من نوں شانت کرنا
مراقبے دا اک طریقہ من نوں شانت کرنا اے تاں جے اسی من دی اک ہور قدرتی حالت پا سکئیے۔ ایتھے ایہ اک ڈاڈھی سمجھن والی گل اے: جدوں اسی من نوں شانتی پوہنچان دی کوشش کر رہے ہوندے آں تے ایس دا مطلب ایہ نئیں کہ اسی کوئی کورا من چاہنے آں، جویں کوئی بند ریڈیو۔ ایہ اُکّا ہی ساڈا مقصد نئیں۔ جے انج ہوندا تے ایدے نالوں چنگا تے ایہ وے کہ جا کے سوں جاؤ۔ ایتھے مقصد من دیاں ساریاں پریشان کرن والیاں کیفیتاں نوں شانت کرنا اے۔ کجھ احساس جویں جذباتی ہیجان، فکر مندی یا خوف چوکھے پریشان کرن والے ہو سکدے نیں۔ سانوں ایہو جئے سارے جذبیاں نوں دب دینا چاہیدا اے۔
جد اسی اپنے من نوں شانت کرنے آں تے ساڈا مقصد من دی اک اجیہی کیفیت پیدا کرنا ہوندا اے جیہڑی کہ نرول تے ہوشیار ہووے، من دی اک اجیہی حالت جدے وچ اسی یا تے پیار اتے برداشت پیدا کرن جوگے ہوئیے، یا اسی ایس قابل ہوئیے کہ اوہ انسانی، قدرتی بھلائی دا وکھالا کر سکئیے جیہڑی ساڈے ساریاں وچ موجود اے۔ ایدے لئی ڈاڈھا سکون لوڑی دا اے – نرا پنڈے دے پٹھیاں نوں ڈھلا چھڈ دینا کافی نئیں، بھاویں یقیناً ضروری تے ہے، سغوں ذہنی اتے جذباتی کھچ نوں وی دور کرنا اے جیہڑی سانوں کجھ محسوس کرن توں روکدی اے – اچرج اوہ جیہڑی سانوں قدرتی گرمائی تے من دی صفائی توں روکدی اے۔ ایہ کوئی اجیہی مشق نئیں جدے وچ دماغ نوں بند کر کے کسے روباٹ وانگوں ہو جانا جیہڑا خیالاں توں خالی ہووے۔
کجھ لوک ایہ وی سمجھدے نیں کہ مراقبے دا مطلب سوچ نوں بند کر دینا اے۔ ایہ اک غلط وچار اے۔ ہر قسم دی سوچ بند کرنے دی تھاں مراقبہ راہیں اجیہے سارے ذیلی تے غیر ضروری خیال، جویں مستقبل بارے بھٹکان والے خیال جویں (میں اج شاماں نوں کیہ کھاواں دا؟)، اتے منفی خیال یا دماغی کاریگری جویں (توں کل میرے نال بھیڑا ورتا کیتا، توں بڑا بھیڑا انسان ایں۔)۔ ایہو جۓ سارے خیال من دی گمراہی تے پریشان کرن والی سوچ دی ونڈ وچ آوندے نیں۔
اک شانت من دا ہونا نرا اک آلہ کار اے؛ ایہ ساڈا انت منشا نئیں۔ پر جے ساڈا من اک اجیہا من ہووے جیڑا چوکھا شانت، پر سکون، نرول تے کھلا اے تے فیر اسی انہوں چنگے سبھا نال ورت سکنے آں۔ اسی یقیناً انہوں اپنی روز دی زندگی وچ اپنے فائدے لئی ورت سکنے آں؛ پر ایہنوں اسی مراقبے دی حالت وچ وی اپنی زندگی دے حال نوں چنگی طراں سمجھن لئی ورت سکنے آں۔ اک اجیہے من نال جیہڑا پریشان کرن والے جذبیاں اتے ذیلی خیالاں توں پاک ہووے اسی ضروری گلاں جویں: میں اپنی حیاتی وچ کیہ کیتا اے؟ یا: ایس نیڑلے رشتے وچ کیہ پیا ہوندا اے؟ کیہ ایہ کوئی چنگی گل اے یا بھیڑی گل اے؟ دے بارے چوکھی صفائی نال سوچ سکنے آں۔ اسی پرچول کولوں کم لے سکنے آں۔ ایدا مطلب اے اپنے اندر جھاتی مارنا – یعنی اپنے بارے ہور چنگی سدھ کہ ساڈے اندر کیہ پیا ہوندا اے، ساڈی زندگیاں وچ کیہ پیا ہوندا اے۔ ایہو جئے مسلیاں نوں سمجھن لئی اتے مثبت انداز وچ دروں بینی لئی سانوں صاف من لوڑی دا اے۔ سانوں اک شانت من چاہیدا اے تے مراقبہ ہی اوہ آلہ کار اے جیہڑا سانوں ایتھے تیکر اپڑا سکدا اے۔
نکے وشے نوں سنن/تکن لئی ویڈیو سکرین اوپر سجی نکر وچ تھلے نکے وشے آئیکان اوپر کلک کرو۔ نکے وشے دی بولی بدلن لئی "سیٹنگز" اوپر کلک کرو، فیر "نکے وشے" اوپر کلک کرو تے اپنی من پسند بولی دی چون کرو۔
من دیاں تصوراتی اتے غیر تصوراتی کیفیتاں
مراقبے بارے بوہت ساریاں لکھتاں سانوں تصوراتی خیالاں توں نکلن اتے غیر تصوراتی حالت اپناون دی صلاح دیندیاں نیں۔ پہلی گل تے ایہ وے کہ ایہ ہدائت سب مراقبیاں اوپر لاگو نئیں ہوندی۔ ایہ مراقبے دی اک اچرج ترقی یافتہ شکل اوپر لاگو ہوندی اے جدے وچ حقیقت اوپر توجہ مرکوز کیتی جاندی اے۔ پر فیر وی تصور دی اک قسم اجیہی اے جدے توں ہر قسم دے مراقبہ نوں دور رہنا چاہیدا اے۔ پر تصور دی وکھو وکھ قسماں نوں سمجھن لئی جنہاں دا بیان مراقبے دے سبقاں وچ کیتا گیا اے۔ سانوں لفظ 'تصوراتی' دے معنے جانن دی لوڑ اے۔
چیترواں خیال کیول ساڈے سِراں اندر اواز بارے ہی نہیں ہے
کجھ لوکاں دے بھوں تصوراتی ہون دا مطلب روز مرہ دے عام خیال نیں جیہڑے ساڈے من وچ آوندے نیں – جنہوں عام طور تے "سِراں وچ آوازاں" کہندے نیں – تےغیر تصوراتی ہونے دا مطلب نرا ایس آواز نوں چپ کرانا اے۔ پر اپنے سِر دے اندر دی آواز نوں چپ کرانا تے نری مڈھلی گل اے۔ اساں اک نرول تے شانت من تشکیل دین لئی اپنے مناں نوں ذیلی پریشان کرن والے خیالاں توں جان چھڑان بارے پہلاں ہی بحث کیتی اے۔ کجھ ہور لوک انج سوچدے نیں کہ کسے گل نوں ٹھیک طراں سمجھن لئی سانوں ایہنوں غیر تصوراتی طریقے نال سمجھنا چاہیدا اے، تے نالے تصوراتی خیال اتے سچی سدھ اک دوجے دے ویری نیں۔ پر معاملہ انج نئیں۔
تصور بارے گنڈھاں نوں کھولن لئی پہلاں سانوں اپنے خیالاں نوں لفظاں وچ ڈھالن تے اوہناں نوں سمجھن وچکارفرق نوں جانن دی لوڑ اے۔ اسی کسے گل نوں سمجھیاں یا نہ سمجھیاں بغیر اپنے خیالاں وچ لفظاں دی شکل دے سکنے آں۔ مثلاً اسی کسے بدیسی زبان وچ کسے دعا نوں، بھاویں ایدے معنے سانوں سمجھ آون یا نہ آون، پڑھ سکنے آں۔ ایسے طراں اسی کسے گل نوں لفظاں وچ بغیر اودا نکھیڑ کرن دے سمجھ سکنے آں، مثلاً ایہ کہ پیار وچ کس طراں محسوس ہوندا اے۔
مراقبے وچ تصوراتی تے اودے موہرے غیر تصوراتی سدھ بدھ دا مسئلہ کسے گل نوں سمجھن یا نہ سمجھن نال جوڑ نئیں رکھدا۔ مراقبے وچ اتے روزمرہ زندگی وچ اسی ہمیش سدھ بدھ نوں قائم رکھنے آں بھاویں اوہ تصوراتی ہووے یا غیر تصوراتی، نالے بھاویں اسی اوہنوں اپنے من وچ شبداں دے روپ وچ ڈھالیئے یا نہ ڈھالیئے۔ کدے کدار شبداں وچ بیان کرنا فائدہ مند ہوندا اے؛ پر کدے تے اُکّا ہی فائدہ مند نئیں ہوندا سغوں ایدی لوڑ ہی نئیں پیندی۔ مثال دے طور تے اپنے پولیاں دے تسمے کسنا: اسی جانکاری رکھنے آں پئی پولیاں دے تسمے کویں بنھی دے نیں۔ جدوں تسی اپنے پولیاں دے تسمے بنھ رہے ہوندے او تے کیہ تہانوں سچ مچ ایہ دسن دی لوڑ پیندی اے کہ تسی اوہناں نوں بنھن ویلے ایس تسمے نوں کیہ کرو دے تے اوس تسمے نوں کیہ کرو دے؟ نئیں۔ سغوں میرا خیال اے کہ سچ پچھو تاں ساڈے وچوں چوکھیاں نوں ایہ بیان کرن وچ بڑی اوکھ لگے دی کہ اوہ تسمے کویں بنھدے نیں۔ پر اسی جاننے آں۔ سدھ بدھ بنا اسی زندگی وچ کجھ وی نئیں کر سکدے۔ کیہ تسی انج کر سکدے او؟ تسی اک بُوا وی نئیں کھول سکدے۔
بوہت ساریاں پرتاں توں شبد بازی در اصل فائدہ مند اے؛ اسی ہوراں نال گل بات کرن لئی لفظاں دا استعمال کرنے آں۔ پر ساڈے وچاراں لئی شبداں دا استعمال لازم نئیں؛ شبد بازی آپوں غیرجانبدار اے۔ ساڈے کول کجھ کم دے مراقبے نیں جنہاں وچ لفظاں دا استعمال ہوندا اے۔ مثال دے طور تے اپنے من وچ منتراں نوں جپنا اک قسم دی شبد بازی اے جیہڑی من وچ اک اچرج سنگیت یا سدموڑی پیدا کردی اے۔ منتر دا باقاعدہ سنگیت بڑا سہائت ہوندا اے؛ ایہ سانوں من دی کسے خاص حالت اوپر توجہ مرکوز کرن وچ مدد دیندا اے۔ مثال دے طور تے جد اسی پیار اتے دردمندی دے جذبے نوں اُچتائی دے رہے ہوئیے تے اوس ویلے 'اوم منی پیمے ہنگ' دا منتر جپن نال ایس پیار والی حالت نال دھیان جوڑے رکھنا ذرا سوکھا ہو جاندا اے، بھاویں اسی اپنے من وچ کجھ آکھیاں بنا وی پیار والی حالت اوپر توجہ مرکوز کیتی رکھ سکنے آں۔ پس شبد بازی آپوں کوئی مسئلہ نئیں۔ دوجے پاسے سانوں یقیناً اپنے مناں نوں شانت کرن دی لوڑ ہوندی اے جدوں ایہناں دے اندر ایویں ہی رولا پے رہیا ہووے۔
چیترویں خیال دا مطلب شیواں دی من دے ڈبیاں اندر درجہ بندی اے
لہٰذا جے تصور دے مسئلے دا واہ شبد بازی تے سدھ بدھ نال نئیں تے فیر سمسیا کیہ اے؟ تصوراتی من کیہ چیز اے اتے جدوں مراقبی ہدائت سانوں ایس توں پچھا چھڑان دی صلاح دیندی اے تے ایدا کیہ مطلب اے؟ کیہ ایہ ہدائت مراقبے دے سارے درجیاں اتے ساریاں منزلاں تے روزمرہ زندگی اوپر لاگو ہوندی اے؟ ایہناں گلاں تے تھوہ بڑا ضروری اے۔
تصوراتی من دا مطلب ونڈاں دے حساب نال سوچنا اے جس دا سادی زبان وچ مطلب اے کہ شیواں بارے اوہناں نوں "ڈبیاں" وچ بند کرنا مثلاً "چنگا" یا "مندا"، "کالا" یا "سفید"،"کتا" یا "بلی"۔
جدوں اسی کجھ خریدنے آں تے سانوں سیب سنگترے، یا کچے تے پکے پھل وچکار فرق پتہ ہونا چاہیدا اے۔ ایس طراں روزمرہ دے معاملیاں وچ ونڈاں دے حساب نال سوچنا کوئی مسئلہ نئیں۔ پر کجھ ونڈاں اجیہیاں نیں جیہڑیاں درگھٹ نیں۔ ایہناں وچوں اک نوں اسی "پہلاں توں بنھی ہوئی سوچ" آکھدے آں ۔
ایدی اک مثال ایہ وے:"میں ہمیش تیرے کولوں بھیڑے ورتا دی امید کرنا واں ۔ توں اک بڑا بھیڑا انسان ایں کیونکہ گزریل سمے وچ توں فلاں فلاں حرکت کیتی، تے ہُن میں پیشین گوئی کرنا واں کہ بھاویں کجھ وی ہووے توں سدا اک بد انسان ہی رہویں دا۔" اساں پہلاں ہی فیصلہ سنا دتا اے کہ ایہ اک بڑا بد انسان اے تے اوہ ہمیش ساڈے نال انج ہی پیش آۓ دا – ایہ اک پہلاں توں متھی ہوئی سوچ اے۔ اسی اپنے تصور وچ ایس شخص نوں "بھیڑے لوکاں" دی ونڈ یا ڈبے وچ پا دینے آں۔ اتے یقیناً جد اسی ایس طراں سوچنے آں اتے اوس شخص بارے اجیہی سوچ رکھنے آں: "اوہ اک گھٹیا انسان اے؛ اوہ میرے نال ہمیش ہی بری طراں پیش آوندا اے،" تے ایس طراں اوس شخص دے تے ساڈے وچکار اک اوچی کندھ کھلو جاندی اے۔ ساڈی پہلاں توں متھی ہوئی راۓ ساڈے وچکار سانگھے اوپر اثر پاوندی اے۔ یعنی پہلاں توں راۓ قائم کرنا من دی اک اجیہی کیفیت اے جدے وچ اسی چیزاں (اتے انساناں) نوں ونڈاں وچ ونڈ دینے آں۔
چیترواں نہ ہونا
غیر تصوریت دیاں کئی پدھراں نیں، پر ایہناں وچوں اک ایہ وے کہ جد کسے شے نال واہ پوے تے اودے بارے وچ کھلے دل کولوں کم لینا۔ ہن ایس دا مطلب ساری تصوراتی سدھ بدھ نوں رد کر دینا نئیں۔ مثال دے طور تے جے کسے کتے نے کئی لوکاں نوں وڈیا اے، تے اوس کتے نوں "وڈن والے کتے" دی فہرست وچ رلا کے اودے نیڑے محتاط رہواں دے۔ اسی ایس جانور دے نیڑے مناسب احتیاط ورتاں دے۔ پر اسی اجیہی پہلاں توں متھی ہوئی سوچ کولوں کم نئیں لواں دے:"ایہ کتا مینوں ضرور وڈے دا ایس پاروں میں ایدے نیڑے ڈُھکن دی کوشش وی نئیں کراں دا۔" اک نویں صورت حال جیہڑی جنم لے رہی اے ایہنوں منن اتے ایس بارے میں کوئی پہلاں توں متھی ہوئی راۓ قائم کرن، جیہڑی سانوں ایس دا پوری طراں سواد چکھن توں روک سکدی اے، دے وچکار اک پولا جیہا توازن اے۔
ایس لئی غیر تصوریت دی اوہ پدھر جدی سب طراں دے مراقبیاں وچ لوڑ پیندی اے اک اجیہا من اے جیہڑا پہلاں توں متھی ہوئی راۓ توں انجان اے۔
مراقبے بارے عام ہدائتاں وچوں اک عمومی ہدائت ایہ ہے کہ بغیر کسے توقع اتے پریشانیاں دے مراقبہ کیتا جاوے۔ مراقبے دے سلسلہ وچ پہلاں توں متھی ہوئی راۓ اجیہی توقع ہو سکدی اے جویں ساڈا مراقبہ بڑا ودیہ ہووے دا، یا ایہ چنتا کہ ساڈیاں لتاں وچ پیڑ ہووے دی، یا ایہ خیال:"میں کامیاب نئیں ہوواں دا۔" اجیہی توقع اتے فکراں، بھاویں اسی ایہناں نوں شبداں وچ بیان کرئیے یا نہ کرئیے، پہلاں توں متھے ہوئے تصور نیں۔ ایہو جئے خیال ساڈے آنے والے مراقبے نوں من دے اک "لاجواب تجربہ" یا "تکلیف دہ تجربہ"دے ڈبے یا طبقے وچ بند کر دیندے نیں۔ مراقبے دا اک غیر تصوراتی روپ ایہ ہووے دا کہ جو کجھ وی ہووے اوہنوں بس قبول کر لیا جاوے اتے اودے بارے بغیر کوئی فیصلہ سنایاں اودے نال مراقبے دی ہدائتاں مطابق نبڑیا جاوے۔
نکے وشے نوں سنن/تکن لئی ویڈیو سکرین اوپر سجی نکر وچ تھلے نکے وشے آئیکان اوپر کلک کرو۔ نکے وشے دی بولی بدلن لئی "سیٹنگز" اوپر کلک کرو، فیر "نکے وشے" اوپر کلک کرو تے اپنی من پسند بولی دی چون کرو۔
خلاصہ
خیالی سوچ دیاں ون سونّیاں قِسماں نوں سمجھیاں بغیر، اسی ایس پلیکھے وچ پے سکنے آں کہ ایہ سب سمادھ لئی سغوں روز دی زندگی لئی نقصان پوہنچان والی شے ہے۔ اکثر سمادھاں اندر، سانوں اپنے سِر وچ اواز نوں چُپ کرانا اتے سارے پشلے وچاراں نوں چھڈنا ضروری اے۔ پر سواۓ بوہت ترقی یافتہ سمادھیاں دے، کسے شے نوں سمجھن لئی، سمادھ دے اندر یا ایس توں باہر، ایس نوں من دے کسے خانے وچ پانا ضروری اے، بھاویں اسی ایس نوں شبداں وچ بیان کرئیے یا نہ کرئیے۔