ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ

ਮਹਾਯਾਨ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਇਕਾਗਰਤਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਸਿਰਫ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੌਖਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਅਭਿਆਸ ਇਕ ਛੋਟੇ ਬੁੱਧ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਕੇ ਇਕਾਗਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸੇਬ ਨੂੰ ਵੀ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਕਾਗਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਸੇਬ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦਾ ਕੀ ਫਾਇਦਾ ਹੈ? ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਬੁੱਧ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੀਏ, ਫਿਰ ਇਕਾਗਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਅਸੀਂ ਬੁੱਧ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਦਿਸ਼ਾ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ (ਪਨਾਹ), ਜੋ ਕਿ ਬੁੱਧ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਕਿ ਬੋਧੀਚਿੱਤ, ਅਤੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਲ ਬੁੱਧ ਬਣਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਗੁਰੂ ਅਸੰਗਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੰਪੂਰਨ ਇਕਾਗਰਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਮਾਨਸਿਕ ਚੇਤਨਾ ਦੁਆਰਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਭਾਵਨਾ ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਉਸ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਹਮਦਰਦੀ, ਖਾਲੀਪਣ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਮਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਇਕਾਗਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਬੁੱਧ ਚਿੱਤਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ, ਜੋ ਇੱਕ ਸੰਦ ਹੈ, ਫਿਰ, ਤਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਮਾਨਸਿਕ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਤਿੱਬਤੀ ਗੇਲੁਗ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ, ਅਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸੰਪੂਰਨ ਇਕਾਗਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬੁੱਧ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।

ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਸਾਕਿਆ (Sakya), ਨਿੰਗਮਾ (Nyingma) ਅਤੇ ਕਾਗਯੁ (Kagyu)  ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਕੀ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਾਨੂੰ ਅਕਸਰ ਸਾਹ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨ, ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਜਾਂ ਬੁੱਧ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ? ਕੀ ਇਹ ਅਸੰਗਾ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕਰਦਾ ਹੈ? ਨਹੀਂ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਨਹੀਂ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਮਨ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਮਝਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਤਿੰਨ ਸਕੂਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਸਿਰਫ ਰੰਗੀਨ ਆਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਕ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਇਕ ਪਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਨ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਸਿਰਫ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਕ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਇਕ ਪਲ। ਫਿਰ ਧਾਰਨਾਤਮਕ ਬੋਧ ਇਸ ਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਇੱਕ "ਸਾਂਝੀ ਸਮਝ ਵਾਲੀ ਵਸਤੂ" ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਸੇਬ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਲਾਲ ਗੋਲਾਕਾਰ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਸੁਆਦ ਜਾਂ ਗੰਧ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰਕ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਾਂ ਆਵਾਜ਼ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚੱਖਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਇਕ ਪਲ ਲਈ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ, ਅਗਲੇ, ਇਹ ਇਕ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਵਸਤੂ ਨਹੀਂ ਬਣ ਜਾਂਦਾ; ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੇਬ ਆਖਰਕਾਰ ਸੜ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਟੁੱਟ ਕੇ ਡਿੱਗ ਜਾਵੇਗਾ, ਪਰ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਸੇਬ ਹੈ ਜੋ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸੇਬ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋ, ਤੁਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸਿਕ ਨਿਰਮਾਣ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹੋ।

ਬੋਧ ਦੀ ਇਸ ਵਿਆਖਿਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸੇਬ ਜਾਂ ਸਾਹ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਇਹ ਸੰਕਲਪਿਕ ਵਸਤੂ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੰਕਲਪਿਕ ਵਸਤੂਆਂ ਮਾਨਸਿਕ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕੇਂਦਰਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਧਾਰਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਅਸੀਂ ਰੰਗੀਨ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਗੰਧ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਵਸਤੂ ਵਿਚ ਜੋੜਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਆਮ ਸਮਝ ਨਾਲ, "ਸੇਬ," ਜਾਂ ਜੋ ਕੁੱਝ ਵੀ ਹੋਰ ਹੋਵੇ ਕਹਿ ਸਕੀਏ। ਇਸ ਲਈ, ਇਹ ਸਕੂਲ ਅਸੰਗਾ ਦੇ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਚੇਤਨਾ ਦੁਆਰਾ ਇਕਾਗਰਤਾ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਕਾਗਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬੁੱਧ ਚਿੱਤਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਅੰਗੂਠੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਲਗਭਗ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਗਭਗ ਇਕ ਬਾਂਹ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ ਵੇਖਦੀਆਂ ਹੋਣ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵਸਤੂ ਵੱਲ ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਅਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਥੋੜ੍ਹਾ ਉੱਪਰ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਮੱਥੇ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ।

ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਫਰਸ਼ ਵੱਲ ਹੇਠਾਂ ਦੇਖੋ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਮੱਥੇ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਅੰਗੂਠੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੋ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਅੰਗੂਠਾ ਉਥੇ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖੇ ਬਗੈਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅੰਗੂਠੇ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਠੀਕ ਹੈ? ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਬਾਂਹ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਉਸ ਬਿੰਦੂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਿੱਥੇ ਤੁਹਾਡਾ ਅੰਗੂਠਾ ਸੀ। ਆਸਾਨ!

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਥੈਰਾਵਾੜਾ ਬੋਧੀ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵਿਚ, ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਮਹਾਂਯਾਨ ਦੇ ਪਾਠਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਰੱਖੋ। ਕੁਝ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਅਭਿਆਸ ਹਨ ਜਿਥੇ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਚੌੜਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਜਾਂ ਬੰਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹਾਯਾਨ, ਅੱਖਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਕਿ ਅੱਖਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਹੋਣ ਕਿਉਂਕਿ ਫਿਰ ਧਿਆਨ ਭਟਕਾਉਣਾ ਸੌਖਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਨੱਕ ਦੀ ਨੋਕ ਵੱਲ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅੱਖਾਂ ਕਰਾਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਬਲਕਿ ਅਸੀਂ ਨੱਕ ਦੇ ਸਿਰੇ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਫਰਸ਼ ਵੱਲ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਢਿੱਲੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੇਂਦਰਤ, ਬਹੁਤ ਤੀਬਰ ਨਹੀਂ: ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕਾਨਟੈਕਟ ਲੈਂਸ ਦੀ ਭਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੋ ਫਰਸ਼' ਤੇ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਹੈ।

ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਦੇ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹਨ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਅਚਾਨਕ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ – ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਥੋੜਾ ਅਜੀਬ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਯਾਨ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਖੁੱਲਾ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਜੋ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਹ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵੱਲ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਹੈ; ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸੂਖਮ ਸਮੱਸਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਰਮ ਪਵਿੱਤਰ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ ਹਿੱਲਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਕਸਰ ਉਹ ਲਾਲ ਚਟਾਕ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਧਿਆਨ ਭਟਕਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣ ਲਈ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਹਨ। ਇੱਕ ਹੈ ਦਿੱਖ ਬਣਾਉਣਾ, ਜਿਸਦਾ ਅਕਸਰ ਅਨੁਵਾਦ "ਸਪਸ਼ਟਤਾ" ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਇਹ ਇਸ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਡੀ ਕਲਪਨਾ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਕਾਰਕ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਮਾਣ" ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜੋ ਵੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹੈ।

ਤਸੋਂਗਖਾਪਾ (Tsongkhapa) ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਹੰਕਾਰ, ਇਹ ਭਾਵਨਾ, ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਫੋਕਸ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਜੇ ਅਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਕ ਬੁੱਧ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਬਸ ਕੁਝ ਦਿੱਖ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇੱਕ ਪੀਲੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੋਚੋ, "ਹਾਂ, ਉਥੇ ਇੱਕ ਅਸਲ ਬੁੱਧ ਹੈ।" ਵੇਰਵੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਆ ਜਾਣਗੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਡੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਲਤੀ ਜੋ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰਾਂ ਵਜੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਟਕੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਅਤੇ ਕੱਪੜੇ ਹਨ, ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੋਰ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਤੰਗ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਵੀ ਅਭਿਆਸ ਨਾ ਕਰ ਪਾਈਏ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਦਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਟੈਕਸਟ ਵੀ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਾਰੇ ਸੂਖਮ ਵੇਰਵੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗ ਤੌਰ ਤੇ ਉੱਨਤ ਹੈ। ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗ ਹੁਨਰਮੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਭ ਨੂੰ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵਾਂਗੇ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਭੁੱਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਬਾਅ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਾਂਗੇ ਜਿਸਨੂੰ ਤਿੱਬਤੀ ਵਿੱਚ "ਲੰਗ (lung)" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸਾਡੀ ਊਰਜਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਤਸੋਂਗਖਾਪਾ (Tsongkhapa) ਦੋ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਵਿਜ਼ੂਅਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਹਾਰਕ ਸਲਾਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।  ਇਕ ਵਾਰ ਵਿਚ ਇਕ ਵਧੀਆ ਵੇਰਵਿਆਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਜਦੋਂਤਕ ਸਾਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਸਵੀਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਇਹ ਵਿਧੀ ਕੁਝ ਖਾਸ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਉਚਿਤ ਹੈ, ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਰੀ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਅਸਪਸ਼ਟ ਤਸਵੀਰ ਜਾਂ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ, ਅਤੇ ਫਿਰ, ਉਸ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵੇਰਵੇ ਭਰਨੇ ਪੈਣਗੇ।

ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਵੇਰਵੇ ਜੋੜਨ ਦੀ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸੰਚਤ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਵਿਸਥਾਰ ਨੂੰ ਤਿੱਖੀ ਫੋਕਸ ਵਿਚ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਪਹਿਲੇ ਨੂੰ ਗੁਆਏ ਬਿਨਾਂ ਇਕ ਹੋਰ ਜੋੜ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਫਿਰ ਤੁਹਾਡੇ ਤਿੱਖੇ ਫੋਕਸ ਦੋ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਨੂੰ ਗੁਆਏ ਬਿਨਾਂ ਇੱਕ ਤੀਜਾ ਜੋੜ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਜੋੜਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜੋ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਉਸ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਨਾ ਗੁਆਓ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਬੁੱਧ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਤੋਂਸਗਖਾਪਾ (Tsongkhapa) ਸਾਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਆਮ ਰੂਪ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਆਮ ਰੂਪ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਪਰ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਉਹਨਾਂ ਪਹਿਲੂਆਂ ‘ਤੇ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ। ਜੇ ਇਹ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਵੀ ਧੁੰਦਲੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਪੂਰੇ ਆਮ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਰੂਪ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ? ਇਹ ਸਿਰਫ ਮਾਨਸਿਕ ਅਥਲੈਟਿਕ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਵਿਜ਼ੂਅਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਓਲੰਪਿਕ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਸਾਡੇ ਮਨ ਦੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਸਮਝ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਿੰਦੂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਹਰ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਨ ਅਧਾਰਿਤ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੋ ਜੋ ਬੁੱਧ ਬਣਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ: ਇੱਥੇ 32 ਮੁੱਖ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ 32 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਭਿਆਸਾਂ 'ਤੇ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਆਪਣਾ ਮਨ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜੇ ਅਸੀਂ 32 ਨੂੰ ਗ੍ਰਾਫਿਕਲੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ 32 ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੰਕੇਤਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਾਲ ਘੜੀ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨਾ ਸੌਖਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਸੀਂ ਉਦੇਸ਼ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਨੁਭਵ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਜੋੜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਹਰ ਕਿਸੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਹੋਣਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਾਡੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਮਨ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਅਸੀਂ ਆਲਸੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਹਾਂ, ਪਰ ਜੇ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਬ੍ਰੇਕ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ; ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕਦੋਂ ਆਰਾਮ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਧੱਕ ਨਾ ਜਾਈਏ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਾਰ ਨਾ ਮੰਨ ਲਈਏ। ਇਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਦੇ ਫਾਇਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਜੋਸ਼, ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ, ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਆਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ, ਬੋਧੀ ਵਿਜ਼ੂਅਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਢੰਗ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਸਾਡੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕਾ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਕਦਮ-ਦਰ-ਕਦਮ ਇਹ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਅਤੇ ਜੇ ਅਸੀਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਲਈ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵਾਂਗੇ।