بدھ مت دے مڈھلے روپاں دا جائزہ

تھیرواد ذہنی چوکسی نال مراقبے اوپر زور دیندا ہے۔ ایس دا ول ایہ ہے کہ بیٹھیاں ہویاں ساہ اتے شریر وچ ہِل جُل اوپر توجہ دتی جاوے اتے ڈاڈھی ہولی ٹُردیاں ہویاں ہل جل اتے ہلن جلن دی ارتھ اوپر توجہ دتی جاوے۔ اتاں ، ہیٹھاں ہون دی ہرپل حرکت دی ذہنی چوکسی نال، انسان نوں عارضی پن دا تجربے راہیں احساس ہوندا اے۔ جدوں انسان ایس سرت نال دوجیاں ہور واپراں دی پرچول کردا اے، تے فیر بندے نوں احساس ہوندا اے کہ اجیہی کوئی پکی پیڈھی آتما نئیں جو کہ دوجیاں شیواں اتے ہوراں (انساناں) توں وکھ  وسدی ہے۔ ہر شے ہر پل بدلدی ہے۔ ایس طراں انسان نوں حقیقت دا گیان ہوندا اے جدے راہیں انسان اپنے آپوں من دی رجھتا اتے ایس توں آون والے دکھ توں مکتی حاصل کر سکدا اے۔ تھیرواد پیار اتے دردمندی اوپر مراقبہ وی سکھاوندا اے، پر پشلے کجھ  دھاکیاں وچ ہی "کرم وچ رجھی ہوئی بودھی تحریک" تھائی لینڈ توں شروع ہوئی اے، تاں جے بودھیاں نوں سماجی اتے ماحولیاتی کماں وچ جُٹیا جا سکے۔ ایس توں علاوہ، تھیروادی راہب بودھی لکھتاں پڑھدے اتے جپدے نیں نالے عام لوکاں لئی کئی رسماں کردے نیں۔ بھکشو چپ چپیتے بھیک منگن لئی دہاڑی دے پھیرے اوپر نکل جاوندے نیں، تے گھراں والے اوہناں نوں روٹی ٹُکر دے کے وڈے دل دا وکھالا کردے نیں۔  

پوربی ایشیا دے مہائی پنتھ جیہڑے چین توں آۓ دے دو روپ نیں: 'نرول دھرتی' اتے اوہ جس نوں جاپان وچ 'زین' آکھدے نیں۔

• نرول دھرتی پنتھ وچ امیتابھ، ات جوتی دا مہاتما بدھ، دا نام لین اوپر زور دتا جاوندا اے، تاں جے ایس دے راہیں خوشی دی نرول دھرتی تک اپڑیا جا سکے، اک اجیہی جنت جس وچ ہر شے مہاتما بدھ بنن وچ سہائت ہوندی اے۔ 
• زین ڈاڈھے مراقبے اوپر زور دیندا اے جس راہیں انسان اپنے من وچوں سب تصوراتی وچار کڈ دیندا اے تاں جے من دی نرول ککنتا جویں درد مندی اتے بدھی مانی ہی سامنے نظر آوے۔

مجور اتے مجورنیاں دوہناں پنتھاں وچ دھرمی لکھتاں دا ورد کردے نیں، اتے کنفوشیس دی سنسکرتی دا ستکار کردیاں ہویاں، رسماں کردے نیں اچیچ عام جنتا دے سورگ واس وڈیریاں لئی۔

تبتی مہائی بدھ مت جیہڑا کہ سارے وسطی ایشیا وچ پایا جاندا اے تعلیم اوپر زور دیندا اے – اچیچ منطق اتے مکالمے راہیں من اتے جذبات دی ککنتا نوں سمجھن لئی – تے ایس دے نال ڈاڈھا مراقبہ وی لوڑی دا اے۔ ایس وچ تنتر دی عبادت وی رلت ہوندی اے جدے وچ انسان تصور دی شکتی نوں ورت کے، اتے شریر دی لطیف شکتی نوں اپنے آپ نوں مہاتما بدھ بناون لئی کم وچ لیاوندا اے۔ ایہ کم خالی پن اتے درد مندی اوپر گوہ کرن نال ہوندا اے، تے ایس معاملے وچ ایہ سوچ کے کہ انسان آپوں مہاتما بدھ دا اک خاص روپ بن گیا اے۔ اسی کدے ایہناں نوں 'مراقبے دے رب" وی آکھنے آں، پر ایہ اپنے معنے یا کم دے لحاظ نال خدا وانگوں نئیں، کیوں جے بدھ مت کسے طراں وی کوئی کژت پرست دھرم نئیں۔ ہر بدھا-روپ مہاتما بدھ دے گیان دے اک پکھ دا مثالی روپ اے، جویں بدھی یا درد مندی۔ اپنے آپ نوں ایس طراں تک کے اتے ایدے نال جُڑے ہوئے پوتر شبد (منتر) پڑھ کے انسان نوں اپنے جھوٹے، منفی ذاتی تصور نوں نتھ پان اتے اوس روپ دے گُن پیدا کرن وچ مدد ملدی ہے۔ اجیہی عبادت بڑی اُگواڑی اے تے ایہ اک قابل استاد دی نگرانی ہیٹھ ہونی چاہیدی اے۔ 

تبتی بدھ مت وچ بوہت ساریاں رسماں اتے ورد شامل نیں، جس دا عام طور تے مقصد منفی شکتی اتے بھوت پریت دی دخل اندازی نوں مکاونا اے۔ ایہناں رسماں وچ انسان اپنے آپ نوں اک بڑے ڈاڈھے اتے غصے والے روپ وچ تکدا اے تاں جے بطور مراقبے دے سہائت دے ایس راہیں مشکلاں اوپر قابو پان لئی شکتی اتے خود اعتمادی حاصل کر سکے۔ ایس وچ تصور نوں ورت کے، مراقبہ کرن دے طریقیاں اوپر وی بڑا زور دتا جاندا اے تاں جے انسان پیار اتے درد مندی پیدا کر سکے۔

بھاویں کوئی تھیرواد دی من دی خبر گیری دا پاٹھ کرے، چین اندر امیتابھ مہاتما بدھ دے نام دا جاپ، یا تبت وچ مناظرہ اتے گیان پوجا، بدھ مت دے سارے روپاں دا مطلب اصلوں اکّو ہی ہے۔ اوہ سارے دکھ نال نبڑن اتے اپنے گناں نوں کم وچ لیاون دے تگڑے طریقے دسدے نیں، نہ صرف اپنے لئی، سغوں ہوراں دا بھلا کرن لئی وی جتھوں تیکر ہو سکے۔