پریشان کرن والا جذبہ کیہ شے اے؟

پریشان کرن والے جذبیاں دی کجھ مثالاں جویں لگاوٹ یا ڈاڈھی اچھیا، غصہ، کرودھ، غرور، تکبّر وغیرہ نیں۔ ایہناں وچوں  کجھ پریشان کرن والے جذبے سانوں ہانی کارک رویّے اوپر مائل کر سکدے نیں، پر ایہ لازم نہیں کہ ہمیش انج ہی ہووے۔ مثال دے طور تے، لگاوٹ اتے ڈاڈھی اچھیا سانوں ہانی کارک سبھاو دی اکساوٹ دے سکدے نیں-  جویں جا کے کسے دی کوئی شے چرا لیاونا۔ پر دوجے پاسے ساڈے اندر پیار پانے دی شدید آرزو وی ہو سکدی اے اتے ساڈا ایس نال گوڑھا سانگھا اے، چنانچہ اسی دوجیاں دی مدد کرنے آں تا کہ اوہ سانوں پیار کرن۔ کسے دی مدد کرنا کوئی ہانی کارک جذبہ نئیں؛ بلکہ ایہ تعمیری جذبہ اے، پر ایس دے پچھے اک پریشان کرن والا جذبہ اے:"میں پیار چاہنا واں، لہٰذا میں تیرے کولوں بدلے وچ پیار دی بھِک منگنا واں ۔"

یا غصے نوں ہی لے لو۔ غصہ دی وجہ توں اسی تباہ کرن والا سبھاو اختیار کر سکنے آں، جا کے کسے نوں نقصان پوہنچائیے یا کسے دا خون کردئیے کیونکہ اسی ڈاڈھے غصے دی حالت وچ آں۔ تے ایہ ہانی کارک سبھاو اے۔ پر، فرض کرو کہ اسی کسے نظام یا صورت حال دی نا انصافی دی وجہ توں غصہ وچ آں -  اتے اسی اس قدر ناراض آں کہ اسی اوس نوں بدلن دی کوشش کرنے آں۔ اتے جو کم اسی کرئیے ضروری نہیں کہ اوہ کسے قسم دا ات واد ہی ہووے۔ پر ایتھے ضروری گل ایہ ہے کہ کسے تعمیری مثبت کم دے پچھے اک پریشان کرن والا جذبہ کم کر رہیا اے۔ اسی من دی شانتی توں محروم آں اتے، کیوں جے ساڈے من وچ سکون نئیں، تے جد اسی اوہ مثبت کم کر رہے آں، ساڈے من اتے جذبے نرمل نہیں ہین اتے ساڈے من دی حالت وی کجھ خاص چنگی نئیں ہے۔

تے ایہناں معاملیاں وچ، ڈاڈھی آشا یا غصہ دے سبب، اسی چاہنے آں کہ دوجا پرش ساڈے نال پیار کرے یا اسی کسے نا انصافی نوں نشٹ کر دئیے۔ ایہ اک ٹھوس من دی حالتاں نہیں نیں اتے نہ ہی ٹھوس جذبے والیاں حالتاں نیں۔ کیوں جے من اتے جذبیاں دی ایہ حالتاں نرمل نئیں ایس لئی ساڈی سوچ اتے اوس اوپر عمل دا طریقہ وی صاف نئیں ہے۔ ایس دے نتیجہ وچ اسی اچار ونت توں عاری آں۔ مثال دے طور تے، اسی کسے دی کوئی کم کرن وچ مدد کرنا چاہ رہے آں، پر بہتر ایہ ہوسکدا اے کہ اوہناں نوں آپوں ایہ کم کرن دتا جاۓ۔ فرض کرو کہ ساڈی اک جوان دِھی اے اتے اسی اوس دی کھانا پکان یا گھر یا نیانیاں دی دیکھ بھال وچ مدد کرنا چاہنے آں، زیادہ تر حلات وچ ایہ فالتو دخل دین والی گل ہووے گی۔ ساڈی دِھی شائد کھانا پکان دے طریقہ یا نیانیاں دی پال پوس دے معاملہ وچ ساڈے مشورہ نوں پسند نہ کرے۔ پر اسی پیار دے بھُکے آں اتے اسی اپنی افادیت ثابت کرنا چاہنے آں، لہٰذا اسی اپنی صلاح اوس اوپر مسلط کرنے آں۔ اسی کوئی بھلا کم کر رہے آں، پر ایس وچکار اسی اچار ونت کھو بیٹھے آں جس دے سبب اسی انج سوچ سکدے ساں،"بہتر ہووے گا جے میں اپنا منہ بند رکھاں اتے نہ کوئی مشورہ دیاں اتے نہ ہی کسے قسم دی مدد دی پیشکش کراں۔"

جے اسی کسے اجیہے حال وچ کسے دی مدد کرئیے جتھے انج کرنا مناسب ہووے، تے فیر وی اسی مطمٔن نہیں ہوندے کیونکہ ہو سکدا اے کہ اسی بدلے وچ کسے شے دی توقع کر رہے آں۔ اسی پیار چاہنے آں؛ اسی اپنی وڈیائی جتانا چاہنے آں؛ اسی تعریف دے بھکے آں۔ تے اجیہی ڈاڈھی آشا نوں من وچ لے کے، جد ساڈی دِھی ساڈی منشا دے مطابق عمل نئیں کردی، اسی ڈاڈھے ناراض ہو نے آں۔

پریشان کرن والے جذبیاں دا ایہ تانا بانا جس دے سبب  اسی من دا چین اتے اچار ونت کھو بیٹھنے آں اوس وقت ہور وی صاف نظر آوندا اے جد اسی نا انصافی دے خلاف جتن کر رہے ہوئیے۔ ایس اوپر ڈاڈھی ناراضگی دے سبب اسی ڈاڈھے غصہ وچ آں۔ جے اسی ایس غصہ دی بنیاد اوپر کجھ کرئیے تے عام طور تے اجیہی دَشا وچ ساڈا من پلیکھے دا شکار ہووے گا۔ زیادہ تر اسی مطلوبہ تبدیلی لیاون دی خاطر ودیہ لائحہ عمل اختیار نئیں کردے۔

مکدی گل، بھاویں اسی ہانی کارک ول نال کجھ کرئیے یا کوئی تعمیری کم کرئیے، جے ساڈے کرم دی اکساوٹ کوئی پریشان کرن والا جذبہ اے، تے ساڈے سبھاو توں مسلیاں دا پیدا ہونا لازم اے۔ بھاویں اسی اوِش ایہ تے نئیں کہہ سکدے کہ ایس توں دوجیاں لئی مشکلات پیدا ہون گیاں یا نئیں ہون گیاں، پر اس توں ساڈے لئی مشکلاں ضرور پیدا ہون گیاں۔ ایہ مشکلاں اجیہی نئیں جنہاں دا وکھالا یقیناً فوری طور اوپر ہووے؛ ایہ دیرپا مسلے نیں ایس لحاظ نال کہ پریشان کرن والے جذبیاں ہیٹھ  عمل کرن توں بھیڑیاں عادتاں پکیاں ہوندیاں نیں۔ اتے انج ساڈا بے قابو سبھاو، جس دی بنیاد پریشان کرن والے جذبے ہوندے نیں، مستقل ہون والے کرم دے ول نوں پنگردا اے۔ سانوں کدی وی من دا چین نئیں ملدا۔

ایس دی اک ودیہ مثال ایہ ہے کہ اسی ایس لئی دوجیاں دی مدد کرئیے اتے اوہناں لئی بھلائی دے کم کرئیے کیونکہ اسی چاہنے آں کہ اوہ سانوں چنگا جانن اتے ساڈے نال پیار کرن۔ بھاویں ایس دے پچھے ساڈا عدم تحفظ اے۔ پر اسی جس قدر ہور ایس اکساوٹ دی بنا اوپر عمل کردے جاواں گے، ایہ کدی وی کافی نئیں ہووے گا، اسی کدی انج محسوس نئیں کراں گے،" اچھا تے ہن مینوں میرا پیار مل گیا۔ ایہ کافی اے، مینوں ہور نہیں چاہیدا۔" اسی انج کدی وی محسوس نہیں کردے۔ پس ساڈا سبھاو ایس قسم دے بے قابو احساس نوں ہور شکتی دیندا اے،"مینوں پیار چاہیدا اے، مینوں وڈا سمجھیا جانا چاہیدا اے، میری قدر کیتی جانی چاہیدی اے۔" تے تسی پیار پان دی توقع وچ ہور دیندے چلے جاندے او، پر اخیر تسی ہمیش ناکامی دا شکار ہوندے او۔ تہاڈی شکست خوردگی دا سبب ایہ ہے کہ بھاویں جے کوئی تہاڈا شکریہ ادا کرے وی تے تسی سوچدے او،"اوہ ایہ گل دلوں نئیں کہہ رہیا سی،" اجیہی کوئی گل۔ ایس وجہ توں سانوں کدی من دا چین نئیں ملدا۔ اتے ایہ بد توں بدتر ہوندا چلا جاندا اے کیونکہ ایس بماری دی علامتاں وار وار مڑ مڑ کے موہرے آوندیاں نیں۔ ایس نوں "سمسار" کہندے نیں، یعنی کہ -  اک پریشان کرن والی مڑ مڑ کے آون والی بے قابو دَشا۔

جد کوئی پریشان کرن والا جذبہ سانوں منفی اتے ہانی کارک سبھاو دی لانبھ وکھا رہیا ہووے تے اجیہی نشانی دی پچھان کوئی ایڈا اوکھا کم نئیں۔ مثال دے طور تے، اسی ہمیش رُسے رہندے ہوئیے، اتے کیوں جے اسی رُسے ہوۓ آں ایس لئی معمولی توں معمولی گل اوپر وی غصے وچ آ جانے آں، تے لوکاں دے نال معاملہ کرن وچ اسی ہمیش کَوڑا بول بولنے آں یا دکھ دین والی گلاں کرنے آں۔ تے صاف ظاہر اے سانوں کوئی وی چنگا نئیں جاندا اتے لوکی ساڈے نال یاری دوستی دی آشا نہیں رکھدے، ایس توں بوہت سارے مسلے پیدا ہوندے نیں۔ اجیہی دشا وچ حلات دا اندازہ لانا اسان اے۔ پر جد ساڈے مثبت سبھاو دے پچھے منفی جذبہ ہووے تے ایس دی پچھان اینی اسان نئیں ۔ پر سانوں دونواں صورتاں وچ ایس دی پچھان کرنی ضروری اے۔

تے ہن سوال ایہ پیدا ہوندا اے کہ اسی ایہ کویں جاناں گے کہ اسی کسے پریشان کرن والے رویّے یا جذبے دے اثر ہیٹھ کم وچ رُجھے ہوئے آں؟ ایس دا نرا اک احساس ہونا ہی ضروری نئیں؛ ایہ زندگی دے یا ساڈے اپنے بارے وچ کوئی سبھاو وی ہوسکدا اے۔ ایس لئی ساڈا ذرا حساس اتے دروں بیں ہونا اتے وچل واہی واردات نوں جاننا ضروری اے۔ ایس منورتھ لئی پریشان کرن والے جذبے یا پریشان کرن والے رویّے دی تعریف سہائت ہووے گی: ایہ اوہ شے ہے جس دے کارن اسی من دا چین اتے اچار ونت گنوا دینے آں۔

تے جد اسی کوئی اجیہی گل کہن والے ہوئیے یا کجھ کرن والے ہوئیے، اتے اسی اندروں ذرا اشانت محسوس کرئیے، یعنی اسی پوری طراں شانت نئیں آں، تے ایہ ایس گل دی نشانی اے کہ کوئی پریشان کرن والا جذبہ موجود اے۔

ہو سکدا اے کہ اسی ایس توں بے خبر آں اتے اکثر ایہ انج ہی ہوندا اے، پر ایس دے پچھے کوئی پریشان کرن والا جذبہ موجود ہے۔

فرض کرو کہ اسی کسے نوں کوئی گل سمجھانا چاہ رہے آں۔ جے اسی ایہ محسوس کرئیے کہ اوس پرش نال گل کرن ویلے ساڈے اندر کجھ بے چینی موجود اے، تے ایہ ایس شے ول صاف اشارہ اے کہ ایس دے پچھے شائد وڈیائی دا پرتندھ موجود اے۔ اسی انج محسوس کر سکنے آں،"میں کنا سیانا واں، میں ایس نوں سمجھنا واں۔ میں ایس نوں سمجھن وچ تہاڈی مدد کراں گا۔" اسی کسے شخص نوں کوئی گل سمجھان دی پرخلوص کوشش کر رہے آں، پر جے اسی اندروں ذرا بے چینی محسوس کر رہے آں، تے ایس وچ کجھ غرور دا عنصر موجود اے۔ انج خاص طور تے اوس ویلے ہوندا اے جد اسی اپنے کارنامیاں یا اپنے گناں دی گل کر رہے ہوئیے۔ چوکھے سمے اسی ایس دے سنگ کجھ بے چینی محسوس کرنے آں۔ 

یا کسے پریشان کرن والے سبھاو نوں ہی لے لو، فرض کرو ایہ احساس کہ"سب نوں میرے اوپر توجہ دینی چاہیدی اے،" جو کہ اکثر سانوں ہوندا اے۔ اسی امن جوگ نوں پسند نئیں کردے -  کوئی وی نظر انداز کیتا جانا پسند نئیں کردا -  تے اسی محسوس کرنے آں کہ،"لوکاں نوں میرے ول توجہ دینی چاہیدی اے اتے میری گل سننی چاہیدی اے،" وغیرہ۔ تے ایس وچ وی کجھ پریشانی ہو سکدی اے، خاص طور تے جے لوکی ساڈی گل اوپر توجہ نہیں دے رہے۔ اوہ ساڈی گل اوپر کیوں توجہ دین؟ جد تُسی ایس اوپر گوہ کرو تے ایس دی کوئی سردی وجہ نہیں۔ 

سنسکرت دا شبد "کلیش" -  جو کہ تبتی زبان وچ "نیون-منگ" اے – اک مشکل اصطلاح اے جس دا میں ایتھے ترجمہ "پریشان کرن والا جذبہ" یا "پریشان کرن والا سبھاو" کر رہیا واں۔ ایہ ایس لئی اوکھا اے کیونکہ کجھ جذبے اتے رویّے ایہو جئے نیں جو نہ تے جذبہ اتے نہ ہی سبھاو دے زمرے وچ ٹھیک طراں جچدے نیں، مثلاً بھولپن۔ اسی اپنے سبھاو دے دوسریاں اوپر یا ساڈے اپنے اوپر اثر بارے بھولپن دا شکار ہو سکنے آں۔ اسی کسے دشا بارے اصل حقیقت دے بارے وچ انجان ہو سکنے آں۔ فرض کرو کہ اسی کسے شخص دے بارے ایہ نہیں جاندے کہ اوہناں دی طبیعت خراب اے یا اوہ پریشانی دا شکار نیں۔ ایہو جئے حال وچ اسی یقیناً نئیں جان سکدے کہ ساڈے اوہناں نوں کجھ کہن دا نتیجہ کیہ ہووے گا؛ اوہ ساڈی نیک نیتی دے باوجود ساڈے نال سخت ناراض ہو سکدے نیں۔

جد ساڈے من دی اجیہی پریشان کرن والی حالت ہووے، تے ضروری نئیں کہ اسی اندروں بے چینی محسوس کرئیے۔ پر جویں کہ اسی ویکھیا، جد اسی من دا چین گنوا دینے آں تے ساڈے من وچ پلیکھا پے جاندا اے۔ یعنی جد اسی بھولپن دا شکار ہوئیے تے ساڈے من صاف نئیں ہوندے؛ اسی اپنی نکی جیہی دنیا وچ گواچے ہونے آں۔ اسی اچار ونت کھو دینے آں ایس سبب توں کہ کیوں جے اسی اپنی دنیا وچ گم آں ایس لئی اسی ایہ انتر کرن توں ایوگت ہونے آں کہ کسے خاص حال وچ کیہ سوتر اتے فیدہ مند اے اتے کیہ نئیں اے۔ اجیہی پچھان دی غیر موجودگی وچ ساڈا سبھاو مناسب اتے حس اوپر مبنی نہیں ہوندا۔ دوجے شبداں وچ، اسی اچار ونت توں عاری ہون دے سبب درست کرم نئیں کر پاندے اتے نہ ہی کسے نا مناسب حرکت توں اپنے آپ نوں روک سکنے آں۔ تے انج بھولپن من دی پریشان کرن والی حالت دی تعریف اوپر پورا آوندا اے، بھاویں انج بھولپن نوں کوئی جذبہ یا سبھاو کہنا مشکل اے۔ جویں کہ میں کہیا کہ شبد "کلیش" دا کوئی چنگا جیہا ترجمہ کرنا ڈاڈھا اوکھا اے۔

سنسکرت اتے تبتی زبان وچ "جذبے" لئی کوئی شبد نہیں اے۔ ایہ بولیاں من دے پرتندھاں دا ذکر کردیاں نیں جو اوہ مختلف انگ نیں جنہاں اوپر ساڈے من دی حالت دا ہر دم مشتمل اے۔ ایہ اوہناں من دے پرتندھاں نوں پریشان کرن والے اتے نہ پریشان کرن والے، تعمیری اتے تخریبی وچ ونڈدیاں نیں۔ ایہ دو جوڑے پوری طراں اک دوجے توں متجاوز نئیں ہین۔ ایس توں علاوہ بعض اجیہے من دے پرتندھ وی ہین جو ایہناں وچوں کسے وی زمرے وچ نئیں آوندے۔ لہٰذا، پچھم وچ جدوں اسی "جذبے" کہنے آں تے ایہناں وچوں کجھ پریشان کرن والے نیں اتے کجھ نہ پریشان کرن والے۔ ایہ انج نئیں ہے کہ بدھ مت وچ اسی سارے جذبیاں توں چھٹکارا پانا چاہ رہے آں، بالکل نئیں۔ اسی نرا پریشان کرن والے جذبیاں توں چھٹکارا چاہنے آں۔ ایس دے دو پدھر نیں: پہلا پدھر ایہ ہے کہ اسی ایہناں دے اثر ہیٹھ نہ آئیے اتے دوجا ایہ کہ اسی ایہناں نوں نشٹ کر دئیے تاں جے اوہ فیر کدی پیدا ہی نہ ہون ۔

اک نہ پریشان کرن والا جذبہ کیہ اے؟ اسی سوچ سکنے آں کہ "پیار" "درد مندی" یا "صبر" ایہو جئے ہی جذبے نیں۔ پر جد اسی ایہناں شبداں نوں پرکھئیے جو کہ ساڈی یورپی زباناں وچ رائج نیں، تے اسی ویکھنے آں کہ ایہناں سب جذبیاں دا اک پریشان کرن والا اتے اک نہ پریشان کرن والا پرت ہو سکدا اے۔ لہٰذا سانوں کجھ احتیاط ورتنی چاہیدی اے۔ جے پیار وچ رجھ کے اسی انج سوچئیے،"میں تیرے نال بے حد پیار کرنا واں، مینوں تیری لوڑ اے، مینوں کدی چھڈ نہ جائیں!" تے ایس قسم دا پیار در اصل من دی ڈاڈھی پریشان کرن والی حالت اے۔ ایہ ایس لئی پریشان کرن والا اے کہ جے مد مقابل پرش سانوں جواباً پیار نئیں کردا یا اوس نوں ساڈی ضرورت نئیں ہے، تے اسی بوہت ناراض ہونے آں۔ اسی ڈاڈھا روس وکھالا کرنے آں اتے شتابی ہی ساڈا جذبہ انج بدلی ہو جاندا اے،"مینوں ہن تیرے نال کوئی پیار نہیں۔"

ایس لئی جد اسی کسے من دی حالت دا جائزہ لئیے تے جے اسی اوس نوں جذبے والی دشا اوپر مبنی پائیے، اتے اسی اوس نوں "پیار" دا نام دئیے، در حقیقت من دی اجیہی حالت من دے کئی پرتندھاں دا ملاپ ہوندی اے۔ اسی نرا اک اکلا جذبہ محسوس نئیں کردے۔ ساڈی جذباتی حالتاں ہمیش رلی ملی ہوندیاں نیں۔ اوہ کئی پرتندھاں اوپر مشتمل ہوندیاں نیں۔ اوہ پیار جس وچ اسی انج محسوس کرنے آں "مینوں تیرے نال پیار اے، میں تیرے بنا جیوں نئیں سکدا" یقیناً اک قسم دی محتاجی اے اتے ایہ بوہت پریشان کرن والا جذبہ اے۔ پر دوجے پاسے نہ پریشان کرن والی قسم دا پیار وی اے جس دا مدعا نرا دوجے پرش نوں خوش ویکھنا اتے اوس  لئی خوشی دے سبب پیدا کرنا اے، بھاویں اوہ کجھ ہی کرن۔ اسی اوہناں کولوں بدلے وچ کسے شے دی توقع نئیں کردے۔

مثال دے طور تے، ساڈا اپنے نیانیاں لئی پیار نہ پریشان کرن والی قسم دا جذبہ ہووے گا۔ اسی اوہناں کولوں بدلے وچ کجھ نہیں چاہندے۔ پر، بعض ماں پیو کجھ نہ کجھ توقع رکھدے وی نیں۔ پرعام طور تے، نیانا کجھ وی کرے اسی فیر وی اوس نوں پیار کرنے آں۔ اسی نیانے نوں خوش ویکھنا چاہنے آں۔ پر اوس دے سنگ وی اکثر اک پریشان کرن والی حالت ہوندی اے، اتے اوہ ایہ کہ اسی آپوں اوہناں نوں خوش کرنا چاہنے آں۔ جے اسی اپنے نیانے نوں خوش کرن دی خاطر کجھ کرئیے، مثلاً پتلی دا تماشا وکھان لے جائیے اتے اوہ ایس توں خوش نہ ہووے، اتے اوہ کمپیوٹر گیم کھیڈن نوں چنگا جانے،  تے اسی برا محسوس کرنے آں۔ اسی ایس لئی برا محسوس کرنے آں کیونکہ اسی چاہندے ساں کہ نیانے نوں ساڈے توں نہ کہ کمپیوٹر گیم توں خوشی ملے۔ پر اسی ایس نوں فیر وی اپنے نیانے لئی "پیار" دا نام دینے آں۔ "میں تینوں خوش ویکھنا چاہنا واں، میں تینوں خوش کرن دی کوشش کراں گا، اتے میں تینوں خوش کرن وچ سب توں وڈا کردار ادا کرنا چاہنا واں۔" 

تے ایس لمی چوڑی بحث دی مکدی گل ایہ ہے کہ سانوں اپنے من دی حالت اوپر ڈوہنگی گوہ کرنی چاہیدی اے اتے ایس شبداں دے ہیر پھیر وچ نئیں پینا چاہیدا جنہاں نوں اسی مختلف جذبیاں دی پچھان لئی استعمال کرنے آں۔ سانوں ایہ ویکھن لئی پرکھ پرچول کرنی چاہیدی اے کہ ساڈے من دی کیہڑیاں حالتاں پریشان کرن والیاں نیں اتے ساڈے من دے چین، من دا اجلا پن اتے اچار ونت کھو دین دا سبب ہوندیاں نیں۔ ایہ نیں اوہ پرتندھ جنہاں اوپر اساں کم کرنا اے۔

جے اسی ایہناں پریشان کرن والی من دی حالتاں، جذبیاں یا عادتاں توں مکتی پانا چاہنے آں تے سانوں ایہناں دے سبب نوں ویکھنا ہووے گا۔ جے اسی ایہناں دے پچھے سبباں نوں مٹا دئیے تے فیر اسی ایہناں توں چھٹکارا پراپت کر سکنے آں۔ ایہ معاملہ نرا بذاتِ خود پریشان کرن والے جذبیاں توں مکتی پان اوپر ہی مشتمل نہیں اے جو کہ ساڈے مسلیاں دا سبب نیں؛ سانوں در حقیقت پریشان کرن والے جذبیاں دی تہہ تک پوہنچنا اے اتے اوہناں توں جان چھڈانی اے۔ 

تے بہر حال، من دی ایہناں پریشان کرن والی حالتاں دی بنیادی وجہ کیہ اے؟ ایس دا جواب سانوں ایس شبد وچ جس نوں اسی "جہالت" یا جس نوں میں "بے خبری" کہنا پسند کرنا واں وچ ملدا اے۔ اسی کسے شے توں واقف نئیں، اسی انجان آں۔ جہالت بیوقوفی سمان لگدی اے۔ اسی بیوقوف نہیں آں۔ گل نری اینی اے کہ اسی نہیں جاندے، یا شائد اسی پلیکھے دا شکار آں: اسی کسے گل دا غلط مطلب لے رہے آں۔

اوہ کیہ شے وے جس بارے اسی پلیکھے یا بے خبری دا شکار آں؟ بنیادی طور اوپر ایہ ساڈے سبھاو دے اثر بارے ہے۔ اسی یا تے بوہت غصے وچ آں یا ڈاڈھی لگاوٹ دا شکار آں یا پریشان آں، جس دے کارن اسی پرانی عاداں اتے طور طریقیاں دی بنا اوپر بے قابو سبھاو اختیار کرنے آں۔ کرم در اصل ایہی شے ہے، یعنی کسے پریشان کرن والے جذبے یا رویّے دے اثر ہیٹھ کوئی قدم چکنا اتے انج اچار ونت نوں کھو بیٹھنا۔ ایس بے قابو رویّے دے پچھے بے خبری اے: اسی اپنے فعل یا قول دے اثر توں ناواقف ساں۔ یا اسی پلیکھے دا شکارساں: اساں سوچیا کہ کوئی شے چران توں سانوں خوشی ملے گی، پر انج نئیں ہویا۔ یا میں سوچیا کہ تہاڈی مدد کرن نال میں وڈا اتے من موہن بن جاواں گا؛ پر انج نئیں ہویا۔ یعنی اسی ایس دے اثر توں نا واقف ساں۔ "مینوں خبر نہیں سی کہ میرے ایہ گل کہن نال تہاڈا دل دکھے گا۔" یا اسی ایس بارے پلیکھے وچ ہونے آں۔ "میرا خیال سی کہ ایس توں فیدہ ہووے گا پر ایہ نہ ہویا۔" "میں سوچیا کہ ایس توں مینوں خوشی ہووے گی، پر انج نہ ہویا۔" یا ایس توں تہانوں خوشی ملے گی، پر ایہ نہ ہویا۔" یا حلات دے متعلق، "مینوں  پتہ نئیں سی کہ تسی کسے کم وچ رجھے ہوۓ سو۔" یا "مینوں خبر نئیں سی کہ تہاڈا بیاہ ہو چکیا سی۔" یا ہو سکدا اے کہ اسی پلیکھے دا شکار آں، "میرا خیال سی کہ تہاڈے کول کافی سمے ہے، پر ایہ سچ نئیں سی۔" میں سوچیا کہ توں کنواری ایں، تیرا کسے نال جوڑ نئیں اے، ایس لئی میں تیرے نال ناطہ جوڑن دی کوشش کیتی،" جو کہ ٹھیک نہیں اے۔ تے اسی حلات توں بے خبر آں: یا تے اسی اوہناں بارے جانکاری نئیں رکھدے یا اسی اوہناں بارے پلیکھے وچ آں: اسی ایہناں نوں ٹھیک طراں نال نئیں جاندے۔

پس ایہ گل درست اے کہ بے قابو سبھاو دی جڑ بے خبری اے۔ پر ایہ گل اینی صاف نئیں ہے کہ ایہ پریشان کرن والے جذبیاں دی وجہ وی اے اتے ایہ کہ پریشان کرن والے وچاراں دا بے قابو سبھاو نال گوڑھا ناطہ اے۔ لہٰذا سانوں ایہناں  نکتیاں اوپر ہور گوہ کرنی چاہیدی اے۔