جد اسی روشن ضمیری پان دا جتن کرنے آں، تے اسی چھ دور رس طریقیاں نوں پنگرنے آں تا کہ اوہناں سارے گناں نوں پکا کر سکئیے جنہاں دی سانوں بطور اک مہاتما بدھ دے دوجیاں دی مدد لئی ضرورت پوے گی۔ پر ہور سب لوکاں دی مدد کرن لئی تا کہ اوہ وی اپنے اتم گناں نوں پکا کر سکن، پہلاں اساں اوہناں نوں اپنے مثبت اثر ہیٹھ جمع کرنا اے۔ مہاتما بدھ نے ایس ہدف نوں پکے پیٹھے ول نال پان دے چار درجے دسے:
۱۔ فراخدل ہونا
جتھے کدرے وی ممکن ہووے سانوں لوکاں دے نال فراخدلی نال پیش آونا چاہیدا اے۔ جد سانوں کوئی ملن آۓ تے اسی اوہناں دی کھان پین دی شیواں نال خاطر تواضع کرئیے؛ جے اسی کسے دے سنگ باہر بھوجن کرن جائیے تے اوہناں دے کھانے دے پیسے وی ادا کرئیے۔ اپکار توں مراد نرا کسے نوں کوئی مادی شے دینا ہی نہیں۔ اپنے سمے دے معاملہ وچ اپکار ڈاڈھا ضروری امر اے۔ کسے دی گل سنن اوپر راضی ہونا، اوہناں دے مسلے نوں خلوص اتے دھیان نال سننا، اتے اوہناں دے زندگی دے معاملیاں نوں ضروری جاننا اک اجیہا تحفہ اے جس دی اہمیت نوں سانوں کدی نئیں بھلنا چاہیدا۔ ایس توں لوکی خوش اتے شانت محسوس کردے نیں، اتے ایس دے نتیجہ وچ ساڈے سنگ خوش اتے راضی بازی محسوس کردے نیں۔ ساڈے بھلے اثر دی قبولیت دی راہ وچ ایہ پہلا قدم اے۔
۲۔ خوش کرن والے ول نال گل کرنا
ایس منورتھ دی خاطر کہ لوکی ساڈے نال کھل کے گل کرن سانوں اوہناں نال دھیرج اتے خوش کرن والے ول نال گل کرنی چاہیدی اے۔ ایس توں مراد اجیہے ول اتے اجیہی زبان وچ جس نوں اوہ سمجھن اتے اوہناں دے معاملیاں وچ دلچسپی دے وکھالے نال گل کرنا اے۔ مڈھلا مقصد سانوں لوکاں نوں ساڈی صحبت وچ شانت اتے شاد بنانا اے۔ اسی اوہناں دی صحت بارے پچھنے آں اتے اوہناں دے معاملیاں وچ دلچسپی وکھانے آں۔ جے کسے نوں فٹ بال دی کھیڈ پسند اے تے اسی انج نئیں کہندے،"کیہ پاگلاں والا کم اے، نرا سمے دا فضول ورتو۔" ایہ اک ضروری نکتہ اے، کیونکہ جے اسی انج آکھاں گے تے اوہ ساڈی گل سنن نوں تیار نہیں ہون گے۔ اوہ محسوس کرن گے کہ اسی اوہناں دی بے عزتی کر رہے آں۔ ایس اوپر تفصیل نال گل کرن دی لوڑ نئیں کہ اج دی کھیڈ کس نے جتی، پر اسی اوہناں نوں اپنائیت دا احساس دلان دی خاطر ایس اوپر تھوڑی جیہی گل تے کر سکنے آں۔ جے اسی دوجیاں دی مدد کرنا چاہنے آں تے سانوں سب وچ اتے اوہناں شیواں وچ جو اوہناں نوں پسند نیں دلچسپی لینا ہووے گی۔ جے اسی انج نہ کرئیے تے اسی اوہناں نال کس طراں کوئی تعلق قائم کر سکاں گے؟
اک وار جد کوئی ساڈے نال کھل جاۓ اتے اوس نوں اپنائیت دا احساس وی ہووے تے ساڈی خوش گفتاری دا منہ ضروری معاملیاں ول موڑیا جا سکدا اے۔ مناسب موقع اتے مناسب حلات وچ اسی بدھ مت دی اوس شکشا دا ذکر چھیڑ سکنے آں جو معنی خیز ہووے اتے اوس پرش لئی فیدہ مند ہووے۔ ساڈے ایس کرم توں اوہناں نوں پوہنچن والے فیدے دا بیان ضروری اے۔
جد اسی کسے نوں صلاح دے رہے ہوئیے تے ساڈا گل کرن دا ول بڑا اہم اے۔ ایس وچ زورا زوری، وکھالے دی عاجزی یا مربّی پن دا ذرا جنا شک وی نہیں ہونا چاہیدا۔ ایہ ہے مِٹھے بول دا مطلب۔ سانوں انج گل کرنی چاہیدی اے کہ دوجا پرش ایس نوں اسانی نال بغیر دھونس یا غیر مطلوبہ اپدیش سمجھن دے قبول کرے۔ کسے نوں اپدیش کرن وچ مناسب موقع اتے ول دا چون کرن لئی کلاء اتے حسّیت دی لوڑ ہندی اے۔ جے اسی گل بات وچ حد توں ودھ سنجیدگی اتے اوکڑ دا وکھالا کرئیے تے لوکی سانوں اوکڑ مان سمجھن گے اتے ساڈی گل سنن نوں راضی نہیں ہون گے۔ ایس پاروں کدی کدار گل بات دا ماحول ہلکا پھلکا کرن دی خاطر ہاسے مخول دی لوڑ ہوندی اے، خاص طور تے اجیہے حلات وچ جد دوجا پرش ساڈی صلاح اوپر مدافعانہ سبھاو اپناوے۔
ساڈے نرمل اتے مٹھے بول جو کہ معنی خیز وی ہون، دے نال جد اسی کسے سبق نوں کھول کے بیان کر رہے ہوئیے، دے نتیجہ وچ اوہ ساڈے سبق دے ہدف پان وچ دلچسپی لین لگدے نیں۔ ایس دی وجہ ایہ ہے کہ اوہ ایس سبق بارے نرول من اتے وشواس مان ہون گے اتے ایس دے فیدیاں توں واقف ہون دے کارن ایس دی قدر کرن گے۔
۳۔ دوجیاں نوں اوہناں دے ہدف پان دی اکساوٹ دینا
جو وی سبق اسی دینے آں اسی ایس نوں بودھی اکھ دھرائی تک محدود نہیں رہن دیندے؛ سغوں اساں ایس نوں کھول کے اوس پرش دی اچیچ دشا اوپر لاگو کرن دے حوالے نال بیان کرنا اے۔ ایس طراں اسی لوکاں نوں ایس گل دی اکساوٹ دینے آں کہ اوہ ساڈے اپدیش نوں عملی صورت دے کے ایس دے متھے ہوۓ منورتھ نوں پراپت کر سکن۔ جد اوہ ایس دے لاگو کرن دے طریقہ توں واقف ہون – کیہ کرنا اے، کویں کرنا اے – تے فیر اوہ شوق نال ایس دا تجربہ کرن نوں تیار ہون گے۔
لوکاں نوں ایس شکشا نوں اوہناں دی زندگیاں وچ لیاون دی اکساوٹ دین دی خاطر اسی اجیہے حلات پیدا کرنے آں جنہاں نال اوہناں دا کم سوکھا ہووے۔ ایس توں مراد شروع وچ کم نوں سوکھا بنانا اے، خاص طور تے اوہناں لئی جنہاں نوں بدھ مت دا پہلے توں کوئی تجربہ نہ ہووے۔ فیر ہولی ہولی اسی اوہناں نوں زیادہ اوکھے اتے ترقی یافتہ طریقیاں نال واقفیت کرانے آں۔ ایس طراں اوہناں دے اندر خود اعتمادی پیدا ہوندی اے جس توں اوہ مستقل مزاجی اتے اگے ودھن دی اکساوٹ پھڑدے نیں۔ اوہ اپنی ہن دی پدھر توں کدرے زیادہ اچی پدھر دے اپدیش نوں ازمان وچ دل شکستہ نئیں ہون گے۔
۴۔ ایہناں ہدفاں اوپر ثابت قدم رہنا
ساڈا دوگلا پن کسے اجیہے پرش لئی جس نوں اسی سبق پڑھا رہے ہوئیے سب توں وڈی دل توڑن والی گل اے۔ کسے نوں ایس شکشا توں منہ موڑن توں روکن وچ سب توں کارگر ساڈا اپنا ایہناں اوپر عمل راہیں اک مثال قائم کرنا اے۔ مثال دے طور تے جے اسی کسے نوں غصہ اوپر قابو پان دے بودھی طریقے سکھا رہے آں، اتے فیر جد اسی اوہناں دے سنگ کسے ریستوران وچ ہوئیے اتے ساڈا بھوجن ادھا گھنٹہ دیر نال آن اوپر اسی طوفان کھڑا کر دئیے، تے اوہ غصہ نوں قابو وچ رکھن دے متعلق بودھی شکشا بارے کیہ سوچن گے؟ اوہ سوچن گے کہ ایہ طریقے بیکارنیں، اتے ایس نوں چھڈ دین گے۔ اتے اوہ یقیناً ساڈے کولوں ہور شکشا نئیں لینا چاہن گے۔ ایس پاروں ساڈے قول اتے فعل وچ برابری دا ہونا لازم اے۔ تاں ہی لوکی ساڈی گل دا اعتبار کرن گے۔
بہرحال، گل ایہ ہے کہ حالی اسی آپوں مہاتما بدھ نہیں آں ایس لئی اسی کسے لئی کامل نمونہ نئیں بن سکدے۔ فیر وی اسی اپنے ولوں پوری کوشش کرنے آں۔ عدم منافقت دا ایہ مطلب نئیں کہ جد اسی کسے اجیہے پرش دے سنگ ہوئیے جس دی اسی مدد کرنا چاہ رہے آں تے وکھالے دی خاطر شکشا اوپر عمل دا ناٹک رچائیے، اتے فیر جد اسی اکلے ہوئیے یا اپنے گھر والیاں دی موجودگی وچ شرمناک رویہ اختیار کرئیے۔ دھرم دے تقاضے دے مطابق ثابت قدم رہنا اک کل سمے دا اتے خلوص بھریا معاملہ اے۔
خلاصہ
بودھی شکشا راہیں دماغ دی پختگی نوں اکٹھا کرن اتے دوجیاں دی ایس نوں پان وچ مدد دیاں چار پدھراں نہ صرف ساڈے ذاتی تعلقات وچ ضروری نیں سغوں اک وڈے پیمانے اوپر دھرم نوں دنیا تک پوہنچان وچ وی بڑے ضروری نیں۔
- 'فراخدل ہونا' - مفت شکشا دیو
- 'خوش کن ول نال گل کرنا' - شکشا نوں نشر دے مختلف وسیلیاں راہیں سوکھی زبان وچ مہیا کرو: کتاباں، ویب سائیٹ، پاڈ کاسٹ، ویڈیو، سوشل میڈیا وغیرہ
- 'دوجیاں نوں اوہناں دے ہدف پان دی اکساوٹ دینا' - سبق نوں پڑھن اتے یاد کرن دا درجہ بدرجہ طریقہ کھول کے بیان کرنا اتے ایس شکشا نوں اپنی روز دی زندگی وچ لاگو کرن دا طریقہ سکھلانا
- 'ایہناں ہدفاں اوپر ثابت قدم رہنا' - بودھی اصولاں نوں اپنی زندگی دا حصہ بنانا، اتے کسے دھرم دے ادارے دے معاملہ وچ، ہدفاں اوپر انج قائم رہنا جویں کہ اوہ ادارہ چلایا جاندا اے۔
ایہ چار عملی قدم، جنہاں وچ اک بےلوث اکساوٹ وی شامل اے، بھاویں روشن ضمیری پراپت کرن دا مکمل ہدف نہ وی موجود ہووے، دوجیاں اوپر ساڈا مثبت اثر پان دے ودیہ طریقے نیں۔