અન્ય ધર્મો વિશે બૌદ્ધ દૃષ્ટિકોણ

બૌદ્ધ ગુરુઓ અને અન્ય ધર્મોના નેતાઓ વચ્ચે હવે પરસ્પર આદર પર આધારિત સંવાદ વધી રહ્યો છે. દલાઈ લામા પોપ જ્હોન પોલ II ને વારંવાર મળ્યા હતા, અને ૧૯૮૬ માં, પોપે તમામ વિશ્વ ધર્મોના નેતાઓને એસિસી, ઇટલીમાં એક વિશાળ સભામાં આમંત્રણ આપ્યું હતું. ૧૫૦ પ્રતિનિધિઓ ત્યાં હતા, અને પોપની બાજુમાં બેઠેલા દલાઈ લામાને પ્રથમ ભાષણ આપવાનું સન્માન આપવામાં આવ્યું હતું. કોન્ફરન્સમાં, આધ્યાત્મિક નેતાઓએ નીતિશાસ્ત્ર, પ્રેમ અને કરુણા જેવા તમામ ધર્મો માં જે સમાન વિષયો છે એના પર ચર્ચા કરી. વિવિધ ધર્મગુરુઓએ એકબીજા માટે અનુભવેલા સહકાર, સંવાદિતા અને પરસ્પર આદરથી લોકો ખૂબ જ પ્રોત્સાહિત થયા.

અલબત્ત, દરેક ધર્મ અલગ છે. અધ્યાત્મશાસ્ત્ર અને ધર્મશાસ્ત્રને જોતાં, આ તફાવતોને પાર કરવાનો કોઈ રસ્તો નથી, પરંતુ તેનો અર્થ એ નથી કે આપણે દલીલ કરવાની જરૂર છે. "મારી માન્યતાઓ તમારા કરતા સારી છે" એવું વલણ મદદ કરતું નથી. બધા ધર્મોમાં શું સામ્ય છે તે જોવાનું વધુ ફાયદાકારક છે: એટલે કે, તેઓ બધા માનવતાની પરિસ્થિતિમાં સુધારો કરવા અને લોકોને નૈતિક વર્તન અને પ્રેમ, કરુણા અને ક્ષમાના માર્ગને અનુસરવાનું શીખવીને દરેક માટે જીવન વધુ સારું બનાવવા માંગે છે. તેઓ બધા લોકોને જીવનની ભૌતિક બાજુમાં સંપૂર્ણ રીતે ફસાઈ ન જવા, પરંતુ ઓછામાં ઓછું ભૌતિક અને આધ્યાત્મિક પ્રગતિની શોધ વચ્ચે થોડું સંતુલન શોધવાનો પ્રયાસ કરવા શીખવે છે.

જો વિશ્વની સ્થિતિ સુધારવા માટે બધા ધર્મો સાથે મળીને કામ કરી શકે તો તે અવિશ્વસનીય રીતે મદદરૂપ થશે. ભૌતિક પ્રગતિ મહત્વપૂર્ણ છે, પરંતુ તે સ્પષ્ટ અને સ્પષ્ટ બની રહ્યું છે કે આધ્યાત્મિક પ્રગતિ પણ જરૂરી છે. જ્યારે આપણે ફક્ત જીવનના ભૌતિક પાસાઓ પર ભાર મૂકીએ છીએ, ત્યારે દરેકને મારી નાખવા માટે સક્ષમ શક્તિશાળી બોમ્બ બનાવવો એ ઇચ્છનીય ધ્યેય બની જાય છે. જો, બીજી બાજુ, આપણે માનવતાવાદી અથવા આધ્યાત્મિક રીતે વિચારીએ છીએ, તો આપણે સામૂહિક વિનાશના શસ્ત્રોના વધુ નિર્માણથી ઊભી થતી સમસ્યાઓથી વાકેફ છીએ. તેમ છતાં, જો આપણે ફક્ત આધ્યાત્મિક રીતે વિકાસ કરીશું અને ભૌતિક બાજુને સંપૂર્ણપણે અવગણીશું, તો દરેક ભૂખ્યા રહેશે. તે પણ સારું નથી! તેથી, સંતુલન ચાવીરૂપ છે.

વિશ્વ ધર્મો વચ્ચેની ક્રિયાપ્રતિક્રિયાનું એક પાસું એ છે કે તેઓ એકબીજાને તેમની કેટલીક વિશેષતાઓ જણાવે છે. દાખલા તરીકે, ઘણા ખ્રિસ્તી ચિંતકોએ બૌદ્ધ ધર્મમાંથી એકાગ્રતા અને ધ્યાન માટેની પદ્ધતિઓ શીખવામાં રસ દાખવ્યો છે, અને અસંખ્ય કેથોલિક પાદરીઓ, મઠાધિપતિઓ, સાધુઓ અને સાધ્વીઓએ આ કૌશલ્યો શીખવા અને તેમને તેમની પોતાની પરંપરાઓમાં પાછા લઈ જવા માટે ધર્મશાળા, ભારતની મુલાકાત લીધી છે. કેટલાય બૌદ્ધોએ કેથોલિક સેમિનારીઓમાં શીખવ્યું છે, અને મને પોતાને ક્યારેક-ક્યારેક તેમને ધ્યાન કેવી રીતે કરવું, એકાગ્રતા કેવી રીતે વિકસાવવી અને પ્રેમ કેવી રીતે વિકસાવવો તે શીખવવા માટે આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું છે. ખ્રિસ્તી ધર્મ આપણને દરેકને પ્રેમ કરવાનું શીખવે છે, પરંતુ તે વાસ્તવમાં કેવી રીતે કરવું તેની વિગતવાર સમજૂતી આપતું નથી, જ્યારે બૌદ્ધ ધર્મ પ્રેમ વિકસાવવા માટેની પદ્ધતિઓમાં સમૃદ્ધ છે. ખ્રિસ્તી ધર્મ તેના ઉચ્ચ સ્તરે બૌદ્ધ ધર્મમાંથી આ પદ્ધતિઓ શીખવા માટે ખુલ્લો છે. તેનો અર્થ એ નથી કે તેઓ બધા બૌદ્ધ બનવા જઈ રહ્યા છે - અહીં કોઈ બીજા કોઈને રૂપાંતરિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું નથી. તેનો અર્થ એ છે કે તેઓ તેમના પોતાના ધર્મમાં અનુકૂલિત થવાના સાધનો તરીકે પદ્ધતિઓ શીખી શકે છે, તેમને વધુ સારા ખ્રિસ્તી બનવામાં મદદ કરે છે.

તેવી જ રીતે, ઘણા બૌદ્ધો ખ્રિસ્તી ધર્મમાંથી સમાજ સેવા વિશે શીખવામાં રસ ધરાવે છે. મોટાભાગની ખ્રિસ્તી પરંપરાઓ ભારપૂર્વક જણાવે છે કે તેમના સાધુઓ અને સાધ્વીઓ શિક્ષણ, હોસ્પિટલના કામ, વૃદ્ધોની સંભાળ, અનાથ વગેરેમાં સામેલ થાય છે. જો કે કેટલાક બૌદ્ધ દેશોએ પહેલાથી જ આ સામાજિક સેવાઓ વિકસાવી છે, પરંતુ વિવિધ સામાજિક અને ભૌગોલિક કારણોસર, તે બધામાં નથી. બૌદ્ધો ખ્રિસ્તીઓ પાસેથી સામાજિક સેવા વિશે ઘણું શીખી શકે છે, અને પરમ પવિત્ર આ માટે ખૂબ ખુલ્લા છે. તે ઉત્તમ છે કે દરેક પક્ષ બીજા અને તેમના પોતાના વિશેષ અનુભવો પાસેથી શીખી શકે. આ રીતે, પરસ્પર આદરના આધારે વિશ્વના ધર્મો વચ્ચે ખુલ્લું મંચ હોઈ શકે છે.

અત્યાર સુધી, ધર્મો વચ્ચેની ક્રિયાપ્રતિક્રિયા ધાર્મિક નેતાઓના ઉચ્ચ સ્તરે થઈ છે - જ્યાં લોકો વધુ ખુલ્લા અને ઓછા પૂર્વગ્રહો ધરાવતા જણાય છે. નીચલા સ્તરે, લોકો વધુ અસુરક્ષિત બને છે અને ફૂટબોલ ટીમની માનસિકતા વિકસાવે છે - જ્યાં સ્પર્ધા અને લડાઈ એ ધોરણ છે. આ પ્રકારનું વલણ રાખવું ખૂબ જ દુઃખદ છે, પછી ભલે તે ધર્મો વચ્ચે હોય કે વિવિધ બૌદ્ધ પરંપરાઓમાં. બુદ્ધે ઘણી વૈવિધ્યસભર પદ્ધતિઓ શીખવી હતી, જે તમામ વિવિધ લોકોને મદદ કરવા માટે સુમેળપૂર્વક કામ કરે છે. તેથી, બૌદ્ધ ધર્મની અંદર અને વિશ્વ ધર્મો વચ્ચેની તમામ પરંપરાઓનું સન્માન કરવું મહત્વપૂર્ણ છે.