ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਮਤਲਬ ਹੈ?

ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨੁਕਤਾ ਹੈ: ਕਿ ਅਸੀਂ ਬਦਲਣਾ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਉਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਧਿਆਨ ਦੁਆਰਾ ਕੁਝ ਕਾਲਪਨਿਕ-ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ; ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੋਰ ਢੰਗ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ, ਅਸੀਂ ਉਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਸੰਗੀਤ ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਾ ਪਵੇ। ਅਕਸਰ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਡੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਇੰਨੀਆਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਜਾਂ ਅਸਲੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੀਆਂ। ਪਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣਾ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਘੰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਬੈਂਗ ਡਰੱਮ ਵਜਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ – ਬੋਧੀ ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ ਵਰਗਾ – ਪਰ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਨਹੀਂ ਲਿਆਏਗਾ: ਇਹ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਬਚਾਅ ਹੈ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਬੋਧੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਧਿਆਨ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ, ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂਗੇ। ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਲੇਰਾਨਾ ਕਦਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜਤਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਹੋਵੇ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਸਰੀਰਕ ਸਿਖਲਾਈ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਸਖਤ ਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੋਣ ਲਈ ਇਸ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਾਂ।

ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਧਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਬਸ ਸਰੀਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਸੀਂ ਮਨ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਕੁਝ ਰੂਪ ਹਨ ਜਿਥੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਧਿਆਨ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟਸ ਨਾਲ, ਪਰ ਤਿੱਬਤੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਨਹੀਂ। ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵੀ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਥੇ ਮੁੱਖ ਧਿਆਨ ਮਨ ਹੈ, ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਡੀ ਬੁੱਧੀ, ਬਲਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲ। ਮਹਾਨ ਬੋਧੀ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੋਧੀ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ, ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਚੀਜ਼ ਮਨ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਇਹ ਸਭ ਸਾਡੇ ਮਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਪਛਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਸੱਚ-ਮੁੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪ੍ਰਤੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਰੱਖੀਏ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦੇਖਾਂਗੇ ਕਿ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਗੁੱਸੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਲਾਲਚ, ਸੁਆਰਥ, ਈਰਖਾ, ਲਗਾਵ, ਘਮੰਡ, ਭੋਲੇਪਣ ਵਰਗੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਹਨ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਵੀ ਡੂੰਘੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉਲਝਣ ਵੀ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਅਜਿਹਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਹਾਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨ, ਗੱਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸਾਡੇ ਲਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਕੱਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਡੇ ਮਨ ਅਕਸਰ ਅਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਹਰ ਤਰਾਂ ਦੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਧਾਰਣ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ, ਅਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।

ਧਿਆਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਲੈਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾ ਸੋਚੀਏ। ਇਹ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਲੋਕ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੇਖਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸਿਰਫ ਬੈਠੋ, ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਬੰਦ ਕਰਕ ਦਿਓ, ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਇਹ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਇ, ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ 'ਤੇ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਬੋਧੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਸ਼ਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਾਡੀਆਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਅਸਲ ਦੁਸ਼ਮਣ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਰਾਖਸ਼ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਡਰ ਜਾਈਏ ਜਾਂ ਪਾਗਲ ਹੋ ਜਾਈਏ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਅਸੀਂ ਪਛਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਬੋਧੀ ਗ੍ਰੰਥ ਹਨ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਹਿਣ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਅਤੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੇਰਾ ਸਮਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।" ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਲੀਵਜ਼ ਨੂੰ ਰੋਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਹੈ।

ਧਿਆਨ ਅਜਿਹਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਫ਼ਾਇਦੇਮੰਦ ਆਦਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੁਰੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਢੰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਹਨ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਦੁਹਰਾਓ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ – ਇਹ ਇਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਧੀ ਹੈ। ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਐਥਲੈਟਿਕਸ ਵਿਚ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਜਾਂ ਕੋਈ ਸੰਗੀਤਕ ਸਾਜ਼ ਵਜਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਜਾਂ ਨੱਚਦੇ ਹਾਂ, ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਨਕਲੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਗੱਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਹੁਣ, ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਅਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਅਸਲ ਵਿਚ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਯਕੀਨ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੱਚ-ਮੁੱਚ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਮੈਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਹੇਗਾ; ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਇਸ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਨਾਲ ਰਹਿਣਾ ਪਏਗਾ," ਜਾਂ "ਮੈਂ ਗੁੱਸੇਖੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਹਾਂ, ਮੇਰਾ ਗੁੱਸਾ ਭੈੜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹੀ ਮੇਰਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ।" ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਫੜੀ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋਵੇਗਾ।

ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਵੇਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਪਛਾਣਦੇ ਹਾਂ? ਜੇ ਅਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਗੁੱਸੇਖੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਗੁੱਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ? ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ: ਮੈਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇਹ ਜਾਂ ਉਹ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਵੇਖੀਏ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਿੱਥੋਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਅਸੀਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ, "ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰੋ, ਲਾਲਚੀ ਨਾ ਹੋਵੋ, ਸੁਆਰਥੀ ਨਾ ਬਣੋ," ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਰੋਕਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ, ਹੈ ਨਾ? ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਤਰੀਕਾ ਲੱਭਣਾ ਪਏਗਾ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਵੇ।

ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਸਾਡੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ "ਰਵੱਈਆ" ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਆਓ ਕਲਪਨਾ ਕਰੀਏ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਗੁਆ ਬੈਠੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਉਦਾਸੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਉਂ? ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਭੈੜੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਗੁਆ ਲਈ ਹੈ – ਇਹ ਇਕ ਤੱਥ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਦਲ ਸਕਦੇ। ਜੋ ਅਸੀਂ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਇਹ ਉਹ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਗੁਆ ਬੈਠਣ ਨੂੰ ਮੰਨ ਲਈਏ, ਅਤੇ ਇਸੇ ਨੂੰ ਰਵੱਈਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵੇਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ – ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਾਂ ਕਿੱਤੇ ਬਦਲਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਠੀਕ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਡੀ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਅਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਇੰਨਾ ਬੁਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਅਸੀਂ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ – ਇਸ 'ਤੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਮੇਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਕਰੀਬੀ ਦੋਸਤ ਦੀ ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਹੋਇਆ। ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਦੁਖੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ – ਇਹ ਸਿਹਤਮੰਦ ਭਾਵਨਾ ਹੈ; ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੀ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬੇਸ਼ਕ, ਮੈਂ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਮਰ ਗਿਆ! ਪਰ ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ? ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਇਕ ਹਫ਼ਤਾ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਵਿਹਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਸੀ, ਸ਼ਾਵਰ ਲੈਣ ਗਿਆ, ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਵਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਚਨਚੇਤ ਹੋਇਆ, ਇੱਕ ਦਮ। ਬੇਸ਼ਕ, ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਛਤਾਵਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇਕ ਹਫਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਗੁੱਸੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਕੇ ਜੋ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਹ ਮਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੋਚਣ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਭਾਵਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਦਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ।

ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਇ, ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਭਰੇ ਸਮਿਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜੋ ਅਸੀਂ ਬਿਤਾਏ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ – ਅਸੀਂ 35 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਦੋਸਤ ਰਹੇ ਸੀ – ਅਤੇ ਮੈਂ ਕਿੰਨਾ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੇੜਿਓਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੱਛਮੀ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਹਿਰਦ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਧਰਮ ਅਭਿਆਸੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਮੈਂ ਹੁਣ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦਿਲਾਸਾ ਮਿਲੇਗਾ।

ਇਹ ਧਿਆਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਲੌਕਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਜਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਵਿਲੱਖਣ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਕਾਰਾਤਮਕ, ਨਾਖੁਸ਼ ਮਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਇਹ ਜਾਣਨ ਲਈ ਉਪਯੁਕਤ ਸਮਝ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਿਰਫ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਦਤਰ ਬਣਾਏਗਾ। ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੇ ਬਿਹਤਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਸਮਝ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਉਪਯੁਕਤ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਭਾਵੇਂ ਅਸੀਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਵੀ ਉਦਾਸੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋਈਏ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਗੁਆਉਣ ਵੇਲੇ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਉਸ ਉਦਾਸੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ, ਕੁਝ ਖਾਸ ਖੁਸ਼ੀ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ।

ਸੋ ਅਸੀਂ ਪੁੱਛਦੇ ਹਾਂ, ਕੀ ਅਸੀਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹਾਂ? ਅਤੇ ਜਵਾਬ ਹੈ ਹਾਂ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਬੱਚੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਜੋ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਲੱਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਹੁਣ ਕਾਫ਼ੀ ਮੂਰਖਤਾਪੂਰਨ ਅਤੇ ਉਬਾਊ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਰਵੱਈਏ ਬਹੁਤ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗੇ ਬਦਲਾਅ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਢੰਗ ਸਿੱਖਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਕਦਮ ਹਨ:

• ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ – ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਆਦਤ ਕੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਜੋ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੁਣਨ, ਪੜ੍ਹਨ ਜਾਂ ਸਿੱਖਣ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਦਮ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝੀਏ, ਪਰ ਇਹ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵਿਤਕਰਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਬੋਧੀ ਵਿਧੀ ਹੈ।
• ਇਸ ਦੇ ਅਰਥਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ – ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਜਾਣਕਾਰੀ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜੋ ਅਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚੋ ਅਤੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਕੋਣਾਂ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕੀਏ। ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਅਹਿਸਾਸ 'ਤੇ ਆਉਣਾ ਪਏਗਾ ਕਿ ਜੋ ਅਸੀਂ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਹ ਸੱਚ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਕੂੜਾ ਕਰਕਟ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਯਕੀਨ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਡੇ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵਾਂਗੇ।
• ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ – ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਆਦਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਉਸਾਰਨ ਲਈ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਾਂ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਝਿਆ ਹੈ।

ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਓਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਜਿੰਨਾ ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਬੋਧੀ ਢੰਗਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ; ਪਰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਕੋਈ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸਹੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਕੋਈ ਗੁਰੂ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਜਾਂ ਕਰਿਸ਼ਮਾਈ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ, ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜੋ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਸਹੀ ਹਨ। ਹਿਟਲਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਰਿੱਤਰਵਾਦੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ, ਪਰ ਜੋ ਉਸਨੇ ਸਿਖਾਇਆ ਉਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿਚ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੀਏ। ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਸਾਨੂੰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦੀ ਹੈ? ਕਿਸੇ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜੋ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਹੈ ਉਹ ਬੁੱਧੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕੀ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਨਹੀਂ, ਵਿੱਚ ਵਿਤਕਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਸਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਨਾ ਸਮਝ ਆਏ, ਅਸੀਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜੋ ਕਿ ਬਿਲਕੁਲ ਉਹੀ ਵਿਧੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਸਾਨੂੰ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ।

ਬੁੱਧ ਨੇ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਸਿਖਾਇਆ ਹੈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਇਰਾਦਾ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਜਾਂਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਫ਼ਾਇਦੇਮੰਦ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਇਸਦੇ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵੇਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇੰਨੇ ਸੁਹਾਵਣੇ ਨਾ ਹੋਣ। ਇਹ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਬਿਲਕੁਲ ਸੁਹਾਵਣਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਪਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੈਂਸਰ ਲਈ ਕੀਮੋਥੈਰੇਪੀ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇਸ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਇਹ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਸੋਚੇ ਖਰੀਦਣ ਵਰਗਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜਾਂ ਕੀ ਅਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਕੀ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ।

ਬੇਸ਼ਕ, ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਵਧੇਰੇ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਧਿਆਨ" ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕੁੱਝ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਮਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਡੀ ਆਮ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ:

• ਸੁਖਮਦਰਸ਼ੀ ਧਿਆਨ – ਇਸ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਨੂੰ ਅਕਸਰ "ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਤਮਕ ਧਿਆਨ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਬਿਹਤਰ ਰਵੱਈਏ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਰੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ।
• ਸਥਿਰ ਧਿਆਨ – ਦੂਜਾ ਪੜਾਅ ਉਹ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਡੇ ਰਵੱਈਏ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੀ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਸੰਕੁਚਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ, ਧਿਆਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ, ਸਾਹ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਾਹ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਸਰਲ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗ ਪੱਧਰ ਦਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸਾਹ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ? ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਲਈ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਵਜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਕਰੰਟ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਕੁਝ ਸਮਝ ਨਾਲ ਸਾਹ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਹੈ, ਵਿਚਾਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਝਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸੂਖਮਦਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਧਿਆਨ ਦਾਖਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਅਸੀਂ ਸਾਹ ਨੂੰ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਨ ਮੰਨ ਸਕਦੇ ਹਾਂ: ਇਹ ਹਰ ਸਮੇਂ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਹ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵੱਖਰਾ "ਮੈਂ" ਨਹੀਂ ਹੈ – ਆਖਰਕਾਰ, ਕੌਣ ਸਾਹ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀਆਂ ਲਈ ਥੋੜਾ ਬਹੁਤ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਜਗ੍ਹਾ, ਦੁਬਾਰਾ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਅਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਪਣੇ ਕੰਮ, ਪਰਿਵਾਰਾਂ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਾਜ ਵੱਲੋਂ ਇੰਨੇ ਭਾਰੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ – ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਡਾ ਮਨ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰ ਦੌੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਂਤ ਹੋਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ! ਸੋ ਸਾਡੇ ਲਈ, ਬਸ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋਣ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਵੇਗਾ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਇਹ ਇਕ ਉਸਾਰੂ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਸਾਹ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆ ਸਕਦੇ ਹਾਂ – “ਮੈਂ ਜੀਉਂਦਾ ਹਾਂ!” ਸਾਹ ਇਸ ਦਾ ਇਕ ਚੰਗਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਡੇ ਮਰਨ ਤਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿੰਨੀ ਵੀ ਔਖੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਸਾਹ ਸਦਾ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਸਕੀਏ, ਤਾਂ ਸਾਹ ਇਹ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ; ਕਿ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਇਹ ਮਦਦਗਾਰ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਮੈਂਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ, ਖੈਰ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਸੋ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਯਕੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਰਥ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਕੀ ਇਹ ਵੇਖਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਜੀਵਨ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਡਰ ਅਤੇ ਉਦਾਸੀਨ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁੰਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ? ਹਾਂ, ਇਹ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋਵੇਗਾ। ਕੀ ਮੈਂ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਹ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹਾਂ? ਹਾਂ, ਭਾਵੇਂ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਆਪਣੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਸਕਿੰਟਾਂ ਲਈ ਰੋਕ ਪਾਈਏ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਾਹ ਨੂੰ ਨੋਟਿਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ: ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੀ ਜਾਂ ਸੂਝਵਾਨ ਪੱਧਰ ਦੀ ਸਮਝ ਦੀ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬੇਸ਼ਕ, ਇਹ ਜਿੰਨਾ ਡੂੰਘਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਉੱਨਾ ਵਧੀਆ ਹੈ, ਪਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਸਾਹ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਝ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਦੋ ਮਾਨਸਿਕ ਕਾਰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸਾਡੇ ਧਿਆਨ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹਨ:

• ਸਥੂਲ ਖੋਜ – ਮੋਟੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਨੋਟ ਕਰਨਾ
• ਸੂਖਮ ਸਮਝ – ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਮਝਣਾ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਮਾਨਸਿਕ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਗਈ ਰਵਾਇਤੀ ਉਦਾਹਰਨ ਇਕ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵੱਲ ਵੇਖਣਾ ਹੈ। ਸਥੂਲ ਖੋਜ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਵੇਖਾਂਗੇ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਪੇਂਟਿੰਗ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਵਿਚ, ਮਨ ਇਹ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ, ਇਹ ਸਿਰਫ ਵੇਖ ਕੇ ਜਾਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ "ਸਮਝ" ਕਹਾਂਗੇ। ਸੂਖਮ ਸਮਝ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਪੇਂਟਿੰਗ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਵੇਖਾਂਗੇ ਅਤੇ ਸਮਝਾਂਗੇ ਕਿ ਇਹ ਇਸ ਜਾਂ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ।

ਇਹ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸਾਹ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਖੋਜਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਹ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਸਮੇਂ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਨੱਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਕਿ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮੈਂ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹਾਂ, ਸੋ ਇਸ ਅਰਥ ਵਿਚ ਇਹ ਸਥਿਰ, ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ "ਸੁਖਮਦਰਸ਼ੀ ਧਿਆਨ" ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਇਸਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਨਿਸ਼ਚਤ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਇਕ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵੇਖ ਅਤੇ ਸਮਝ ਰਹੇ ਹਾਂ।

ਦੂਜਾ ਕਦਮ, ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਕਰਨਾ, ਉਹ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਬੱਸ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮਨ ਦੀ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਅਵਸਥਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਧਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਾਂਤ ਹਾਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਥਿਰ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ – ਬਾਰ ਬਾਰ, ਅਤੇ ਤਰਜੀਹੀ ਤੌਰ ਤੇ ਹਰ ਦਿਨ।

ਖ਼ਾਸਕਰ, ਅਸੀਂ ਇਸ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਬੇਸ਼ਕ ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰੀਰਕ ਸਿਖਲਾਈ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਮਝ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀ ਡੂੰਘੀ ਵੱਸ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਜੋ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਆਦਤ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਬਦਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਧਿਆਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਈਏ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਆਪਣੇ ਸਾਹਾਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ਗੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਜੋ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣਾ, ਇਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਿ ਅਸੀਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਜਿੱਠਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਕਾਲਪਨਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਸਰਗਰਮ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਪਾਲਣਾ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਵਸਥਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਆਖਿਰਕਾਰ, ਉਹਨਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਜੋ ਅਸੀਂ ਹੁਣੇ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੂਝਵਾਨ ਢੰਗ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੇਖਣਾ ਠੀਕ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਬੱਸ ਇਹੀ ਹੈ – ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਸਿਰਫ ਇਕ ਹੋਰ ਰੂਪ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਅੱਗੇ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ – ਆਤਮ ਗਿਆਨ, ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ – ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੇ ਕਦਮ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਬਚਣਾ ਬਹੁਤ ਸੌਖਾ ਹੈ, ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਸੰਗੀਤ ਸੁਣਨ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਅਸਤ ਰੱਖਣ ਤੋਣ ਲੈ ਕੇ, ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਜਾਂ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਭੁੱਲਣ ਲਈ ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਤੱਕ। ਇਹ ਅਸਥਾਈ ਉਪਾਅ ਕਦੇ ਵੀ ਇੰਨੀ ਮਦਦਗਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੱਚਮੁੱਚ ਵਿਚਾਰ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਧਰਮ ਉਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਕੇ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਸੀਂ ਲੰਘਦੇ ਹਾਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸਾਡੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਅਲੋਪ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਤਾਕਤਵਰ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ।