ਬੁੱਧ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਲਾਹ

ਬੇਸ਼ਕ, ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, “ਕਈ ਵਾਰ ਮੇਰਾ ਮੂਡ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ।” ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ। ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਕੁਝ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਲੱਭਣ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤ ਲਈ ਬਾਹਰੀ ਤੌਰ ਤੇ ਵੇਖਦੇ ਹਨ। “ਤੁਹਾਡੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਰਹੀ ਹੈ! ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰੋ।” ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਾਂ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਕੁਝ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਜਿਹੜੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਹਨ ਉਹ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕਿਉਂ ਆਈਆਂ। ਦੂਜਿਆਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਨਾਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਸੌਖਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਲੋਕਾਂ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਂ ਆਰਥਿਕ ਕਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਣਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹੱਲ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇਹ ਸੰਕਲਪਿਕ ਢਾਂਚਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਮਾਫ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਕੁਝ ਲਾਭ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਨਾਖੁਸ਼ੀ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਹੈ।

ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੂਸਰੇ ਲੋਕ, ਸਮਾਜ, ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਡੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਡੂੰਘਾ ਸ੍ਰੋਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਸ੍ਰੋਤ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਵੇਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਆਖ਼ਰਕਾਰ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਨਾਖੁਸ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਡੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਹੈ। ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਲੋਕ ਇਕੋ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਇਹ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਕ ਦਿਨ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਤਕ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਜੇ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਸਿਰਫ ਬਾਹਰੀ ਸਥਿਤੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਵਾਰ ਇੱਕੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਉਹ ਕਾਰਕ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੰਮ ਤੇ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਦਿਨ ਹੋਣਾ, ਪਰ ਇਹ ਸਿਰਫ ਸਤਹੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕ ਹਨ। ਉਹ ਕਾਫ਼ੀ ਡੂੰਘੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਦੇਖੀਏ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦੇਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਡੇ ਰਵੱਈਏ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਤੇ ਸਾਡੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਅਸੀਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਤੇ ਤਰਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਦਿਨ ਬਿਤਾ ਰਹੇ ਹੋਈਏ; ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਾਡਾ ਚੰਗਾ ਦਿਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਤੀਭੂਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੁਹਰਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਡੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਰਵੱਈਏ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਰਵੱਈਏ ਉਲਝਣ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਉਲਝਣ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸਦਾ ਇਕ ਪਹਿਲੂ ਵਿਵਹਾਰਕ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਉਲਝਣ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਉਲਝਣ ਵਿੱਚ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਉਲਝਣ ਵਿੱਚ ਪੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਹੈ, ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਆਦਿ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਨਤੀਜਾ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ। ਸਾਡੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸਿਰਫ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਇੱਛਾਵਾਦੀ ਸੋਚ ਜਾਂ ਡਰ ਅਤੇ ਪਾਗਲਪਣ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ। ਅਸੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਡੂੰਘੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਪੈ ਜਾਈਏ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀ ਵਾਂਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖ਼ੁਸ਼ੀ-ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਾਂਗੇ। ਜਾਂ ਸਾਨੂੰ ਡਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਣਗੇ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਦੂਰੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਚੀਕਣਾ ਇਸ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾ ਦੇਵੇਗਾ। ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਉਲਝਿਆ ਵਿਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੂਸਰਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸਾਡੇ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਕਿਵੇਂ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਅਸੀਂ ਚੀਕੀਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਕਹੀਏ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਬਿਹਤਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਾਂਗੇ ਅਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਪਰ ਸਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਅਸੀਂ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਅਸੀਂ ਜੋਤਸ਼-ਵਿੱਦਿਆ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਬਦਲਾਵਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ (The Book of Changes), I Ching ਵਿੱਚ ਸਿੱਕੇ ਸੁੱਟਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕੰਮ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ? ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੋ ਹੋਵੇ ਉਹ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਰਹੇ।

ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਲਝਣ ਦਾ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਪੱਧਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਉਲਝਣ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਵੇਂ ਮੌਜੂਦ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਕਿਵੇਂ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਪੂਰੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਉਲਝਣ ਵਿਚ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਕੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਅਸੀਂ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਉਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਦਿੰਦੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਕਰੈਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਕਰਕੇ, ਅਸੀਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਾਡੀ ਉਮੀਦ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ।  ਪਰ ਇਹ ਅਸਲੀਅਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸਲੀਅਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਸਿਰਫ ਜੋ ਅਸੀਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਯੰਤਰਣ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਾਂ ਜਾਂ ਬਾਹਰੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਇਕੱਲੇ ਕਾਰਕ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਜੋ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਸਾਡੀ ਉਲਝਣ ਅਤੇ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿਵਹਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰਵੱਈਏ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਦਤ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਹਾਂ। ਨਾ ਸਿਰਫ ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ; ਅਸੀਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਸਵੈ-ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਅੱਗੇ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

ਮੰਨ ਲਓ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪਛਾਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਉਲਝਣ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਹ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, “ਮੈਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਉਲਝਣ ਵਿੱਚ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਗੜਬੜ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।" ਫਿਰ ਕੀ? ਕਿਸੇ ਕੋਰਸ ਜਾਂ ਉਸ ਏਕਾਂਤ 'ਤੇ ਪੈਸੇ ਖਰਚ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਉਲਝਣ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ ਕਿ ਉਲਝਣ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ? ਜੇ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਇਸ ਉਮੀਦ ਨਾਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੀ ਉਲਝਣ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਛਾਤਮਕ ਸੋਚ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਸੋਚੀਏ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ ਬਚਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਉੱਚ, ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੱਬ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਮੁੜ-ਜਨਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਅਸੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂ, ਸਾਥੀ, ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋਈਏ ਤਾਂਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਉਲਝਣਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕੀਏ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਬਚਕਾਨਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨਾ ਅਸਾਨ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਇੰਨੇ ਲਾਚਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਵੱਲ ਅਸੀਂ ਮੁੜਦੇ ਹਾਂ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਗੈਰਪੱਖਪਾਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਚੁਣਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਉਲਝਣ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਆਪਣੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਭਰੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਵੱਈਏ ਕਰਕੇ ਸਾਡੀ ਨਾਬਾਲਗ ਨਿਰਭਰਤਾ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦਾ ਸਥਿਰ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭੰਬਲਭੂਸਾ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ।

ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਜਾਂ ਸਾਥੀ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ ਮਦਦਗਾਰ ਹਾਲਾਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਦੋਂ ਹੀ ਜਦੋਂ ਰਿਸ਼ਤਾ ਤੰਦਰੁਸਤ ਹੋਵੇ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਗੈਰ-ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਿਰਫ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਵਿਗੜਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਉਲਝਣ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਇਨਕਾਰ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਇਹ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਸੰਪੂਰਨ ਹੈ, ਸਾਥੀ ਸੰਪੂਰਨ ਹੈ; ਪਰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਨਕਾਰਾਤਮਕਿਤਾ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਦੂਸਰਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੀ ਸਾਰੀ ਉਲਝਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਭਰੋਸੇ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਭਿਆਨਕ ਭਾਵਨਾ ਹੈ! ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਉਪਾਅ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਨਹੀਂ। ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ? ਅਸੀਂ ਟੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਰੋਕਥਾਮ ਉਪਾਅ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਦਿਮਾਗੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜੋ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਵੇ। ਉਲਝਣ ਦੇ ਉਲਟ, ਸਮਝ, ਉਲਝਣ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕੇਗੀ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਸਾਡੇ ਰਵੱਈਏ, ਸਾਡੀਆਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ, ਮਜਬੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਜਾਂ ਨਿਊਰੋਟਿਕ ਵਿਵਹਾਰ ਵੱਲ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ ਜੋ ਇੰਨੀਆਂ ਵਧੀਆ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਉਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਾਡੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਸਾਡੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਧਿਆਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਵੱਈਏ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿੱਥੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਣਾ ਪਏਗਾ।

ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ਸਕੀਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਵੇਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਦੂਸਰਾ ਵਿਅਕਤੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਅਸਹਿਮਤੀ ਵਾਲੇ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਜਾਂ ਰਹੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ/ਦੀ। ਧਿਆਨ ਵਿਚ, ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ: "ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਮੈਨੂੰ ਹੁਣ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬੁਲਾਇਆ।"

ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੀ ਮਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਨਾਲ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਵਧੇਰੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ, ਸਮਝਦਾਰ ਅਤੇ ਸਬਰ ਵਾਲੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਜੇ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਹਫਤੇ ਲਈ ਨਹੀਂ ਬੁਲਾਉਂਦਾ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇੰਨੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਯਾਦ ਰੱਖੀਏ ਕਿ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਸ਼ਾਇਦ ਬਹੁਤ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਘੁਮੰਡੀ ਸੁਭਾਅ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਹਾਂ। ਇਹ ਸਾਡੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਬੋਧੀ ਅਭਿਆਸ ਕੋਈ ਸ਼ੌਕ ਨਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਅਸੀਂ ਖੇਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਆਰਾਮ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਬੋਧੀ ਅਭਿਆਸ ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੇ ਰਵੱਈਏ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਪਿਆਰ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ ਬੈਠਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਸਹਿਭਾਗੀਆਂ ਨਾਲ ਸਹੀ ਵਿਵਹਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ। ਇਹ ਦੁਖਦਾਈ ਗੱਲ ਹੈ।

ਘਰ ਅਤੇ ਕੰਮ ਉੱਤੇ ਸਾਡੀ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ 'ਤੇ ਬੋਧੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ, ਸਾਨੂੰ ਅਤਿਅੰਤ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਤਿਅੰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਧਰੁਵ ਪੂਰਾ ਦੋਸ਼ ਦੂਜਿਆਂ 'ਤੇ ਲਾਉਣਾ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਅਤਿਅੰਤ ਪਾਸਾ ਸਾਰਾ ਕਸੂਰ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਤੇ ਪਾਉਣਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਬਹੁਤ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ: ਦੂਸਰੇ ਲੋਕ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ; ਅਸੀਂ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਨਿੱਜੀ ਤਜ਼ਰਬੇ ਤੋਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ – ਖ਼ਾਸਕਰ ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਧਰਮੀ, ਪਵਿੱਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਪਾਪੀ ਹੋਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਸੌਖਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਝਾਅ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੇ ਉਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇ ਉਹ ਸਾਡੇ ਸੁਝਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਵਧੇਰੇ ਹਮਲਾਵਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ, ਪਰ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੇ ਹੈ।

ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ, ਸਾਨੂੰ ਅਤਿਅੰਤ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਜੋੜੀ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਪਏਗਾ: ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਿੰਤਤ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਜਾਣੂ ਨਾ ਹੋਣਾ। ਪਹਿਲੀ ਸਵੈ-ਲਾਲਚ ਪੂਰਵਕਰਮ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਤ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੋ ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਲੋਕ ਕੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨੋਵੋਕੇਨ ਨਾਲ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਤਿਅੰਤ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇੱਕ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸੰਤੁਲਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੰਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵੱਲ ਹੀ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਇੱਕ ਕਾਲਪਨਿਕ ਦੋਗਲੀਅਤ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ – ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਤੇ ਜੋ ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ – ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਕਲਾ ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਧਿਆਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਅਤੇ ਰਵੱਈਏ 'ਤੇ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਅਜ਼ਮਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਲਈ ਐਨੇਂ ਟੁੱਟੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਸਵੈ-ਇੱਛਿਤ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਪਏਗਾ। ਅਕਸਰ, ਦੂਸਰੇ ਲੋਕ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੁਆਰਥ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਇਸਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਦੋ ਅਤਿਅੰਤ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਸਮੂਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਮਾੜੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਚੰਗੇ ਹਾਂ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ, ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬੁਰੇ ਇਨਸਾਨ ਹਾਂ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦੋਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। "ਮੈਨੂੰ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਇੱਕ ਬੁਰਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹਾਂ।” ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਊਰੋਟਿਕ ਅਧਾਰ ਹੈ।

ਸਾਨੂੰ ਦੂਸਰੇ ਅਤਿ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪੱਖਾਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। “ਅਸੀਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਸੰਪੂਰਨ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਬੁੱਧ ਹਾਂ। ਸਭ ਕੁਝ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੈ।" ਇਹ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਛੱਡਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ ਸਾਡੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਚੰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਹੈ। "ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹਾਂ।" ਮੈਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੁੱਧ ਹਾਂ!" ਸਾਨੂੰ ਸੰਤੁਲਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨਿਰਾਸ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਬਣਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਯੋਗਤਾ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ; ਜੇ ਅਸੀਂ ਥੋੜਾ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪੱਖਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਖੁੱਦ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ: ਆਪਣੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ। ਬੇਸ਼ਕ, ਸਾਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਕਰਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂਆਂ ਜਾਂ ਸਾਡੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੋਂ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਸਮਾਨ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਲਈ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਉਂਦੇ। ਇਸੇ ਲਈ ਭਾਈਵਾਲੀ ਵਿਚ, ਇਕੋ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਇਹ ਕਿ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਲਈ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਨਾ ਠਹਿਰਾਓ। ਜੇ ਦੋਵੇਂ ਸਾਥੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜੇ ਸਿਰਫ ਇਕ ਸਾਥੀ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਿਰਫ ਦੋਸ਼ ਲਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਹਾਂ ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੂਸਰਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੋਸ਼ ਲਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਪਏਗੀ: “ਮੈਂ ਇਹ ਸਭ ਸਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ! ਇਹ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਭਰਿਆ ਹੈ!" ਸਾਰੀ ਚੀਜ਼ ਬਹੁਤ ਨਿਊਰੋਟਿਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਬੋਧੀ ਰਸਤਾ ਕੋਈ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਬੇਹੁਦਗੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ; ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੇ ਸਥਿਰ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਜੇ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਗੁਰੂਆਂ ਦਾ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸੁਣਾਉਣਾ ਹੈ – ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਜਾਂ ਬੋਧੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜਿਆਂ ਬਾਰੇ – ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਥਿਰ ਸ੍ਰੋਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਰੋਮਾਂਚਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਜਾਂਚ ਕਰਨੀ ਪਏਗੀ ਕਿ ਇਹ ਸਾਡੇ 'ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਕਾਲਪਨਿਕ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਈ ਮਹਾਨ ਜਾਦੂਗਰ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਚਮਤਕਾਰ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਬਚਾਉਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਅਚਾਨਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਮਤਕਾਰੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵਾਂਗੇ। ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣਾ ਪਏਗਾ। ਉਹ ਸਾਡੀ ਨਿਹਚਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਥਿਰ ਅਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਸਥਿਰ ਅਧਾਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਉਦਾਹਰਨ ਖੁਦ ਬੁੱਧ ਦੀ ਹੈ। ਬੁੱਧ ਨੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ “ਪ੍ਰੇਰਿਤ” ਕਰਨ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇ ਕੇ ਹਵਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਲਗਾਈਆਂ। ਬੁੱਧ ਨੇ ਜੋ ਸਮਾਨਤਾ ਵਰਤੀ, ਬੋਧੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੌਰਾਨ ਦੁਹਰਾਇਆ, ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੁੱਧ ਸੂਰਜ ਵਰਗੇ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸੂਰਜ ਦੇ ਢੰਗ ਤੋਂ, ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਨਿੱਘ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਜਾਂ ਮੂਰਤੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਨਾਲ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਗਲੇ ਦੁਆਲੇ ਲਾਲ ਤਾਰ ਬੰਨ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਇਹ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਥਿਰ ਸ੍ਰੋਤ ਗੁਰੂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ – ਉਸਦਾ ਚਰਿੱਤਰ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਬੋਧੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਹੈ, ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਸਾਡਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਹਾਣੀ ਜਿੰਨਾ ਰੋਮਾਂਚਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੀ ਸਥਿਰ ਭਾਵਨਾ ਦੇਵੇਗਾ।

ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਤਰੱਕੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਰੱਕੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ – ਚਮਤਕਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਸਾਡੇ ਚਰਿੱਤਰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਨਾਉਣ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਤਰੱਕੀ ਕਦੇ ਵੀ ਰੇਖਿਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬਿਹਤਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਮੂਡ ਉਦੋਂ ਤਕ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤਕ ਅਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬੇਕਾਬੂ ਆਵਰਤੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗ ਉੱਨਤ ਅਵਸਥਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਉਮੀਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਈ ਵਾਰ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਾਂਗੇ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਨਾਖੁਸ਼ ਹੋਵਾਂਗੇ। ਅਸੀਂ ਕਈ ਵਾਰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਸਮੇਂ ਸਾਡੀਆਂ ਨਿਊਰੋਟਿਕ ਆਦਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਇਹ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਂਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਮਤਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਅੱਠ ਅਸਥਾਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਬੇਅਰਾਮੀ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਣਾ ਅਤੇ ਜੇ ਉਹ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤਾਂ ਉਦਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ। ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਅਭਿਆਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਪੰਜ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਤਰੱਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਸੀਂ ਕਈ ਵਾਰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸ਼ਾਂਤ, ਸਪਸ਼ਟ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਦਿਲਾਂ ਨਾਲ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਨਾਟਕੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਨਾਟਕੀ ਦਿੱਖ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਿਆ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਸਥਿਰ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਹੈ।

ਸਾਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਵਹਾਰਕ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸ਼ੁੱਧੀਕਰਨ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬਾਹਰੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਮਹਾਨ ਸੰਤ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਪਾਪਾਂ ਨੂੰ ਮਾਫ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਵਜੋਂ ਨਾ ਸੋਚਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਕੋਈ ਵੀ ਸੰਤ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਬਚਾਉਣਗੇ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨਾਲ ਅਸੀਸ ਦੇਣਗੇ। ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਸਹੀ ਵਿਧੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੋ ਚੀਜ਼ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਇਹ ਤੱਥ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਮਨ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਹਨ। ਉਹ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ ਤੇ ਉਲਝਣ ਦੁਆਰਾ ਦਾਗੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ; ਉਲਝਣ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਕੇ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੋਸ਼ੀ, ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜੋ ਕਿ ਸ਼ੁੱਧੀਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ, ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਅਸੀਂ ਹਾਂ। ਇਹ ਦਿਖਾਵਾ ਨਾ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਨਾ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਹੁਣ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਕੁਝ ਲੋਕ ਜੋ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਕੈਥੋਲਿਕ ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕੈਥੋਲਿਕ ਧਰਮ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਮਿਲਾਓ। ਅਸੀਂ ਚਰਚ ਵਿਚ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਗਵੇਦੀ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਮੱਥੇ ਨਹੀਂ ਟੇਕਦੇ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਬੋਧੀ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਕੁਆਰੀ ਮਰਿਅਮ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅਸੀਂ ਬੁੱਧ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ ਤੇ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਚਰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਚਰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ; ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਬੋਧੀ ਧਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਬੋਧੀ ਧਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਿਆਰ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨਾ, ਆਦਿ। ਮੁੱਢਲੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕੋਈ ਟਕਰਾਅ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਪਿਆਰ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਕੈਥੋਲਿਕ ਅਤੇ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਬੋਧੀ ਹਾਂ। ਪਰ ਆਖ਼ਰਕਾਰ, ਸਾਨੂੰ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ, ਪਰ ਇਹ ਉਦੋਂ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤਰੱਕੀ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵਾਂਗੇ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਚੋਟੀ ਦੀ 'ਤੇ ਜਾਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਦੋ ਪੌੜੀਆਂ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹ ਸਕਦੇ – ਇਹ ਇਕ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਚਿੱਤਰ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਬੁਨਿਆਦੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਵਰਾਂਡੇ ਵਿਚ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਦੋਵਾਂ ਤੋਂ ਲਾਭ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵੇਲੇ, ਸਾਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਮਾੜਾ ਜਾਂ ਘਟੀਆ ਨਾ ਠਹਿਰਾਓ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਗਲਤੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਕੱਟੜ ਬੋਧੀ ਅਤੇ ਕੱਟੜ ਵਿਰੋਧੀ ਕੈਥੋਲਿਕ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ। ਲੋਕ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਧੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗ਼ਲਤ ਥਾਂ ਤੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ, ਆਪਣੇ ਪਿਛੋਕੜ, ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫਾਦਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਕੈਥੋਲਿਕ ਧਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਿਛੋਕੜਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਬੇਵਫ਼ਾਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁੱਲ ਬੁਰਾ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੁਰੇ ਹਾਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਅਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਕੁਝ ਲੱਭਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਪ੍ਰਤੀ ਅਸੀਂ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਸਾਡੇ ਪਿਛੋਕੜ ਦੇ ਕੁਝ ਘੱਟ ਲਾਭਕਾਰੀ ਪਹਿਲੂਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਰਹਿਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿਚ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਅਸੀਂ ਕੈਥੋਲਿਕ ਧਰਮ ਨੂੰ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਨਰਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਡਰ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਕੈਥੋਲਿਕ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ, ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪੁਰਜ਼ੋਰ ਬਦਲ ਗਏ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਹੋਂਦ ਸੰਕਟ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ, "ਮੈਂ ਕੈਥੋਲਿਕ ਧਰਮ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਕੈਥੋਲਿਕ ਨਰਕ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ; ਪਰ ਜੇ ਮੈਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੈਥੋਲਿਕ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਗਿਆ, ਮੈਨੂੰ ਬੋਧੀ ਨਰਕ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ!" ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਹਾਸੋਹੀਣਾ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਉਸ ਲਈ ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਸੀ।

ਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿਚ ਕੈਥੋਲਿਕ ਧਰਮ ਦੇ ਕੁਝ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੋਧੀ ਅਭਿਆਸ ਵਿਚ ਲੈ ਆਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਲੋਕ ਦੋਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਨੂੰ ਬਚਾਏ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਭਿਆਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੇ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦੋਸ਼ੀ ਹਾਂ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਪਛਾਣਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਹ ਕਦੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਹੋ ਸਕੀਏ। ਇਹ ਸੋਚਣ ਦੀ ਬਜਾਇ, “ਮੈਨੂੰ ਦੋਸ਼ ਅਤੇ ਚਮਤਕਾਰ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਹੈ,” ਅਸੀਂ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, “ਮੈਨੂੰ ਪਿਆਰ, ਦਾਨ, ਅਤੇ ਮੰਦਭਾਗੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਕੈਥੋਲਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮਿਲੀ ਹੈ।”

ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਇਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦੇਈਏ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਰੀਤਾਂ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਰਹੀਏ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਿ ਚੇਤੰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਰਹੀਏ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੈਥੋਲਿਕ ਪਿਛੋਕੜਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰ ਹਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਬਾਰੇ ਟਕਰਾਅ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਖਤਰੇ ਵਿਚ ਪਾਏ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਰਾਹਾਂ 'ਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਇਸ ਦੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਵੈਧਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ – ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਬਾਰੇ, ਆਪਣੇ ਜਨਮ ਦੇ ਧਰਮਾਂ ਬਾਰੇ, ਜਾਂ ਜੋ ਵੀ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਹੋਵੇ – ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਤੀ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਰਵੱਈਆ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਿਛੋਕੜ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਛੋਕੜ ਦੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਕਬੂਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਚੰਗਾ ਰਵੱਈਆ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਸਾਡੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਰਾਹਾਂ ਵਿਚ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਸਾਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕਦਮ-ਦਰ-ਕਦਮ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉੱਨਤ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸੁਣਦੇ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਮਾਲਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ, “ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਕੋਈ ਉਪਦੇਸ਼ ਸੁਣਦੇ ਹੋ, ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਓ,” ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਕੁਝ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਉੱਨਤ ਹੈ ਜਾਂ ਕੀ ਇਹ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜੇ ਇਹ ਬਹੁਤ ਉੱਨਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਪਏਗਾ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਪਏਗੀ। ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ, ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਗੁਰੂ, ਗੇਸ਼ੀ ਨਗਵਾਂਗ ਧਾਰਗਯੇ (Geshe Ngawang Dhargyey) ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਲਪਨਾਤਮਕ ਢੰਗਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਕਾਲਪਨਿਕ ਨਤੀਜੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ; ਜੇ ਅਸੀਂ ਵਿਹਾਰਕ ਢੰਗਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਵਿਹਾਰਕ ਨਤੀਜੇ ਮਿਲਣਗੇ।”