ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨਾ

ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਿੰਦੂਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਉਥੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਦੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੱਡੀ ਸੂਝ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਸੂਰ ਦੂਜਿਆਂ 'ਤੇ ਜਾਂ ਬਾਹਰੀ ਸਥਿਤੀਆਂ' ਤੇ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, “ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਕੀਤਾ ਉਸ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਨਾਖੁਸ਼ ਹਾਂ – ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬੁਲਾਇਆ; ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ; ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਇਹ ਸਭ ਤੁਹਾਡੀ ਗਲਤੀ ਹੈ।” ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਉਂਦੇ ਹਾਂ – ਸਾਡੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂ ਸਾਡੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਕੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਆਦਿ 'ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਹੁਣ, ਬੇਸ਼ਕ, ਇਹ ਸਾਰੇ ਕਾਰਕ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਵਿਚ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਇਸ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਪਰ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ, ਸਾਡੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਕਾਰਨ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਹੈ – ਇਹ ਸਾਡਾ ਆਪਣਾ ਰਵੱਈਆ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਸਾਡਾ ਭੰਬਲਭੂਸਾ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹਾ ਕਾਰਕ ਲੱਭਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਈਏ ਜੋ ਬੋਧੀ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਇਹ ਇਹ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸ੍ਰੋਤ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ, ਇਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਅੰਦਰ ਵੇਖਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਨਿਰਣਾ ਕਰਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਬੁਰਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਹੋਣਾ ਪਏਗਾ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨੈਤਿਕ ਨਿਰਣੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਦੁੱਖ ਝੱਲਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਅਤੇ ਨਾਖੁਸ਼ੀ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਸਾਡਾ ਆਪਣਾ ਰਵੱਈਆ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਬੁੱਧ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਡੂੰਘਾ ਕਾਰਨ ਸਾਡੀ ਉਲਝਣ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਉਲਝਣ ਵਿੱਚ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਸਹੀ ਸਮਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਠੀਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਸਾਡਾ ਭੰਬਲਭੂਸਾ ਕੀ ਹੈ? ਇਹ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿਵਹਾਰਕ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ, “ਮੈਂ ਲੇਟ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹਾਂ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ, ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ।” ਇਹ ਗਲਤ ਹੈ; ਇਹ ਉਲਝਣ ਹੈ। ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਇਸਦਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਬੇਤੁਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, “ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਚੰਗਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰੋਗੇ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਵਧੀਆ ਤੋਹਫ਼ਾ ਖਰੀਦਿਆ, ਤਾਂ ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ?" ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਅਸੰਭਵ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੁੱਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਇਹ ਸੋਚਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਉਹ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਅਸੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਿਆਉਣਗੀਆਂ; ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ, ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਲਿਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਲਈ, ਅਸੀਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸੋ ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਖੁਸ਼ ਰਹਿਣ ਦਾ ਢੰਗ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸਮੇਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ। ਪਰ ਇਹ ਸਿਰਫ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਦੂਸਰੀ ਚੀਜ਼ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਉਲਝਣ ਵਿੱਚ ਹਾਂ ਉਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਹਾਂ, ਦੂਸਰੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਕਿਵੇਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਅਸੀਂ ਬੁੱਢੇ ਹੋ ਕੇ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਕੇ ਦੁੱਖ ਝੱਲਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਇਨਸਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਕੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ? ਇਨਸਾਨ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਬੁੱਢੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦ ਤੱਕ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਵਾਨ ਨਹੀਂ ਮਰਦੇ – ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਹੈਰਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਿਚ ਸਲੇਟੀ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਨਾਖੁਸ਼ ਅਤੇ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਗੈਰ-ਵਾਜਬ ਅਤੇ ਉਲਝਣ ਵਿਚ ਪੈਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਮੌਜੂਦ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਮੌਜੂਦ ਵਿੱਚ ਹਾਂ।

ਮੰਨ ਲਓ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਬੁੱਢੇ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਾਡੀ ਉਲਝਣ ਦੇ ਕਾਰਨ – ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ – ਅਸੀਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਵੱਈਏ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸੀਂ ਆਸ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ – ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਪਿਆਰ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਆਕਰਸ਼ਕ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਸਿੰਡਰੋਮ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਭੰਬਲਭੂਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਹਾਂ; ਮੈਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਮੈਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵਾਂ, ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮੈਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਪਾਗਲ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ ਜਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਪਾਗਲ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ – ਜੇ ਉਹ ਸਾਡੇ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਪਾਉਣ, ਜੇ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ, ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ। ਪਰ, ਹਰੇਕ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸ਼ਕਿਆਮੁਣੀ ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ; ਇਸ ਲਈ ਕੀ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰੇ!

ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੁਆਰਾ ਪਸੰਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸਾਡੀ ਇੱਛਾ ਇੱਕ ਗੈਰ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਅਸਲੀਅਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਉਲਝਣ, ਇੱਛਾ, ਅਤੇ ਲਗਾਵ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਪਾਏ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਵੇ। ਇਸ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਬਚਪਨੇ ਦਾ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਰਵੱਈਆ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇੰਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਪਿਆਰੇ ਹਾਂ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰੇਗਾ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਕੁਝ ਗਲਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੇ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਮਾੜਾ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ: "ਮੇਰੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਗਲਤ ਹੈ ਜੋ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਮੈਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾ ਰਿਹਾ," ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਬੁਰਾ ਜਾਂ ਦੋਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਸਭ ਬਚਕਾਨਾਪਣ ਹੈ।

ਮੁੱਖ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ। ਇਹੀ ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਕਿ ਸਥਿਤੀ ਕੀ ਹੈ – ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵੇਖਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵੱਲ ਝਾਤੀ ਮਾਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਲਝਣ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਜੋ ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ? ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਹਾਂ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਲਝਣ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕੱਲੇ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ, ਦੂਸਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਚ ਵੀ ਉਲਝਣ ਹੈ। ਬਿੰਦੂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ, "ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਪਏਗਾ; ਜੋ ਵੀ ਮੈਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਉਹ ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨ ਹੈ; ਤੁਸੀਂ ਉਹ ਹੋ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਹੈ।" ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਅਸੀਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਮੈਂ ਇਕਲੌਤਾ ਹਾਂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇਕ ਸ਼ਹੀਦ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦਾ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ – ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬੇਸ਼ਕ, ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਮੰਨਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਉਲਝਣ ਵਿੱਚ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਸਮਝ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਆਓ ਆਪਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝਣ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਅਤੇ ਧਰਮਵਾਦੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਬੋਧੀ ਅਭਿਆਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ: ਇਹ ਸਿਰਫ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਝ ਚਾਲ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਕਿ ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਕਿਵੇਂ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ। ਸਾਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉੱਨਤ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਅਸੀਂ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬੁਨਿਆਦ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਕ੍ਰਮ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਜਾਣ ਜਾਈਂਏ, ਕਿ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਕਿਵੇਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਭਿਆਸ ਨਾਲ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਹੁਣ, ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਦਵਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਵਾਲ ਨਾ ਪੁੱਛੋ ਕਿ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਦਵਾਈ ਲਓ!” ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਚੰਗੀ ਸਲਾਹ ਹੈ, ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਤਿਅੰਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਚੇਤਾਵਨੀ ਹੈ। ਅਤਿਅੰਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਸਿਰਫ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆਉਂਦੀ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਉਸ ਅਤਿ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਕ ਹੋਰ ਅਤਿਅੰਤ ਵੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਬਚਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਅਭਿਆਸ ਸੰਬੰਧੀ ਕੁਝ ਧਰਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ, ਫਿਰ, ਅੰਨ੍ਹੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸਮਝੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਕਿਉਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਉਸ ਅਤਿਅੰਤ ਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਮੁੱਖ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਪਾਉਂਦੇ ਕਿ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੇ ਨੁਕਤੇ ਨੂੰ ਸਮਝੀਏ – ਜੇ ਅਸੀਂ ਸਮਝੀਏ ਕਿ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕੀ ਹੈ – ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਕਿਵੇਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਪਣੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। “ਮੈਨੂੰ ਆਲਸ ਜਾਂ ਸੁਆਰਥ ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੁੱਝੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।” ਜਾਂ, "ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਕੋਈ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ।" ਇਹ ਸਾਡੀ ਵੱਡੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ, ਹੈ ਨਾ? ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਿਚ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਸਾਡੀ ਉਲਝਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਵੀ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਲਈ, ਇਹ ਉਲਝਣ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਸਰਬਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਵਰਗਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਸਿਰਫ ਇਹ ਇਕ ਚੀਜ਼ ਕਰਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ; ਅਤੇ ਜੇ ਇਸ ਨੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੁਝ ਗਲਤ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਦੋਸ਼ੀ ਹੋ। ਜਾਂ ਮੈਂ ਦੋਸ਼ੀ ਹਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਵਿਅਕਤੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਦੁਬਾਰਾ, ਇਹ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਉਲਝਣ ਹੈ।

ਇਕ ਹੋਰ ਨੁਕਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਧਰਮ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੀ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਾਡੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਢਲੀ ਬੋਧੀ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਕੇ ਸਾਡੀ ਉਲਝਣ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ: ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ, ਬੇਸ਼ਕ, ਡੂੰਘਾ, ਪੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਉਲਝਣ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਕਦੇ ਦੁਬਾਰਾ ਨਾ ਆਵੇ, ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਪੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਕਿ ਮੁਕਤੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਇਹ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਕਿ ਮੁਕਤੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਜੇ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ ਕਿ ਉਹ ਸੰਭਵ ਹਨ, ਤਾਂ ਕੀ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਣਾ ਥੋੜਾ ਪਖੰਡੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ ਕਿ ਇਹ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਵੀ ਕਿ ਨਹੀਂ? ਫਿਰ ਇਹ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਪਾਗਲਪਣ ਦੀ ਖੇਡ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਅਸੀਂ ਖੇਡ ਰਹੇ ਹਾਂ; ਸਾਡਾ ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਅਸਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਸਾਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਯਕੀਨ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਸਮਝ, ਨਾਲ ਹੀ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਯਕੀਨਨ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਕਿ ਨਾ ਸਿਰਫ ਮੁਕਤੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ; ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਿਰਫ ਸ਼ਕਿਆਮੁਨੀ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਸੀ, ਪਰ ਮੈਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਉਲਝਣ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ। ਇਹ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਦਿਲਵਾਏਗੀ? ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਉਲਝਣ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਏਗੀ ਉਹ ਹੈ ਸਹੀ ਸਮਝ; ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਪਏਗਾ ਕਿ ਸਹੀ ਸਮਝ ਕਿਵੇਂ ਉਲਝਣ ਨੂੰ ਦੂਰ ਅਤੇ ਖਤਮ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਕਦੇ ਵਾਪਸ ਨਾ ਆਵੇ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਅਸਲ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਜਗ੍ਹਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ; ਇਹ ਸਾਡੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ, ਸਾਡੀ ਉਲਝਣ, ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਾਡੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨੂੰ ਪਲ-ਪਲ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣਾ ਹੈ।

ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਸਿਰਫ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਾ ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇਕ ਵਧੀਆ, ਸ਼ਾਂਤ ਧਿਆਨ ਦੀ ਗੁਫਾ ਵਿਚ ਜਾਣਾ, ਜਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਬੱਸ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਚਲੇ ਜਾਣਾ, ਅਤੇ ਇਕ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠ ਜਾਣਾ। ਭੱਜਣਾ ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਂਤ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੁਨਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਫੋਕਸ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ। ਫੋਕਸ ਬੈਠ ਕੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨ 'ਚ ਓਲੰਪਿਕ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ! ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਹੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਵਸਥਾਵਾਂ, ਆਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾਵਾਂ, ਆਪਣੇ ਰਵੱਈਏ, ਆਪਣੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦੇ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਮੂਨੇ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਭਾਵਨਾ ਜਾਂ ਰਵੱਈਏ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਹ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਗੁਆ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਦਦਗਾਰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਸਾਡੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਜਾਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ, ਸਾਨੂੰ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਕਿ ਅੰਦਰ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਲਈ ਐਂਟੀਡੋਟਸ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਜੋ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਲਈ, ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਅਸੀਂ ਦੁਖੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਵਾਲੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਡੇ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਖੁਸ਼ੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਅਸੀਂ ਉਹ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ; ਅਸੀਂ ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਅਤੇ ਜੇ ਅਸੀਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ?

ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਲਈ, ਸਿਰਫ ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਹੁਤ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਐਂਟੀਡੋਟ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇੱਕ ਖਾਸ ਅਭਿਆਸ ਹਰ ਇੱਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੱਚਮੁੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਲਚਕਤਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਹ ਕਰਦੇ ਹਾਂ; ਜੇ ਉਹ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅਜ਼ਮਾਉਂਦੇ ਹਾਂ।

ਮੇਰੇ ਗੁਰੂ ਤਸਾਂਜ਼ੇਬ ਸਰਕੋਂਗ ਰਿਨਪੋਚੇ (Tsenzhab Serkong Rinpoche) ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਦੋ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ਵਿਕਲਪਕ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਤਿਆਰ ਰੱਖੋ। ਫਿਰ, ਜੇ ਯੋਜਨਾ A ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਬੱਸ ਹਾਰ ਨਾ ਮੰਨ ਲਓ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਬੈਕਅਪ ਯੋਜਨਾ B ਜਾਂ C ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਆਖਰਕਾਰ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਦਦਗਾਰ ਸਲਾਹ ਲੱਗੀ। ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਇਹੀ ਹੈ: ਜੇ ਢੰਗ A ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਬੈਕਅਪ ਯੋਜਨਾ ਰੱਖੋ। ਇੱਥੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਅਸੀਂ ਮੁੜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਸਭ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਧਿਐਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗਾਂ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ 'ਤੇ, ਜੋ ਅਸੀਂ ਫਿਰ ਤਿਆਰੀ ਵਿਚ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਰੀਰਕ ਸਿਖਲਾਈ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਣ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰ ਸਕੀਏ ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਸ਼ੌਕ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਪੂਰੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਵਜੋਂ ਵੇਖਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ, ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ, ਅਤੇ ਕੰਮ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਤਿਅੰਤ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਲਈ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਉਣ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਉਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ – ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੌਖਾ ਹੈ।

ਸਵੈ-ਸੁਧਾਰ, ਦੁਬਾਰਾ ਤੋਂ ਕਹਾਂ, ਇਸ ਉੱਤੇ ਫੋਕਸ ਹੈ; ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ, ਸਾਨੂੰ ਆਤਮਕਾਮੀ ਸਵੈ-ਪੂਰਵਚਿੰਤਨ ਦੇ ਅਤਿ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਪਏਗੀ। ਸਵੈ-ਪੂਰਵਚਿੰਤਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਇਹ ਇਸ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਡੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਂ ਦੁਖੀ ਨਹੀਂ ਹਨ।

ਇਕ ਹੋਰ ਅਤਿ ਵਿਵਹਾਰ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਬਿਲਕੁੱਲ ਮਾੜੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਚੰਗੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪੱਖਾਂ 'ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪੱਖਾਂ, ਆਪਣੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਛਾਣਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਸਕੀਏ। ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੱਛਮੀ ਲੋਕ ਘੱਟ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਉਲਝਣਾਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਸ ਘੱਟ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਲਕੁੱਲ ਵੀ ਤਰਕਯੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਆਪਣੀਆਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਬੇਰਹਿਮ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਵੀ ਚੰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਤਜਰਬਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਤੂਰੇ ਜਾਂ ਬਿੱਲੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਗੋਦ ਵਿਚ ਰੱਖਣ, ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹਾ ਸਨੇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦਾ ਤਜਰਬਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਲਗਭਗ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇਹ ਤਜਰਬਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਪਛਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਸਨੇਹ ਦੇਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਾਂ ਅਤੇ, ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਸਿਰਫ ਸਾਡੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪੱਖਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂਹੈ; ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਅਜਿਹਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਆਪਣੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਤੁਲਨ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਸਾਨੂੰ ਅਤਿਅੰਤ ਵਿਵਹਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਕ ਅਤਿਅੰਤ ਵਿਵਹਾਰ ਦੋਸ਼ਪੂਰਨ ਹੈ, “ਮੈਂ ਬੁਰਾ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਅਭਿਆਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ, ਮੈਂ ਹੋਰ ਵੀ ਮਾੜਾ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।” ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਚਾਹੀਦਾ ਨੂੰ ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੇ ਸਾਡੇ ਢੰਗ ਤੋਂ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ "ਚਾਹੀਦਾ" ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਵੱਈਆ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਹੈ, “ਜੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਅਭਿਆਸ ਅਜਿਹਾ ਕਰੇਗਾ।” ਹੁਣ, ਅਸੀਂ ਅਭਿਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਚੋਣ ਹੈ। ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਰਿਹਾ, "ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਮਾੜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋ।"

ਪਰ, ਸਾਨੂੰ ਦੂਜੀ ਅਤਿ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸਦੀ ਅਤਿ ਹੈ, "ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹਾਂ; ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਬੁੱਧ-ਕੁਦਰਤੀ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਸੰਪੂਰਨ ਹੈ।" ਇਹ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਅਤਿ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਸ ਰਵੱਈਏ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਜਾਂ ਛੱਡਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੰਪੂਰਨ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਅਤਿਅੰਤ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ – ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਮਾੜੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਪੂਰਨ ਹਾਂ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਆਪ ਨਿਭਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਇਹ ਸਾਡੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਧਰਮ ਨੂੰ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁੱਖ ਕੁੰਜੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਲਈ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ।

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂਆਂ ਤੋਂ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੂਸਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਅਭਿਆਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਲਈ,  ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂਆਂ ਬਾਰੇ ਅਲੌਕਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਉੱਡਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਗੁਰੂਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਥਿਰ ਸ੍ਰੋਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਖੁੱਦ ਨੂੰ ਜੋੜਣਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਬਿਲਕੁੱਲ ਕਿਸੇ ਜਾਦੂਈ ਯਾਤਰਾ ਉੱਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਜੀਵਤ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸੰਪਰਕ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸੰਪਰਕ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਹੋਵੇ।

ਬੁੱਧ ਪੁਰਸ਼ ਜਾਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਯੋਗ ਗੁਰੂ ਸਾਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸੂਰਜ ਵਰਗੇ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ; ਸੂਰਜ ਬੱਸ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਹਾਨ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਇਹੋ ਗੱਲ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਅਤੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕੋਈ ਜਾਦੂ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਵਧੇਰੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਅਤੇ ਨਿਮਰ ਸੁਭਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਮੈਨੂੰ ਡਡਜੋਮ ਰਿਨਪੋਚੇ (Dudjom Rinpoche) ਯਾਦ ਹੈ। ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਨਿੰਗਮਾ (Nyingma) ਵੰਸ਼ ਦਾ ਮੁਖੀ ਸਨ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਗੁਰੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਦਮਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਦਮਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਹ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੇ ਤਾਂ ਸਿਖਾਉਣਾ ਕਿੰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਸਾਰੀ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਉਪਯੁਕਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਅੰਦਰ ਲਿਜਾਉਣ ਉੱਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੀ ਊਰਜਾ ਦਾ ਬਾਹਰ ਜਾਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ, ਮੈਂ ਡਡਜੋਮ ਰਿਨਪੋਚੇ ਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਦਮਾ ਹੁੰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਤਾਂ ਵੀ ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਨ ਕਰਨਾ ਦੇਖਦਾ। ਉਹ ਦਮੇ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਨਾਲ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦੇ। ਇਹ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਸੀ, ਬਹੁਤ ਨਿਮਰ ਵਿਵਹਾਰ, ਕੋਈ ਜਾਦੂ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਹੈ।

ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਅਸੀਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਵੀ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਤਰੱਕੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ, ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਇਸ ਕਾਰਕ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਸੰਭਾਲ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਰੁਝਾਨ ਹੰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਹਉਮੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੇ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਕੁ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ ਕਿ ਤਰੱਕੀ ਦੁਆਰਾ ਸਾਡਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ।

ਮਾਰਗ ਉੱਤੇ ਤਰੱਕੀ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਪਏਗਾ ਕਿ ਤਰੱਕੀ ਕਦੇ ਵੀ ਰੇਖਿਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ; ਇਹ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਅਤੇ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਸਿਰਫ ਉੱਚ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ। ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਣਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਖੁਸ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ; ਹੁਣ ਮੈਂ ਨਾਖੁਸ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਮੂਡ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਅਭਿਆਸ ਕਰਾਂ, ਹੁਣ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਅਭਿਆਸ ਕਰਾਂ – ਜੋ ਹਰ ਸਮੇਂ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਹੈਰਾਨ ਨਾ ਹੋਵੋ। ਦਰਅਸਲ, ਇਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਅਰਹਤ, ਮੁਕਤ ਜੀਵ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ, ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ। ਉਸ ਬਿੰਦੂ ਤੱਕ, ਜੋ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗ ਉੱਨਤੀ ਹੈ, ਸੰਸਾਰ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਾ ਹੋਵੋ ਜਦੋਂ, ਬਹੁਤ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਚਾਨਕ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਜਾਏ। ਅਚਾਨਕ, ਅਸੀਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ – ਇਹ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ! ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬੇਕਾਰ ਅਭਿਆਸੀ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਬਿਲਕੁੱਲ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ, ਸਾਡੀ ਸੰਸਾਰਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ।

ਚਮਤਕਾਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਾ ਕਰੋ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਸਾਡੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ। ਅਸੀਂ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਮਾਪਦੇ ਹਾਂ? ਪਰਮ ਪਵਿੱਤਰ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਧਰਮ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਸਾਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਾ ਦੇਖੋ। ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜ ਜਾਂ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਵੇਖੋ, “ਕੀ ਮੈਂ ਪੰਜ ਜਾਂ ਦਸ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਹੁਣ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਾਂਤ ਵਿਅਕਤੀ ਹਾਂ? ਕੀ ਮੈਂ ਵਧੇਰੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੰਨਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਜਾਂ ਵਹਾਓ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਜਾ ਰਿਹਾ?" ਜੇ ਅਸੀਂ ਯੋਗ ਹੋਏ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਅਜੇ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਇੰਨੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਜਦੋਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬੁਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਵਧੇਰੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਠੀਕ ਹੋਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹਾਂ।

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤ ਵਜੋਂ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਮੁੱਖ ਨੁਕਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇਹ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ – ਅਰਥਾਤ, ਉਸ ਆਮ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ, ਅਸੀਂ ਨਿਰੰਤਰ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਵਾਂਗੇ।

ਇਹ ਹਨ ਕੁੱਝ ਆਮ ਵਿਚਾਰ ਕਿ ਧਰਮ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣਗੇ। ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ।