سٹڈی بدھزم: مہربانی کر کے اپنا پریچے کراؤ۔
رنگو تلکو: میرا نام رنگو تلکو اے۔ رنگو میرے آشرم دا نام ہے جو کہ پوربی تبت وچ واقع اے۔ میں اپنی زیادہ تر شکشا سکم، بھارت وچ پراپت کیتی۔ میں مختلف خنپو اتے لاما دے ہیٹھ ودیا لیندا رہیا، پر میں دلگو خنتسے رنپوچے اتے سولہویں کرمپا نوں اپنے خاص گورو مننا واں۔ میں اپنے سارے منصب اوہناں کولوں ہی لئے ، پر مینوں تبتی بدھ مت دے چاراں مدرسیاں کولوں وی گیان لین دا موقع ملیا۔
سٹڈی بدھزم: بدھ مت دا گیان کیوں لیا جاۓ؟ بدھ مت لوکاں نوں کیہ دے سکدا اے؟
رنگو تلکو: سانوں ہمیش ایہ سوال پچھنا سکھایا جاندا سی،"میں اصل وچ کیہ چاہنا واں؟" جے تسی ایس اوپر ذرا گوہ کرو کہ تسی اصل وچ کیہ چاہندے او، تے ایس دا جواب ایہ ہووے گا کہ ہر قسم دے دکھ، درد اتےسمسیاواں توں چھٹکارا۔ نہ صرف خود اپنے لئی ایس توں نجات چاہنے آں سغوں تسی اپنے سجناں تے مِتراں نوں وی دکھ توں ازاد ویکھنا چاہندے او۔ تے اصل وچ، دکھ توں مکتی اتے ہمیش دا سکون اتے خوشی دا پراپت، اتے ایہ ہور سبناں نوں وی مہیا کرنا، ساڈے لئی سب توں وڈی گل اے۔ بدھ مت دا گیان سانوں ایس نوں پراپت کرن دے ول سکھلاندا اے اتے سانوں اوتھے تیکر اپڑاندا اے۔
سٹڈی بدھزم: اج کل لوکی، اچیچ نوجوان طبقہ، خوش اتے کامل ہونے دا دباو محسوس کردے نیں، بھاویں اوہ انج نہ وی ہوون۔ تہاڈے خیال وچ اج کل دے نوجوان لوکاں دا سب توں وڈا مسٔلہ کیہ اے؟
رنگو تلکو: میرے خیال وچ اج کل دے نوجوان لوکاں دیاں بھاوناں بوہت اُچیاں نیں۔اوہ مینوں سب توں وڈا مسٔلہ معلوم ہوندا اے۔ اوہ ٹھیک طراں نال 'سمسار' دا مطلب نئیں سمجھدے – کہ ایس جہان اندر بوہت سارا دکھ، پِیڑ، بھَیڑ، کمزوریاں، جہالت، ات واد وغیرہ وغیرہ پائیاں جاندیاں نیں۔ ایہ بنیادی گلاں نیں، پر اسی ایہ توقع نئیں کر سکدے کہ سب لوکی ہمیش بھلے، دریا دل اتے بےعیب ہون گے۔
نکے وشے نوں سنن/تکن لئی ویڈیو سکرین اوپر سجی نکر وچ تھلے نکے وشے آئیکان اوپر کلک کرو۔ نکے وشے دی بولی بدلن لئی "سیٹنگز" اوپر کلک کرو، فیر "نکے وشے" اوپر کلک کرو تے اپنی من پسند بولی دی چون کرو۔
ایہ جاننا ضروری اے کہ اجیہے خارجی مسٔلے موجود نیں، پر ایہ مسٔلے ساڈے اندر وی ہین۔ جد سانوں ایس دا چنگی طراں گیان ہو جاۓ، تے ایس توں اک طراں دی منوتی اتے درد مندی پیدا ہوندی اے – اسی ایہ جان لینے آں کہ کوئی شخص وی کامل نئیں تے فیر جے اسی کوئی مندی شے ویکھئیے، تے اسی درد مندی محسوس کرنے آں۔
سٹڈی بدھزم: کیا تسی ہر ویلے خوش رہندے او؟ جے نئیں، تے کیوں نئیں؟ تسی سوگ نال کویں نبڑدے او ؟
رنگو تلکو: میرے خیال وچ میں کافی خوش رہنا واں۔ ایس دی وجہ ایہ ہے کہ میں ایہ توقع نئیں کردا کہ ہر شے مکمل طور تے بےعیب ہووے۔ میں زیادہ دی توقع نئیں کردا – میریاں بھاوناں نہ ہون برابر نیں۔ میں بوہت سفر کرنا واں، پر جتھے وی جانا واں خوش رہنا واں۔
میرے خیال وچ خوشی دا مطلب من دی شانتی اے، یعنی اک شانت من۔ من تد شانت ہوندا اے جد اسی حالاں نوں قبول کرنا سکھ لئیے اتے ہر حال وچ شانت ہوئیے۔ ایہ جذبیاں نال نبڑن دا وی اُتم طریقہ اے۔
سٹڈی بدھزم: اجوکی حدوں ودھ مصروف دنیا وچ خوشی پان اتے ودھان لئی لوکاں نوں کیہ کرنا چاہیدا اے؟
رنگو تلکو: میرے خیال وچ مصروفیت دا خوشی یا دکھ نال کوئی خاص واسطہ نئیں۔ ساڈی مصروفیت اک طراں ساڈے اوپر نربر اے۔ ایتھے مسٔلہ ایہ ہے کہ لوکی ایہ سوچدے نیں کہ اوہ جس قدر زیادہ کم کرن گے اونا ہی اوہناں دا مال اسباب ودھے گا، اوسے حساب نال اوہناں دی خوشی وچ وادھا ہووے گا۔ پر ایس نس بھج وچ اوہ پریشانی دا شکار ہو جاندے نیں اتے ایہ دکھ دا سبب بن جاندا اے۔ اول سانوں ایہ سمجھنا چاہیدا اے کہ بوہت کجھ اکٹھا کر لین نال یا بوہت کجھ کر لین نال مسٔلے حل نئیں ہو ندے۔ اصل شے من دی شانتی اے۔
جے تسی مصروف او تے ایہ سوگوار ہون دی کوئی وجہ نئیں۔ ایہ ایس اوپر نربر اے کہ تسی ایس بارے کیہ سبھاو رکھدے او۔ کدی حال چنگے ہوندے نیں تے کدی مندے۔ پر ساڈا فرض ایہ ہے کہ اپنے ولوں پوری کوشش کرئیے۔ جے میں اپنی پوری کوشش کراں اتے مینوں کامیابی ہووے، تے بوہت ودیہ۔ پر جے کامیابی نہ ہووے تے میں گھٹ توں گھٹ اپنے ولوں پوری کوشش کیتی، ایس توں ودھ ہور میں کجھ نئیں سی کر سکدا۔ جے میں ایہ سوچ گلمے لاواں، تے میرے خیال وچ ایہ زیادہ شانت ہووے گا۔
سٹڈی بدھزم: بدھ مت بارے ایہ خیال عام اے کہ ایہ ات حدل برداشت اتے رواداری دا پنتھ اے، اتے ایس توں ایہ اکھ دھرائی وی جنم لیندی اے کہ ایہ اک بےاُدمی سوچ دا ول اے: جو ہوندا اے ہون دیو – بس جاؤ اتے جا کے سمادھ کرو۔ کیا ایہ درست اے؟
رنگو تلکو: میرے خیال وچ ایہ وچار بالکل غلط اے! یقیناّ ایہ بدھ مت دی سوچ نئیں کہ جو ہوندا اے ٹھیک اے۔ سانوں بےشک حقیقت پسند ہونا چاہیدا اے اتے اپنی دشا تے استھان نوں پچھاننا چاہیدا اے۔ پر جے اسی اوتھے ہی کھلو جائیے اتے ہمت ہار بیٹھئیے، تے ایہ بےاُدمی ہووے گی۔ پر ایس راہ اوپر چلنا ضروری نئیں!
سانوں ہمت نئیں ہارنی چاہیدی۔ جو کجھ وی ہویا، جو کجھ اساں کیتا، چنگا یا ماڑا یا جو وی، ہن اساں حوصلہ نئیں ہارنا۔ اسی آون والے سمے لئی بہتر سربندھ کر سکنے آں اتے کردے چلئیے، پر پریشانی اتے غصے دی حالت وچ نئیں۔ ایہ گل ضروری اے کہ اسی اپنے لئی اتے غیراں لئی بھَیڑے جذبیاں نوں ہوا نہ دئیے۔ جے اسی انج کراں گے تے بس اپنے آپ نوں ساڑ بیٹھاں گے، اتے ایہ کوئی اوپا نئیں۔
سٹڈی بدھزم: اج کل لوکی ڈاڈھے رُسے دِسدے نیں۔ ون سونّیاں خرابیاں جویں واتا ورن دی تباہی، دنیا وچ مختلف نا انصافیاں، بھرشٹ اچار، سکینڈل وغیرہ عام نیں۔ کیا اسی اینے مختیار بن سکنے آں کہ دنیا نوں بدل دئیے؟
رنگو تلکو: میرے خیال وچ اسی دنیا نوں بدل سکنے آں۔ پر ایہ کم اسان نئیں۔ ایہ اسان ایس لئی نئیں کہ ایہ اسان نئیں۔ بلکہ ایس لئی کہ اسی ایس نوں کردے نئیں! اسی چاہنے آں کہ دوجے لوکی مہربان، دریا دل اتے سہائت ہون۔ اسی چاہنے آں کہ دوجے لوک بھلا سبھاو رکھن، صبر کولوں کم لین اتے برداشت دا مادہ پیدا کرن۔ اسی چاہنے آں کہ دوجے لوک محنت مشقت کرن اتے سیانے بنن۔
پر نرا آشا کرن نال لوک انج نئیں ہو سکدے۔ تے اساں ایہ کم آپوں شروع کرنا اے۔
ساڈے کول چھ گن نیں –اُپکار،سنسکار ، صبر، ڈاڈھا جتن، ڈاڈھی گوہ اتےسُرت– اتے جے لوکی ایہناں نوں پنگرن دی کوشش کرن تے اوہ مہان پرش بن سکدے نیں۔ جے اجیہے لوکاں دی نفری ودھ ہو جاوے تے ایہ دنیا اک بڑی پرم دنیا بن سکدی اے۔ پر اسی لوکاں کولوں ایس دی توقع نئیں کرسکدے، تے نہ ہی کسے نوں مجبور کر سکنے آں۔ سانوں ایہناں گناں نوں اپنے اندر پالنا پوسنا اے۔
ایہ بدھ مت داعملی روپ اے – اپنے اوپر کم کرنا۔ انج کرن نال دوجے لوک ویکھن گے کہ ایہ گن سب لئی کِنّے فائدہ مند نیں۔ جے اسی ایس اکھ دھرائی نوں نرا خیال دی حد تیکر وی اپنائیے، تد وی ایس توں بوہت فرق پیندا اے۔
بےشک دنیا اندر بوہت ساریاں خرابیاں نیں، پر غصہ کرن نال کجھ نئیں بدلدا۔ جے میں ایس بارے غصہ اتے ات واد کولوں کم لواں، تے میں وی ایس مسٔلے دا حصہ بن جاواں گا۔ سکون اتے صبر نال، ٹھنڈے مزاج نال، اک لمبے دیرپا ول نال سمسیاواں نوں حل کرنا ایس دا صحیح علاج اے۔
سٹڈی بدھزم: کدی کدار لوکاں نوں زندگی وچ ڈاڈھے اوکھے مسٔلیاں نال واہ پیندا اے۔ لوکاں دی ملازمت کھس جاندی اے، لوک مر جاندے نیں، لوکاں نوں ڈاڈھا خوف گھیر لیندا اے۔ تے فیر اسی کیہ کرئیے؟
رنگو تلکو: اک وار جدوں میں بلجئیم یا اوہو جئی کسے تھاں وچ ساں، اک سوانی میرے کول آئی اتے کہن لگی،"میں ایس توں زیادہ ہن جھل نئیں سکدی، ہن ایس دی حد ہو گئی اے، میں آتم ہتیا کر لواں گی۔" اوس نے دسیا کہ اوہ اپنا یار اتے اپنی نوکری دونواں نوں گنوا بیٹھی سی۔ اوہ کانگلی ہو گئی سی، تے ایس لئی مرنا چاہندی سی۔ میں اوس نوں آکھیا کہ جے اوہ مرنا چاہندی اے تے اوس نوں کوئی نئیں روک سکدا، پر ایہ قدم چُکن توں پہلاں کیوں نہ اک وار بھارت دا چکر لایا جاوے۔ "مینوں ایہ نہ دسو کہ تہاڈے کول کوئی پیسہ نئیں۔ کیوں جے مرن مغروں تہانوں پیسے دی لوڑ نئیں ہووے گی۔" میں آکھیا۔
نکے وشے نوں سنن/تکن لئی ویڈیو سکرین اوپر سجی نکر وچ تھلے نکے وشے آئیکان اوپر کلک کرو۔ نکے وشے دی بولی بدلن لئی "سیٹنگز" اوپر کلک کرو، فیر "نکے وشے" اوپر کلک کرو تے اپنی من پسند بولی دی چون کرو۔
کدی کدار لوک بھارت یا ہور کسے تھاں جاندے نیں اتے جدوں واپس آوندے نیں تے اوہ بڑے خوش ہوندے نیں کیوں جے اوہ زندگی دا زیادہ سچا روپ ویکھدے نیں۔ ایہ سوانی جاپان گئی اتے اوتھوں بڑی خوش واپس آئی۔ اوس نے دسیا کہ اوہ اک پربت توں تھلے ڈِگی اتے اوہ مرن والی سی۔ اوہ اوتھے پھنس گئی اتے سوچن لگی،" ہن میرا اخیر سمے آ گیا اے۔"
اوس ویلے اوہ ایہ سب گلاں بھل گئی کہ اوس دا کوئی یار نئیں، اوس دے کول نوکری نئیں، پیسہ نئیں – ایہ سب ایویں ہی محسوس ہون لگا۔ اوس دے سِر اوپر اکو ہی گل سوار سی، " کاش میں ایتھوں زندہ بچ نکلاں، ایس اوپر میں بوہت خوش ہوواں گی!" اخیر اوس نوں بچا لیا گیا اتے اوہ خوشی دی مورتی بن کے واپس آئی۔
تے ایہ سب اُپمان گلاں نیں۔ اکثر اسی اپنے آپ نوں برے حال وچ محسوس کرنے آں۔ پر، سچ تے ایہ ہے کہ حالات ایس توں وی ماڑے ہو سکدے سان۔ حالات ہمیش چنگے یا ماڑے ہو سکدے نیں، اتے جے اسی ایس گل نوں چنگی طراں سمجھئیے تے ایس توں مدد ملدی اے۔
اک وار اک سماچار پتر لیکھک نے تقدس مآب دلائی لاما کولوں پچھیا،" تسی ہمیش لوکاں نوں آس واد دا اپدیش دیندے، پر تبت بارے تہاڈا کیہ خیال اے! اوتھے ایہ کارگر نئیں ہویا – اوتھے حالت اگے نالوں وی بھیڑی اے، آس واد والی اوتھے کوئی گل نئیں۔" تقدس مآب حسب عادت ہولی جیہا ہاسا ہنسے اتے آکھن لگے،" تسی ٹھیک کہندے او۔ تبت وچ حالات شائد ایس توں ودھ کدی خراب نئیں ہوۓ، ایس لئی اوتھے کوئی ایسی چیز نئیں جس نوں بہتر نہ بنایا جا سکے۔ حال اینا مندا اے کہ ایس نوں چھڑا بہتر ای بنایا جا سکدا اے۔"
انج ہی سانوں ایہ ویکھنا چاہیدا اے کہ اسی کیہ کجھ بہتر بنا سکنے آں، ایس توں اسی آس واد بننے آں۔ تقدس مآب دا جواب بوہت ودیہ سی، کیوں جے ساڈے حال مندے ہون اتے اسی آکھیے،" ایہ تے بوہت ماڑا اے۔ میں ہار من لینا واں،" تے فیر اسی سچ مچ ہار گئے۔ پر جے اسی انج سوچیے کہ میں دشا نوں بہتر بنان لئی، بھاویں ایہ تبدیلی کنی تھوڑی جئی ای ہووے، کیہ کر سکنا واں، تے ایس توں ساڈے اندر روشن خیالی پیدا ہوندی اے، اتے اجیہی سوچ ساڈی اکھ دھرائی بدل دیندی اے۔
سٹڈی بدھزم: تساں تبتی لوک کہانیاں اوپر کتاباں لکھیاں نیں، تہاڈی من پسند کہانی کیڑی اے؟
رنگو تلکو: مینوں لوک کہانیاں پسند نیں۔ پر مینوں ٹالسٹائی دی کہانیاں وی پسند نیں۔ اوہناں وچوں اک اک فرشتے بارے ہے جس دے پر کٹ دتے گۓ اتے اوس نوں دھرتی اوپر گھلیا گیا تاں جے انساناں بارے تِن سب توں موٹیاں گلاں دا پتہ لاوے۔ پہلی چیز اوس نے ایہ ویکھی کہ انساناں دے دلاں وچ پیار اے۔ دوجی ایہ کہ اوہناں نوں اپنی موت دے ویلے دا کوئی علم نئیں۔ تیجی ایہ کہ انسان دوجے انساناں دے پیار دی کرپا نال جیوندے نیں۔ اوس توں بعد اوس نوں اپنے پر واپس مل گئے تاں جے اوہ اُڈ سکے۔
سٹڈی بدھزم: تہاڈے خیال وچ کیا ایہ کہانی بدھ مت دی شکشا نال سہمت اے؟
رنگو تلکو: ہاں، پر چھڑی بدھ مت دی شکشا نال ہی نئیں۔ ایہ پوتّر ہستیاں دی دتی گئی جگتائی شکشا نال وی سہمت اے۔ مقدس ہستی اوہ اے جو مکمل طور تے بےغرض ہووے، تے اوہناں دی ودیا پیار دی ہی ودیا ہووے گی – ساریاں سرت دی مالک ہستیاں نال برابر دا پیار۔ ایہ بدھ مت دا مڈھلا سندیسہ اے، اتے بےشک سارے مہان دھرماں دا وی۔
سٹڈی بدھزم: تہاڈے اوپر اک فلم بنائی گئی اے جس دا نام اے "سست لاما،" ایہ نام کتھوں آیا؟
رنگو تلکو: ایس دا اُتپتی استھان اک کتابچہ اے جو میرے چیلیاں نے میری شکشا اوپر لکھیا اتے ایس نوں"سست لاما دے سمادھ دی پرکھ" دا نام دتا۔ میں سست آں اتے کوئی کم نئیں کردا۔ میں بوہت سارے کم کرنا واں اتے بوہت سفر وی کرنا واں۔ پر میں گھنٹیاں دے حساب نال مراقبہ کرن دا ماہر نئیں۔ میرے خیال وچ ایس دی وجہ سستی اے!
سٹڈی بدھزم: ساڈے وچوں جیہڑے مصروف وی نیں اتے سست وی، کیا اوہناں لئی تسی کوئی مختصر پنج منٹ دا سمادھ مِتھ سکدے او جو ساڈی روز دی زندگی وچ سہائت ہووے؟
رنگو تلکو: میرے خیال وچ کسے کم نوں شروع کرن ویلے ایہ ویکھنا ضروری اے کہ ساڈی اکساوٹ کیہ اے – میں کیہ کرن لگا واں اتے کیوں؟ میرا انتم منورتھ کیہ اے؟ فیر ساڈے اوپر ایہ گل کھلے گی کہ اسی کتھے جا رہے آں اتے اساں کس چیز دا پاٹھ کرنا اے۔
بدھ مت نرا سمادھ ہی نئیں۔ ایہ پورم پور سرکھیا اے۔ اکثر لوکی انج سوچدے نیں کہ اوہ سمادھ نئیں کر سکدے یا اوہناں کول ایس لئی سمے نئیں، تے اوہ بدھ مت اختیار نئیں کر سکدے۔ پر اسی بدھ مت نوں بغیر سمادھ دے وی اختیار کر سکنے آں۔ شکشا لین لئی اٹھ پدھری راہ اتے چھ پیمانے وی موجود نیں! تسی نری کرپا دی سرکھیا وی لے سکدے او جو کہ اک بڑی ودیہ سرکھیا اے، اتے ایس لئی کسے خاص استھان یا سمے دی لوڑ نئیں۔
ایہ سب توں ضروری گل اے۔ برداشت، صبر، چنگا سبھاو – سانوں ایہناں گلاں نوں اپنی زندگی دا حصہ بنا لینا چاہیدا اے۔ ایہ کوئی فالتو کم نئیں ہونا چاہیدا جس اوپر اسی روز کجھ منٹ خرچ کرنے آں۔ اسی چیزاں نوں کویں تکنے آں، ساڈا ایہناں بارے رد عمل کیہ ہوندا اے، اسی جیون کویں بتانے آں – ایہ دھرم دی سچی سرکھیا اے۔