Altyazı seçeneğini aktif hale getirmek için lütfen video ekranının alt sağındaki “CC” ibaresine tıklayınız. Altyazı dilini değiştirmek için lütfen “Settings/Seçenekler” kısmına tıklayıp daha sonra “Subtitles/Altyazı” seçeneğini tıklayarak tercih ettiğiniz dili seçiniz.
Karma daha önceki davranış kalıplarımızla bağlantılı olup bizleri belirli şekilde hareket etmeye, konuşmaya ve düşünmeye iten zihinsel dürtülere vurgu yapar. Alışkanlıklarımız beyinlerimizde doğru koşullar altında uyarıldığında alışılagelmiş huylarımızı tekrar etmemize neden olan nörolojik yollar oluşturur. Basitçe söylemek gerekirse, bir şey yapmayı isteriz ve sonra kompulsif ve zorlayıcı şekilde yaparız.
Karma sıklıkla kader veya takdiri ilahi olarak yanlış anlaşılır. Birisi yaralandığında veya bir miktar para kaybettiğinde insanlar hemen “Eh, kötü şans, karmaları böyleymiş.” der.
Bu Tanrı’nın iradesi kavramına yakın bir fikirdir yani anlayamadığımız ve kontrol edemediğimiz bir şey. Bunun Budist karma fikriyle hiç alakası yoktur. Karma biri bizi sinirlendirdiğinde ya ona bağırmamızı ya da sabırla bekleyerek sorunu irdelememize yol açan zihinsel dürtüleri işaret eder.
Karma aynı zamanda merdivenlerden aşağı inerken alışkanlıkla ya bileğimizi burkmamıza ya da aşağıya dikkatlice inmemize yol açan dürtülerle ilgilidir.
Sigara içmek karmanın nasıl işlediğine dair iyi bir örnektir, çünkü ne zaman bir sigara içsek bu bir diğerini içmek için temel oluşturur. Daha fazla sigara içtikçe sigara içme eğilimimiz de güçlenir öyle ki hiç düşünmeden, karmik dürtüler bizi kompulsif olarak bir tane daha yakmaya iter. Karma bu sigara içme duygu ve dürtüsünün neden kaynaklandığını açıklar – yani daha önce geliştirmiş olduğumuz alışkanlıklardan. Sigara içmek yalnızca eylemi tekrarlama dürtüsüne yol açmaz, aynı zamanda bedendeki fiziksel gücü de etkiler, sigara içmekten dolayı kanser olmak gibi. Burada hem dürtü hem de kanser olmak daha önceki kompulsif hareketlerimizin sonucudur ve ‘karmanın olgunlaşması’ olarak bilinir.
Alışkanlıklarımızı Değiştirmek
Karma kulağa oldukça anlamlı gelir çünkü hem duygu ve dürtülerimizin nereden kaynaklandığını hem de neden bazen mutlu bazen de mutsuz hissettiğimizi açıklar. Bunların hepsi kendi alışkanlık kalıplarımızın sonucu olarak ortaya çıkar. O halde, bizim ne yaptığımız ve bize olanlar takdiri ilahi değildir. Bir kader veya alın yazısı yoktur.
“Karma” gelecekte olacakların kendi elimizde olduğunu belirten aktif bir gücü tanımlayan bir terimdir. -14th Dalai Lama
Genelde hepimiz kendi alışkanlıklarımızın kölesi gibi hissetsek de -ne de olsa alışılmış davranışlarımız iyi yapılandırılmış nörolojik yollar üzerine kuruludur- Budizm bunların üstesinden gelmenin mümkün olduğunu söyler. Yaşamımız süresince değişip yeni nörolojik yollar yapılandıracak yetimiz vardır.
Aklımıza bir şey yapma hissi geldiğinde karmik dürtü bizi eyleme itmeden önce bir boş aralık mevcuttur. Herhangi bir duygu ortaya çıktığında hemencecik eyleme geçmeyiz – tuvalet eğitimi aldık hepimiz, değil mi! Aynı şekilde, incitici bir şey söyleme hissi ortaya çıktığında “Bunu söylesem mi söylemesem mi?” diye seçme şansına sahibiz. Birisine olan kızgınlığımızı bağırarak ifade etmeyi seçtiğimizde belki bir anlığına rahatlama hissedebiliriz ama başkalarına bağırma alışkanlığında olmak mutsuz bir ruh halidir. Hepimiz anlaşmazlıkların konuşarak çözmenin daha mutlu ve huzurlu bir hal olduğunu biliriz. Yapıcı ve yıkıcı eylem arasındaki farkı ayırt edebilme yetisi biz insanları hayvanlardan ayıran özelliktir ve bu bizim en büyük avantajımızdır.
Hazır bunu söylemişken, yıkıcı davranışlardan kaçınmayı seçmek her zaman kolay değildir. Aklımızda duygular oluştuğunda fark etmemizi sağlayacak yeterince alan olursa bu daha kolay hale gelir, ki Budizm bu yüzden bizi farkındalığımızı geliştirmemiz için cesaretlendirir.
Yavaşladığımızda ne düşündüğümüz ve ne söyleyip yapacağımızın daha çok farkında olur hale geliriz. Şu şekilde gözlem yapmaya başlarız: “Birisini incitecek bir şey söyleyecek gibi hissediyorum. Eğer söylersem bu güçlüklere neden olacak, o halde söylemeyeceğim.” Bu sayede seçim yapabiliriz. Farkındalık içinde olmadığımız zamanlarda genellikle bir düşünce ve duygu seline kapılmış biçimde kompulsif olarak hareket edip aklımıza ne gelirse onu yaparız, bu da bitmek bilmeyen sorunlara neden olur.
Geleceğinizi Tahmin Etmek
Geçmiş ve şimdiki karmik davranışlarımıza bakarak gelecekte neler deneyimleyebileceğimizi tahmin edebiliriz. Uzun vadede yapıcı eylemler mutlu sonuçlar doğururken yıkıcı olanlar arzu edilmeyen sonuçlara neden olur.
Belirli bir karmik eylemin nasıl olgunlaşacağı bir sürü etmen ve koşula bağlıdır. Havaya bir top fırlattığımızda yere düşeceğini tahmin edebiliriz. Ama eğer topu havada tutarsak düşmeyecektir. Benzer şekilde, geçmiş eylemlerden yola çıkarak geleceğe dair öngörüde bulunabiliriz ama bu nihai, kaderde veya alın yazısı değildir. Diğer eğilimler, eylemler ve koşullar karmanın olgunlaşmasını etkileyecektir. Eğer aşırı şişmanlık sorunumuz varsa ve büyük miktarlarda sağlıksız yiyeceği tüketmeye devam edersek gelecekte büyük ihtimal diyabet problemi yaşayacağımızı tahmin edebiliriz, ama eğer sıkı bir diyetle kilo verirsek hiç hastalanmayabiliriz de.
Ayağımızı bir yere çarptığımızda acısını deneyimlemek için karma veya neden sonuç ilişkisine inanmaya ihtiyacımız olmaz – bu doğal şekilde gerçekleşir. Eğer alışkanlıklarımızı değiştirerek faydalı olanları geliştirirsek sonuç inançlarımızdan bağımsız bir şekilde olumlu olacaktır.