ਧਰਮ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ

ਹੁਣ, ਅਸੀਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿਚ, ਬਲਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਧਿਆਨ ਵਿਧੀਆਂ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਬੋਧੀ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ, ਧਿਆਨ ਦਾ ਅਰਥ ਦੁਹਰਾਉਣ ਦੇ ਢੰਗ ਦੁਆਰਾ ਮਨ ਦੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਅਸਲ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਐਥਲੈਟਿਕ ਸਿਖਲਾਈ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸੰਗੀਤਕ ਸਾਜ਼ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਵਰਗਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਾਨੂੰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦੁਹਰਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ; ਪਰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਮਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਇਹ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਅਤੇ ਨਕਲੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਵੇਗਾ, ਪਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਮਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਜਾਣੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬਸ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਵੀ ਅਣਉਚਿਤ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਮਨ ਦੀ ਨਵੀਂ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਾਂ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਰਹਿਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਅਸੀਂ ਕੁਦਰਤੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਰਹੀਏ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪੈਂਟ ਪਹਿਨਦਿਆਂ ਹੀ ਟਾਇਲਟ ਜਾ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ। ਪਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਇਸ ਦਲੀਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ ਕੁਦਰਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਫਿਰ ਸਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਹੋਣ ਦਾ ਅੰਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਆਪਾ ਗੁਆ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਕੁਦਰਤੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ; ਖੈਰ, ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਕਹਿਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਭਰਿਆ ਹੈ, ਕੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੈ? ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਉਚਿਤ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਚਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਹ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਚੀਕਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਸੋ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਧਿਆਨ ਹੈ, ਜੋ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿਚ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਇਹ ਸੋਚਣ ਦੀ ਗਲਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਦੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ, ਪਰ ਬੋਧੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਲਾਭਦਾਇਕ ਆਦਤਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੀ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਸਿਖਲਾਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਣਾ ਪਏਗਾ, ਜੋ ਕਿ ਧਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ, ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚਬਾਵਾਂਗੇ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਹਜ਼ਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੋਜਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿਰਫ ਚਬਾਉਣ ਅਤੇ ਫਿਰ ਥੁੱਕਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਨਿਗਲਣਾ ਅਤੇ ਹਜ਼ਮ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ।

ਅਸੀਂ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵੇਖਿਆ ਹੈ, ਧਿਆਨ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਤੀਜਾ ਕਦਮ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਵਿਚ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਕਦਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਕਿ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਢੰਗ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਰ ਰਵਾਇਤੀ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪਰ ਹਾਲਾਂਕਿ ਢੰਗ ਸਮਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ ਉਹ ਪ੍ਰਸੰਗ  ਹੈ: ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਕੀ ਹੈ, ਅਸਲੀਅਤ ਬਾਰੇ ਸਾਡੀ ਸਮਝ ਕੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਕੀ ਹੈ।

ਤਿੰਨੇ ਭਾਗ ਸੁਣਨਾ, ਸੋਚਣਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਬੋਧੀ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬੋਧੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਾਂ।

ਅਸੀਂ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਨੂੰ “ਸੁਣਨਾ” ਕਿਉਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ? ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਬੁੱਧ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਕੋਈ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਾਂ ਹੀ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਤੋਂ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਅਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਇਸ ਲਈ ਕੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਦਾ ਕੋਈ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੈ? ਖੈਰ, ਫਾਇਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਜੀਵਿਤ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਸੰਪਰਕ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ। ਉਹ, ਕਿਸੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਉਲਟ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸਮਝਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ, ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹਨ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਪੁੱਛਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹੋ।

ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਧਿਆਨ ਗੁਆ ਬੈਠੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਪੰਨੇ ਵਾਂਗ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ ਜਾਂ ਰੀਵਾਈਂਡ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਇਹ ਪੁੱਛਣਾ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਹੈ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਵੱਡੇ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਹੋ, ਕਿ ਗੁਰੂ ਵਾਪਸ ਜਾਏ ਅਤੇ ਦੁਹਰਾਏ ਸਿਰਫ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਸੁਣ ਰਹੇ ਸੀ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਬੈਠੇ ਹੋਵੋ ਅਤੇ ਇੰਨੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਣਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਾ ਹੋਵੋ। ਕਮਰਾ ਸੱਚਮੁੱਚ ਗਰਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆਉਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹਨ। ਪਰ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਗੁਣ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੋਧੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣਾ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਬਿਲਕੁਲ ਅਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਢੰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਲਈ ਹਦਾਇਤਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਨਹੀਂ ਸਮਝਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ, ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਜੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਸਰਕੋਂਗ ਰਿਨਪੋਚੇ (Serkong Rinpoche) ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਾਂ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦਕ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਹਿਣਾ, “ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਝਾਓ ਨਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਇਸਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਿ ਜੋ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਉਥੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਉਹ ਹੋਰ ਪੁੱਛਣਗੇ, ਅਤੇ ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੋਰ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਇੱਛਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ।”

ਜੇ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਕੀ ਹੈ। ਕੀ ਗੁਰੂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਯੋਗ ਹੈ ਅਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਸਮਝਾਉਣਾ ਹੈ? ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਨ। ਜਾਂ ਕੀ ਗੁਰੂ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਅਤੇ ਧੀਰਜ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕੋ? ਸੁਣਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮਕਸਦ ਦੂਜੇ ਕਦਮ ਲਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਗੁਰੂ ਤੁਰੰਤ ਜਵਾਬ ਨਾ ਦੇਵੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰੇਗਾ।

ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਹ ਵੇਖਣਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਅਰਥ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਦੇਖੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਫੀਡਬੈਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋ। ਇਹ ਵੱਡੇ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸਕਰ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸਾਲ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਇਕ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹੋ। ਇੱਥੇ ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਆਦਰਸ਼ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੋਧੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਆਡੀਓ ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾਵਲ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਟਾਇਲਟ 'ਤੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸੀ; ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨ ਦੀ ਸਤਿਕਾਰਪੂਰਵਕ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋ। ਅਸੀਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਬਿੰਦੂਆਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਵੀ ਇਕੱਠੇ ਬਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਝ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਹ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਸਕਣ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਖੌਤੀ “ਬੇਘਰ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰ” ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਉਹ ਜਿਹੜੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੋਧੀ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ ਜਾਂ ਜੋ ਨੇੜੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾਪਣ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਔਨਲਾਈਨ ਬੋਧੀ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਉਹ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ।

ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣਾ ਸਿਰਫ ਬਹੁਤ ਬੌਧਿਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਨਾ ਦੇਵੇ। ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਥੇ ਕਠੋਰ ਬੈਠੇ ਰਹੀਏ ਅਤੇ ਕਦੇ ਨਾ ਮੁਸਕਰਾਈਏ, ਪਰ ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਹੱਸ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਮਜ਼ਾਕੀਆ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਕੁਝ ਪੱਛਮੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਕਾਫ਼ੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ, ਦੋਨੋ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਅਤੇ ਉਸੇ ਵੇਲੇ 'ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਗੰਭੀਰ ਹੋਣਾ। ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਆਖਰਕਾਰ, ਇਸਦਾ ਇੱਕ ਮੁਢਲਾ ਉਦੇਸ਼ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਖੁਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਰਸਮੀ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਫੌਜ ਵਿਚ ਹੋਈਏ, ਤਾਂ ਇਹ ਮਨ ਦੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਵਸਥਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਡਰ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹੋਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਕਰਾਂਗੇ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਜਾਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਿਲੇਗੀ। ਪਰ ਇਹ ਅਸਲੀਅਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਇਸ ਲਈ, ਆਓ ਸੁਣਨ ਉੱਤੇ ਵਾਪਸ ਚੱਲੀਏ। ਸਾਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੁਣਨਾ ਹੈ ਬਾਰੇ ਸਲਾਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਬਰਤਨ ਵਾਂਗ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਉਲਟੇ ਬਰਤਨ ਵਰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਫਿਰ ਕੁਝ ਵੀ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗਾ; ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਮਨ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਬਰਤਨ ਵਰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤ੍ਰੇੜ ਹੋਵੇ, ਜਿੱਥੇ ਸਭ ਕੁਝ ਅੰਦਰ ਤਾਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਿੱਧਾ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗੰਦੇ ਬਰਤਨ ਵਰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਜਿੱਥੇ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੂਰਵ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੜਬੜ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਬੋਧੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਹੋਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹੋ, “ਖੈਰ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਤਾਓ ਧਰਮ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।” ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ, “ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ, ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਬਸ ਉਲਝਣ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਜਾਵੋਗੇ।" ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੋ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸਮਝ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੁਲਨਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਬੋਧੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ, ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ "ਕੀ ਇਹ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੈ ਜਾਂ ਇਹ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੈ" ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵ-ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁਲਦੇ ਰਹੋਗੇ, ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ ਗਲਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਬਲਕਿ ਅਸਪਸ਼ਟ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਜਦੋਂ ਸਲਾਹ ਕਹੇ ਕਿ ਤ੍ਰੇੜ ਵਾਲੇ ਬਰਤਨ ਵਰਗਾ ਨਾ ਬਣੋ, ਤਾਂ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਨੋਟ ਕਰਨਾ ਮਦਦਗਾਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਵੇਖਣਾ ਚੰਗਾ ਹੈ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੋਟ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਜ਼ਰੂਰੀ ਬਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਨੋਟ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ।

ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵੱਲ ਵੇਖਣਾ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਜਦੋਂ ਤਕ ਅਸੀਂ ਇਮਤਿਹਾਨ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਹੇ, ਅਸੀਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਝ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਅਸੀਂ ਇਮਤਿਹਾਨ ਪਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜੇ ਅਸੀਂ ਧੋਖਾ ਕਰ ਸਕੀਏ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰੀਏ? ਖੈਰ, ਇਹ ਇੱਥੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਜਾਂ ਚੰਗਾ ਗ੍ਰੇਡ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬੱਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਜੋ ਬੁੱਧ ਨੇ ਸਿਖਾਇਆ – ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਉਸ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਹੈ – ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਸੀ। ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤੇ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ, “ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਗੁੱਸਾ ਹੈ, ਮੇਰੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ।“ ਧਰਮ ਦੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਆਪ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ।

ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੁਣਨਾ ਹੈ ਬਾਰੇ ਇਕ ਹੋਰ ਹਦਾਇਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕ ਬਿਮਾਰ ਵਿਅਕਤੀ, ਬੁੱਧ ਅਤੇ ਗੁਰੂਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਮੰਨਣਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਮੰਨਣਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਗਿਆਨਵਾਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਰਸਾਂ ਵਾਂਗ ਵੀ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਾਡੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਸੌਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ 'ਮੈਨੂੰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਨ' ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਨਾਲ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ  ਇੱਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਮੇਰਾ ਸੁਆਰਥ ਜਾਂ ਗੁੱਸਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਜੋ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤੋਂ ਠੀਕ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਬੁੱਧ ਸਰਵਉੱਚ ਡਾਕਟਰ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਇਸ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਦਵਾਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਇਸ ਬਾਰੇ ਭੁੱਲਾਂਗਾ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਲਵਾਂਗਾ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵੀ ਨਾ ਖੁੰਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂਗਾ, ਅਤੇ ਮੈਂ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ਤੇ ਪੂਰੀ ਬੋਤਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਵਾਂਗਾ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ ਲੈਣ ਵਰਗਾ ਹੈ! ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਤ ਸਮੇਂ ਤੇ, ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਤ ਰਕਮ ਤੱਕ ਲੈਣਾ ਪਏਗਾ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅੱਧੇ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਰੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਦਿਨ ਤੋਂ ਖੁੰਝ ਜਾਂਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰੀ ਸਥਿਤੀ ਵਾਂਗ ਵੇਖਣ ਦੀ ਇਕ ਹਦਾਇਤ ਹੈ।

ਇਕ ਹੋਰ ਹਦਾਇਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਕ ਸ਼ੁੱਧ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਹਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਇਕ ਬੁੱਧ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਸ਼ੁੱਧ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਪਏਗਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਬੁੱਧ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਿ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਲਈ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਉਥੇ ਉਦਾਸ ਚਿਹਰੇ ਨਾਲ ਬੈਠਣਾ ਪਏਗਾ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਗਰਮੀ ਨਾਲ ਭਰੇ ਕਮਰੇ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਖੁੱਲੇ ਮਨ ਨਾਲ ਉਸ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਬੁੱਧ ਨੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੋਨਾ ਖਰੀਦ ਰਹੇ ਹੋਈਏ। ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਇਸ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮਨ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਬੁੱਧ ਸਿਰਫ਼ ਮਜ਼ੇ ਲਈ ਕੁਝ ਮੂਰਖ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸਿਖਾਉਣਗੇ। ਅਜਿਹੇ ਮਨ ਨਾਲ, ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ। ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚਾ ਅਤੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ, ਪਿਛਲੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਦੇਵਾਂਗਾ।

ਮੈਨੂੰ ਖਾਸ ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਪਲਿਆ ਵਧਿਆ ਅਤੇ ਯਕੀਨਨ ਪਿਛਲੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਦ ਮੈਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੋਚਣ ਦੇ ਢੰਗ ਲਈ ਪਰਦੇਸੀ ਵਿਚਾਰ ਹੈ; ਜੇ ਉਹ ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਧ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਈਸਾਈ ਸਵਰਗ ਜਾਂ ਨਰਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਗੇ। ਪਰ ਫਿਰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਿਛਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਰਹੀ ਹੈ ਇਹ ਸਭ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਖਿੜਕੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਸੁੱਟ ਸਕਦੇ।

ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮੈਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਇਸ ਵੱਲ ਪਹੁੰਚਿਆ ਉਹ ਇਹ ਸੋਚਦਿਆਂ ਸੀ, “ਖੈਰ, ਮੈਂ ਮੰਨ ਲਵਾਂਗਾ ਕਿ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਦਾ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸਹੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ। ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹਾਨੇ ਨਹੀਂ ਬਣਾਵਾਂਗਾ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਰਪੇਟ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਨਹੀਂ ਲੁਕਾਵਾਂਗਾ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਸਮਾਂ ਲਗਾਵਾਂਗਾ।” ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਮੈਂ ਇਹ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹਰ ਚੀਜ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਾਇਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਕਿ ਜਦ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਬੁੱਧ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਜਨਮ ਕੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਤੁਸੀਂ ਮੁੜ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸ ਡੂੰਘੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ, ਨਰਕ ਅਤੇ ਭੂਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਬਣਨੇ ਸੁਰੂ ਹੋਣਗੇ। ਅਤੇ ਜੇ ਅਸੀਂ ਮਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ, ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਅਰਥਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਰੱਦ ਨਾ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਜਾਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਅਜੀਬ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਮਨ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਤਕਰਾਤਮਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ: "ਹਾਂ, ਬੁੱਧ ਨੇ ਇਹੀ ਸਿਖਾਇਆ ਸੀ। ਬੁੱਧ ਨੇ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਬਾਰੇ ਸਿਖਾਇਆ। ਮਾਫ ਕਰਨਾ, ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣਾ ਪਏਗਾ ਜੇ ਮੈਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿਚ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ।"

ਸਲਾਹ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਬੋਧੀ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਸਿਰਫ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਬਲਕਿ ਪਰ ਸਾਡੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਦੇ ਵੀ ਗੰਦੇ ਜਾਂ ਟੁੱਟੇ ਬਰਤਨ ਵਰਗਾ ਹੋਣਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ! ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਇਕ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਹੀਰੇ ਦੀ ਮੁੰਦਰੀ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਇਕ ਖੁੱਲਾ ਮਨ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਅਜੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ।