Quan Điểm Của Đạo Phật Về Các Tôn Giáo Khác

Hiện nay, cuộc đối thoại giữa các đạo sư Phật giáo và lãnh tụ của các tôn giáo khác đang tiến triển với lòng tương kính. Đức Dalai Lama thường gặp gỡ Đức Giáo Hoàng John Paul Đệ Nhị, và năm 1986, Đức Giáo Hoàng đã mời tất cả các lãnh tụ của các tôn giáo trên thế giới họp mặt ở Assisi, nước Ý. 150 đại diện đã có mặt ở đó, Đức Dalai Lama ngồi bên cạnh Đức Giáo Hoàng và được hân hạnh đọc diễn văn khai mạc. Tại hội nghị này, các lãnh tụ tinh thần bàn luận về những đề tài chung trong tôn giáo như đạo đức, lòng từ và lòng bi. Mọi người rất phấn khởi về sự cộng tác, hòa hợp và tương kính giữa các lãnh tụ tôn giáo.

Đương nhiên, mỗi một tôn giáo đều có sự khác biệt. Nếu nhìn vào siêu hình học và thần học thì không tránh được những sự khác biệt, nhưng điều này không có nghĩa là chúng ta cần phải bàn cãi. Thái độ “Đức tin của tôi tốt hơn đức tin của anh” không giúp ích được gì. Nếu như xem xét những điểm tương đồng của tất cả các tôn giáo thì sẽ ích lợi hơn nhiều: đó là tất cả các tôn giáo đều tìm cách cải thiện tình trạng của nhân loại, giúp cho cuộc sống của mọi người tốt đẹp hơn bằng cách dạy con người hành xử theo đạo đức, noi theo đường lối của lòng từ ái, bi mẫn và tha thứ. Các tôn giáo đều dạy con người không nên bị lôi cuốn hoàn toàn vào đời sống vật chất, mà ít nhất, phải cố gắng có sự quân bình giữa tiến bộ vật chất và tâm linh.

Nếu tất cả các tôn giáo đều hợp tác với nhau để cải thiện đời sống trên thế giới thì đó là điều vô cùng lợi lạc. Tiến bộ về vật chất là điều quan trọng, nhưng điều ngày càng rõ rệt hơn là tiến bộ về tâm linh cũng là điều cần thiết. Nếu chỉ chú trọng về mặt vật chất thì việc chế tạo một quả bom nguyên tử để giết hết mọi người sẽ trở thành mục tiêu tốt đẹp. Về mặt khác, nếu nghĩ theo chiều hướng nhân đạo hay tâm linh thì chúng ta sẽ ý thức được những vấn đề sẽ nảy sinh từ việc chế tạo thêm các vũ khí giết người hàng loạt. Nếu chỉ phát triển tâm linh và hoàn toàn không lo lắng về vật chất thì mọi người sẽ lâm vào cảnh đói kém, và điều đó cũng không tốt! Điểm then chốt là sự quân bình.

Một khía cạnh của sự giao thoa giữa các tôn giáo trên thế giới là việc chia sẻ với nhau những nét đặc trưng trong tôn giáo của họ. Ví dụ như nhiều tín đồ Cơ Đốc muốn học cách tập trung tư tưởng và hành thiền của Phật giáo, và nhiều linh mục, tu viện trưởng, nam và nữ tu sĩ Công giáo đã thăm viếng Dharamsala, Ấn Độ, để học hỏi các kỹ năng này, và mang những kiến thức ấy về cho truyền thống của họ. Một vài Phật tử đã giảng dạy tại các trường dòng Công giáo, và đôi khi, tôi cũng được mời dạy về cách hành thiền, cách phát triển định tâm và lòng từ. Cơ Đốc giáo dạy ta phải thương yêu mọi người, nhưng không có sự giải thích chi tiết về cách thực hành, trong khi đạo Phật thì lại phong phú về các phương pháp phát triển lòng từ. Cơ Đốc giáo ở cấp độ cao nhất đã cởi mở để học hỏi những phương pháp này từ đạo Phật. Điều này không có nghĩa là họ sẽ trở thành Phật tử, vì ở đây, không ai muốn cải đạo người khác. Điều này chỉ có nghĩa là họ có thể học hỏi những phương pháp này như công cụ để thích nghi với tôn giáo của họ, nhằm giúp họ trở nên những con chiên Cơ Đốc tốt hơn.

Tương tự như vậy, nhiều Phật tử muốn học hỏi về hoạt động xã hội từ Cơ Đốc giáo. Đa số các truyền thống Cơ Đốc nhấn mạnh rằng các nam và nữ tu sĩ phải dấn thân vào việc giảng dạy, làm việc trong các nhà thương, chăm sóc cho người già, trẻ mồ côi v.v...  Tuy những hoạt động này đã phát triển ở một vài quốc gia Phật giáo, nhưng vẫn chưa được phổ biến ở tất cả các nước, vì lý do xã hội và địa lý. Phật tử có thể học hỏi nhiều điều về dịch vụ xã hội từ các tín đồ Cơ Đốc, và Đức Dalai Lama rất cởi mở về việc này. Mỗi bên có thể học hỏi từ kinh nghiệm đặc biệt của phía bên kia. Nhờ vậy, chúng ta sẽ có một diễn đàn rộng mở giữa các tôn giáo trên thế giới, dựa vào lòng tương kính.

Từ trước đến nay, sự giao thoa giữa các tôn giáo thường xảy ra ở cấp độ cao nhất, đó là cấp độ mà con người cởi mở hơn và có ít thành kiến hơn. Ở những cấp độ thấp hơn, thì người ta trở nên bất an hơn và nảy sinh tinh thần của những đội bóng, nơi mà sự ganh đua và tranh đấu là tiêu chuẩn. Thái độ này rất đáng buồn, dù nó xảy ra giữa các tôn giáo hay giữa các truyền thống Phật giáo. Đức Phật đã dạy vô số pháp môn đa dạng và tất cả đều hài hòa với nhau để phổ độ chúng sanh có căn cơ khác nhau. Vì vậy nên điều quan trọng là nên tôn trọng tất cả các truyền thống trong Phật giáo, cũng như các tôn giáo trên thế giới.