی ساڈا پاٹ کامیاب ہووے گا اتے کدی انج نئیں ہووے گا۔ اتے ایس دے علاوہ اسی کیہ توقع کر سکنے آں؟ ایہ بہر حال سمسار اے۔ ایہ روز بہ روز ترقی نہیں کر رہیا اے، لہٰذا اساں صبر توں کم لینا اے اتے جے کوئی اک دن ساڈے منصوبہ اوپر پورا نئیں اتردا تے اساں ہار نئیں من لینی۔ ممکن اے کہ اساں ایہ سوچیا ہووے کہ اساں غصہ نوں سِدھا لیا اے اتے ہن سانوں کدی غصہ نئیں آۓ گا، پر اچانک کوئی ایسی گل ہو جاندی اے کہ اسی غصہ وچ آ جانے آں۔ تے ایہ تے ہوندا ہی اے۔ اسی غصہ توں اوس ویلے تک پوری طراں چھٹکارا نئیں پا سکدے جدوں تک کہ اسی بطور اک ارہت دے مکش پراپت نہ کر لئیے۔ لہٰذا صبر ہی ایس دی کنجی اے۔

"بودھی ستوا رویہ وچ رجھنا'  وچ شانتی دیو صبر پنگرن دے کئی طریقے دسدا اے۔ آؤ اسی کجھ مثالاں دا جائزہ لینے آں:

جے ساڈا ہتھ اگ وچ یا چولھے اوپر سڑ جاۓ، تے اسی اگ تے ایس دی تاپ مان دی صفت کارن غصہ نئیں کردے۔ ایہ تے اگ دی فطرت اے۔ ایسے طراں، اسی سمسار توں کیہ توقع رکھنے آں؟ بے شک لوکی سانوں دھوکہ دین گے، اوہ سانوں نقصان پوہنچان گے، اتے حالات وچ مشکلاں ہون گیاں۔ جے اسی کسے نوں کجھ کرن لئی آکھئیے تے سانوں توقع کرنی چاہیدی اے کہ اوہ ایہ کم غلط طریقہ نال کرن گے۔ جے اوہ ایس نوں ساڈی مرضی مطابق نئیں کردے تے ایس وچ قصور کس دا اے؟ ایہ ساڈا قصور اے کہ اساں اپنی سستی دے کارن اوس نوں آپ کرن دی بجاۓ اوہناں نوں کرن نوں کہیا۔ جے اساں کسے اوپر غصہ کرنا اے تے سانوں اپنی سستی اوپرکرنا چاہیدا اے!

" اسی سمسار توں کیہ توقع رکھنے آں" ایہ اک یاد رکھن لائق کار آمد شبد اے جو سانوں ہر طراں دے مطلوبہ صبر نوں پنگرن وچ سہائت ہو سکدا اے۔ کیہ اسی ایہ سوچنے آں کہ زندگی بِتانا سوکھا کم اے اتے ایہ کہ سب کم ہمیش اسانی نال ہو جان گے؟ ساڈی زندگی دے ہر پل دی فطرت سمساری اے – جس دا مطلب اے وسوں باہر، گھڑی مڑی دکھ اتے مصیبتاں۔ لہٰذا جدوں کم ساڈی مرضی مطابق نہ ہون یا لوکی سانوں دکھ پوہنچان یا نراش کرن تے حیران ہون دی کوئی گل نئیں۔ اسی ایس دے سوا ہور کیہ توقع کر سکنے آں؟ ایہی وجہ اے کہ اسی ایس توں مکتی چاہنے آں۔

ایس دی مثال انج ہی اے کہ اسی سردی دی رُت دے ٹھنڈا اتے انھیرا ہون دی شکائت کرئیے۔ اخیر سردی دے موسم توں ساڈی توقع کیہ اے – کہ کیا ایہ گرم اتے سوہنا ہووے گا اتے اسی ایس وچ سورج دی دھپ سینک سکاں گے؟! جس طراں تاپ اگ دی فطرت اے اتے جے اسی اپنا ہتھ ایس وچ پائیے تے ایہ سڑ جاۓ گا، انج ہی سردی دی رُت وی ٹھنڈی اتے انھیری ہووے گی۔ غصہ کرن دی کوئی گل نئیں۔

اک ہور طریقہ جو شانتی دیو دسدا اے اوہ ایہ کہ اسی لوکاں نوں جھلے یا دُدھ پیندے نیانے تصور کرئیے۔ جے کوئی مورکھ یا نشے وچ مست پرش ساڈے اوپر چیکدا چلاندا اے، تے جے اسی اوس نوں اُنج ہی جواب دئیے تے ایہ اوس توں وی وڈی بیوقوفی ہووے گی، ہے نا؟ جے ساڈا دو سال دا نیانا چیک کے سانوں کہندا اے "میں تیرے نال نفرت کرنا واں!" ایس بنا تے کہ جد اسی ٹیلیوژن بند کر دئیے اتے اوس نوں سوں جان لئی آکھئیے، تے کیا اسی ایس دا سچ مچ برا منانے آں اتے ایس گل اوپر غصہ دا وکھالا کرنے آں کہ ساڈا نیانا ساڈے توں نفرت کردا اے؟ نہیں، کیونکہ ایہ اک نا سمجھ کاکا اے۔ جے اسی دوجے لوکاں نوں وی جنہاں دا سلوک ڈاڈھا بھیڑا اے بیوقوف اتے دُدھ پیندا نیانا تصور کرئیے، تے ایس توں سانوں شانت رہن وچ مدد ملدی اے۔

ہور ایہ کہ جے کوئی پرش سانوں پریشان کر رہیا اے تے اوس نوں اپنا استاد مننا بوہت مفید ہو سکدا اے۔ ساڈے سب دی جان پچھان وچ اک اجیہا نا گوار منکھ ضرور ہوندا اے جس توں بچنا مشکل اے۔ ہے نا؟ تے خیر، جدوں اسی اوس دے نال ہوئیے، سانوں سوچنا چاہیدا اے،" ایہ پرش میرا صبر دا استاد اے۔" در حقیقت، جے لوکی سانوں تنگ یا پریشان نہ کرن، تے اسی کدی وی صبر پیدا نئیں کر سکاں گے۔ سانوں کدی وی مشکل نال واہ نئیں پوے گا، پس اسی ویکھ سکنے آں کہ ایہ لوکی کس قدر مہربان نیں جو سانوں ایہو جئے موقعے دیندے نیں۔ تقدس مآب دلائی لاما ہمیش کہندے نیں کہ چینی راہنما اوہناں دے استاد نیں، اتے ایہ کہ ماؤ زیڈنگ اوہناں دا صبر دا سب توں وڈا ادھیاپک سی۔

ساڈا ہر اوہ دن جو سمسار وچ گزردا اے ایس وچ ساڈا مسلے اتے مصیبتاں نال واہ پیندا اے۔ کدی تے دشا بوہت سوتر ہوندی اے، پر کسے  ہور سمے دشا قابو توں باہر نظر آوندی اے ۔ ہر اوہ کم جو اسی کرنے آں اوس وچ ناکامی ممکن اے، ہر اوہ پرش جس نوں اسی دوست بنانے آں اوہ ساڈا دشمن بن سکدا اے۔ اساں اپنے بہترین دوست دی کنی ہی مدد کیتی ہووے، اوہ ساڈے پٹھ پچھے بد گوئی کر سکدا اے۔

ایہو جیہے حال وچ، غصہ وچ آ جانا فطری گل اے، جس توں ساڈے اندر ایہ احساس پیدا ہوندا اے کہ جے اسی اپنے دشمن نوں نشٹ کر دئیے تے ایس توں سانوں مطلوبہ من دا سکون مل جاۓ گا۔ بد قسمتی ایہ ہے کہ جے اسی اپنے جانی دشمن نوں اج، کل اتے پرسوں یعنی ہر روز تباہ کر وی دئیے تے کل نوں نویں دشمن پیدا ہو جان گے۔ شانتی دیو سانوں اپدیش دیندا اے کہ اسی کیول اپنے پیر، بجاۓ ساری دنیا دے، چمڑے نال ڈھکئیے۔ دوجے لفظاں وچ اپنے سارے باہرلے ویریاں اوپر غلبہ پان دی کوئی ضرورت نئیں، جد کہ اصل گل ایہ ہے کہ اسی اپنے اندرلے دشمن یعنی غصہ اوپر قابو پائیے۔ چمڑے توں مراد ایتھے صبر اے، اوہ بوا جس توں اسی صبر نال ایہناں مسلیاں نوں حل کرن ول پیر چکنے آں جو لوکی ساڈے لئی پیدا کردے نیں، اتے جنہاں نال ساڈا  مکش دی راہ اوپر واسطہ پوے گا۔