شانتی دیو

شانتی دیو پوربی بھارت دے بنگال دے اک خطہ وچ اٹھویں صدی وچ اوتھوں دے راجہ دے گھر پیدا ہویا۔ جد اوہ گدی اوپر بیٹھن والا سی تے اوس نے منجو شری نوں سفنے وچ ویکھیا، جس نے اوس نوں کہیا، "تخت اتے تاج تیرے لئی نئیں ہے۔" منجو شری دے اپدیش اوپر عمل کردے ہوۓ اوس نے راج پاٹ نوں خیر باد کہیا اتے جنگل نوں ٹر گیا۔ اوتھے اوس دی ملاقات مختلف غیر بودھی گوروواں نال ہوئی جنہاں کولوں اوس نے ودیا لئی اتے ڈوہنگا سمادھ کر کے جاذب ارتکاز دے ترقی یافتہ درجے پراپت کیتے۔ پر شکیا مونی سمان اوس نے محسوس کیتا کہ ڈوہنگے سمادھ وچ ڈب جان نال دکھ دے سبب نوں مٹایا نہیں جا سکدا۔ منجو شری اوپر بھروسہ کردے ہوۓ اوس نوں سارے مہاتما بدھاں دی سیانپ دے قالب دا گیان نصیب ہویا اتے اوس توں اوس نے سبق سکھیا۔ 

 تد شانتی دیو نے بن چھڈیا اتے اوہ نالندا دے وش ودیالہ آشرم نوں ٹر گیا جتھے ایبٹ نے اوس نوں بطور بھکشو منصب عطا کیتا۔ اوتھے اوس نے اتم سوتر اتے تنتراں دی شکشا لئی اتے اوہناں دی ڈوہنگی مشق کیتی، پر اوہ اپنے پاٹ نوں لُکا کے رکھدا سی۔ سب لوکی سوچدے سان کہ اوہ کیول کھاندا پیندا، سوندا اتے بیت الخلا جاندا اے۔ پر حقیقت وچ اوہ ہر ویلے گیان دی دشا وچ ہوندا سی۔  

اخیر آشرم دے بھکشوواں نے اوس نوں آشرم وچوں کڈن دا فیصلہ کیتا، کیونکہ اوہناں دے خیال وچ اوہ بیکار انسان سی۔ ایس لئی اوہناں نے ایہ بہانہ بنایا کہ اوہ کسے اصلی بنیادی صحیفے اوپر درس دیوے، اتے اوہناں نے سوچیا کہ ایس طراں اوہ اپنی بیوقوفی نوں ظاہر کر دے گا۔ اوہناں نے بوہت اچائی اوپر بغیر پوڑھی دے اک تخت وچھایا، ایہ خیال کردے ہوۓ کہ اوہ اوس تک پوہنچ نہیں سکے گا۔ پر تخت آپ ہی شانتی دیو دے برابر تھلے آ گیا، تا کہ شانتی دیو اوس اوپر چڑھ سکے۔
 
فیر اوس نے 'بودھی ستوا رویہ اختیار کرنا، بودھی چریاواترا' اوپر سبق دینا شروع کیتا۔ جد اوہ ناویں باب وچ کھوکھلا پن (خالی پن) اوپر اک خاص اشلوک تے پوہنچیا، تے اوہ دھیرج نال اسمان ول اٹھ گیا۔ اوہ اشلوک ایتھے درج کیتا جاوندا اے:
 

(۹۔۳۴) جد کوئی (سچ مچ موجود) فاعل مظہر یا کوئی (سچ مچ موجود) غیر فاعل مظہر (اوس دا خالی پن) دوئی پسند من دے موہرے نہیں رہندے، تے چونکہ ایس دی ہور کوئی صورت انہونی اے، تے ایس صورت وچ من نوں مکمل شانتی ہوندی اے کسے اجیہی دشا وچ جتھے من دا کوئی لکشن نہیں ہوندا (بطور انہونی دے)۔

 ایس دے بعد باقی دا متن پڑھن دی کیول اوس دی اواز سنائی دتی۔ اوہ آپوں اکھاں توں غائب ہو چکیا سی۔ بھکشوواں نے بعد وچ اپنے چیتے کولوں کم لے کے متن نوں لکھ لیا۔
 
ایس سبق وچ شانتی دیو نے دو ہور لکھتاں جو اوس نے نالندا وچ لکھیاں سان دا وی حوالہ دتا: (۱)سرکھیا دا مکمل بیان، 'شکشا سموچیا' اتے (۲) سوتراں دا مکمل بیان، 'سوتر سموچیا' پر کسے نوں اوہناں دے تھاں ٹھکانے دا پتہ نہیں سی۔ اخیر کسے نوں شانتی دیو دا کشف ہویا جس وچ شانتی دیو نے بھید بھنیا کہ اوہ لکھتاں کسے بھکشو دے کوٹھے دی چھت دے بالیاں وچ لکائیاں ہوئیاں سان۔ ایس وچ شانتی دیو نے ایہ وی کہیا کہ اوہ ہن مڑ کے نہیں آوے گا۔ 'سوتراں دا مکمل بیان' وچ سوتراں بارے خاص خاص گلاں دا ذکر اے جد کہ سرکھیا دا مکمل بیان' وچ مختلف پاٹ دا ذکر اے۔

 پہلے والی کتاب اتے 'بودھی ستوا رویہ اختیار کرنا' دا تبتی زبان وچ ترجمہ 'تنگیور' یعنی مہاتما بدھ دے قول اوپر ہندوستانی تبصریاں دے تبتی ترجمیاں دا مجموعہ، وچ موجود اے۔ کونو لاما رنپوچے دا کہنا اے کہ 'سوتراں دا مکمل بیان'  دا وی تبتی زبان وچ ترجمہ ہویا سی پر ایہ 'تنگیور' وچ کدرے وی موجود نئیں ہے۔
 
'بودھی ستوا رویہ اختیار کرنا' اوپر  اچیچ ناویں باب اوپر کئی تبصرے لکھے گئے۔ تبتی تبصرے سارے پنتھاں توں لئے گئے نیں، کیونکہ ایہ کتاب تبت دے سارے بودھی پنتھاں وچ پربھاوت حیثیت رکھدی اے۔ 'گیلوگ' پنتھ وچ تسانگ خاپا دی لکھت پنتھ دی درجہ بہ درجہ راہ دا اتم بیان' (لم-رم چن-مو) بڑی حد تک سرکھیا دا مکمل بیان' اتے ''بودھی ستوا رویہ اختیار کرنا'، اچیچ اپنے اتے دوجیاں دے وچکار وچار ونڈ، توں آئی اے۔ بھاویں تسانگ خاپا نے 'بودھی ستوا رویہ اختیار کرنا' اوپر کوئی تبصرہ الگ توں نئیں لکھیا پر اوس دی کتاب پنتھ دی درجہ بہ درجہ راہ دا اتم بیان' وچ اوس دے بوہت سارے نکتیاں اوپر بحث کیتی گئی اے۔ اوس دی کتاب 'شرح لائق اتے حتمی تعبیرات دی ودیہ شرح دا نچوڑ' وچ ناویں باب دے بوہت سارے نکتیاں دا ذکر اے۔ اوس دی لکھت 'ناگر جونا دے میانی راہ اوپر لکھے ہوۓ مڈھلے بند اوپر چندر کرتی دے اضافی وشے دے منورتھ دی مکمل وضاحت' وی بڑی حد تک ایس اوپر مشتمل اے۔