اندرلی شانتی اتے سکھ پراپت کرنا

کسے صورت حال دی سچائی دی پرچول دی اہمیت

وچل شانتی دا تعلق من دے سکون نال اے۔ جسمانی واپر توں من دی شانتی نئیں مِتھی جاوندی۔ جے ساڈا من شانت ہووے، تے فیر جسمانی حالت کوئی خاص اہمیت نئیں رکھدی۔

ہن، سوال ایہ وے کیہ من دی شانتی عبادت راہیں آوندی اے؟ نئیں، ایہ گل نئیں۔ شریر نوں سدھاون نال؟ نہ۔ صرف گیان راہیں؟ نہ۔ اپنے احساس نوں مارن نال؟ نئیں۔ پر جے سانوں کسے سمسیا نال واہ پوے، تے، ایس گل دی پوری جانکاری نال کہ ساڈے کسے کرم دے فائدے تے نقصان تے نتیجے کیہ ہوون دے، اسی اوس سمسیا نال نبڑئیے، تے فیر ساڈا من پریشان نئیں ہووے دا تے ایہ ہے اصلی من دی شانتی۔

لہٰذا، درد مندی تے صحیح سوچ، بوہت ضروری نیں۔ جدوں کدی وی غیر متوقع نتیجے سامنے آون تے بوہت سارا خوف پیدا کرن، ایدا کارن ساڈا بھولپن اے۔ اسی سارے نتیجیاں نوں نئیں سی متھیا، تے ایس لئی شعور تے سدھ بدھ دا گھاٹا سی۔ ٹھیک پرچول نہ کرن پاروں ساڈے اندر ڈر پیدا ہویا، سانوں پوری مورت پاون لئی چویں پاسے تے تھلے اُتے ویکھنا چاہیدا اے۔ حقیقت تے روپ وچکار ہمیشی بڑا فرق ہوندا اے، ایس لئی سانوں سارے پاسیوں پرچول کرنی چاہیدی اے۔

کسے شے نوں اُنجے ہی ویکھن نال اسی نئیں کہہ سکدے کہ ایہ منفی اے یا مثبت۔ پر، جدوں اسی [اودی چنگی طراں پرچول کرنے آں تے] کسے شے دی حقیقت نوں پچھان لینے آں، تاں ہی اسی کہہ سکنے آں کہ اوہ شے مثبت اے یا منفی۔ ایدا مطلب ایہ وے کہ سانوں اپنی واپریاں دی عقلی جانچ کرنی چاہیدی اے۔ جے اسی ایس آشا نال پرچول شروع کرئیے، "میں ایہ یا اوہ نتیجہ کڈنا چاہنا واں" تے فیر ساڈی پرچول جانبدار ہووے دی۔ بھارت دے نالندا پنتھ دا ایہ کہنا اے کہ سانوں ہمیش ہر شے نوں شک دی اکھ نال ویکھنا چاہیدا اے تے سارے پنکھاں دی کھلے من نال پرچول کرنی چاہیدی اے، دھرم سمیت۔

اپنے من نوں ہوراں موہرے کھولن دی اہمیت

جتھوں تیکر من دی شانتی تے اشانتی دا تعلق اے، اوہناں دا منبع اپنی ذات وچ ات حدل مگن ہونا اے۔ ہر انسان نوں دکھ تے قابو پاون تے خوشی پاون دا حق اے۔ پر جے اسی صرف اپنے بارے ہی سوچئیے، تے من کالا ہو جاندا اے۔ تے فیر اک نکی جیہی گل وی وڈی دِسدی اے تے اسی عدم توازن دا شکار ہو جانے آں۔ جدوں اسی ہوراں نوں وی اپنے وانگوں پیار کرنے آں، تے ساڈا من نرول تے کھلا ہو جاندا اے۔ تے فیر کوئی وڈا مسٔلہ وی وڈا نئیں لگدا۔ پس، اسی شیواں نوں کس اکھ نال ویکھنے آں، ساڈے احساس تے ایدا بڑا اثر ہوندا اے: خالی اپنے بھلے لئی یا ساریاں دے بھلے لئی۔

لہٰذا، من دی شانتی لئی دو شیواں ضروری نیں۔ پہلی، حقیقت دا شعور۔ جے اسی معاملیاں نوں حقیقت دی اکھ نال ویکھئیے، تے فیر کوئی غیر متوقع نتیجہ سامنے نئیں آوے دا۔ دوجی اے درد مندی، جیہڑی ساڈا "من دا بُوا" کھول دی اے۔ خوف تے شک سانوں دوجیاں توں دور کر دیندا اے۔

اپنے باہرلے روپ توں لا تعلقی

[اک ہور شے جیہڑی ساڈے من دی شانتی گوا دیندی اے اوہ ہے ساڈی باہرلے روپ بارے فکر] مثال دے طور تے، جدوں میں پہلی وار بیجنگ گیا، تے مینوں کوئی تجربہ نئیں سی۔ میں تھوڑا گھابریا تے تھوڑا ڈریا ہویا سی۔ پر فیر میں تکیا کہ جیہڑے لوکیں اپنے ظاہری روپ بارے چوکھے فکرمند ہوون، تے جے کوئی کم مندا ہو جاۓ تے اوہناں دا مکھ ڈاڈھا لال ہو جاندا اے۔ پر جے اوہ پرواہ نہ کرن کہ کجھ کم خراب ہو گیا اے، تے فیر کوئی مسٔلہ نئیں۔

مثلاّ، ۱۹۵۴ وچ، جد میں بیجنگ وچ ساں، بھارتی سفیر مینوں ملن میرے کمرے وچ آیا۔ چینیاں نے پھَلاں تے پھُلاں نال بڑا پربندھ کیتا، تے نالے اصرار کیتا کہ اک چینی مترجم بلایا جاوے۔ تے ایہ گل بات تبتی توں چینی توں انگریزی وچ چلی، حالانکہ میرے کجھ کارندے انگریزی وی جاندے سان۔ اک موقعے تے پھل دا ٹوکرا ڈھے پیا تے فیر چینی کارندے، جیہڑے ہن تیکر ڈاڈھے تکلفاں وچ رُجھے ہوۓ سان، گوڈیاں بھار ہو کے فرش تے رڑدے پھرن۔ جے اوہ پہلاں ہی ظاہری رکھ رکھاو دی اینی چنتا نہ کردے، تے کوئی پریشانی نہ ہوندی۔ پر ایہ گل اوہناں لئی بڑی شرمندگی دا باعث بنی۔

اک وار دی گل اے، میکسیکو شہر وچ کسے دھرم میل اکٹھ وچ اک جاپانی پادری سی۔ اودے ہتھ وچ تسبیح سی تے تسبیح دا دھاگا ٹُٹ گیا۔ اوہ تسبیح پھیردا لگا گیا حالانکہ سارے دانے زمین تے کھلرے پئے سان۔ اوہنوں دانیاں دے ڈھے پین دی ڈاڈھی شرمندگی سی۔ اوہ اپنی ظاہری حالت دی چنتا دے کارن پریشان سی۔

بہرحال، دردمندی، ایثار، سچائی، ایمانداری – ایہ من دی شانتی لئی بڑیاں ضروری نیں، اپنی ظاہری شکل و صورت دی چنتا نئیں۔ میں کدی ایہ نئیں کہندا کہ میں کوئی نویکلا واں، پر میرا تجربہ مینوں ایہ دسدا اے کہ مینوں ایس گل دی کوئی چنتا نئیں ہوندی کہ ہزاراں لوکاں سامنے میرا ڈھوڈھب کیہ اے۔ میں ہزاراں لوکاں نال مخاطب ہونا واں جویں کہ ہُن، پر میرے لئی انج ہی اے جویں تھوڑے جیہے لوکاں نال گل کرنا۔ جے کوئی غلطی ہو جاوے تے میں اوہنوں بھل جانا واں، فیر کیہ ہویا۔ جے دوجے کوئی غلطی کرن تے میں ہنس کے ٹال دینا۔

اندرلی تحویل

جتھوں تک اندرلی تحویل دا تعلق اے، ایدا مطلب اے کہ کسے جذباتی پدھر تے گل کرنا۔ اندرلی تحویل دی اک قسم اوہ وے جیہڑی فطرتاً عمر نال آوندی اے تے دوجی اوہ جیہڑی باہرلے معاملیاں نال۔ ایس قسم دیاں تحویلاں اپنے آپ ہی آ جاندیاں نیں۔ دوجیاں لئی کوشش کرنی پیندی اے تے ایہ اوہ وے جنہوں اسی لیانا چاہنے آں: اندرلی تحویل ساڈی اِچھیا مطابق۔ ایہ ایدا اصل مطلب اے۔

ایتھے ہُن اسی اپنی اگلے جنم، مکش، یا سورگ بارے گل نئیں کر رہے، بلکہ ایہ کہ ساریاں سمسیاواں تے مشکلاں دے باوجود ایس حیاتی نوں کس طراں خوش تے شانت رکھیا جاۓ۔ ایس کم لئی وڈے مسٔلے جنہاں نال اسی نبڑنا اے اوہ نیں غصہ، نفرت، خوف، ساڑا، شک، اکل ونج، پریشانی، وغیرہ۔ ایہناں دا تعلق ساڈے مڈھلے من دے رویے نال اے۔ ایہناں دا کارن چوکھی نفس دی پوجا اے۔ ساڈا جدوں ایہناں نال واہ پیندا اے، اسی نفس نوں بوہت اہمیت دینے آں تے ایدے توں جلن پیدا ہوندی اے۔ اپنی وڈیائی کرن دا نتیجہ ایہ ہوندا اے کہ نکی جیہی گل توں وی سانوں غصہ آ جاندا اے، تے غصے توں خوف پیدا ہوندا اے۔ اسی ہوراں دی چنتا نئیں کردے؛ نری اپنی فکر کرنے آں۔ نالے اسی ایہ وی سوچنے آں کہ دوجے وی صرف اپنی ہی فکر کردے نیں تے ساڈی تے اوہناں نوں اُکّا ہی پرواہ نئیں۔ ایس مارے اسی اکلے محسوس کرنے آں۔ اسی سوچنے آں،"میں کسے تے بھروسہ نئیں کر سکدا،" تے اسی ہر اک تے شک کرن لگ پینے آں، اگیڑے، پاسے، بلکہ پچھیڑے والے، سبناں تے۔

بنیادی طور تے، جے اسی ایدے تے گوہ کرئیے، تے انسانی فطرت ایہو جیہی اے کہ ہر کوئی یارانے دا قدردان اے۔ جے اسی دوستی دا ہتھ اگے ودھائیے، اکثر لوک چنگا ہی سمجھن دے۔ جتھوں تک ایہناں منفی جذبات دا تعلق اے جیہڑے خوف، وغیرہ پیدا کردے نیں، سانوں ایہنا دا کوئی توڑ لَبھن دی لوڑ اے۔ مثلاً، جے سانوں بڑی گرمی لگے، تے اسی درجہ حرارت گھٹ کر دینے آں، یا جے اساں اندھیرا مٹانا ہووے، تے چانن لیاون توں اڈ ہور کوئی چارہ نئیں۔ ایہ گل طبعی پدھر تے سچ اے۔ تبدیلی کسے مخالف طاقت لیاون نال آ سکدی اے – ایہ قدرت دا کرنا اے۔ پر ایہ گل خالی طبعی پدھر تے ہی سچ نئیں بلکہ من دی پدھر تے وی سچ اے۔ لہٰذا سانوں اپنی سوچ یا اکھ دھرائی دا توڑ لیاون دی لوڑ اے [جویں خودغرضی تے شک نوں غیراں دی بھلائی تے یاری دوستی نال توڑنا۔]

اسی اک پیلے پھُل دی مثال لینے آں۔ جے میں کسے پاروں آکھاں، " ایہ چِٹا اے،" تے مغروں ایہنوں پیلا من لواں، تے ایہ دو پُٹھیاں گلاں نیں۔ ایہ دوویں اِکو سمے سچ نئیں ہو سکدیاں۔ پیلے دا خیال آوندیاں ہی چٹے دا خیال دور ہو جاندا اے۔ ایہ دوویں اک دوجے دے ویری نیں۔ لہٰذا، اندرلی تبدیلی لیاون دا اک طریقہ ایہ وی اے کہ اوس دی متضاد من دی کیفیت پیدا کیتی جاوے۔

ایس مشکل دا اک ہور کارن بے علمی وی ہو سکدا اے۔ اودا توڑ مطالعے، نکھیڑ نہار تے پرچول نال کیتا جا سکدا اے۔ ایدی وجہ ایہ ہے کہ بے علمی حقیقت نوں نہ پچھانن سبب پیدا ہوندی اے۔ ایس پاروں، بے علمی دا علاج نکھیڑ نہار اے۔ انج ہی، اپنی وڈھیائی دا توڑ دوجیاں دا خیال اے تے ایدا مطلب اے اپنے من نوں سدھاونا [یا اپنے ڈھو ڈھب دی صفائی۔]

سیکولر اخلاقیات

جتھوں تیکر اپنے من نوں سدھاون دا تعلق اے [یا اپنے ڈھو ڈھب دی صفائی،] بنیادی سوال ایہ وے کہ ایدا تعلق دھرم نال اے یا روحانیت نال، تے میرا خیال اے کہ ایدا دھرم نال کوئی واسطہ نئیں۔

جتھوں تیکر روحانیت دا تعلق اے، تے، میرا خیال اے کہ ایدیاں دو قسماں نیں: اک دھرم تے ایمان راہیں تے دوجی اوہناں دے بنا۔ ایہ جیہڑی اوہناں بنا اے ایہنوں میں "سیکولر اخلاقیات" کہناں واں۔ "سیکولر" دا مطلب دھرم نوں تیاگنا نئیں، سغوں ایدا مطلب اے سارے دھرماں لئی برابر دی سوچ تے سبناں دا ستکار۔ مثلاً، بھارت دے آئین وچ سارے دھرماں نوں آدر دتی گئی اے؛ ایہ سیکولر آئین اے۔ ایس پاروں، بھاویں بھارت وچ پارسی یا زرتشت دھرم دے لوکیں اُکّا تھوڑے جنے نیں – بھارت دی اک ارب توں ودھ آبادی وچ صرف اک لکھ – فیر وی فوج تے سیاست وچ اوہناں دا برابر دا حصہ اے۔

جدوں اسی سیکولر اخلاقیات دی گل کرنے آں، تے ایدا مطلب دین توں کورے لوکاں لئی اخلاقیات وی اے۔ سیکولر اخلاقیات دی بنیاد تے اسی جانوراں نوں وی اپنا اخلاق تے پیار دے سکنے آں۔ تے نالے، سیکولر اخلاقیات یا روحانیت دا اک پرت اپنے ماحول دا خیال رکھنا وی اے۔ لہٰذا، سیکولر ڈھب نال، سانوں اپنے من دی آبیاری کرن دی لوڑ اے؛ سانوں سیکولر اخلاقیات دی آبیاری کرن دی لوڑ اے۔ ایس دھرتی تے ۶ ارب لوکاں نوں ایہ کم کرن دی لوڑ اے۔ دھرمی تند تانے سیکولر اخلاقیات دی جگتائی آبیاری نوں شکتی دے سکدے نیں – اوہ ایس ودھا وچ وادھا کرن لئی وادھو مدد کر سکدے نیں۔ اوہ یقیناً ایہنوں گھٹ نئیں کرن دے۔

لہٰذا، جدوں اسی سیکولر اخلاقیات دی گل کرنے آں، تے ساڈی سوچ غیر فرقہ وارانہ ہوندی اے۔ جے کوئی دھرم دا بندہ کسے دھرم پچھے لگ کے سیکولر اخلاقیات نوں ودھاوا دیوے، تے اوہ سچ مچ دا دھرمی ہووے دا۔ تے جے اوہ ایہ کم نہ کرے، تے فیر بھاویں اوہ گرجے یا مسجد یا یہودی مندر جاوے، میں نئیں سمجھدا کہ اوہ دھرم بارے مخلص اے۔