Yeniden Doğuşun Önemi
Tibet Budizm’i Hint geleneğini izler ve tüm Hint gelenekleri de yeniden doğuşa inancı varsayar. Geleneksel Budist arayışçıların nelerin yeniden doğuşa nail olduğuna veya yeniden doğuşun nasıl meydana geldiğine dair derin bir bilgisi olmamasına rağmen, kültürel bir veri olarak yeniden doğuş fikriyle büyürler. Yalnızca bilgilerinin rafine edilmesine ihtiyaç duyarlar ama yeniden doğuşun varlığına ikna olmaları gerekmez. Dolayısıyla, yolun tasnif edilmiş aşama bilgileri (Tib. lam-rim) hakkındaki metinler yeniden doğuşun varlığına inanma konusunu mevzubahis bile etmezler.
Yeniden doğuş olmaksızın, zihnin ne başı ne sonu olması tartışması da anlamsız hâle gelir. Başlangıçsız ve sonsuz bir zihin olmaksızın, bütün karma sunumu hükmünü yitirir çünkü eylemlerimizin karmik sonuçları çoğu zaman eylemlerimizi gerçekleştirdiğimiz yaşamla aynı yaşam sürecinde olgunlaşmaz. Pek çok yaşamı kat eden karmik neden-sonuç sunumu olmaksızın, neden-sonucun boşluğu ve aynı şekilde, birbirine bağlı olma durumu tartışması da tüm hükmünü yitirir.
Üstelik, lam-rim motivasyonunun üç kapsamı anlamında, gelecek yaşamlara inanmaksızın nasıl olur da samimiyetle gelecek yaşamlara faydalı olmaya çalışabiliriz? Yeniden doğuşa inanmaksızın nasıl olur da samimiyetle kontrolsüz olarak tekrarlanıp duran yeniden doğuştan (Tib. samsara) özgürleşmeye çalışabiliriz? Yeniden doğuşun bir gerçek olduğuna inanmaksızın nasıl olur da samimiyetle aydınlanmaya ve başkalarının yeniden doğuştan özgürleşmesine yardımcı olma becerisine erişmeye çalışabiliriz?
Bodhichitta meditasyonu anlamında, önceki yaşamlara inanmaksızın nasıl olur da samimiyetle tüm varlıkları önceki yaşamlarda annemiz olmuş olarak tanıyabiliriz? Anuttarayoga tantra anlamında, bardonun ve yeniden doğuşun meydana geldiğine inanmazsak kendimizi bunları kontrolsüz olarak yaşamaktan arındırmak için nasıl olur da samimiyetle ölüm, bardo ve yeniden doğuşla analoji içerisinde meditasyon yapabiliriz?
O halde, yeniden doğuş açıkça Dharma öğretilerinin büyük ve çok önemli bir bölümü için temel taşı teşkil eder.
Hafif Dharma ve Gerçek Dharma
Çoğu Batılı Dharma’ya geldiğinde yeniden doğuşa dair önceden gelen bir inanca sahip değildir. Pek çoğu Dharma etüt ve pratiğine bu yaşamın kalitesini iyileştirmeye yönelik bir yöntem olarak, bilhassa psikolojik ve duygusal sorunları aşmak amacıyla yaklaşır. Bu tutum Dharma’yı psikoterapinin bir tür Asya kökenli biçimine indirger.
Budist Dharma’ya bu yaklaşımı ifade etmek için, “Coca-Cola Light”tan yola çıkarak Hafif Dharma terimini uydurdum. Bu, Dharma’nın daha zayıf bir versiyonu olup, "Gerçek" kadar kuvvetli değildir. Yalnızca yeniden doğuş tartışmasını değil, aynı zamanda cehennemlerin ve varoluşun altı âleminin geri kalanının sunumunu da içeren geleneksel Dharma yaklaşımına ise Gerçek Dharma adını verdim.
Hafif Dharma Pratik Etmenin İki Yolu
Hafif Dharma pratik etmenin iki yolu vardır.
- Budizm’de yeniden doğuşun önemini kabul ederek ve bu konudaki sahih öğretileri samimiyetle etüt etme niyetiyle pratik edebiliriz. Böylece gelecek yeniden doğuşlarımızı iyileştirmeye, kurtuluşa ve aydınlanmaya erişmeye çalışırken Dharma yöntemlerini yalnızca bir basamak taşı olarak kullanmak suretiyle bu yaşamı iyileştirmeyi amaçlarız. Bu suretle, Hafif Dharma aşamalı aydınlanma yolunda bir ilk adım, başlangıç kapsamından bir önceki adım hâline gelir. Böylesi bir yaklaşım Budist geleneğe karşı bütünüyle adil bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım Hafif Dharma’ya “Gerçek” demez.
- Yahut Hafif Dharma’nın yalnızca gerçek Dharma olduğu değil, aynı zamanda Batılı Budizm’in de alabileceği en uygun ve dirayetli biçim olduğu iddiasıyla pratik edebiliriz. Bu aldatıcı bir yaklaşım olup, Budist geleneğe karşı da büyük bir haksızlıktır. Kolaylıkla bir kültürel kibir tutumuna dönüşebilir.
Dolayısıyla, ruhani gelişimimizin ve anlayışımızın mevcut düzeyinde bize uygun içeceğin Hafif Dharma olduğunu düşünüyorsak, çok dikkatli bir biçimde hareket etmemiz gerekir.
Altyazı seçeneğini aktif hale getirmek için lütfen video ekranının alt sağındaki “CC” ibaresine tıklayınız. Altyazı dilini değiştirmek için lütfen “Settings/Seçenekler” kısmına tıklayıp daha sonra “Subtitles/Altyazı” seçeneğini tıklayarak tercih ettiğiniz dili seçiniz.
Hafif Dharma’nın Şematik Özeti
Budizm aşağıdaki koşullar gerçekleştiğinde Hafif Dharma olur:
- amaç bu yaşamı iyileştirmek olduğunda;
- öğrencinin yeniden doğuş hakkındaki Budist öğretilere dair bilgisi çok az veya sıfır olduğunda;
- bunun sonucunda öğrencinin gelecek yaşamlara ne inancı ne ilgisi olduğunda;
- öğrenci yeniden doğuşa inanıyorsa bile, yeniden doğuşun altı âleminin varlığını kabul etmediğinde;
- Dharma öğretmeni yeniden doğuşa ilişkin tartışmalardan kaçındığında veya yeniden doğuşu tartışıyorsa bile, cehennemleri tartışmaktan kaçındığında. Bu durumda öğretmen bu altı âlemi insan psikolojisi deneyimlerine indirger.
Gerçek Dharma’nın Şematik Özeti
Gerçek Dharma geleneksel hakiki Budizm pratiğidir ve bu pratik dahilinde
- öğrenci en azından ruhani yolda yeniden doğuşun önemini kabul eder ve samimiyetle bunun doğru bir anlayışına kavuşmayı diler;
- öğrenci ya kontrolsüz olarak tekrarlanan yeniden doğuştan kurtuluşa erişmeyi ya da aydınlanmaya ve diğer herkesin kurtuluşa ulaşmasına yardımcı olma becerisine erişmeyi amaçlar;
- öğrenci gelecek yaşamları iyileştirmeyi amaçlasa bile, bu yalnızca kurtuluşa veya aydınlanmaya erişme yolunda geçici bir adım vazifesi görür;
- öğrenci bu yaşamı iyileştirmeyi amaçlasa bile, bu yalnızca gelecek yaşamları iyileştirme ve kurtuluşa veya aydınlanmaya erişme yolunda geçici bir adım vazifesi görür.
Özet
Budizm sadece “Hafif Dharma” boyutuna indirgenip bir çeşit terapi gibi görülmediği sürece “Hafif Dharma” yeniden doğuş kavramını da içeren geleneksel ‘Gerçek Dharma’yı anlamak için oldukça faydalı bir araçtır.