คำแนะนำของเซอคง รินโปเชสำหรับผู้ปฏิบัติพระตันตระ

อย่างไรก็ตาม เหมือนกับกฎพระวินัยทุกแบบในพระพุทธศาสนา “บางครั้งความจำเป็นก็อยู่เหนือข้อจำกัด” แต่ต้องเป็นกรณีพิเศษจริง ๆ เท่านั้น  มีครั้งหนึ่งในระหว่างการเข้าวิเวกปฏิบัติธรรมที่ธรรมศาลา ผมได้รับขอให้ไปแปลในพิธีเสริมพลังและการสอนของสมเด็จองค์ดาไลลามะในเมืองมะนาลี ซึ่งเป็นอีกเมืองในเทือกเขาหิมาลัยในประเทศอินเดีย  ผมปรึกษารินโปเชและท่านบอกให้ผมไปโดยไม่ต้องลังเลหรือสงสัยใด ๆ  การช่วยเหลือท่านสมเด็จถือเป็นประโยชน์สูงกว่าทุกสิ่งที่ผมจะทำได้อยู่แล้ว  ผมไม่ต้องขัดแรงกระตุ้นของการปฏิบัติของผมตราบใดที่ผมยังปฏิบัติสมาธิหนึ่งชุดทุกวันและท่องมนต์ตามจำนวนที่ผมตั้งไว้  ผมปฏิบัติตามขั้นตอนนี้ตลอดและหลังจากการทำงานให้ท่านสมเด็จเป็นเวลาสิบวัน ผมก็กลับมายังธรรมศาลาและทำการปฏิบัติธรรมจนเสร็จสิ้น

รินโปเชเน้นย้ำเสมอว่าขั้นตอนทางพิธีกรรมมีจุดประสงค์และมีความสำคัญมาก  ผู้ปฏิบัติจึงต้องปฏิบัติตามขั้นตอนเหล่านี้ให้ถูกต้อง  ยกตัวอย่างเช่นการเข้าวิเวกปฏิบัติธรรมแบบพระตันตระต้องใช้การท่องมนต์ซ้ำตามจำนวนครั้งที่กำหนด จากนั้นจึงทำการ “บูชาไฟ”   การบูชาไฟเป็นพิธีซับซ้อนสำหรับการถวายของพิเศษเข้าไปในไฟ  จุดประสงค์ของพิธีนี้คือ การชดเชยสิ่งที่ขาดตกบกพร่องในการปฏิบัติและชะล้างความผิดพลาดใด ๆ ที่เราก่อขึ้น

การเข้าวิเวกปฏิบัติธรรมบางแบบนั้นยากมากเป็นพิเศษ ยกตัวอย่างเช่น มีการปฏิบัติแบบหนึ่งที่ผมเคยทำ ซึ่งจำเป็นต้องท่องมนต์หนึ่งล้านครั้ง และในระหว่างการบูชาไฟอย่างละเอียดจะต้องถวายต้นหญ้ากกยาวจำนวนหมื่นคู่ พร้อมทั้งท่องมนต์ในขณะถวายแต่ละคู่  หญ้าทั้งหมื่นคู่จะต้องถูกโยนเข้าไปในไฟต่อเนื่องกันในการนั่งครั้งนั้น โดยไม่หยุดพักเลย  ตอนที่ผมทำพิธีบูชาไฟตอนจบการปฏิบัติ ผมมีหญ้ากกไม่ครบจำนวนที่ต้องใช้  หลังจากการทำพิธีอื่นเสร็จแล้ว ผมกลับไปรายงานรินโปเช ท่านจึงให้ผมทำพิธีบูชาไฟใหม่ทั้งหมดในสองสามวันถัดมา  ในครั้งนั้นผมตรวจดูให้แน่ใจว่ามีหญ้ากกหมื่นคู่พร้อมใช้

รินโปเชย้ำว่าผู้ปฏิบัติต้องเรียนรู้ที่จะพึ่งพาตนเอง เพราะเราอาจไม่พบผู้เชี่ยวชาญด้านพิธีกรรมในยามต้องการเสมอไป  ดังนั้นท่านจึงสอนวิธีทำพิธีบูชาไฟให้ลูกศิษย์ขั้นสูงชาวตะวันตกของท่าน ซึ่งรวมถึงการเตรียมหลุมไฟและการวาดรูปมณฑลที่จำเป็นลงบนพื้นด้วยผงสี  ถึงแม้ว่าชาวตะวันตกบางรายต้องอาศัยให้ผู้อื่นท่องพิธีกรรมให้ หากบทนั้นยังไม่ได้รับการแปลเป็นภาษาของตน  รินโปเชอธิบายว่าพวกเขายังจำเป็นต้องถวายสิ่งของเหล่านั้นเข้าไปในไฟด้วยตัวเอง  ต้องปฏิบัติอย่างนี้เสมอ รวมถึงการปฏิบัติธรรมเป็นกลุ่มด้วย

อย่างไรก็ตาม การปฏิบัติตามขั้นตอนอย่างถูกต้องไม่ได้ขัดแย้งกับแนวทางการปฏิบัติในเชิงที่ใช้ได้จริง  ยกตัวอย่างเช่น การเข้าวิเวกปฏิบัติธรรมพระตันตระเริ่มต้นด้วยการจัดเครื่องเซ่นพิเศษในแท่นบูชาที่บ้าน จากนั้นจึงทำการถวายในวันต่อ ๆ มา เพื่อปัดเป่าอุปสรรคต่าง ๆ   อุปสรรคที่ว่านี้ถูกสร้างภาพในรูปแบบของวิญญาณรบกวน ซึ่งได้รับเชิญให้มาเสวยเครื่องเซ่นเหล่านี้ในแต่ละวัน  รินโปเชแนะนำว่ากล่องหรือขวดโหลใส่คุ้กกี้ก็เป็นของที่ใช้แทนทอร์ม่าแบบดั้งเดิมที่ตกแต่งอย่างวิจิตรได้เช่นกัน

รินโปเชไม่ชอบให้ผู้ทำการปฏิบัติขั้นสูงเมื่อตนเองยังไม่มีคุณสมบัติเพียงพอ  ยกตัวอย่างเช่น บางคนพยายามให้ลำดับเส้นทางการปฏิบัติเสร็จสมบูรณ์ทั้ง ๆ ที่ตัวเองไม่ได้มีความมุ่งมั่น หรือสนใจการปฏิบัติสาธนานาน ๆ  นี่ยังไม่ได้พูดถึงการเป็นเชี่ยวชาญ  พระตันตระขั้นสูงสุดคือ อนุตตระโยคะ ซึ่งมีขั้นแรกในการสร้าง จากนั้นจึงเป็นการปฏิบัติตามลำดับแบบสมบูรณ์  ขั้นแรกจะฝึกพลังแห่งจินตนาการและสมาธิผ่านการปฏิบัติสาธนา  ส่วนขั้นต่อมาจะใช้พลังดังกล่าวที่ได้รับการพัฒนาแล้วร่วมกับระบบพลังงานละเอียดในร่างกาย เพื่อนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงของตัวเองอย่างที่แท้จริง  หากเราไม่มีทักษะที่ได้จากการปฏิบัติสาธนา การทำงานกับจักระ ช่องพลังงาน และลมปราณของระบบพลังงานละเอียดก็เป็นเรื่องที่น่าขันสิ้นดี

รินโปเชเตือนว่าการปฏิบัติพระตันตระขั้นสูงนั้นอาจก่อให้เกิดโทษสูงได้ หากทำไม่ถูกต้องโดยผู้ที่ไม่มีคุณสมบัติเพียงพอ  ยกตัวอย่างเช่น การโยกย้ายจิตวิญญาณ (powa) ซึ่งเกี่ยวกับการจินตนาการว่าเรายิงจิตวิญญาณของตัวเองจากบริเวณกระหม่อมเพื่อเตรียมพร้อมสำหรับความตาย  วิธีนี้อาจเป็นการย่นระยะชีวิตของผู้ปฏิบัติลงได้  การใช้แก่นของยาเม็ด (chulen) ในระหว่างที่ผู้ปฏิบัติอดอาหารเป็นเวลาหลายสัปดาห์และประทังชีพด้วยยาเม็ดพระธาตุที่ได้รับการถวายให้  หากกระทำเช่นนี้เป็นกลุ่มอาจก่อให้เกิดภาวะอดอยากในบริเวณนั้นได้  นอกจากนี้ผู้ปฏิบัติวิธีนี้อาจล้มป่วยหนัก อันเกิดมาจากการขาดน้ำและอาหาร ซึ่งอาจทำให้ถึงตายได้

การเข้าวิเวกปฏิบัติพระตันตระเป็นการปฏิบัติขั้นสูง และรินโปเชก็เตือนมิให้ทำการปฏิบัตินี้ก่อนถึงเวลาอันสมควร  ยกตัวอย่างเช่นบางครั้งผู้คนตัดสินใจเข้าวิเวกปฏิบัติธรรมด้วยการท่องมนต์เป็นแสน ๆ บท แต่กลับไม่ได้ทำความคุ้นเคยกับการปฏิบัติมาล่วงหน้า เพราะพวกเขาจินตนาการว่าจะได้ประสบการณ์ในระหว่างช่วงเวลาที่เข้าวิเวก   การใช้เวลาศึกษาและทำความคุ้นเคยอย่างจริงจังกับการปฏิบัติแต่ละอย่างเป็นเรื่องที่มีประโยชน์และเป็นสิ่งที่ต้องทำก่อนปฏิบัติจริง ไม่ใช้มาทำระหว่างการเข้าวิเวกปฏิบัติพระตันตระเป็นทางการ  คนที่ว่ายน้ำไม่เป็นจะไม่เริ่มหัดว่ายน้ำด้วยการลองว่ายน้ำในสระเป็นเวลาสิบสองชั่วโมงต่อวัน  ความมุทะลุเช่นนี้มีแต่จะทำให้ผู้ว่ายเป็นตะคริวและเหนื่อยล้า  การฝึกเข้มข้นมีไว้สำหรับนักว่ายน้ำที่มีประสบการณ์และต้องการฝึกฝนเพื่อเป็นนักกีฬาชั้นยอด  การเข้าวิเวกปฏิบัติธรรมตามหลักพระตันตระก็เช่นกัน

นอกจากนั้นแล้ว การปฏิบัติพระตันตระควรเป็นเรื่องส่วนตัว  มิฉะนั้นจะเกิดการรบกวนก้าวก่ายขึ้นเป็นอย่างมาก  รินโปเชเห็นว่าชาวตะวันตกจำนวนมากไม่เพียงแต่ไม่เก็บการปฏิบัติและผลสัมฤทธิ์ของตนเป็นเรื่องส่วนตัว แต่พวกเขายังคุยโวโอ้อวดเกี่ยวกับความสำเร็จของตนเองด้วย  ท่านบอกว่าการโอ้อวดว่าตนเองเป็นโยคีผู้ยิ่งใหญ่ของพระพุทธเจ้าปางนั้น ๆ เป็นเรื่องโง่เขลา ในเมื่อสิ่งที่พวกเขาทำหรือเคยทำคือการเข้าวิเวกปฏิบัติธรรมสั้น ๆ โดยการท่องมนต์ที่เกี่ยวข้องกับปางดังกล่าวเป็นแสน ๆ ครั้ง  แถมการอวดเก่งและหยิ่งยโส ทั้ง ๆ ที่ไม่ได้ปฏิบัติสาธนานาน ๆ ทุกวันในลักษณะของปางดังกล่าวก็เป็นเรื่องที่ยิ่งน่าสมเพช  รินโปเชอธิบายเสมอว่า สาธนานาน ๆ สำหรับผู้เริ่มต้น การปฏิบัติสาธนาแบบนี้มีเนื้อหาเป็นร้อย ๆ หน้า เหมือนกับบทของโอเปร่าเรื่องยาวแห่งการสร้างภาพในจิตใจ  การปฏิบัติสาธนาฉบับย่อมีไว้สำหรับผู้ปฏิบัติขั้นสูงที่คุ้นเคยกับการปฏิบัติทั้งหมดแล้ว ซึ่งผู้ปฏิบัติเหล่านี้สามารถสร้างภาพในใจขึ้นครบถ้วนทั้งหมดโดยการสวดเพียงไม่กี่คำเท่านั้น

รินโปเชสอนให้ชาวตะวันตกยับยั้งชั่งใจความต้องการให้อาจารย์มอบหลักคำสอนและวิธีการปฏิบัติอย่างชัดเจนตั้งแต่แรกเริ่ม โดยเฉพาะเรื่องที่เกี่ยวข้องกับพระตันตระ  ปรมาจารย์ชาวอินเดียและทิเบตผู้เก่งกาจสามารถเขียนข้อความที่ชัดเจนได้อย่างแน่นอน  อย่างไรก็ตามพวกท่านตั้งใจเขียนในเชิงคลุมเครือ  การทำให้บทเรียนพระตันตระมีความแจ่มแจ้งและง่ายต่อการเข้าถึงอาจก่อให้เกิดการก้าวก่ายและการเสื่อมถอยของการปฏิบัติได้  ยกตัวอย่างเช่น ผู้คนอาจมองหลักคำสอนเหล่านี้เป็นเรื่องง่ายและไม่ใส่ความเพียรพยายามเข้าไปในการฝึก

ส่วนสำคัญในวิธีการสอนพระพุทธศาสนาคือ การทำให้ผู้เรียนตั้งคำถามเกี่ยวกับความหมาย  หากนักเรียนมีความสนใจจริง พวกเขาจะเสาะหาคำอธิบายเพิ่มเติม  วิธีนี้เป็นการกำจัดผู้คนกลุ่ม “นักท่องเที่ยวทางธรรม” และกลุ่มคนที่ไม่มุ่งมั่นตั้งใจปฏิบัติเพื่อการตรัสรู้อย่างแท้จริง  อย่างไรก็ตามหากจุดประสงค์ของการสร้างความกระจ่างชัดให้กับพระตันตระคือ การปัดเป่ามุมมองของผู้คนในเชิงลบที่ผิดไปจากความหมาย สมเด็จองค์ดาไลลามะทรงสนับสนุนให้ตีพิมพ์คำแปลที่มีความชัดเจน  แต่คำแปลในที่นี้เป็นเชิงทฤษฎีเท่านั้น ไม่ใช่การปฏิบัติเฉพาะสำหรับปางต่าง ๆ  คู่มือขั้นตอนการทำที่ชัดเจนอาจส่งเสริมให้ผู้คนพยายามทำการปฏิบัติขั้นสูงโดยไม่มีอาจารย์คอยกำกับดูแล ซึ่งอาจก่อให้เกิดอันตรายสูงได้

รินโปเชเตือนว่าสิ่งที่อันตรายที่สุดคือ การลบหลู่ต่อพระธรรมบาล  พระธรรมบาลคือพลังที่ทรงฤทธิ์ที่ปรมาจารย์ผู้ยิ่งใหญ่ทั้งหลายได้ทำให้เชื่องไว้  ส่วนมากแล้วคือวิญญาณนั่นเอง  ปรมาจารย์ทำให้สิ่งมีชีวิตเหล่านี้ซึ่งปกติจะมีความรุนแรงกล่าวคำสาบานว่าจะปกป้องหลักคำสอนของพระพุทธเจ้า (พระธรรม) และผู้ปฏิบัติที่มีความศรัทธาอย่างแท้จริงจากอันตรายและอุปสรรคค่าง ๆ  มีเพียงโยคีผู้ยิ่งใหญ่เท่านั้นจึงจะสามารถควบคุมพลังเหล่านี้ได้

รินโปเชมักเล่าเรื่องเกี่ยวกับพระธรรมบาลที่ปฏิญาณตนว่าจะปกป้องการปฏิบัติในพระอารามที่เกี่ยวข้องกับการอภิปราย  ท่านจะต้องนำสิ่งรบกวนต่าง ๆ เช่น โรคภัยไข้เจ็บและอุบัติเหตุ มาสู่ผู้ที่พยายามปฏิบัติพระตันตระในขอบเขตอารามเมื่อผู้นั้นจะต้องทำการอภิปราย  มีแต่พระที่จบการฝึกวิภาษวิธีและได้ศึกษาต่อในหนึ่งในสองวิทยาลัยพระตันตระเท่านั้นจึงจะได้รับอนุญาตให้ปฏิบัติพระตันตระ  แต่ถึงกระนั้นแล้วก็ไม่ได้รับอนุญาตให้ปฏิบัติภายในเขตอาราม

สมัยที่เกเชองค์หนึ่งยังเป็นนักเรียนอยู่นั้น ท่านเคยถวายเครื่องเซ่นเป็นใบสนเผาในเขตอาราม  ซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับพระตันตระ  ท่านต้องพบอุปสรรคอยู่เสมอ  จากนั้นท่านเข้าวิทยาลัยพระตันตระแห่งหนึ่งและหลังจากจบการศึกษาแล้วก็ทำเครื่องเซ่นแบบนี้ถวายอีกครั้ง แต่ทำนอกอาราม ในบริเวณภูเขาใกล้เคียง  หลายปีถัดมาหลังจากที่เกเชองค์นี้ได้เข้าภาวะการปราศจากมโนทัศน์ของสุญญตาแล้ว พระธรรมบาลก็ปรากฏตัวขึ้นในนิมิตรของท่าน  วิญญาณท่าทางดุร้ายกล่าวขออภัยโดยพูดว่า “ข้าขออภัยที่ต้องทำร้ายท่านก่อนหน้านี้ แต่นั่นเป็นส่วนหนึ่งของคำปฏิญาณที่ข้าให้ไว้กับผู้สร้างอารามของท่าน  ในเมื่อตอนนี้ท่านบรรลุภาวะสุญญตาแล้ว ต่อให้ข้าอยากทำ ข้าก็ทำอันตรายท่านไม่ได้อีกแล้ว”

รินโปเชเน้นย้ำความสำคัญของตัวอย่างนี้  การยุ่งเกี่ยวกับพลังที่อยู่เหนือความสามารถในการควบคุมของเราสามารถนำไปสู่หายนะได้  ท่านมักกล่าวถึงคำพูดที่ท่านสมเด็จทรงตรัสอยู่เสมอว่าพระธรรมบาลคือข้ารับใช้ของปางพระพุทธเจ้า  ผู้ที่มีความสามารถอย่างสมบูรณ์ในขั้นสร้างพระอนุตตรโยคะตันตระและมีพลังควบคุมในฐานะปางพระพุทธเจ้าเท่านั้นจึงจะมีส่วนร่วมในเรื่องนี้ได้  มิฉะนั้นการเข้าไปยุ่งเกี่ยวก่อนเวลาอันควรก็ไม่ต่างอะไรจากเด็กเล็กที่เรียกหาราชสีห์ตัวยักษ์ให้มาปกป้อง  ราชสีห์ตัวนั้นอาจกลืนเด็กน้อยเข้าไป  ท่านสมเด็จทรงตรัสแนะนำว่ากรรมที่สร้างขึ้นจากการกระทำของเราคือผู้ปกป้องที่ดีที่สุดของเรา  นอกจากนั้นแล้วเกิดอะไรขึ้นกับการเอาพระรัตนตรัย คือ พระพุทธเจ้า พระธรรม และพระสงฆ์ที่ศักดิ์สิทธิ์เป็นสรณะที่พึ่งงั้นหรือ