درد مندی بطور خوشی دا مڈھ

خوشی لئی جتن کرنا حیاتی دا مدعا ہے

اسی ایتھے آں؛ اسی وجود رکھنے آں تے سانوں ایس دا حق ہے۔ حتیٰ کہ غیر ذی شعور شیواں مثلاً پھُلاں نوں وی حیاتی دا حق ہے۔ جے کیمیائی پدھر تے ایہناں نوں نقصان پوہنچایا جاوے، پھُل زندہ رہن لئی کجھ اوپا کر لیندے نیں۔ پر [ایس توں وی ودھ]، اسی انسان کیڑیاں سنے، حتیٰ کہ امیبے وی، ایہ نکیاں ہستیاں وی ذی شعور ہستیاں نیں۔ [اتے بطور ذی شعور ہستیاں دے، ساڈے کول زندہ رہن دے ہور وی تانے بانے نیں۔]

میری جو سائینسداناں نال گل بات ہوئی اے، اوس موجب "ذی شعور ہستی" اوس نوں آکھدے نیں جو آپوں ہی اپنی مرضی نال ہل جل سکے۔ "ذی شعور" دا ایہ مطلب نئیں کہ لازمی کوئی شے شعور رکھدی ہووے یا شعور رکھن والا انسان ہووے۔ اصل وچ "شعور" یا "شعور رکھن" دا بیان اک اوکھا کم ہے۔ ایس دا مطلب من دی ڈاڈھی نرول پکھ ہے، پر فیر، کیا ایس دا ایہ مطلب اے کہ جدوں اسی بیہوش یا تھوڑے کو ہوش وچ ہونے آں تے اوس ویلے کوئی شعور نئیں ہوندا؟ کیا کیڑے (شعور) رکھدے نیں؟ خورے شعور دی تھاں "پچھان دی صلاحیت" بارے گل کرنا زیادہ چنگی گل اے۔

فیر وی، (پچھان دی صلاحیت) بارے گل کرن دا مطلب اے کہ جذبیاں نال واہ پین نوں سمجھن دی اہلیت: دکھ، سکھ، یا ان پکھ جذبے۔ در اصل، دکھ سکھ (خوشی یا غمی) اجیہیاں شیواں دی چوکھی پرکھ پرچول کرن دی لوڑ ہے۔ مثال دے طور تے، ہر ذی شعور ہستی نوں زندہ رہن دا حق اے، اتے زندہ رہن لئی، ایس دا مطلب ہے کہ خوشی یا آرام دی آشا رکھنا: ایس پاروں ذی شعور ہستیاں زندہ رہن دا جتن کردیاں نیں۔ ایس لئی، ساڈی حیاتی دی بقاء آس اوپر قائم ہے – کسے چنگی گل دی آس: خوشی۔ ایس پاروں، میں ہمیش ایہ نتیجہ کڈنا واں کہ حیاتی دا مدعا خوشی (پاونا) ہے۔آس اتے خوشی دے احساس توں ساڈے شریر نوں شکتی ملدی اے۔ ایس لئی آس اتے خوشی ساڈی صحت لئی چنگیاں شیواں نیں۔ نروگ دا دھرواس من دی خوش باش حالت اوپر ہے۔

دوجے پاسے غصے دی بنیاد عدم تحفظ اوپر ہے اتے ایس توں ڈر پیدا ہوندا اے۔ جدوں سانوں کسے چنگی شے نال واہ پیندا اے تے اسی چنگا محسوس کرنے آں۔ جے سانوں کسے شے توں خطرہ محسوس ہووے تے اسی غیر محفوظ محسوس کرنے آں، اتے سانوں غصہ چڑھ جاوندا اے۔ غصہ من دا اوہ ٹوٹا اے جیہڑا اجیہی شے جو ساڈی حیاتی لئی خطرہ ہووے اوس توں سانوں بچاوندا اے۔ پر غصہ [آپوں سانوں وگاڑ دیندا ہے، اتے اخیر ایہ] ساڈے شریر لئی چنگا نئیں۔

کسے شے نال موہ اجیہی شے وے جیہڑی ساڈی بقاء لئی فائدہ مند اے۔ ایس پاروں کوئی بوٹا وی، بغیر کسے شعور رکھن دے، کوئی اجیہی کیمیائی صفت رکھدا اے جیہڑی اوس نوں بچاوندی اتے اگاں نوں ودھاوندی ہے۔ طبعی پدھر تے ساڈا شریر وی انج ہی اے۔ پر انسان ہون پاروں، ساڈے شریر وچ جذبات بارے اک مثبت عنصر موجود ہے جس دے راہیں اسی کسے نال موہ لاونے آں یا اپنی خوشی نال موہ رکھنے آں۔ [دوجے پاسے غصہ، ایس دی] نقصان پوہنچان دی صفت بھوں، سانوں شیواں توں پراں دھِک دیندا ہے [خوشی سنے]۔ طبعی پدھر تے، خوشی توں [جیہڑی آشتی ملدی اے] شریر لئی چنگی اے؛ جد کہ غصہ [اتے ایس توں جیہڑا دکھ آوندا اے] نقصان دہ ہے۔ ایس لئی، [زندگی دی بقاء دی تلاش دے حساب نال،] زندگی دا مقصد سکھ دی حیاتی بِتانا ہے۔

ایہ انسان دی اوہ مڈھلی پدھر اے جس بارے میں گل کر رہیا واں؛ میں دوجی پدھر دی دھرمی گل نئیں پیا کردا۔ دھرمی اکھ دھرائی موجب، حیاتی دے ون سونّے مدعا نیں۔ ایس دوجی پدھر وچ بڑیاں گنجھلاں نیں؛ ایس لئی، بہتر ایہو ہی اے کہ اسی نری انسانی پدھر تے گل کرئیے۔

خوشی کیہ شے وے؟

کیوں جے ساڈی حیاتی دا مقصد اتے مدعا خوشی پاونا ہے، تے خوشی کیہ شے وے؟ کدے کدار جسمانی تکلیف توں ڈاڈھی آشتی ملدی ہے [جویں کسے کھڈاری نوں ڈاڈھی کثرت مغروں۔] ایس لئی "خوشی" دا اصل مطلب اے ڈوہنگی آشتی۔ ایس لئی، حیاتی دا مقصد یا مدعا آشتی اے۔

خوشی، غمی یا دکھ – ایہناں دیاں دو پدھراں نیں: اک حسی اتے دوجی من دی پدھر۔ حسی پدھر تے نکے موٹے ممولئیے، سغوں کیڑے وی ہوندے نیں – اک مکھی وی۔ کسے ٹھنڈی تھاں تے، جدوں سورج نکلدا اے تے اک مکھی وی خوش ہوندی اے: بڑی موج نال اُڈدی پھردی اے۔ ٹھنڈے کمرے وچ ٹھنڈی پے جاوندی اے: افسوس وکھالا کردی ہے۔ پر جے کوئی اجوکا دماغ ہووے، تے فیر حسی خوشی ہور وی چوکھی ہو جاوندی اے۔ [ایس توں ودھ، بھاویں،] ساڈا اجوکا دماغ حجم وچ سب نالوں وڈا اے، تے ایس پاروں، اسی بدھی رکھنے آں۔

[ذرا اوہناں بارے گوہ کرو] اوہ انسان جیہڑے کوئی جسمانی خطرہ محسوس نئیں کردے۔ اوہناں دی حیاتی وچ سکھ اتے خوشی ہوندی اے، چنگے سجن، تنخواہ، اتے مشہوری۔ پر فیر وی، اسی تکنے آں کہ کئی لکھ پتی، مثلاً – اوہ سوچدے نیں کہ اوہ سماج دا اٹوٹ انگ نیں، پر اکثر ایہو ہی لوکیں بڑے سوگوار ہوندے نیں۔ کدے کدار مینوں کجھ بڑے دھن دولت اتے اثر رسوخ والے لوکاں نوں ملن دا موقع ملیا اے جیہڑے بڑے روگی لگدے نیں، وچوں کلم کلے، فکر مند اتے پریشان لگدے نیں۔ یعنی، من دی پدھر اوپر اوہ دکھی نیں۔

ساڈے پلے اک ڈاڈھی سرت پئی اے، ایس لئی ساڈی من دی واپر طبعی تجربے نالوں چوکھی تگڑی اے۔ ایس دے نال جسمانی پیڑ نوں گھٹ کیتا جا سکدا اے۔ اک نکی جیہی مثال ایہ ہے، کجھ سمے گزریا جد میں چوکھا بیمار ہو گیا۔ ایس توں میریاں آندراں وچ بڑی پیڑ سی۔ اوس ویلے، میں بہار وچ ساں، جو کہ بھارت دی سب توں غریب ریاست اے اتے میں بودھ گیا تے نالندا توں لنگھ کے گیا۔ اوتھے میں کئی ڈاڈھے کنگلے بال ویکھے۔ اوہ گاواں دا گوہیا اکٹھا پئے کردے سان۔ اوہناں لئی شکشا دا کوئی پربندھ نئیں۔ مینوں بڑا دکھ ہویا۔ مڑکے پٹنہ جیہڑا کہ اوس دی راجدھانی اے، دے نیڑے مینوں ڈاڈھی پیڑ ہوئی اتے مینوں مُڑکا آ گیا۔ مینوں اک بڈھا اتے بیمار بندہ نظرآیا جس نے ڈاڈھا گندہ چِٹا کپڑا پایا ہویا سی۔ اوس دا خیال رکھن والا کوئی نئیں سی؛ ایہ بڑے دکھ دی گل سی۔ اوس رات میرے ہوٹل دے کمرے اندر مینوں چوکھی پیڑ سی، پر میں اوہناں بالاں اتے بڈھے بارے سوچدا رہیا۔ ایس توں میری پیڑ چوکھی گھٹ گئی۔

مثال دے طور تے جیہڑے اولمپک کھیڈاں لئی مشق کردے نیں۔ اوہ بڑی ڈاڈھی مشق کردے نیں، اتے اوہناں نوں جنّی وی اوکھ یا پیڑ سہنی پوے، من دی پدھر اوپر اوہ خوش ہوندے نیں۔ ایس لئی جسمانی واپر نالوں من دی پدھر زیادہ اہم اے۔ ایس پاروں، جند وچ جیہڑی شے چوکھی ضروری اے اوہ ہے خوشی اتے آشتی۔

خوشی دے سبب

(ہن اسی تکنے آں) خوشی دے سبب کیہ نیں؟ میرا وچار اے کہ شریر شانت من نال راضی رہندا اے، نہ کہ پریشان من نال، ایس لئی اک شانت من بڑا ضروری اے۔ ساڈے شریر دا حال کجھ وی ہووے، من دی شانتی چوکھی لوڑی دی اے۔ تے فیر اسی اک شانت من کویں پیدا کرسکنے آں؟

سارے دکھاں دا اوپا تے انہونی گل اے؛ اتے اپنے من نوں ساڈیاں سمسیاواں بارے بے سرتا تے بھلن ہار بناونا وی ممکن نئیں۔ سانوں اپنے مسٔلیاں دی کھری پرچول کرن اتے اوہناں نال نبڑن دی لوڑ اے، پر ایس دے نال نال شانت من وی ضروری اے تاں جے ساڈا رویہ حقیقت پسند ہووے تا کہ اسی اوہناں نال چنگی طراں نبڑ سکئیے۔

جیہڑے لوک نشے والیاں شیواں ورتدے نیں، اوس دا مینوں کوئی تجربہ نئیں۔ مینوں نئیں پتہ کہ جس ویلے لوکیں نشہ کردے نیں اوس ویلے اوہناں دی بدھی تیز ہوندی اے یا کھنڈی؛ مینوں پچھنا پے دا۔ مثال دے طور تے، ۱۹۵۹ وچ، جدوں میں مسوری وچ ساں، میری ماں یا خورے ہور کوئی چوکھا پریشان اتے ڈریا ہویا سی؛ اوس دی نیندر اُڈی ہوئی سی۔ ڈاکٹر نے آکھیا کہ ایس لئی اوہ کوئی دوا لے سکدے نیں، پر اوس نال بدھی تھوڑی کو کھنڈی ہو جاوے دی۔ میں اوس ویلے سوچیا کہ ایہ کوئی چنگی گل نئیں۔ کہ اک پاسے تے تہاڈے من نوں تھوڑی جیہی شانتی ملے، پر دوجے پاسے جے تہاڈی بدھی کھنڈی ہو جاوے، تے ایہ کوئی چنگی گل نئیں۔ مینوں اک ہور ول بھاوندا اے۔ میں چاہناں کہ میری سرت پوری طراں ہوشیار اتے قائم رہوے، پریشان نہ ہووے۔ پریشانی توں بغیر من دی آشتی سب توں ودیہ ہے۔

ایس لئی، دردمندی بھریا انسانی پیار ڈاڈھا لوڑی دا اے: من وچ جنّا موہ زیادہ ہووے دا اونا ہی دماغ چنگا کم کرے دا۔ جدوں ساڈے دل وچ ڈر اتے غصہ ہووے، تے جدوں انج ہووے، فیر ساڈا دماغ ٹھیک کم نئیں کردا۔ اک وار میری اک سائینسدان نال ملاقات ہوئی جس دی عمر ۸۰ ورہیاں توں ودھ سی۔ اوہنے مینوں اپنی اک کتاب دتی۔ میرا خیال اے ایس دا نام سی 'اسی غصے دے غلام آں'، کجھ انج دا نام سی۔ اوس نے اپنی واپر بارے گل کردیاں ہوئیاں دسیا، کہ جدوں اسی کسے شے بارے غصہ کرنے آں، تے اوہ شے بڑی بھیڑی دسدی اے۔ پر اوس بھیڑ دا ۹۰ فیصد ساڈے من دی پیداوار ہوندی اے۔ ایہ اوس دا اپنا تجربہ سی۔

بدھ مت وی ایہو ہی دسدا ہے۔ جدوں منفی جذبہ پیدا ہوندا اے، (اوس ویلے) سانوں حقیقت نظر نئیں آوندی۔ جد اسی کوئی فیصلہ کرنا ہووے اتے ساڈا من غصے وچ ہووے؛ فیر چوکھا امکان اے کہ ساڈا فیصلہ غلط ہووے دا۔ کوئی وی غلط فیصلہ نئیں کرنا چاہندا، پر اوس ویلے، ساڈی عقل اتے سرت دا اوہ حصہ جیہڑا چنگے مندے دا نکھیڑ کردا اے اتے ودیہ فیصلہ کردا اے، اوہ ڈاڈھا کمزور پے جاوندا اے۔ وڈے نیتا وی انج ہی محسوس کردے نیں۔

ایس لئی، درد مندی اتے پیار دماغ دی ٹھیک طراں کم کرن وچ سہائتا کردے نیں۔ نالے ہور، درد مندی سانوں اندرلی شکتی دیندی ہے؛ ایس توں خوداعتمادی پیدا ہوندی اتے ڈر گھٹدا ہے، جس دے نتیجے وچ، ساڈا من شانت ہوندا اے۔ ایس دا مطلب ہے کہ دردمندی دے دو کم نیں: ایس نال ساڈا دماغ چنگا کم کردا ہے اتے اندرلی شکتی ملدی ہے۔ پس ایہ خوشی دے سبب نیں۔ میرا وچار اے کہ ایہ گل انج ہے۔

پر گل ایہ وے کہ کجھ ہور گن وی خوشی لئی سوتر نیں۔ ہر کوئی روپٔے دھیلے نوں پسند کردا ہے۔ پیسے نال اسی چنگیاں سوکھاں دا سواد لُٹ سکنے آں۔ ایہناں نوں اسی عام طور تے سب توں ضروری شیواں متھنے آں، پر میرے خیال وچ گل انج نئیں۔ مادی سوکھ جسمانی جتن راہیں مل سکدی ہے، پر من دے آرام لئی من دے جتن دی لوڑ اے۔ جے اسی کسے ہٹّی تے جا کے دوکاندار نوں پیسے دیوئیے اتے آکھئیے کہ اسی من دی شانتی خریدنا چاہنے آں تے اوہ آکھے دا کہ اوس کول اجیہی کوئی شے بکاؤ نئیں۔ کئی دوکاندار ایس نوں پاگل پن سمجھن دے اتے ساڈے اوپر ہنسن دے۔ کسے گولی یا ٹیکے نال عارضی خوشی یا من دی شانتی مل سکدی اے پر پوری طراں نئیں۔

صلاح والی مثال توں پتہ لگدا ہے کہ سانوں جذبیاں نال گل بات اتے سرت راہیں نبڑنا چاہیدا اے۔ مطلب اے کہ سانوں من والا ول ورتنا چاہیدا اے۔ ایس لئی جدوں وی میں گل کتھ کرنا واں، میں کہنا کہ اسی اجوکے لوک باہرلی پنگرتا اوپر بڑا زور دینے آں۔ جے اسی نرا اوس اوپر ہی زور دیوئیے، تے ایہ کافی نئیں۔ اصلی خوشی اتے آشتی اندروں آوندی ہے۔

ایس لئی بنیادی عنصر دردمندی اتے انسانی پیار نیں، تے ایہ شریر توں آوندے نیں۔ بطور اک نیانے دے ساڈی حیاتی دا دھرواس اُکّا ہی پیار اوپر ہوندا ہے۔ جے سانوں پیار ملے تے اسی محفوظ محسوس کرنے آں۔ جے (پیار) نہ ملے، اسی ڈرنے آں اتے غیر محفوظ محسوس کرنے آں۔ جے اسی اپنی ماں توں وچھڑ جائیے، تے اسی رونے آں۔ جے ساڈی ماں سانوں گھُٹ کے پیار نال سینے نال لاوے تے اسی شانت ہو جانے آں۔ بطور اک نیانے دے، ایہ اک جسمانی (حیاتی) عمل اے۔ اک سائنسدان جیہڑا میرا استاد وی اے، اوہ حیاتیات دا ماہر اے تے جوہری توانائی نال مارا ماری توں بچاؤ اوپر کم کر رہیا اے – اوس نے مینوں دسیا کہ بچہ جمن مغروں کئی ہفتیاں تیکر ماں دا بچے نوں اپنے نال لاونا بچے دے دماغ دے ودھن اتے اوس دی نشو و نما لئی ڈاڈھا ضروری اے۔ ایس توں رکھشا اتے شانتی ملدی ہے جس دے نتیجے وچ صحیح نشوونما ہوندی اے جس وچ دماغ وی شامل اے۔

لہٰذا، دردمندی اتے پیار دھرم دی تھاں حیاتی عنصر توں آوندا اے۔ اسی سب اپنی ماں دی کوکھ توں آۓ آں اتے ساڈی بقاء دی بنیاد ماں دا پیار اے۔ بھارتی سوچ بھوں، ساڈا جنم کنول دے پھُل توں اک نرول دیس وچوں ہوندا ہے۔ ایہ گل لگدی تے بڑی ودیہ اے، پر انج لگدا اے کہ اوتھوں دے باسی انساناں نالوں ودھ کنول دے پھلاں نوں پیار کردے نیں۔ ایس لئی ماں دی کوکھ وچوں جمنا چنگا اے۔ ایس طراں ساڈے اندر پہلاں توں ہی دردمندی دا بیج موجود ہوندا اے۔ تے ایہ نیں خوشی دے سبب۔