خوشی شریر دی وی ہو سکدی اے اتے من دی وی۔ دکھ دیاں وی دو قسماں نیں: شریر دا دکھ اتے من دا دکھ ۔ ساڈے وچوں چوکھے لوکیں بھاویں خوشی پانا چاہندے نیں، پر اوہ ایس نوں پاون دے طریقیاں توں انجان ہوندے نیں۔ جو طریقے اسی اپناونے آں، اوہ سانوں دکھ ول لے جاوندے نیں۔
کجھ لوک روزی کمان لئی لُٹ مار اتے قتل کردے نیں۔ اوہ سوچدے نیں کہ ایس توں اوہناں نوں خوشی ملے دی۔ ایہ گل انج نئیں ہوندی۔ ہور کئی لوک تجارت، واہی بیجی، وغیرہ راہیں قانون دی حد اندر رہ کے خوشی پاون دا جتن کردے نیں۔ کئی لوک ایہناں طریقیاں راہیں چوکھے امیر اتے مشہور ہو جاوندے نیں۔ ایس طراں دی خوشی کوئی ہمیش رہن والی شے نئیں، ایہ خوشی دی حد نئیں۔ اسی بھاویں کِنّی وی خوشی اتے مال اسباب اکٹھا کر لئیے، ساڈی کدی وی تسلی نئیں ہوندی کہ ساڈے کول بوہت کجھ اے۔ جے اسی اک پورے دیش دے مالک وی بن جائیے، فیر وی سانوں ہور دی طلب رہوے دی۔
خوشی پاون لئی اسی جو کم کرنے آں اوہ کدی نئیں مُکدا۔ اسی تیز توں تیز وسیلے مثلاً کار وغیرہ تے سفر کرنے آں – ایہو جئی دوڑ دا کوئی انت نئیں۔ ایس پاروں سیانے کہندے نیں کہ سمساری وجود دی کوئی منزل نئیں، ایہ گول چکر وانگوں گھمدا ہی رہندا اے۔ اسی سب ایس گل نوں سمجھ سکنے آں: جگ دے بکھیڑے کدی نئیں مُکدے۔
تازہ پھُل کھلیا ہوندا اے، باسی ہو کے مرجھا جاوندا اے۔ ایس حیاتی وچ تسی جو وی کھٹو، اوہ اخیر مُک جاوے دا۔ جویں جویں سمے بیتدا اے ایہ مُکدا جاوندا اے، ساڈی جِند دے اخیر تیکر جدوں اسی چوکھے روگی ہونے آں۔ تسی کار دی مثال لے لو۔ کدی کباڑ خانے کولوں لہنگو جتھے پرانیاں کاراں سُٹیاں ہوندیاں نیں۔ ایہ ہے اخیر، ایہ اوہ دَشا ہے جتھے ہر شے کوڑا کباڑ بن گئی اے۔ ساڈی کار جدوں چنگے حال ہوندی اے اسی اودوں وی ایس دی چنتا کرنے آں۔ سانوں ایدے ٹُٹن پجن، لگان، بیمہ، وغیرہ دی فکر ہوندی اے۔ اسی ایہ مثال اپنے سارے مال دولت اوپر لاگو کر سکنے آں۔ ساڈے کول جنّا چوکھا دھن دولت ہووے دا، سانوں اوس بارے اوہنی ہی چوکھی چِنتا ہووے دی۔
دھرم اوس نوں کہندے نیں جو سانوں من دی خوشی پاون دے ول سکھاندا اے۔ من دی خوشی پاون لئی اسی شریر دی کثرت نئیں کردے؛ سانوں اپنا من ورتنا پیندا اے۔ ساڈا من تسلسل دی اک لمی ڈوری نال بَجھیا ہویا اے، ایہ ڈور آون والیاں حیاتیاں ول جاوندی اے، اتے پشلیاں حیاتیاں توں آون والی حیاتیاں ول لے کے جاوندی اے۔ ہر حیاتی اندر سانوں اک نواں شریر ملدا ہے اتے اسی اوس شریر راہیں خوشیاں پاونا چاہنے آں، پر من دا کم مرن ویلے وی چالو رہندا اے۔ تے ایس پاروں ایس لئی سانوں جو خوشی لوڑی دی اے اوہ اجیہی خوشی نئیں جس نوں مہان اتے ہمیش دی خوشی آکھیا جا سکے، سغوں اجیہی خوشی اے جو ساڈی آون والی سب حیاتیاں اندر وی قائم رہوے اتے اوس دی ڈوری کدی نہ ٹُٹے۔
جے اسی اُکا ہی اپنی مرضی نال کوئی سبھاو اپنانے آں ایہ گل دا دھیان کیتیاں بغیر کہ ایہ کرم چنگا اے یا نئیں، تے ایہ دھرم نئیں؛ کیوں جے دھرم دا مطلب تے اجیہے کرم نیں جو بھلے ہوون اتے ساڈی آون والی حیاتیاں لئی اپناۓ جاون۔
خوشی اتے دکھ دونویں ساڈے کرماں توں جنم لیندے نیں۔ ایہناں کرماں بارے سانوں ایہ سُدھ ہونی چاہیدی اے کہ بھیڑے کماں دے نتیجے وی بھیڑے ہوندے نیں اتے چنگے کماں دے نتیجے چنگے ہوندے نیں۔ کوئی وی کم جس نوں اسی ایس حیاتی وچ چنگے ول نال کر سکئیے، مثلاً پیلیاں وچ فصل اگاونا، ایہ ساڈے پشلیاں حیاتیاں دے بھلے کرماں دا نتیجہ اے۔ جے اسی بوہت بیمار یا دکھی آں، یا ساڈی حیاتیاں لمیاں نئیں ہوندیاں، تے ایہ سب ساڈے اوہناں بھیڑے کرماں دا نتیجہ ہووے دا جو اسی پشلی حیاتیاں وچ کیتے۔
مثال دے طور تے، تہاڈے سامنے دو تاجر نیں، ایہناں وچوں اک کامیاب اے تے دوجا نئیں۔ ایہ پشلے کرماں دا نتیجہ اے۔ تسی دو تاجراں نوں تکدے او، اک ڈاڈھی محنت کردا اے پر کامیاب نئیں ہوندا، دوجا بوہتی محنت نئیں کردا پر فیر وی کامیاب ہو جاوندا اے۔ اک ہور مثال اے، جے تسی کسے دی جان لوو تے تہاڈی حیاتی چھوٹی ہووے دی اتے تسی بیمار ہو جاؤ دے۔ تسی ایہناں سب سمسیاواں بارے ایتھے گیشے لاسے کولوں پُوچھ سکدے او۔
جے تسی اپنے آپ نوں ایس طراں دے منفی کرماں توں دور رکھو، تے فیر تسی کسے نِیویں استھان وچ جنم نئیں لوو دے، سغوں اک انسان یا دیوتا دے روپ وچ جنم لوو دے، پر تسی بھاویں اک انسان دے روپ وچ پیدا ہووو یا دیوتا دے روپ وچ، ایس توں تہانوں ہمیش دی خوشی نئیں مل جاوندی۔ ایہ سب کجھ دکھ دی فطرت اے۔ انج کیوں اے؟ جے تسی کسے اُچے استھان اوپر پوہنچ جاوندے او، یا کسے نیویں تھاں ڈِگ پیندے او؛ جے تسی کسے معمولی رتبے توں اُٹھ کے اُچی تھاں اپڑ جاوندے او، ایتھوں ڈاڈھیاں مصیبتاں جنم لیندیاں نیں۔ مثال دے طور تے، جے تسی بھوکے او تے تسی بھوجن کردے او؛ پر جے تسی بوہتا کھا لو تے فیر بیمار ہو جاوندے او۔ جے تہانوں پالا لگے تے تسی گرمی چاہندے او، پر جے بوہت گرمی ہو جاوے تے فیر ٹھنڈ دی لوڑ پیندی اے۔ ایہ سارے دکھ دے ون سونّے روپ نیں۔
سمسار (وس توں باہر گھڑی مُڑی جنم لین والا وجود) ایس طراں دے دکھاں دا ہی نام اے۔ ایہ کرماں دا حاصل اے اتے کئی پریشان کرن والے جذبیاں اتے سبھاواں دا نتیجہ۔ سانوں اجیہی سُرت (نکھیڑلی پچھان) دی اُگوائی کرن دی لوڑ ہے جو خالی پن اتے ان پچھاتے ہوون دی سدھ رکھے۔
اسی اوہناں لوکاں دی مثالاں نوں وی تک سکنے آں جو اپنے سمساراں دی ات حدل یعنی سولہ ارہتاں تیکر جا اپڑے نیں اتے دوجے ہور آریہ جو ایس دشا نوں پوہنچے نیں۔ بھاویں اسی اپنے سمساری وجود نوں مُکا سکنے آں پر اینا ہی کر لینا کافی نئیں کیوں جے ساڈے اوپر کوئی وی ایہناں محدود ہستیاں (ذی شعور ہستیاں) توں زیادہ مہربان نئیں رہیا۔ دُدھ نال بنیاں ہوئیاں شیواں ڈنگراں دی مہربانی توں ملدیاں نیں۔ جے سانوں ماس پسند اے تے ایہ سانوں اوہناں جانوراں توں ملدا اے جو تگڑے ہوندیاں وی ذبح کر دتے جاوندے نیں۔ سردیاں وچ اسی کھل دیاں پھتوئیاں اتے اون دے کپڑے پاونے آں جو جانوراں کولوں ہی ملدے نیں۔ ایہ اوہنا دا بڑا کرم اے کہ اوہ سانوں اینا کجھ دیندے نیں۔ اسی ساری جیوندی مخلوق دی مہربانیاں دا بدلہ آپوں بدھیت دی پدھر تیکر پوہنچ کے موڑ سکنے آں۔ فیر اسی ساری محدود مخلوق دے منورتھ پورے کر سکاں دے۔
شراوک اتے ارہت محدود مخلوق دے سارے منورتھ پورے نئیں کرسکدے۔ نرا اک بدھ ہی ایہ کم کر سکدا اے۔ ایس پاروں سانوں اوہنا دی سہائتا کرن لئی ایہ کم کرن دی لوڑ اے۔ سانوں آپ مہاتما بدھ بنن دی لوڑ اے۔
اسی ایہ کم کِویں کرئیے؟ دھرم دی لانبھ نوں پھڑ کے۔ ایتھے بھارت وچ بڑے پوہنچے ہوۓ مہا سدھ سان، ساڈے کول ایہناں وچوں اسّیاں دی جیون کتھا موجود ہے، پر سچ ایہ ہے کہ ایہناں دی گنتی ات دی اے۔ اوہ اپنی حیاتی اندر ہی روشن ضمیری پا لیندے نیں۔ تبت وچ میلاریپا دی مثال موجود اے۔ ایس توں اڈ کاگیو، نئینگما، ساکیہ اتے گیلوگ وچار دے بوہت سارے مہا گورو نیں۔
اک واری اسی مہاتما بدھ دی دشا پا لئیے، تے فیر ساڈا دھرم دا جتن مُک جاوندا اے۔ دھرم دا کم شروع وچ ڈاڈھا اوکھا لگدا اے، پر ہولی ہولی ایس وچ سوکھ آوندی جاندی اے اتے جیوں جیوں اسی اگاں ودھنے آں اسی چوکھے خوش ہوندے جانے آں۔ اسی اپنے کرم دے کم نوں پوری خوشی نال توڑ پوہنچانے آں۔ دنیا دا دھندا ساڈے لئی نرا دکھ لیاوندا اے۔
مثال دے طور تے، جدوں لوکاں دا دہانت ہوندا اے تے اوہناں دیاں حیاتیاں جو مرگ راہیں اپنے انت یا چھیکڑ نوں اپڑ رہیاں ہوندیاں نیں، اوس ویلے نرا دکھ اتے مصیبت ہوندی اے، چھڑی اپنے لئی ہی نئیں، بلک اپنے پشلیاں لئی وی، مثلاً دفناون ویلے۔ سانوں ایس گل اوپر دھیان کرنا اتے دھرم دا کجھ کم کرنا چاہیدا اے۔ روشن ضمیری نال دھرم دے اخیر تیکر اپڑن نال ہی خوشی ملدی اے، نہ صرف سانوں، سغوں سبناں نوں وی۔
سانوں دس بھیڑے کماں توں بچن دی لوڑ اے۔ جے اسی بھلائی دے کم کرنے آں تے سانوں خوشی ہوندی اے۔ اتے جے ساڈے کرم بھیڑے ہوون تے فیر سانوں دکھ ملدا اے۔ سانوں اپنے کماں دے نتیجیاں دی پرچول کرنی چاہیدی اے، اتے سانوں اپنے من نوں بطور ساڈے کرماں دے سبب دے پرکھنا چاہیدا اے۔ جدوں اسی ایہ پرکھ پرچول کر نے آں، تے اسی تکنے آں کہ ساڈے اندر تِن زہریلے جذبے اتے سبھاو کم کر رہے نیں: آشا، دشمنی، اتے تنگ نظری جہالت (بھولپن)۔
ایہناں راہیں سانوں۸۴،۰۰۰ پریشان کرن والے جذبیاں اتے سبھاواں نال واہ پیندا اے۔ ایہ چوراسی ہزار پلیکھے ہی ساڈے وڈے ویری نیں، ایس لئی اسی اپنے ویریاں نوں اپنے اندر تکنے آں، باہر نئیں۔ ایہناں چوراسی ہزار پلیکھیاں وچوں ایہ تِن مڈھلے زہر نیں، اتے ایہناں وچوں وی سب توں بھیڑی شے تنگ نظری والی جہالت یا بھولپن ہے، جو ساڈے من دے تانے اندر موجود ہے۔
مُکدی گل ایہ وے، کہ سانوں اپنے اندر تکن اتے ایہناں دشمناں نوں مکاون دی لوڑ اے۔ ایس پاروں بدھ دھرم دے پجاریاں نوں "اندر والے" آکھیا جاوندا اے، کیوں جے اوہ ہمیش اندر ہی تکدے نیں۔ جے اسی اپنے من دے تانے اندر لُکے ایہناں پریشان کرن والے جذبیاں اتے سبھاواں نوں مُکا سکئیے تے فیر اسی اپنا سارا دکھ وی مکا دیاں دے۔ جو شخص ایہ کم کردا اے اوہ دھرم دا بندہ اکھواندا اے۔
کسے وی اجیہے انسان دا دھرم بارے جتن، جو اپنے اندر اشانت جذبیاں اتے سبھاواں نوں مُکان دا کم کردا/کردی اے اوہ ہنایان سلسلے دا دھرم جتن اے۔ پر جے اسی اپنے پلیکھے دور کرن دا کم کرئیے چھڑا اپنا دکھ مٹاون لئی ہی نئیں، سغوں ہوراں نوں زیادہ اہم متھئیے اتے اپنے پلیکھیاں اوپر ایس لئی قابو پائیے تاں جے دوجیاں دی اوہناں دے اشانت جذبے اتے سبھاواں نوں دور کرن وچ سہائتا کر سکئیے، تے فیر اسی مہایان پجاری بن جاونے آں۔ ایس شریر توں کم لیندیاں ہوئیاں سانوں مہایانی بنن دا جتن کرنا چاہیدا اے، اتے ایس کوشش دے نتیجے وچ اسی مہاتما بدھ دے گیان دے استھان تیکر پوہنچ سکنے آں۔
اصل گل ایہ وے کہ سانوں ہمیش ہر کسے نوں فائدہ پوہنچان دی کوشش کرنی چاہیدی اے اتے کدی کسے نوں دکھ نئیں دینا چاہیدا۔ جے اسی "اوم منی پدمے ہُم" دا جاپ جپدے رہئیے تے فیر تسی ایہ سوچو دے کہ ،"رب کرے کہ ایس کرت توں سب محدود ہستیاں نوں فائدہ پوہنچے۔"
ساڈے ایہ شریر جنہاں راہیں اسی سب کم کرنے آں ایہناں نوں پانا اوکھا اے: انسان دے روپ وچ جنم لینا سوکھا نئیں۔ مثال دے طور تے، جے اسی ایس دھرتی نوں تکئیے، ایس دا چوکھا حصہ پانی اے، اتے ذرا سوچو کہ ایہناں سب سمندراں وچ کِنّی مچھی اے۔ سب توں چوکھی حیات جانوراں اتے کیڑے مکوڑیاں دی اے۔ جے اسی ایس دھرتی دی ساری حیات نوں تکئیے تے فیر سانوں ٹوہ لگدی اے کہ انسان دے طور تے پیدا ہوون دا امکان کِنّا گھٹ اے۔
نکے وشے نوں سنن/تکن لئی ویڈیو سکرین اوپر سجی نکر وچ تھلے نکے وشے آئیکان اوپر کلک کرو۔ نکے وشے دی بولی بدلن لئی "سیٹنگز" اوپر کلک کرو، فیر "نکے وشے" اوپر کلک کرو تے اپنی من پسند بولی دی چون کرو۔
خلاصہ
دھرم اندر دھیان اتے گیان بڑی ہولی ہولی آوندا اے۔ تھوڑے جیہے دناں، ہفتیاں یا مہینیاں وچ نئیں۔ تھوڑے جنے لوک ہی دھرم اوپر گوہ کردے نیں، ایس نوں پانا دے دور دی گل اے۔ سانوں ایس اوپر چوکھے چر لئی لگاتار کم کرنا چاہیدا اے۔ تہاڈے کول ایتھے اک بڑا قابل گیشے ہے جو تہاڈے سارے سوالاں دا جواب دے سکدا اے۔ اک لمے چِر تیکر بدھ دھرم دی پنگرتا ہووے دی اتے ایہ دور تیکر پھیلدا جاوے دا۔ ایس دی پنگرتا ہن وی ہو رہی اے اتے ایہ چنگی طراں قائم اے۔ مہاتما بدھ نے جد پہلاں پہل شکشا دتی تے اوس دے کُل پنج چیلے سان۔ اوہناں دی راہیں ہی ایہ دھرم پھیلیا، اتے ہن اینا چوکھا پھیل چکیا اے۔
ساڈے کول ہن اک اجیہی ہستی ہے جو شکیامونی دے برابر اے۔ اوہ نیں تقدس مآب دلائی لاما، جیہڑے ایتھے اکتوبر وچ آون دے۔ اوہ جو وی شکشا تہانوں دین، اوس نوں دلوں قبول کر کے اوس اوپر عمل کرو۔ شکشا دا مڈھلا مدعا ایہو ہی ہے کہ کدی کسے نوں دکھ نہ دیو اتے نہ ہی برا سوچو – نرا اوہناں دا بھلا کرو۔ ایہو ہی مڈھلی گل اے۔ جے تسی ایس نوں چنگا جانو تے آون والے سمے وچ تہانوں ایس توں چوکھا فائدہ پوہنچے دا۔