ਸੈਕੰਡਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਅੰਤਰਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ
ਪਿਆਰੇ ਭਰਾਵੋ ਅਤੇ ਭੈਣੋ, ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਸਮਝੋ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਇਹ ਨਾ ਸੋਚੋ ਕਿ “ਮੈਂ ਸਵਿਸ ਹਾਂ,” “ਮੈਂ ਇਤਾਲਵੀ ਹਾਂ,” ਜਾਂ “ਮੈਂ ਫ੍ਰੈਂਚ ਹਾਂ।” ਮੇਰੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ ਉਹ ਫ੍ਰੈਂਚ ਹੈ! ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ ਮੈਂ ਤਿੱਬਤੀ ਹਾਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੋਧੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੇਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ, ਇਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ, ਘੱਟ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਇਕ ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ।
ਸੱਤ ਅਰਬ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰ ਇਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਉਸ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ “ਮੈਂ ਤਿੱਬਤੀ ਹਾਂ” ਵਰਗੇ ਨੀਵੇਂ ਪੱਧਰ ਦੇ ਮਤਭੇਦਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਤਿੱਬਤ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਚਿੰਤਤ ਹੋਇਆ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ, “ਮੈਂ ਬੋਧੀ ਹਾਂ,” ਦੂਜੇ ਬੋਧੀਆਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਭਾਵਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਖੁੱਦ ਨੂੰ ਹੋਰ ਧਰਮਾਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਕਿਸਮ ਦੀ ਦੂਰੀ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਅਥਾਹ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਅਤੇ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਹਿੰਸਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਬਿਲਕੁਲ ਆਪਣੇ ਵਾਂਗ, ਦੂਜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਮੰਨਦੇ ਹੋ। ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ; ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ “ਮੇਰੀ ਕੌਮ” ਅਤੇ “ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੌਮ,” “ਮੇਰਾ ਧਰਮ” ਅਤੇ “ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਰਮ” ਵਰਗੇ ਨੀਵੇਂ ਪੱਧਰ ਦੇ ਮਤਭੇਦਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਵੱਖਰੇਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਚਿੰਤਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਫਿਰ, ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਇਸ ਅਧਾਰ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਨੀਵੇਂ ਪੱਧਰ ਦੇ ਮਤਭੇਦਾਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ।
ਹੁਣ, ਇਸ ਦਾ ਇਕੋ ਇਕ ਉਪਾਅ ਹੈ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹੱਦਬੰਦੀ ਜਾਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦੇ, ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਰਕ ਨਾਲ ਸੋਚਣਾ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਜੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਿੱਬਤੀ ਬੋਧੀ ਸਮਝਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ, ਜੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ “ਪਰਮ ਪਵਿੱਤਰ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ” ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਦੂਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੂਰਖਤਾ ਹੈ। ਜੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਦਿਲੋਂ ਚਿੰਤਤ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਪਏਗੀ, ਜੋ ਕਿ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹਾਂ: ਮਾਨਸਿਕ, ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦੁੱਖ ਦੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੈਂ ਵੀ ਇਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਇਸ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ।
ਨਿਰਪੱਖ ਨੈਤਿਕਤਾ
ਨਿਰਪੱਖ ਨੈਤਿਕਤਾ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਕਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ, ਪਰ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ ਮਨੁੱਖਾਂ ਕੋਲ ਹੈ। ਮਨੁੱਖਤਾ ਵਿੱਚ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਹੀ ਕੋਈ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਨਿਰਪੱਖ ਨੈਤਿਕਤਾ ਸੱਤ ਅਰਬ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕੱਲ੍ਹ ਦੱਸਿਆ ਸੀ, ਸੱਤ ਅਰਬ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚੋਂ, ਇਕ ਅਰਬ ਨੇ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗੈਰ-ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਹਨ, ਅਤੇ ਜੇ ਅਸੀਂ ਛੇ ਅਰਬ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਲੋਕ ਹਨ। ਘੁਟਾਲੇ, ਸ਼ੋਸ਼ਣ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਧੋਖਾਧੜੀ, ਝੂਠ ਬੋਲਣਾ ਅਤੇ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ, ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ, ਨੈਤਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿਚ ਸੱਚੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਧਰਮ ਵੀ ਗ਼ਲਤ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਮੈਂ ਕੱਲ੍ਹ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਧਰਮ ਸਾਨੂੰ ਪਖੰਡ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ "ਪਿਆਰ" ਅਤੇ "ਹਮਦਰਦੀ" ਵਰਗੀਆਂ ਪਿਆਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਅਨਿਆਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਧਰਮ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿਚ ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਲ ਨਾਲ ਜੋੜੇ। ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨੈਤਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ, ਜਾਂ ਨੈਤਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਕਦਰ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਗੈਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ, ਸਾਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸੋਚਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੈਤਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਵੇਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਫਿਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, +ਤੁਸੀਂ ਧਰਮ ਜੋੜ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸੱਚਾ ਧਰਮ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਧਰਮ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕੱਲ੍ਹ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਕਿਸੇ ਦੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਗੈਰ-ਲਗਾਵ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨਾ
ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਰੱਬ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਗੱਲ! ਅੱਜ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਤੁਸੀਂ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਟਕਰਾਅ ਵੇਖਦੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਰੱਬ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਕਈ ਵਾਰ ਮਜ਼ਾਕ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਇਹ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੱਬ ਉਲਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ! ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਕਿ ਕੋਈ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣ? ਇਹ ਤਾਂ ਔਖਾ ਹੈ। ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਧਾਰਮਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਦੌਰਾਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਇਕ ਅੰਤਰ-ਧਾਰਮਿਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਮੈਂ ਮਟੂਰਾਨਾ ਨਾਮ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਉਹ ਮਰਹੂਮ ਵਰੇਲਾ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ ਅਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਵਿਚ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਵਿਚ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹੀਂ। ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਨੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇੱਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੁੱਦ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੇਤਰ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਾਵ ਨਹੀਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਸੋ ਇਹ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਦਾਅਵਾ ਸੀ ਜੋ ਮੈਂ ਸਿੱਖਿਆ।
ਮੈਂ ਬੋਧੀ ਹਾਂ, ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ ਨਹੀਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਲਗਾਵ ਇੱਕ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਲਗਾਵ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਪੱਖਪਾਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਮਨ ਪੱਖਪਾਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਟਕਰਾਅ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸਲ ਕਾਰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਆਰਥਿਕ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਿੱਤਾਂ ਹੈ। ਪਰ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੂਲਵਾਦੀ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਕਾਰਨ, ਦੂਜੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀ ਅਸਲੀ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ ਵੇਖ ਸਕਦੇ।
ਮਾਟੂਰਾਨਾ ਦਾ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਮੇਰੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸਲਾਹ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਮੈਂ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਬੇਸ਼ਕ ਮੈਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਮੂਲਵਾਦੀ ਜਾਂ ਕੱਟੜ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਕ ਵਾਰ ਮੈਂ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚ ਲੌਰਡੇਸ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰੀ ਵਜੋਂ ਗਿਆ ਅਤੇ, ਯਿਸੂ ਮਸੀਹ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ, ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਥੋੜਾ ਪਾਣੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਬੁੱਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਝਲਕ ਦੇਖੀ, ਸਦੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਜੋ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਆਰਾਮ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਿਆਂ, ਕੁਝ ਬਿਮਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਅਸੀਸ ਨਾਲ, ਮੈਂ ਸੁਣਿਆ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦੀ ਕਦਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੰਝੂ ਵਗਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੁਬਾਰਾ, ਪੁਰਤਗਾਲ ਦੇ ਫਾਤਿਮਾ ਵਿਚ ਇਕ ਅਜੀਬ ਗੱਲ ਵਾਪਰੀ। ਕੈਥੋਲਿਕ ਅਤੇ ਮਸੀਹੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ, ਸਾਨੂੰ ਮਰੀਅਮ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਬੁੱਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਚੁੱਪ ਦੇ ਧਿਆਨ ਦਾ ਥੋੜਾ ਸਮਾਂ ਅਨੁਭਵ ਹੋਇਆ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਵਾਪਿਸ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਨ, ਮੈਂ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜਿਆ ਅਤੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਮਰੀਅਮ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਮੁਸਕਰਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਵੇਖਿਆ, ਹਾਂ, ਉਹ ਮੁਸਕਰਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮਰੀਅਮ ਮੇਰੇ ਗ਼ੈਰ-ਪੰਥਕ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦੀ ਹੈ! ਜੇ ਮੈਂ ਮਰੀਅਮ ਨਾਲ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਝ ਹੋਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਆ ਸਕਦਾ ਸੀ!
ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਤੁਹਾਡੀ ਆਪਣੀ ਨਿਹਚਾ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ ਵੀ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਧਰਮ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਵੰਡ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਗੰਭੀਰ ਮਾਮਲਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਨੂੰ ਤਰਸ ਅਤੇ ਮਾਫੀ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਇਲਾਜ ਹਨ। ਸੋ ਜੇ ਧਰਮ ਖੁਦ ਹੋਰ ਧਾਰਮਿਕ ਧਰਮਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਧੇਰੇ ਨਫ਼ਰਤ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਇਕ ਦਵਾਈ ਵਰਗਾ ਹੈ ਜੋ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਧੇਰੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਕਰੀਏ? ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਦੁਖਦਾਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨੈਤਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਭਿਆਸਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਆਦਰ
ਹੁਣ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਨੈਤਿਕਤਾ 'ਤੇ। ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਅਡਵਾਨੀ, ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਇਕ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਟੀਮ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਿਆ ਅਤੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਫਲ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਅਭਿਆਸ ਦਾ ਆਧਾਰ ਕੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਦਲੀਲਾਂ ਜਾਂ ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 'ਚਾਰਵਾਕ' ਜਾਂ 'ਨਾਹ-ਪੱਖੀ' ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਭਾਰਤੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਧਾਰਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਚਾਰਵਾਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਧਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ “ਰਿਸ਼ੀ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮਹਾਤਮਾ। ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ਕਿ ਮਤਭੇਦ ਜਾਂ ਗਰਮ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਫਿਰ ਵੀ ਸਤਿਕਾਰ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਗ਼ੈਰ-ਵਿਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਕੱਲ੍ਹ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਕੁਝ ਦੋਸਤਾਂ, ਕੁਝ ਈਸਾਈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਕੋਲ 'ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ' ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਰਾਖਵਾਂਕਰਨ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਫ੍ਰੈਂਚ ਇਨਕਲਾਬ ਜਾਂ ਬੋਲਸ਼ੇਵਿਕ ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਮੈਂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਜੋ ਦੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ, ਵਿਚ ਸਪਸ਼ਟ ਅੰਤਰ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਕੋਈ ਵੀ ਸਮਝਦਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਧਰਮ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਾਲਾਂਕਿ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਅਤੇ ਬੋਲਸ਼ੇਵਿਕ ਇਨਕਲਾਬਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਦੋਵਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਜਮਾਤਾਂ ਨੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਜਨਤਾ ਨਾਲ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸ਼ਾਸਕ ਵਰਗ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਮਰਥਨ ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਤਰਕ ਨਾਲ ਉਸ ਸ਼ਾਸਕ ਵਰਗ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਇਸ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋਣਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ, ਧਰਮ ਜਾਂ ਰੱਬ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋਣ ਦਾ ਕੁੱਝ ਕਿਸਮ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਸੀ।
ਅੱਜ ਵੀ, ਜੇਕਰ ਤਿੱਬਤੀ ਬੋਧੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਸਮੇਤ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਮੇਰੀ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਥਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਦੀ ਚਾਰ ਸਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਤਿੱਬਤੀਆਂ ਦਾ ਅਸਥਾਈ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਨੇਤਾ ਬਣ ਕੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ, ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਖਤਮ ਕੀਤਾ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੀ ਅਸਲ ਕਦਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੋ, ਸਾਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਅਸਲ ਧਾਰਮਿਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਅਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਸਮਝ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਧਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਦੇ ਵੀ ਨਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਬਲਕਿ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਗੈਰ-ਵਿਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਸਤਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਬਹੁਤ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਸੋਚ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ? ਨਹੀਂ। ਫਿਰ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਦੁਆਰਾ? ਨਹੀਂ। ਪਰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਸਰੀਰਕ ਸਵੱਛਤਾ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਜਾਂ ਮਾਨਸਿਕ ਸਵੱਛਤਾ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਆ, ਤੰਦਰੁਸਤ ਮਨ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸਧਾਰਣ ਗਿਆਨ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ? ਰੱਬ ਜਾਂ ਅਗਲੇ ਜੀਵਨ, ਜਾਂ ਬੁੱਧ ਜਾਂ ਨਿਰਵਾਣ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਸਿਰਫ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਿ ਮਨ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਵੇਂ ਬਣਨਾ ਹੈ ਗੱਲ ਕਰੀਏ। ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਵੱਛਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਪਾਠਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਵੱਛਤਾ
ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਵੱਛਤਾ ਕੀ ਹੈ? ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਨ, ਜਾਂ ਸਾਡੀ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਰਕ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਤੁਹਾਡੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ, ਤੰਦਰੁਸਤ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਹਕੀਕਤ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਇੰਨਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਅਸਲੀਅਤ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਮਨ ਪੱਖਪਾਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੁੜਾਅ ਦੇ ਨਾਲ, ਤੁਸੀਂ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਵੀ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ। ਇਹ ਮਨ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਮਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਕਾਰਕ ਜੋ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੀ ਇਸ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ ਇੱਕ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਚੀਜ਼ ਹੈ।
ਸੋ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਵੱਛਤਾ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਰੱਖ ਰਖਾਵ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਮਨ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਦਿਲਚਸਪੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਦੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮੁੱਲ ਵੇਖਦੇ ਹੋ। ਅਤੇ ਇਹ ਉਹ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਸਿਖਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜਾਂ
ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਵਿਗਿਆਨ ਵੱਲ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਪਹਿਲਾਂ, ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪਦਾਰਥ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਮਾਪ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਅਤੇ ਹੁਣ, ਇਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ, ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਮਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਿਖਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਸਿਹਤ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮਨ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਵਿਗਿਆਨੀ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ, “ਤੰਦਰੁਸਤ ਦਿਮਾਗ, ਤੰਦਰੁਸਤ ਸਰੀਰ।” ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਿਰੰਤਰ ਡਰ, ਗੁੱਸਾ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਖਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਧੇਰੇ ਹਮਦਰਦੀ ਵਾਲਾ ਮਨ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜੋ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੁਸ਼ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਲਈ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ।
ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ
ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ, ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ। ਫਿਰ ਚੌਵੀ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ, ਮੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਦੇਸ਼ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਵਜੋਂ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਤੇ ਬਹੁਤ ਉਮੀਦ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਿਆ। ਪਰ ਮੈਂ ਬੇਸਹਾਰਾ ਹਾਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੇਰੀ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਵਧੇਰੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਤੌਰ ਤੇ ਵੇਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਾਂਤੀਦੇਵ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਜੇਕਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਥਿਤੀ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਬਹੁਤ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।
ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵੇਖਣਾ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਵੇਖਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਜੋ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਕੁਝ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਇੱਕ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਬਣਿਆ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਭਿਖਾਰੀਆਂ, ਨੇਤਾਵਾਂ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਰੋਧੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹਾਂ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜੇ ਮੈਂ ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿੰਦਾ, ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰਾ ਗਿਆਨ ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਧਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਜੋ ਹੁਣ ਹੈ। ਸੋ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ, ਇਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਦੂਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚੰਗੇ ਮੌਕੇ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਕੋਣਾਂ ਤੋਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਠੀਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਾਂਗੇ। ਬੁਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਉੱਥੇ ਕੁਝ ਚੰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤੀ ਲੋਕ ਥੋੜੇ ਜਿਹੇ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸਦੀਆਂ ਦੌਰਾਨ, ਤਿੱਬਤੀ ਲੋਕ ਅਨੀਂਦਰੇ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਜਾਗ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਹੈ! ਸੋ ਤੁਸੀਂ ਵੇਖੋ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਕੋਣਾਂ ਤੋਂ ਵੇਖਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕੁਝ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਮੇਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦੋਸਤ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਚਿਹਰਾ ਅਜੇ ਵੀ ਕਿੰਨਾ ਜਵਾਨ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਇਸ ਤੋਂ ਮੇਰਾ ਰਾਜ਼ ਪੁੱਛਿਆ। ਮੈਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅੱਠ ਜਾਂ ਨੌਂ ਘੰਟੇ ਦੀ ਨੀਂਦ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਕਾਰਕ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਲਾਭ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਸਾਡਾ ਮਨ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ' ਤੇ ਚੁੱਪ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਹਨ।
ਸ਼ਾਂਤ ਮਨ ਤੁਹਾਨੂੰ ਡਾਕਟਰੀ ਸਰਜਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਠੀਕ ਹੋਣ ਵਿਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਪੇਟ ਦੇ ਬਲੈਡਰ 'ਤੇ ਸਰਜਰੀ ਹੋਈ, ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਗੰਭੀਰ ਸੀ। ਸਰਜਨ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਪੰਦਰਾਂ ਤੋਂ ਵੀਹ ਮਿੰਟ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਮੇਰਾ ਕੇਸ ਇੰਨਾ ਗੰਭੀਰ ਸੀ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਲੱਗੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੇ ਪੇਟ ਦਾ ਬਲੈਡਰ ਆਪਣੇ ਆਕਾਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਦੋ ਗੁਣਾ ਤੱਕ ਵੱਧ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਪੀਕ ਸੀ। ਪਰ ਫਿਰ ਮੈਂ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਠੀਕ ਹੋ ਗਿਆ, ਬਿਲਕੁਲ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦਿੱਕਤ ਦੇ। ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਾਂਤ ਮਨ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਰਵੱਈਆ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਜੇ ਕੁਝ ਗਲਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵਧੇਰੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਵੋਗੇ। ਸੱਚਮੁੱਚ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਕ ਹੈ।
ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਬਨਾਮ ਬਾਹਰੀ ਸੁੰਦਰਤਾ
ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਇਹ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਾਂਗਾ, ਥੋੜਾ ਮਜ਼ਾਕ ਅਤੇ ਥੋੜਾ ਤਾਹਣਾ, ਕਿ ਕੁਝ ਨੌਜਵਾਨ ਕੁੜੀਆਂ ਕਾਸਮੈਟਿਕਸ 'ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪੈਸੇ ਖਰਚ ਕਰਨਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਕੁੜੀਆਂ ਆਪਣੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ – ਨੀਲਾ, ਹਰੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ। ਇਹ ਬਹੁਤਾ ਵਧੀਆ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ, ਪਰ ਉਹ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ! ਲੋਕ ਬਾਹਰੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵੱਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਕ ਜਨਤਕ ਭਾਸ਼ਣ ਦੌਰਾਨ, ਇਕ ਕੁੜੀ ਦੇ ਨੀਲੇ ਵਾਲ ਸਨ, ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਸਧਾਰਨ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਬੇਸ਼ਕ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਛੇੜਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨੀਲੇ ਵਾਲ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੁੰਦਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ! ਬੇਸ਼ਕ ਬਾਹਰੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ, ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਚੀਜ਼ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਕੁੜੀਆਂ ਜੋ ਬਾਹਰੀ ਸੁੰਦਰਤਾ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਖਰਚ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵੱਲ ਕੁਝ ਧਿਆਨ ਦਿਓ, ਜੋ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਧੀਆ ਹੈ!
ਅਕਾਦਮਿਕ ਵਿਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਮਨ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ
ਅਸੀਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸੱਚੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਾਕਤ ਹੈ, ਜੋ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਦਇਆ, ਦੂਜਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਨੈਤਿਕਤਾ ਹੈ।
ਕਿੰਡਰਗਾਰਟਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੱਕ, ਅਸੀਂ ਮਨ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਵਿਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਮਨ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਬੰਧ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਆਖਿਆਵਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਿੱਥੇ ਜੇ ਮਨ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮਨ ਅਤੇ ਪੂਰਾ ਦਿਮਾਗ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਇਹ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਸ਼ਾ ਅਕਾਦਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਾਫ਼ੀ ਠੋਸ ਨਤੀਜੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਹੁਣ ਦੁਨਿਆਵੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਬਾਰੇ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਨੈਤਿਕ ਨੈਤਿਕਤਾ ਬਾਰੇ ਇਕ ਖਰੜਾ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਵਚਨਬੱਧ ਹਾਂ, ਜੋ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਫਿੱਟ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸਕਰ ਇੱਥੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿੱਖਿਅਕ ਅਤੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਕੁਝ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਨੈਤਿਕ ਨੈਤਿਕਤਾ ਬਾਰੇ ਸਬਕ ਦੀ ਘਾਟ ਜਾਪਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਇਸ ਲਈ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ਕ ਇਹ ਚੰਗਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਤਰੀਕਾ ਲੱਭਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਫਿਰ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਹੁਣ ਕੁੱਝ ਸਵਾਲ।
ਸਵਾਲ
ਉਹ ਪਰਮ ਪਵਿੱਤਰ, ਤੁਹਾਡੀ ਆਖਰੀ ਟਿੱਪਣੀ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਜੋ ਮੈਂ ਪੁੱਛਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਜਵਾਬ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਪੁੱਛਾਂਗਾ ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿਚ ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ, ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੀ ਇਕ ਢੁਕਵਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ? ਜੇ ਅਜਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਤੁਹਾਡਾ ਬੈਕਅਪ ਲੈਣ ਲਈ ਕੋਈ ਵਿਦਿਅਕ ਜਾਂ ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਨ?
ਭਾਰਤ ਵਿਚ, ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਕ ਖਰੜਾ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਸਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਮਾਈਂਡ ਐਂਡ ਲਾਈਫ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ, ਵਿਸਕਾਨਸਿਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਐਮੋਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਦਿ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਮੈਂਬਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨਾਲ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਅਸੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇਕ ਸੰਸਥਾ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਬਸ ਇਸ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੋਵੇਗਾ, ਅਸੀਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵੇਖਾਂਗੇ।
ਉਹ ਪਰਮ ਪਵਿੱਤਰ, ਮੈਂ ਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਹਰ ਚੀਜ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਰਚਦੀ ਹੈ, ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਮਨਮੋਹਕ ਮਨੁੱਖ। ਪਰ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ, ਸ਼ਾਇਦ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸਧਾਰਣ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ ਖਰੀਦਣਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਵਰਗੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਤਬਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਧੀਰਜ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇਹ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖਤਮ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਲੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਗੁੱਸਾ ਹੈ? ਕੀ ਮੈਂ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਲੜ ਸਕਦਾ ਹਾਂ?
ਗੁੱਸਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਜਾਂ ਦੂਸਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕਰਕੇ ਗੁੱਸਾ ਕਰਨਾ ਇਕ ਚੀਜ਼ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਗੁੱਸਾ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰਾ ਹੈ।
ਉਹ ਪਰਮ ਪਵਿੱਤਰ, ਤੁਸੀਂ ਗ੍ਰਹਿ 'ਤੇ ਛੇ ਅਰਬ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਇਕ ਅਰਬ ਨਾਸਤਿਕਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਮੂਹ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਸਥਾਗਤ ਧਰਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਘਰ ਵਰਗਾ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਪਰ ਨਾਸਤਿਕ ਵੀ ਨਹੀ ਹਨ, ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਗਤ ਧਰਮ ਪਰੇ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਹੋ?
ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਟਾਕਹੋਮ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਉਹ ਮੌਜੂਦਾ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਜਾਂ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਪੱਖ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਾਂ, ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਵੀ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੈਂ ਇਹ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ "ਨਵਾਂ ਯੁੱਗ" ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ, ਜਾਂ ਇੱਥੋਂ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਕੁੱਝ ਗਿਆਨ ਲੈਂਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਵੱਖਰਾ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹਨ!
ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਪਦਾਰਥਕ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਡੂੰਘੀਆਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਇਹ ਵੇਖਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਖੁਸ਼ੀ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਜਦੋਂ ਸੰਗੀਤ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਜੇ ਸੰਗੀਤ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੋਰ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਨਿਹਚਾ ਜਾਂ ਹਮਦਰਦੀ ਦੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਭਾਵਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ – ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਜੋ ਇਸ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਬਹੁਤ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ, ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਚੀਜ਼ ਕੀ ਹੈ?
ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮਕਸਦ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਖੁਸ਼ੀ ਜਾਂ ਆਨੰਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਉਪਕਰਨਾਂ ਅਤੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਬਲਕਿ ਸਾਡੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵੱਲ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਤੁਹਾਡਾ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ।