อะไรคือความสุข
ทุกคนต้องการความสุขในชีวิต ดังนั้นคำถามคือ อะไรคือความสุข อะไรคือความสุขที่ยั่งยืนและวางใจได้ เราคงต้องพิจารณาเรื่องนี้อย่างลึกซึ้ง ความสุขหรือความสนุกสนานที่เกิดขึ้นผ่านทางอวัยวะสัมผัสสำคัญๆ - ก่อเกิดประสบการณ์ในการรับรู้ เช่น ได้เห็นรูปที่สวยงาม ได้ยินเสียงไพเราะเสนาะหู ได้รู้รสอร่อย หรือได้กลิ่นหอม ประสบการณ์เหล่านี้นำมาซึ่งความความสุขความพลิดเพลินยินดี แต่ความเพลิดเพลินยินดีที่เกิดจากประสบการณ์ทางประสาทสัมผัสเป็นสิ่งตื้นเขินอย่างมาก ยามใดที่มีสิ่งอำนวยความสะดวกบ้างอย่างมีอยู่ครบ ท่านก็จะเกิดความปิติยินดี มีความสุขและความเพลิดเพลิน แต่ทันทีที่เกิดเสียงดังรบกวน ความเพลิดเพลินก็หมดไป หรือท่านมีคนรู้จักที่แสวงหาความสุขความเพลิดเพลินจากการดูโทรทัศน์ แต่เมื่อไม่มีโทรทัศน์ให้ดู คนเหล่านี้ก็จะรู้สึกเบื่อขึ้นมาหลังจากชั่วโมงหนึ่งผ่านไป คนบางคนสนุกสนานเพลิดเพลินในการเดินทางท่องเที่ยวไปที่ต่างๆทั่วโลก ได้ประสบการณ์รู้เห็นสิ่งใหม่ๆไม่ว่าจะเป็น สถานที่ท่องเที่ยว วัฒนธรรม ดนตรีและรสชาติอาหาร อาตมาคิดว่าความสุขความยินดีทางประสาทสัมผัสเหล่านี้เกิดขึ้นเพราะขาดความสงบภายในจากจิตที่ฝึกปฏิบัติ
แต่สำหรับกลุ่มบุคคลที่มีวิถีชีวิตแบบนักพรตเป็นปีๆ พวกเขาต่างมีประสบการณ์ชีวิตที่มีความสุขเป็นที่สุด มีครั้งหนึ่งที่กรุงบาร์เซโลน่า อาตมาได้พบกับนักบวชคาทอลิกท่านหนึ่ง ภาษาอังกฤษของท่านก็พอๆกับอาตมา อาตมาเลยกล้าที่จะคุยสนทนากับท่านผู้นี้ ! ผู้จัดงานได้บอกกับอาตมาว่านักบวชรูปนี้ใช้ชีวิตนักพรตอยู่บนภูเขาเป็นเวลาห้าปี อาตมาถามนักบวชท่านนี้ว่าท่านทำอะไรบ้างในช่วงขณะบำเพ็ญเพียรบนภูเขา ท่านตอบอาตมาว่าท่านภาวนาถึงความรัก ในขณะที่ท่านพูดถึงเรื่องนี้ มีความรู้สึกที่พิเศษจริงๆที่แสดงออกผ่านแววตาท่าน บ่งบอกว่าท่านร่าเริงกับจิตใจที่สงบอย่างแท้จริง นี้คือตัวอย่างหนึ่งของจิตใจที่สงบจากการบำเพ็ญคุณค่าภายในที่ลึกซึ้งกว่า ไม่ต้องพึ่งกับประสบการณ์สัมผัสภายนอกแต่อย่างใด การเฝ้าภาวนาถึงความรักช่วยให้เกิดความสงบที่แท้ได้
ดังนั้น ในช่วงนี้ เมื่ออาตมากล่าวปาฐกถาที่ใด อาตมาจะพูดเน้นอยู่เสมอว่าการพัฒนาทางวัตถุสำคัญต่อความสุขสบายทางกาย แต่ไม่อาจช่วยให้สุขสบายใจได้อย่างแท้จริง มีบางครั้งเมื่อคนรวยมากขึ้น เขากลับมีความโลภและความเครียดมากกว่าเดิม กลับกลายเป็นคนที่ไม่มีความสุข ดังนั้นการจะมีความสุขในชีวิตได้ พึงอย่าเชื่อใจกับคุณค่าของวัตถุสิ่งของ จริงอยู่วัตถุจำเป็น แต่นอกเหนือไปจากนั้นแล้ว เราจำเป็นต้องพิจารณาอย่างละเอียดลึกซึ้งถึงคุณค่าภายใน ไม่ว่าเราจะเป็นคนที่มีความเชื่อศรัทธาต่อศาสนาหรือไม่ก็ตาม ตราบใดที่เรายังเป็นมนุษย์ ความสงบภายในจึงสำคัญมาก
จิตใจที่สงบกับสุขภาพที่ดี
นักวิทยาศาสตร์ได้พบว่า ความเครียดมากๆทำให้เกิดโรคความดันสูงและปัญหาสุขภาพอื่นๆอีกมากมาย และนักวิทยาศาสตร์ทางการแพทย์กล่าวว่าความกลัว ความโกรธและความเกลียดที่มีอยู่ตลอดเวลาจะทำลายระบบภูมิคุ้มกันร่างกาย ปัจจัยหนึ่งที่สำคัญที่สุดต่อสุขภาพดีคือจิตใจที่สงบ เพราะว่าสุขภาพกายและสุขภาพใจที่ดีเกี่ยวข้องสัมพันธ์กันอย่างมาก จากประสบการณ์ส่วนตนของอาตมาเมื่อสองปีก่อนในการประชุมหนังสือพิมพ์ มีผู้สื่อข่าวท่านหนึ่งถามถึงการกลับชาติมาเกิดของอาตมา อาตมามองเขาอย่างขำๆ ถอดแว่นตาออกและถามเขาไปว่า “ดูจากหน้าอาตมาแล้ว ที่อาตมากลับชาติมาเกิดเป็นเรื่องสำคัญเร่งด่วยหรือเปล่า” และเขาตอบกลับว่า ไม่ใช่เรื่องรีบร้อนเร่งด่วนเลย !
เมื่อเร็วๆนี้อาตมาอยู่ที่ยุโรป เพื่อนๆของอาตมาที่รู้จักกันมานานได้เปรียบเทียบรูปภาพของอาตมาในอดีต ที่ถ่ายในช่วงราวอายุยี่สิบ อายุสามสิบ หรือแม้แต่ช่วงอายุสี่สิบปี พวกเขากล่าวว่าใบหน้าอาตมายังแลดูเยาว์วัย ในชีวิตของอาตมา อาตมาคิดว่าท่านอาจจะเห็นว่าอาตมาได้ผ่านช่วงชีวิตที่ยากลำบากแสนสาหัสกับปัญหาต่างๆมากมาย และนั่นอาจเป็นเหตุผลเพียงพอที่อาตมาน่าจะเกิดความวิตกกังวล ความเครียดและความอ้างว้างโดดเดี่ยว แต่อาตมาคิดว่าจิตใจอาตมาค่อนข้างจะสงบ มีบ้างที่อาตมาโกรธจนอารมณ์เสีย แต่โดยทั่วไปแล้วอาตมามีจิตใจที่สงบมั่งคง
อาตมาชอบล้อพวกสาวๆที่จ่ายเงินซื้อเครื่องสำอางค์ในราคาแพงว่า ข้อแรกสามีพวกเธอคงจะบ่นเป็นแน่เพราะมันแพงมาก อย่างไรก็ดี ความงามภายนอกสำคัญ แต่ความงามจากภายในสำคัญกว่า ท่านอาจมีใบหน้าที่สวยงาม แต่ใบหน้าที่ขี้เหร่ก็ดูดีได้แม้ไม่มีเครื่องสำอางค์บนใบหน้า แต่หากมีรอยยิ้มและความรักอยู่ นี้คือความงามที่แท้จริง คุณค่าที่แท้อยู่ภายใน สิ่งอำนวยความสะดวกภายนอกต้องใช้เงินอย่างมาก - ต้องไปที่ร้านค้าหรือซุปเปอร์มาร์เก็ตที่ใหญ่กว่า แต่ความสงบภายในไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายใดๆ! ท่านจงคิดและระลึกเสมอถึงคุณค่าภายในและทำให้ตนเองคุ้นเคยกับคุณค่าเหล่านี้ และในไม่ช้าอารมณ์ทางลบก็จะค่อยๆลดลงไป จะเกิดความสงบภายในขึ้นมาแทน
การคิดถึงผู้อื่นด้วยความเมตตาและความห่วงหาอาทรจะช่วยให้เรามีความเชื่อมั่นในตนเอง เมื่อท่านเกิดความมั่นใจ ท่านจะมีการกระทำทุกอย่างอย่างโปรงใส จริงใจและซื่อสัตย์ สิ่งเหล่านี้จะช่วยให้เกิดความเชื่อใจต่อผู้อื่น และความเชื่อใจนี้เป็นพื้นฐานของมิตรภาพ มนุษย์เราเป็นสัตว์สังคมที่ต้องการเพื่อน เพื่อนไม่ได้มาจากอำนาจ เงินทอง หรือการศึกษา ความรู้แต่อย่างใด แต่ปัจจัยสำคัญของมิตรภาพคือการไว้เนื้อเชื่อใจ ดังนั้นความห่วงใยและเคราพในชีวิตและความสุขของผู้อื่นจึงเป็นพื้นฐานของการเสวนา