དེང་དུས་འཛམ་གླིང་ནང་གི་ནང་ཆོས།

རྒྱ་ནག་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ།

འདས་པའི་མི་ལོ་ ༢༠༠༠ ཙམ་གྱི་རིང་ནང་ཆོས་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་ཧ་ཅང་གལ་གནད་ཅན་ཞིག་དང་། རྒྱ་ནག་རང་གི་ནང་ཆོས་དེས་ཤར་ཨེ་ཤི་ཡའི་ནང་ནང་ཆོས་དར་ཁྱབ་བྱུང་བ་ལ་ནུས་པ་ཐོན་པའི་བྱས་རྗེས་ཀྱང་བཞག་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༦༡༨ ནས་ ༩༠༧ བར་བྱུང་བའི་རྒྱ་ནག་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྐབས་སྒྱུ་རྩལ་དང་རྩོམ་རིག་དར་རྒྱས་བྱུང་བ་དང་མཉམ་དུ་ནང་ཆོས་གསེར་གྱི་དུས་སྐབས་ཤིག་དངོས་སུ་བྱུང་ཡོད།

སྤྱི་ལོ་ ༡༩༦༠ དང་ ༧༠ དོན་གྲངས་ནང་བྱུང་བའི་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་སྐབས་རྒྱ་ནག་ནང་པའི་དགོན་སྡེ་ཕལ་ཆེ་བ་རྩ་གཏོར་བཏང་བ་དང། ནང་ཆོས་ལ་བྱང་པ་ཡོད་པའི་དགེ་འདུན་པ་དང་། བཙུན་མ། དགེ་རྒན་ཕལ་མོ་ཆེ་ལ་ཁྲིམས་བཅད་དང་བཙོན་འཇུག་བྱས་ཡོད། དེའི་སྐབས་བོད་དང་ནང་སོག་གི་ནང་དུ་ནང་ཆོས་ལ་དྲག་གནོན་དེ་བས་ཀྱང་ཤུགས་ཆེ་བ་བྱས་ཡོད། རྒྱ་ནག་ལ་བཅོས་སྒྱུར་དང་གུ་ཡངས་བྱུང་རྗེས། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཆོས་ལུགས་ལ་སླར་ཡང་དོ་སྣང་སླེབས་ཏེ། དགོན་པ་གསར་དུ་བཞེངས་པ་དང་རྙིང་པ་རྣམས་ཉམས་གསོ་བྱས་ཡོད། དགོན་པར་འཛུལ་ཞུགས་གནང་མཁན་མང་ཆེ་བ་ནི་གྲོང་གསེབ་ཁུལ་ནས་ཡིན་པའི་ཁྱིམ་ཚང་སྐྱོ་པོ་དང་ཤེས་ཡོན་མེད་པའི་རིགས་ཡིན་པས། ཤེས་ཡོན་གྱི་གནས་ཚད་ཀྱང་དམའ་པོར་ལུས་ཡོད། དགོན་པ་མང་པོ་ཡུལ་སྐོར་སྤྲོ་འཆམ་པ་རྣམས་འགྲོ་ཡུལ་དང་། དགོན་པའི་ནང་སྡོད་མཁན་གྲྭ་པ་ཚོའི་ལས་ཀ་ནི་འཛིན་ཤོག་བསྡུ་ལེན་བྱ་རྒྱུ་དང་ལྷ་ཁང་ལ་བལྟ་རྟོག་བྱ་རྒྱུ་ཙམ་དུ་གྱུར་ཡོད།

དེང་སང་རྒྱའི་མི་རིགས་ཧ་ཅང་མང་པོ་ནང་ཆོས་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ལ་མངོན་གསལ་དོད་པོའི་སྒོ་ནས་དོ་སྣང་དང་དད་པ་བྱེད་མཁན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ད་ལྟའི་ཆར་རོབ་རྩིས་བརྒྱབ་ན་རྒྱ་ནག་མི་འབོར་གྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༢༠ ཙམ་ནང་པ་ཡིན་པ་དང། རྒྱ་ནག་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ལྷ་ཁང་སྒོ་ཕྱེ་བའི་དུས་ཚོད་ནང་རྟག་ཏུ་འཚང་ཀ་ཤིག་ཤིག་ཡོད། མི་རྣམས་ཕྱུག་ཏུ་ཕྱིན་པ་དང་བྲེལ་ཚུབ་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ་སོང་ཙང་། མི་མང་པོས་རྒྱ་ནག་དང་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ལ་བརྟེན་ནས་འཚོ་བའི་གནོན་ཤུགས་དང་སེམས་ངལ་ལས་ཐར་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཧཱན་རྒྱ་རིགས་མང་པོས་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་དོ་སྣང་བྱེད་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་དེང་སང་བོད་ཀྱི་བླ་མ་མང་པོས་རྒྱ་སྐད་བརྒྱུད་དེ་ཆོས་ཁྲིད་སློབ་སྟོན་བྱེད་མཁན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། 

ཐེ་ཝན་ (Taiwan) དང་། ཧོང་ཀོང་ (Hong Kong) ། ཕྱི་རྒྱལ་རྒྱ་ནག་ས་ཁུལ་ཁག 

ཐེ་ལྦན་དང་ཧོང་ཀོང་ནང་རྒྱ་ནག་ནས་བྱུང་བའི་ཤར་ཕྱོགས་ཨེ་ཤི་ཡའི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་སྲོལ་དེ་ཤུགས་ཆེ་ཤོས་ཡོད། ཐེ་ལྦན་ལ་མཚོན་ན། གྲྭ་པ་དང་བཙུན་མའི་སྡེ་ཤུགས་ཆེ་ཡོད་ལ། ཁོང་ཚོར་ཁྱིམ་པ་མང་ཚོགས་ནས་གཏོང་ཕོད་ལྡན་པའི་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་གི་ཡོད། སྤྱི་ཚོགས་ཞབས་ཞུའི་ཆེད་ནང་པའི་གཙུག་ལག་སློབ་ཁང་དང་ནང་པའི་བྱེད་སྒོ་དང་ལས་རིམ་ཁག་མང་པོ་ཡོད་པ་རེད། ཧོང་ཀོང་ནང་དུའང་དགེ་འདུན་གྱི་སྡེ་དར་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།མཱ་ལེ་ཤི་ཡ་དང་། སིངྒ་པུར་ (Singapore) ། ཨིན་ཌོ་ནི་ཤི་ཡ། ཐེ་ལན་ཌི། དེ་བཞིན་ཧྥི་ལི་པིན་ (Philippines) སོགས་ཕྱི་རྒྱལ་རྒྱ་རིགས་ནང་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཆོས་དེ་ཁོ་ཚོའི་མེས་པོ་གོང་མ་རྣམས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཆོ་ག་དང་རིམ་གྲོ་བསྒྲུབ་རྒྱུ་དང་། འཚོ་གནས་ཆེད་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་ཡོང་བ་ལ་དོ་ནན་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ནང་པའི་ལྷ་དང་སྲུང་མའི་སྐུ་རྟེན་ཕེབས་ནས་གསུང་བྱོན་པའི་བརྒྱུད་ལམ་མང་པོའི་སྒོ་ནས་སྐྱ་བོའི་སྤྱི་ཚོགས་ནས་འཕྲོད་བསྟེན་དང་སེམས་ཁམས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་སྐོར་སློམ་སྟོན་ཞུ་གི་ཡོད། ཨེ་ཤི་ཡའི་སྟག་ (Asian tiger) ཟེར་བའི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྒྱབ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲོད་མཁན་གཙོ་བོ་ནི་རྒྱ་རིགས་ཚོང་པ་རྣམས་ཡིན་པ་དང་། ཁོ་ཚོས་རང་གི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་ལྷོང་ཡོང་ཆེད་རྒྱུན་ཏུ་དགེ་འདུན་པ་ཚོར་ཆོ་ག་དང་རིམ་གྲོ་སྒྲུབ་པའི་དོན་དུ་གཏོང་ཕོད་ཆེན་པོའི་ངང་ཞལ་འདེབས་འབུལ་གྱི་ཡོད། ཐེ་ལྦན་དང་། ཧོང་ཀོང་། སིངྒ་པུར། དེ་བཞིན་མ་ལེ་ཤི་ཡ་བཅས་ཀྱི་ནང་དུའང་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་བྱེད་མཁན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།

ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ། (South Korea)

ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཆོས་ཀོ་རི་ཡའི་ཉེ་བའི་གླིང་ཕྲན་ནང་རྒྱ་ནག་ནས་དུས་རབས་ ༣ ནང་དར་བ་ཞིག་ཡིན། ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་ནང་ཡེ་ཤུ་དད་པའི་རྗེས་འབྲང་གི་ཚོགས་པ་ཁག་ནས་འཐབ་རྒོལ་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་གི་ཡོད་མེད་ལ་མ་ལྟོས་པར། ད་དུང་ནང་ཆོས་ལྟོས་ས་ལྟོས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཤུགས་ཆེན་པོར་གནས་ཡོད། འདས་པའི་ལོ་བཅུའི་ནང་དུ་ནང་པའི་ལྷ་ཁང་མང་པོ་ཡེ་ཤུ་དད་པའི་རྗེས་འབྲང་པ་ཚོས་མེར་སྲེག་གཏོར་སྐྱོན་གཏོང་འགོ་བཙུགས་ཡོད། ད་ལྟའི་ཆར་མི་འབོར་གྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༢༣ ཙམ་ནི་ནང་པ་རེད། 

ཉི་ཧོང་། (Japan)

ཉི་ཧོང་ལ་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཆོས་དུས་རབས་ ༥ ནང་ཀོ་རི་ཡ་བརྒྱུད་ནས་དར་བ་དང་། ཉི་ཧོང་གི་སྤྱི་ཚོགས་དང་རིག་གཞུང་ལ་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲད་ཡོད། དུས་རབས་ ༡༣ ནས་བཟུང་ཉི་ཧོང་གི་ལུགས་སྲོལ་ལ་དགོན་པའི་མཆོད་དཔོན་རྣམས་ཆང་ས་བརྒྱབ་ཆོག་པ་དང་ཆང་རག་འཐུང་པ་ལའང་བཀའ་འགོག་མེད། མཆོད་དཔོན་དེའི་རིགས་རིམ་པས་ཚངས་སྤྱོད་དགེ་འདུན་གྱི་ལུགས་སྲོལ་ལ་བརྗེ་ཚབ་བྱས་པ་རེད། ལོ་རྒྱུས་ལྟར་བྱེད་ན། ནང་ཆོས་ཀྱི་ལུགས་སྲོལ་ཁ་ཤས་ཧ་ཅང་རྒྱལ་ཞེན་གྱི་ལྟ་བ་བཟུང་ནས་ཉི་ཧོང་ནང་པའི་དག་ཞིང་ཡིན་པར་ཡིད་ཆེས་བྱེད་མཁན་ཡོད། དེང་སང་གི་དུས་སུ་སངས་རྒྱས་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པའི་ཆོས་དང་འབྲེལ་བ་གཅིག་ཀྱང་མེད་ནའང་། ད་དུང་རྨོངས་ཞེན་ཅན་དུས་མཐའི་གསོལ་མཆོད་པ་ཁ་ཤས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ནང་པ་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་ཀྱི་ཡོད།
 
མི་འབོར་གྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༤༠ ཙམ་ནང་པ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཉི་ཧོང་པ་མང་ཆེ་བས་ནང་ཆོས་དང་ཉི་ཧོང་རང་གི་ཤཱིན་ཏོའི་ (Shinto) ཆོས་ལུགས་གཉིས་འདྲེས་ནས་དད་པ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཆང་ས་རྒྱག་པ་དང་ཕྲུ་གུ་སྐྱེ་བའི་སྐབས། ཁོ་ཚོས་ཤིན་ཏོའི་ལུགས་སྲོལ་གྱི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ་སྲུང་བརྩི་བྱེད་པ་དང། མི་ཤི་བའམ་ཚེ་འདས་ཀྱི་ཆེད་ཆོ་ག་ཁག་ནང་པའི་མཆོད་དཔོན་རྣམས་ཀྱིས་བསྒྲུབ་ཀྱི་ཡོད།
 
ཉི་ཧོང་ནང་གི་ལྷ་ཁང་མང་པོ་ཞིག་ཚོང་དོན་ཆེད་དུ་བསྒྱུར་ཡོད་ཀྱང་། དེ་རྣམས་ཡུལ་སྐོར་བ་དང་སྐུ་མགྲོན་རྣམས་ཀྱི་ཆེད་མཛེས་ཤིང་ཡིད་དུ་འོང་བར་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད། དགོན་སྡེ་ཁག་གི་ནང་བསླབ་པ་སློབ་གཉེར་དང་སྒོམ་ཉམས་ལེན་དངོས་ཀྱི་ཐད་ཉམས་རྒུད་ཚབས་ཆེན་ཕྱིན་ཡོད། སོ་ཀ་གྷ་ཁ་ཡི་ (Soka Gakkai) ཟེར་བ་འཛམ་གླིང་ནང་གི་ནང་པའི་ཆོས་ཚོགས་ཆེ་ཤོས་ཞིག་དེ་ཐོག་མར་ཉི་ཧོང་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན།

བོད།

ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཆོས་བོད་དུ་སྤྱི་ལོ་སྔ་ཤོས་དུས་རབས་ ༧ ནང་བྱུང་། ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་མང་པོའི་རིང་ལ་རྒྱལ་པོའི་རོགས་མགོན་དང་སྡེ་དཔོན་མི་དྲག་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཕྱོགས་གང་སར་ནང་ཆོས་ཧ་ཅང་བརྟན་ཚུགས་པོ་ཆགས་ཡོད།
 
རྒྱ་ནག་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་བོད་ས་བཙན་འཛུལ་བྱས་པའི་རྗེས། བོད་ནང་ནང་ཆོས་ལ་དྲག་གནོན་ཤུགས་ཆེན་བྱས་ཡོད། གྲྭ་བཙུན་གྱི་དགོན་སྡེ་དང་ལྷ་ཁང་ ༦༥༠༠ ཡོད་པའི་ནང་ནས་ད་ལྟའི་ཆར་ ༡༥༠ ཙམ་མ་གཏོགས་གཞན་ཚང་མ་རྩ་གཏོར་དུ་བཏང་ཡོད་པ་དང་། ནང་ཆོས་ལ་མཁས་ཤིང་བྱང་ཆུབ་པ་མང་པོ་སྲོག་ཐོག་བཏང་བའམ། ཡང་ན་བཙོན་པའི་གསོག་སྒར་ནང་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་ཡོད། རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་པོའི་རྗེས་ལ་དགོན་པ་ཉམས་གསོའི་བྱེད་སྒོ་ཁག་མང་ཆེ་བ་ནི། གཙོ་བོ་སྔོན་གྱི་གྲྭ་པ་དང་། ས་གནས་མི་མང་། དེ་བཞིན་བཙན་བྱོལ་དུ་ཡོད་པའི་བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་འབད་བརྩོན་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་ཞིང་། གཞུང་གི་ངོས་ནས་དགོན་པ་གཉིས་གསུམ་ཙམ་ལ་མ་གཏོགས་ཉམས་གསོའི་རོགས་རམ་བྱས་མེད།
 
རྒྱ་ནག་དམར་པོའི་སྲིད་གཞུང་ནི་ཆོས་ཁས་མི་ལེན་མཁན་ཞིག་ཡིན་ནའང་། ངོས་འཛིན་བྱས་པའི་ཆོས་ལུགས་ལྔ་ལ་བསྟེན་ཆོག་པའི་ནང་གི་གཅིག་ནི་ནང་ཆོས་རེད། གཞུང་གིས་ཆོས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐད་ལ་ཐེ་ཇུས་མི་བྱེད་ཅེས་བརྗོད་རུང་། ྋགོང་ས་༧སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་བོད་ཀྱི་བྱིས་པ་ཞིག་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་སྐུ་གོང་མའི་ཡང་སྲིད་དུ་ངོས་འཛིན་གནང་བའི་རྗེས། ཕྲུ་གུ་དེ་དང་ཁོང་གི་ནང་མི་གློ་བུར་དུ་གར་སོང་ཆ་མེད་དུ་གྱུར་བ་རེད། དེ་ནས་དུས་ཚོད་མི་རིང་བ་ཞིག་གི་རྗེས་རྒྱ་ནག་གཞུང་རང་ངོས་ནས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་ཡང་སྲིད་བཙལ་ནས་ཕྱེད་རྒྱ་མི་དང་ཕྱེད་བོད་པ་ཡིན་པའི་ཕྲུ་གུ་ཞིག་འདམ་པ་ནས་བཟུང་ྋགོང་ས་མཆོག་གིས་ངོས་འཛིན་གནང་བའི་ཕྲུ་གུ་དེ་དུས་ད་ལྟ་བར་མཐོང་རྒྱུ་མེད།

དེང་སང་གྲྭ་པ་དང་བཙུན་མའི་དགོན་པ། དེ་བཞིན་ལྷ་ཁང་རེ་རེར་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ལས་དོན་རུ་ཁག་སོ་སོར་ཡོད་པ་དང་། མི་དཀྱུས་མའི་ཆས་གྱོན་པའི་ཉེན་རྟོག་པ་ཕོ་མོ་དེ་དག་གིས་ལས་དོན་འདྲ་མིན་ཐད་རོགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེའི་གཞི་རྩའི་དོན་དག་ནི། ཁོ་ཚོས་དགེ་འདུན་གྱི་སྡེ་ཁག་ལ་ལྟ་ཞིབ་བྱས་ནས་གཞུང་ལ་སྙན་སེང་ཞུ་རྒྱུ་དེ་རེད། སྐབས་རེ་ལས་དོན་རུ་ཁག་དེ་ཚོ་དགོན་པའི་མིའི་གྲངས་ཚད་དང་འདྲ་བ་མི་འབོར་ཆེན་པོ་དེ་འདྲ་ཡོད། གཞུང་གི་ཐེ་ཇུས་བྱེད་པ་ཕུད། བོད་ནང་ཡོད་པའི་ནང་པ་ཚོའི་དཀའ་ངལ་ཆེ་ཤོས་ཞིག་ནི་ཆོས་ཀྱི་དགེ་རྒན་ཚད་ལྡན་མེད་པ་དེ་རེད། གྲྭ་པ་དང་། བཙུན་མ། མི་སྐྱ་ཚང་མ་ཆོས་ཤེས་འདོད་དང་སྦྱང་འདོད་ཆེ་ཡང་། དགེ་རྒན་ཕལ་ཆེ་བར་ཆོས་ཀྱི་སྦྱོང་བརྡར་ཉུང་ཉུང་ལས་མེད། འདས་པའི་ལོ་བཅུ་དེའི་ནང་གཞུང་གིས་ལྷ་སའི་ཉེ་འགྲམ་དུ་ནང་པའི་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་ཞིག་འགོ་འཛུགས་བྱས་ཡོད། དེའི་དགོས་པ་དང་ལས་དོན་ནི། ལོ་ན་ཆུང་བའི་སྤྲུལ་སྐུ་ཚོར་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་། ཡིག་ཚུགས་འབྲི་རྩལ། སྨན་དང་གསེར་ཁབ་བཅས་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པ་ཙམ་མ་ཟད། དེ་དག་གིས་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཁ་ཤས་ཐད་ལའང་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེང་རྩིས་འཕྲུལ་གྱི་དུས་སྐབས་སླེབས་ཡོད་པ་སོང་ཙང་། བོད་ཀྱི་ན་གཞོན་མང་པོ་ཞིག་དེས་རྐྱེན་བྱས་ཏེ་ནང་ཆོས་དང་ཐག་ཉེ་རུ་ཕྱིན་ཡོད། དཔེར་ན། ཁོང་ཚོའི་ནང་ནས་མང་པོ་ཞིག་དེང་སང་གློག་ཀླད་དང་ཁ་པར་

ནང་ཡོད་པའི་སྐད་ཕྲིན་ནམ་ཝེ་ཤིང་ (Wechat) དང་ཝཻ་བྷོ་ (Weibo) བརྒྱུད་ལམ་ཐོག་ཡོད་པའི་ཚོགས་པ་ཁག་གི་ཚོགས་མིར་བཞུགས་ནས་ནང་ཆོས་དང། སྒྲུང་དང་། རྩོམ་རིག་སྙན་ངག་སོགས་གཞན་དང་མཉམ་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེང་སང་ནང་ཆོས་སྐོར་ལ་སློབ་སྦྱོང་གང་མང་བ་སྦྱངས་པ་དེ་རང་ཉིད་བོད་པ་ངོ་མ་ཡིན་པའི་ངོ་བོ་དེ་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བའི་ཐབས་ལམ་ལྟ་བུར་བརྩི་གི་ཡོད། 

ཤར་ཏུར་ཀི་སི་ཐཱན། (East Turkistan) ཤིང་ཅང་། (Xinjiang)

ཤར་ཏུར་ཀི་སི་ཐཱན་(ཤིང་ཅང་)ནང་གནས་སྡོད་བྱེད་མཁན་སོག་པོ་ཁལ་མུག་ (Kalmyk) གི་དགོན་པ་མང་ཆེ་བ་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་སྐབས་གཏོར་བཤིག་བཏང་ཡོད། འགའ་ཤས་བསྐྱར་བཞེངས་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། བོད་ནང་ལས་ལྷག་པའི་དགེ་རྒན་མི་འདང་བའི་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་ཡོད། གྲྭ་པ་གསར་པ་གཞོན་པ་མང་པོ་སློབ་གཉེར་གྱི་མཐུན་རྐྱེན་ལྡེང་མིན་རྐྱེན་གྱིས་སེམས་ཤུགས་ཆགས་པ་དང་མང་པོ་ཞིག་དགོན་པ་ནས་ཕྱིར་ཐོན་པ་བྱུང་ཡོད།

ནང་སོག (Inner Mongolia)

གང་ལྟར་ཡང་། བོད་བརྒྱུད་ནང་པ་རྣམས་རྒྱ་ནག་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དབང་སྒྱུར་འོག་གནས་སྟངས་སྡུག་ཤོས་བྱུང་ས་ནི་ནང་སོག་རེད། ནང་སོག་གི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པའི་དགོན་པ་མང་ཆེ་བ་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཆེན་པོའི་སྐབས་རྩ་མེད་དུ་བཏང་ཡོད་པ་དང་། སྔར་མན་ཇུའི་ (Manchuria) ཆ་ཤས་སུ་གཏོགས་པའི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པའི་དགོན་པ་མང་ཆེ་བ་ནི། འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་གཉིས་པའི་མཇུག་ཏུ་ཨུ་རུ་སུས་རྒྱ་ནག་བྱང་ཕྱོགས་ཉི་ཧོང་ལས་བཅིང་འགྲོལ་གཏོང་སྐབས་སི་ཏ་ལིན་ (Stalin) དམག་དཔུང་གིས་གཏོར་བཤིག་བཏང་ཟིན་པ་ཡིན། ནང་སོག་ནང་སྔར་ཡོད་པའི་དགོན་པ་གྲངས་ ༧༠༠ ནང་ནས་ ༢༧ ལས་ལྷག་མེད།
 

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༠ ནས་བཟུང་ལྷ་ཁང་དང་དགོན་པ་བསྐྱར་བཞེངས་འབད་བརྩོན་བྱས་ཡོད་པའི་ནང་དེང་སང་སོག་པོ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ཧཱན་རྒྱ་རིགས་ཀྱང་མང་པོ་ཆོས་འཇལ་དུ་སླེབས་ཀྱི་ཡོད།

སོག་པོ། (Mongolia)

སོག་པོ་ཕྱི་སོག་ནང་སྔར་དགོན་པ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་ཡོད་ཀྱང་། ཚང་མ་ ༡༩༣༧ ནང་སི་ཏ་ལིན་ (Stalin) བཀའ་རྒྱའི་འོག་ཆ་ཤས་ཙམ་མམ། ཡང་ན་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་གཏོར་བཤིག་བཏང་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༦ ལོར་ཨུ་ལཱན་བཱ་ཏར་ (Ulaan Baatar) རྒྱལ་སར་མཚོན་དོན་ཙམ་གྱི་ཆེད་དགོན་པ་གཅིག་བསྐྱར་དུ་སྒོ་ཕྱེས་ཡོད་པ་དང་། ཕྱི་ལོ་༡༩༧༠ ནང་གྲྭ་པ་ཚོར་ལོ་ལྔའི་རིང་མཐོ་སློབ་སྦྱོང་བརྡར་འགོ་འཛུགས་བྱས་ཀྱང་། གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་སློབ་ཚན་ཤིན་ཏུ་བསྡུས་ཤིང་གཙོ་ཆེ་བ་མ་ཁེ་སིའི་རིང་ལུགས་ (Marxism) སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པ་དང་མཉམ་དུ་གྲྭ་པ་ཚོས་མི་མང་ལ་ཆོས་ཀྱི་ཆོ་ག་ཉུང་ཤས་ཙམ་ལས་བྱེད་ཆོག་གི་མེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༠ དམར་ཤོག་རིང་ལུགས་ལ་ཉམས་རྒུད་བྱུང་བ་དང་། རྒྱ་གར་ནང་བཙན་བྱོལ་དུ་ཡོད་པའི་བོད་མིའི་རོགས་རམ་ལ་བརྟེན་ནས་ནང་ཆོས་སླར་གསོ་ཤུགས་ཆེན་བྱུང་ཡོད། གསར་ཞུགས་གྲྭ་པ་མང་པོ་ཞིག་སློབ་གཉེར་སྦྱོང་བརྡར་གྱི་ཆེད་དུ་རྒྱ་གར་ལ་བཏང་བ་དང་། ནང་པའི་དགོན་པ་ ༢༠༠ ལྷག་ཙམ་བསྐྱར་བཞེངས་རྒྱ་མི་ཆུང་བ་བྱས་ཡོད།

སོག་ཡུལ་ནང་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༠ རྗེས་སུ་ནང་ཆོས་ལ་འཕྲད་པའི་དཀའ་ངལ་ཆེ་ཤོས་ནི། བཙན་ཤུགས་ཅན་གྱི་ཨ་རིའི་མཱོར་མཱོན་ (Mormon) ཡེ་ཤུ་པ་དང་། ཡེ་ཤུ་སླར་འབྱོན་པར་སྨྲ་བ་ (Adventist) དང་། དེ་བཞིན་ཆོས་མིང་འདོགས་ཀྱི་ཡེ་ཤུའི་ (Baptist) ཆོས་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་མཁན་དེ་ཚོ་རེད། ཁོ་ཚོས་སོག་པོའི་ནང་དབྱིན་ཇིའི་སྐད་ཡིག་སློབ་ཁུལ་གྱིས་དོན་དུ་སྟོན་པ་ཡི་ཤུ་ཡི་ཆོས་ཁྱབ་སྤེལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གལ་སྲིད་ཆོས་བརྗེ་སྒྱུར་བྱས་ན་དངུལ་སྤྲོད་པ་དང་། ཕྲུ་གུ་ཨ་རིར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རོགས་རམ་བྱེད་པ། དེ་བཞིན་སོག་པོའི་ཕལ་སྐད་ནང་བྲིས་པའི་ཡི་ཤུ་མ་ཤི་ཀའི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཆུང་སྤུས་ཀ་ལེགས་ལ་ཡིད་དུ་འོང་བ་དེ་འདྲ་པར་སྐྲུན་བྱས་ཏེ་རིན་མེད་ཀྱིས་འགྲེམས་སྤེལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ལྟར་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱིས་སོག་པོའི་ན་གཞོན་མང་པོ་ཞིག་བློ་འགུགས་པར་བྱས་པས། ནང་པའི་ཚོགས་པ་ཁག་ནས་ཀྱང་ཕལ་སྐད་ནང་བྲིས་པའི་ནང་ཆོས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་རྣམས་པར་སྐྲུན་དང་། གློག་བརྙན། རླུང་འཕྲིན་ལེ་ཚན་ཁག་བརྒྱུད་དེ་འགྲེམས་སྤེལ་དང་ཁྱབ་བསྒྲཌ་བྱ་རྒྱུ་འགོ་བཙུགས་ཡོད།

ད་ལྟའི་ཆར་སོག་ཡུལ་ནང་བཙན་ཤུགས་བརྒྱུད་ནས་ཆོས་བརྗེ་སྒྱུར་བྱེད་མི་ཆོག་པའི་བཀག་འགོག་བྱས་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༠ ལོར་སོག་པོའི་མི་འབོར་གྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༥༣ ཙམ་ནང་པ་དང་། བརྒྱ་ཆ་ ༢.༡ ཙམ་ཡེ་ཤུ་ཡིན། 

བཙན་བྱོལ་ནང་གི་བོད་མི།

དབུས་ཨེ་ཤི་ཡའི་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གཞུང་ཁག་ནང་ནས་ཤུགས་ཆེ་ཤོས་དེ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ལོར་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ས་དྲག་པོའི་དམག་གིས་བཙན་བཟུང་བྱས་པར་བོད་མིས་རང་དབང་སྒེར་ལངས་བྱས་རྗེས། རྒྱ་གར་ནང་བཙན་བྱོལ་དུ་ཕེབས་པའི་ྋགོང་ས་༧སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གི་ཉེ་འཁོར་དུ་ཡོད་པའི་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་དུ་ཡོད། ཁོ་ཚོས་དགོན་སྡེ་ཆེ་ཁག་མང་པོ་དང་བོད་ཀྱི་བཙུན་དགོན་ཁ་ཤས་སླར་གསོ་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། དགེ་འདུན་མཁས་པ་དང་། སྒོམ་སྒྲུབ་གནང་མཁན། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་སོགས་ཀྱི་ཆེད་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་སྦྱོང་བརྡར་བྱེད་སྒོ་ཆ་ཚང་བ་ཡོད། བོད་ཀྱི་ཆོས་བརྒྱུད་རེ་རེའི་སྲོལ་རྒྱུན་མི་ཉམས་རྒྱུད་འཛིན་ཆེད་ཤེས་ཡོན་དང༌། ཉམས་ཞིབ། པར་སྐྲུན་གྱི་མཐུན་རྐྱེན་སོགས་ཡོད།

བཙན་བྱོལ་ནང་ཡོད་པའི་བོད་མི་ཚོས། རྒྱ་གར་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་ཁག་དང༌། བལ་ཡུལ། འབྲུག དེ་བཞིན་ལ་དྭགས་དང་འབྲས་ལྗོངས་བཅས་ཀྱི་ནང་དགེ་རྒན་མངགས་གཏོང་གིས། ནང་ཆོས་བསྐྱར་གསོ་དང་བརྒྱུད་པ་རྣམས་སླར་ཡང་རྒྱུན་འཛིན་ཐུབ་པར་རོགས་རམ་བྱས་ཡོད། ས་གནས་དེ་དག་ནས་ཡིན་པའི་ནང་པའི་དགེ་འདུན་པ་དང༌བཙུན་མ་མང་པོ་བཙན་བྱོལ་ནང་ཡོད་པའི་བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་དང༌། བཙུན་དགོན་ཁག་གི་ནང་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་ཐད་སྦྱོང་བརྡར་འཐོབ་མུས་རེད།།

བལ་ཡུལ། (Nepal)

བལ་ཡུལ་ནང་མི་འབོར་ཕལ་ཆེ་བ་ཧིན་དུ་ཡིན་ཀྱང་། ད་དུང་སངས་རྒྱས་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པའི་འཁྲུངས་ཡུལ་དེའི་ནང་ནང་པའི་རིག་གཞུང་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད་པ་གསལ་པོ་རེད། བལ་ཡུལ་གྱི་མི་རིགས་ཡིན་པ་ནེ་ཝཱར་དང་། གུ་རུང། རྟ་མང་སོགས་ཀྱིས་སྲོལ་རྒྱུན་བལ་ཡུལ་གྱི་ནང་ཆོས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བལ་ཡུལ་མི་འབོར་གྱི་བརྒྱ་ཆ་ ༩ ཙམ་ནང་པ་ཡིན།

ནང་ཆོས་དང༌ཧིན་དུའི་ཆོས་གཉིས་འདྲེས་པ་ཞིག་གི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་དགོན་པའི་ནང་རིགས་རུས་དབྱེ་འབྱེད་ཡོད་སའི་ནང་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁོ་ཚོ་གཅིག་པོ་ཡིན། འདས་པའི་ལོ་ ༥༠༠ ནང་དགེ་འདུན་པ་རྣམས་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་མཁན་དང་རིགས་རྒྱུད་འཛིན་མཁན་བྱུང་ནས། དེ་དག་དགོན་པར་བལྟ་རྟོག་བྱེད་མཁན་དང༌མཆོད་དཔོན་ཆགས་ཡོད།

ཨུ་རུ་སུ། (Russia)

ཨུ་རུ་སུ་ནང་སྲོལ་རྒྱུན་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་དར་བའི་ས་ཁུལ་གསུམ་ཡོད། དེ་དག་ནི་སྦུ་ཡ་ཊི་ (Buryatia) དང་། ཏུ་ཝ་ (Tuva) དང། ཁལ་མུག་ (Kalmykia) བཅས་གསུམ་ཡིན། སྦུ་ཡ་ཊི་ནང་དགོན་པ་གསུམ་ལ་སྐྱོན་ཆག་ཕོག་པ་མ་གཏོགས་དེ་མིན་ས་ཆར་ཡོད་པའི་དགོན་པ་ཚང་མ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༣༠ ལོ་མཇུག་ཙམ་ལ་སི་ཏ་ལིན་ (Stalin) གྱིས་རྩ་མེད་བཏང་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༤༠ ཙམ་གྱི་ནང་སྦུ་རས་ཐུ་ནང་དགོན་པ་གཉིས་མཚོན་དོན་ཆེད་སྒོ་ཕྱེས་ཀྱང་། དེ་དག་ཀེ་ཇི་བྷི་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་ (KGB surveillance) ཀྱིས་དམ་བསྒྲགས་ཆེན་པོ་བྱས་ཡོད། ཆོ་ག་རིམ་གྲོ་སྒྲུབ་ཆེད་སྐྱ་ཕབ་པའི་གྲྭ་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཉིན་མོར་སྒྲིག་ཆས་ནང་བཞིན་བསྐྱར་དུ་གྲྭ་ཆས་གྱོན་གྱི་ཡོད། དམར་པོའི་རིང་ལུགས་ཉམས་རྒུད་སོང་རྗེས། གོང་གི་ས་ཁུལ་གསུམ་ཀའི་ནང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་སླར་གསོ་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད། བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཚོས་དགེ་རྒན་བཏང་བ་དང་། ཁོ་ཚོའི་གྲྭ་པ་གསར་པ་མང་པོ་རྒྱ་གར་ནང་ཡོད་པའི་བོད་པའི་དགོན་སྡེ་ཁག་ཏུ་ཕྱིར་སློབ་གཉེར་སྦྱོང་བརྡར་ཆེད་དུ་བཏང་ཡོད། སྦུ་རས་ཐུ་དང་། ཏུ་ཝ། ཁལ་མུག་བཅས་ཀྱི་ནང་དགོན་པ་ཉི་ཤུ་་ལས་ལྷག་པ་བསྐྱར་དུ་འཛུགས་བསྐྲུན་བྱས་ཡོད།

ཡུ་རོབ་ལ་ཞིབ་ཕྲའི་ནང་ཆོས་ཐད་ཤེས་རྟོགས་དེ་དུས་རབས་ ༡༩ ནང་ཡུ་རོབ་ཀྱི་ནང་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་དུ་བཟོས་པ་དང་། ཡེ་ཤུ་འི་ཆོས་ལུགས་ཁྱབ་སྤེལ་བྱེད་མཁན་དང་མཁས་པ་མང་པོ་བརྒྱུད་ནས་བྱུང་ཡོད། དེ་དང་དུས་མཚུངས་སུ་བྱང་ཨ་མི་རིའི་ནང་རྒྱ་རིགས་དང་ཉི་ཧོང་མི་རིགས་ཡུལ་སྤོ་བ་ལས་མི་དག་གིས་ལྷ་ཁང་མང་པོ་གསར་འཛུགས་བྱས་ཡོད།

ནང་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་པ་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་པ་ཞིག་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཆ་ནས་ནང་པ་མ་ཡིན་པའི་འཛམ་གླིང་ནང་གི་རྒྱལ་ཁབ་གང་སར་དེང་སང་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད། དེ་དག་ཀྱང་གཙོ་བོ་སྡེ་ཚན་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ་ཚུད་ཡོད། གཅིག་ནི་ཨེ་ཤི་ཡ་ནས་ཡུལ་སྤོ་བ་རྣམས་དང་། གཞན་དེ་ནི་ཨེ་ཤི་ཡའི་མི་རིགས་མ་ཡིན་པའི་ཉམས་ལེན་པ་ཚོ་རེད། ཨེ་ཤི་ཡ་ནས་ཡུལ་སྤོ་བ་རྣམས་དང་། ལྷག་པར་རུ་ཨ་རི་དང་ཨོ་སི་ཊྲི་ལི་ཡ། དེ་བཞིན་ཡུ་རོབ་ནང་གང་ལ་གང་འཚམ་ཡོད་པ་ཚོར་རང་རང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་དང་མཐུན་པའི་ལྷ་ཁང་མང་པོ་ཡོད། ལྷ་ཁང་དེ་དག་གིས་གཙོ་བོ་དད་པའི་ཉམས་ལེན་ཁྱབ་སྤེལ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ལྟེ་གནས་ཁང་མཁོ་སྤྲོད། དེ་བཞིན་གནས་སྤོ་བ་རྣམས་སོ་སོའི་རིག་གཞུང་གི་ངོ་བོ་རྒྱུན་སྲིང་ཆེད་རོགས་རམ་གནང་རྒྱུ་བཅས་ལ་དོ་ནན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ད་ལྟའི་ཆར་ཨ་རིའི་ནང་ནང་པ་ས་ཡ་བཞི་ལས་ལྷག་ཡོད་པ་དང་། ཡུ་རོབ་ནང་ས་ཡ་གཉིས་ལས་ལྷག་ཡོད།

དེང་སང་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ ༡༠༠ ལྷག་ཙམ་དང་། གླིང་ཆེན་ཚང་མའི་ནང་དུ་ཆོས་སྲོལ་འདྲ་མིན་གྱི་ནང་པའི་ཆོས་ཀྱི་ལྟེ་གནས་ཆོས་ཚོགས་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་ཡོད། བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་དང་། ཛེན་བསམ་གཏན་པ། གནས་བརྟན་སྡེ་པའི་ལྟེ་གནས་ཁང་དེ་དག་གི་ནང་མང་ཆེ་བ་ཨེ་ཤི་ཡའི་མི་རིགས་མ་ཡིན་པར་ནུབ་ཕྱོགས་པ་ཡིན་ཞིང་། ཁོ་ཚོས་སྒོམ་དང་། སློབ་གཉེར། ཆོ་ག་ཕྱག་ལེན་ལ་དོ་ནན་གྱིས་ཡང་ནས་ཡང་དུ་ལྟེ་གནས་ཁག་ནང་བཅར་གྱི་ཡོད། ཁོ་ཚོའི་དགེ་རྒན་ནི་ནུབ་ཕྱོགས་པ་དང་ཨེ་ཤི་ཡ་ནས་ཡིན་པ་ནང་པའི་མི་རིགས་གཉིས་ཀ་ཡོད། ལྟེ་གནས་ཁང་མང་ཤོས་ཨ་རི་དང་། ཧྥི་རན་སི། ཇར་མ་ནི་བཅས་ཀྱི་ནང་ཡོད། ནང་ཆོས་སློབ་སྦྱོང་ལ་དོན་གཉེར་ཅན་གྱི་སློབ་མ་མང་པོ་གཏིང་ཟབ་པོའི་སྦྱོང་བརྡར་ཡོང་བའི་ཕྱིར་ཨེ་ཤི་ཡའི་ལུང་པ་ཁག་གི་ནང་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་མ་ཟད། འཛམ་གླིང་གི་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་མང་པོའི་ནང་དེང་སང་ནང་ཆོས་ཀྱི་སློབ་ཚན་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་ནང་ཆོས་ཀྱི་སྐོར་བགྲོ་གླེང་དང་། ནང་ཆོས་དང་ཆོས་ལུགས་གཞན། དེ་བཞིན་ཚན་རིག་དང་། སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་། གསོ་བ་རིག་པ་བཅས་ཀྱི་དབར་རིག་པ་བརྗེ་ལེན་གྱི་ལས་འཆར་ཇེ་མང་ནས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། དེའི་ཐོག་སྤྱི་ནོར་ྋགོང་ས་༧སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས་གནད་དུ་སྨིན་ལ་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་མཛད་རྗེས་བཞག་གནང་ཡོད།