တောင်အာရှနှင့် အရှေ့တောင်အာရှဒေသမှ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ
အိန္ဒိယနိုင်ငံ
ဗုဒ္ဓဘာသာသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ၇ ရာစုနှစ်တွင် လွှမ်းမိုးမှုလျော့ကျလာပါသည်။ ၁၂ ရာစု ပါလာအင်ပါယာ ကျဆုံးပြီးနောက်တွင် ဟိမဝန္တာမြောက်ပိုင်း အစွန်အဖျားဒေသမှအပ လုံးဝကွယ်ပျောက်သွားပါသည်။ ၁၉ ရာစုအကုန်တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၌ ဗုဒ္ဓဘာသာ ပြန်လည်ထွန်းကားလာသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ ထိုအချိန်တွင် သီရိလင်္ကာ ဗုဒ္ဓဘာသာ ခေါင်းဆောင် အန်နာဂါရိကာ ဓမ္မပါလသည် ဗြိတိသျှပညာတတ်များ၏ အကူအညီဖြင့် မဟာဗောဓိ အသိုင်းအဝိုင်းကို ထူထောင်ခဲ့သည်။ သူတို့၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုရားဖူးရာဒေသများကို ပြန်လည်ထိန်းသိမ်းရေးဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့်ဆိုင်သော နေရာအားလုံးတွင် ကျောင်းတိုက်များ အောင်မြင်စွာ တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့သည်။ ကျောင်းတိုက်များတွင် သံဃာများသီတင်းသုံးကြပါသည်။
၁၉၅၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် အမ္ဗက္ကာသည် မြင့်မြတ်သော အမျိုးဇာတ်များအကြားတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာလိုလားသော လှုပ်ရှားမှုတစ်ခု စတင်ခဲ့သည်။ အမျိုးဇာတ် အစဉ်အလာကို ရှောင်ရှားရန် လူထောင်သောင်းချီပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာသို့ ကူးပြောင်းခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးဆယ်စုနှစ်တွင် မြို့ပြလူလတ်တန်းစားများ အကြားတွင်လည်း ဗုဒ္ဓဘာသာကို ပိုမိုစိတ်ဝင်စားလာကြောင်း တွေ့ရပါသည်။ လက်ရှိတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံလူဦးရေ၏ ၂% ခန့်ကို ကိုယ်စားပြုနေပါသည်။
သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ
အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ ဧကရာဇ်ဘုရင် အသောက၏ သားတော် မဟင်ဒရာသည် ဘီစီ ၃ ရာစုတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာကို မိတ်ဆက်ခဲ့ချိန်မှစကာ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံသည် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့၏ ဗဟိုအချက်အချာဒေသတစ်ခု ဖြစ်လာပါသည်။ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံသည် ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ အရှည်ကြာဆုံး တစ်ဆက်တစ်စပ်တည်း ရာဇဝင် ရှိပါသည်။ စစ်ဖြစ်ချိန်၌ အချိန်ကြာမြင့်စွာ ကွယ်ပျောက်မှုလည်း ကြုံခဲ့ရသည်။ ၁၆ ရာစုမှစကာ တစ်ကျွန်းလုံး ကိုလိုနီဖြစ်ပြီး ဥရောပ သာသနာပြုအဖွဲ့များက ခရစ်ယာန်ဘာသာသို့ သိမ်းသွင်းခဲ့ပါသည်။
၁၉ ရာစုတွင် ဗြိတိသျှ ပညာတတ်များ၊ ဘာသာအမြင်ရှိသူများ၏ အကူအညီကြောင့် ဗုဒ္ဓဘာသာသည် အခိုင်အမာ ပြန်လည် ထွန်းကားလာပါသည်။ ထိုအခါ သီရိလင်္ကာဗုဒ္ဓဘာသာကို တစ်ခါတစ်ရံ ‘‘ပရိုတက်စတင့် ဗုဒ္ဓဘာသာ’’ အဖြစ် ပုံဖော်ကြပါသည်။ ပညာရှင်တို့၏ လေ့လာမှု၊ သာမန်လူတို့အတွက် ရဟန်းတော်များ၏ တရားဟောပြောမှုများ၊ သာမန်လူတို့အတွက် တရားထိုင်မှုများကို အလေးထားပါသည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်ရေး ရပြီးချိန်မှစကာ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ယဉ်ကျေးမှုကို စိတ်ဝင်စားမှု အခိုင်အမာ ပြန်လည်ထွန်းကားလာပါသည်။
ယခုအခါ သီရိလင်္ကာလူမျိုး ၇၀% သည် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြစ်ပြီး အများစုက ထေရဝါဒ အစဉ်အလာကို လိုက်နာပါသည်။ နှစ် ၃၀ ပြည်တွင်းစစ်အပြီးတွင် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံသည် ယခုအခါ ဗုဒ္ဓဘာသာ အမျိုးသားရေး ဝါဒီ ထွန်းကားလာသည်ကို တွေ့ရသည်။ ဘိုဒူဘာလာစိန (ဗုဒ္ဓဘာသာ အင်အားစု) ကဲ့သို့သော အဖွဲ့အစည်းအချို့က မူဆလင်ဘာသာ ဆန့်ကျင်ရေး အဓိကရုဏ်များ၊ အလယ်အလတ် ဗုဒ္ဓဘာသာ ခေါင်းဆောင်များကို တိုက်ခိုက်မှုများ ဆောင်ရွက်လာပါသည်။
မြန်မာနိုင်ငံ
သမိုင်း သုတေသနအရ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် နှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော် ရာဇဝင်ရှိပါသည်။ လက်ရှိတွင် လူဦးရေ၏ ၈၅% မှာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြစ်သည်။ သံဃာ့အသိုင်းအဝိုင်းတွင် တရားရှုမှတ်ခြင်းနှင့် စာပေသင်ကြားခြင်းအပေါ် ညီမျှစွာ အလေးပေးသည့် ရှည်ကြာသော အစဉ်အလာ ရှိပါသည်။ သာမန်လူတို့မှာ ယုံကြည်ချက် အားကောင်းကြသည်။ ထင်ရှားသော မြန်မာဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တစ်ဦးမှာ ဝိပဿနာ အားထုတ်မှု နည်းစနစ်များကို လူပုဂ္ဂိုလ်အနေနှင့် သင်ကြားပေးသော အက်စ်အင် ဂိုအင်ကာ ဖြစ်ပါသည်။
မြန်မာနိုင်ငံသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှတို့ထံမှ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက် အရပ်သား အစိုးရနှင့် စစ်အစိုးရများက ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာကို အလေးထားခဲ့ပါသည်။ စစ်အစိုးရခေတ်တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာကို တင်းကျပ်စွာ ထိန်းချုပ်ပြီး အစိုးရဆန့်ကျင်သူများ ထားရှိသည့် ဘုန်းကြီးကျောင်းများမှာ ဖျက်ဆီးခံရလေ့ ရှိသည်။ သံဃာတော်များမှာ စစ်အစိုးရကို ဆန့်ကျင်သည့် ၈၈၈၈ အရေးတော်ပုံ၊ ၂၀၀၇ ခုနှစ် ရွှေဝါရောင် တော်လှန်ရေး စသည့် နိုင်ငံရေး ဆန္ဒပြမှုများတွင် ရှေ့တန်းမှ ပါဝင်တတ်ကြပါသည်။
ပြီးခဲ့သော ဆယ်စုနှစ်တွင် အမျိုးသားရေးအုပ်စု အမျိုးမျိုး ပေါ်ထွက်လာပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာကို ပြန်လည်အားဖြည့်ရင်း အစ္စလာမ်ဘာသာကို ဆန့်ကျင်ရန် အားထုတ်ခဲ့ကြသည်။ ၉၆၉ အဖွဲ့၏ သံဃာ့ခေါင်းဆောင် အရှင်ဝီရသူက ‘‘မြန်မာ ဘင်လာဒင်’’ ဟု ခေါ်ဆိုခံရသည်ဟုဆိုပြီး မူဆလင်ဘာသာဝင်များ ပိုင်ဆိုင်သော စျေးဆိုင်များကို သပိတ်မှောက်ရန် အဆိုပြုခဲ့သည်။ ‘‘ဗုဒ္ဓဘာသာကို ကာကွယ်ရေး’’ ဆိုသည့် ခေါင်းစဉ်ဖြင့် ဗလီများ၊ မူဆလင်ဘာသာဝင်တို့၏ အိမ်များကို အကြမ်းဖက်မှုများ တွေ့လာရပြီး မူဆလင်ဘာသာဝင်များက တန်ပြန် တိုက်ခိုက်ကာ ဆက်လက် ရန်မီးပွားစေခဲ့ပါသည်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ
ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ၁၁ ရာစုအထိ အဓိကယုံကြည်မှု ဖြစ်ခဲ့သည်။ ယခုအခါ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်မှာ လူဦးရေ၏ ၁% ပင် မရှိတော့ပေ။ ယင်းတို့မှာ မြန်မာနိုင်ငံ နယ်စပ်မှ စစ်တကောင်းတောင်ကုန်းများတွင် စုဖွဲ့နေကြပါသည်။
မြို့တော်ဒါကာတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာကျောင်းတိုက် လေးခု ရှိပြီး အရှေ့ဘက် ကျေးရွာများတွင် ကျောင်းတိုက်များစွာ ရှိပါသည်။ သို့သော် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် အဆက်ဖြတ်ကာ ဗုဒ္ဓဘာသာ ကျင့်ကြံမှုနှင့် သိမြင်နားလည်မှုမှာ အတော်လေး အားနည်းပါသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံ
ဗုဒ္ဓဘာသာကို အရှေ့တောင်အာရှ ဘုရင့်နိုင်ငံများသို့ ခရစ်နှစ် ၅ ရာစုနှစ်မှစပြီး မိတ်ဆက်ခဲ့ပါသည်။ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာအတိုင်း လိုက်နာကာ ရိုးရာယုံကြည်မှု၊ ဟိန္ဒူဘာသာနှင့် မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာတို့၏ လွှမ်းမိုးမှုများလည်း အခိုင်အမာ ရှိပါသည်။ သီရိလင်္ကာ၊ မြန်မာနိုင်ငံတို့နှင့် မတူသည်မှာ အမျိုးသမီးများအတွက် သင်္ကန်းဝတ်ပေးခြင်း မရှိခဲ့ပါ။ နိုင်ငံ၏ ၉၅% နီးပါးမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြစ်ပါသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်း အသိုင်းအဝိုင်းသည် ထိုင်းဘုရင်ကို စံပြ ထားရှိပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဘာသာ အစဉ်အလာ သန့်ရှင်းရန် တာဝန်ရှိသော ဂိုဏ်းအုပ်နှင့် အကြီးအကဲများကောင်စီတို့ ရှိပါသည်။ တောထဲတွင် နေထိုင်သော ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းများလည်း ရှိပြီး ကျေးရွာများတွင် နေသူများလည်း ရှိပါသည်။ အားလုံးသည် သာမန်လူတို့ထံမှ အားထားကိုးကွယ်မှုနှင့် ထောက်ပံ့မှုတို့ ရရှိပါသည်။
ကျေးလက်အစဉ်အလာမှ လှည့်လည်သွားလာသော ရဟန်းတော်များက လူသူနည်းပါးသော တောအုပ်များ ထဲတွင်နေထိုင်ကာ အပြင်းအထန် တရားအားထုတ်ပြီး ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်း စည်းကမ်းများကို တိကျစွာ လိုက်နာပါသည်။ ကျေးရွာ ရဟန်းတော်များမှာ အဓိကအားဖြင့် ကျမ်းစာများ ကျက်မှတ်ပြီး ဒေသခံပြည်သူများအတွက် အခမ်းအနားများ ကျင်းပပေးသည်။ ထိုင်းရိုးရာ နတ်ကိုးကွယ်မှုနှင့်အညီ ထိုရဟန်းတော်များသည် သာမန်လူတို့အတွက် အကာအကွယ် အဆောင်များလည်း ပေးသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ ကျမ်းစာများကို ဂန္ထဝင် ပါဠိဘာသာမှ ခေတ်သစ် ထိုင်းဘာသာသို့ ဘာသာပြန်ရန် ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်း ပညာရေးအတွက် အဓိကထားသည့် ဗုဒ္ဓဘာသာ သံဃာ့တက္ကသိုလ်တစ်ခုလည်း ရှိပါသည်။
လာအိုနိုင်ငံ
ဗုဒ္ဓဘာသာသည် လာအိုနိုင်ငံသို့ ခရစ်နှစ် ၇ ရာစုအတွင်း ရောက်လာခဲ့သည်။ ယခုအခါ လူဦးရေ ၉၀% မှာ ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် သက်မဲ့အရာများကိုးကွယ်သည့် ဝါဒတို့ကို ရောစပ် ယုံကြည်ကြကြောင်း ဝန်ခံပါသည်။ ကွန်မြူနစ်အစိုးရ လက်ထက်တွင် အာဏာပိုင်များက ဘာသာရေးကို ရှေးဦးစွာ အပြတ်အသတ်ဖိနှိပ်ခြင်း မပြုလုပ်ပါ။ သို့သော် သူတို့၏ နိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက်များအတွက် ဗုဒ္ဓဘာသာ သံဃာများကို အသုံးပြုပါသည်။ အချိန်ကြာလာသောအခါ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ပြင်းထန်သောဖိနှိပ်မှုနှင့် ရင်ဆိုင်ရသည်။ ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များမှစကာ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ပြန်လည်ထွန်းကား လာသည်ကို တွေ့ရသည်။ လာအိုနိုင်ငံသား အများစုမှာ အလွန်ဘာသာတရား ကိုင်းရှိုင်းပါသည်။ အမျိုးသားအများစုသည် ဘုန်းကြီးကျောင်းတွင် အချိန်ခဏတာဖြစ်ဖြစ် နေထိုင်ကြပါသည်။ မိသားစုအများစုသည် သံဃာတော်များအား ဆွမ်းလောင်းလှူကြပြီး လပြည့်နေ့များတွင် ဘုရားစေတီများသို့ သွားရောက်ကြပါသည်။
ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ
ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ၁၃ ရာစုမှစတင်ကာ နိုင်ငံတော်ဘာသာ ဖြစ်လာသည်။ ယခုထိလည်း လူဦးရေ၏ ၉၅% မှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဖြစ်ပါသည်။ ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအတွင်းတွင် ခမာစစ်သွေးကြွများက ဗုဒ္ဓဘာသာကို ဖျက်ဆီးရန် ကြိုးစားကာ အောင်မြင်လုနီးပါး ဖြစ်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၉ ခုနှစ်တွင် ရဟန်းတော်အားလုံးနီးပါး အသတ်ခံရခြင်း၊ ပြည်ပသို့ နှင်ထုတ်ခံရခြင်း ဖြစ်ပွားကာ ဘုရားစေတီနှင့် စာကြည့်တိုက်အားလုံးမှာ ဖျက်ဆီးခံရပါသည်။
မင်းသားကြီးသီဟာနု ဘုရင်ပြန်ဖြစ်လာပြီးနောက်တွင် ကန့်သတ်ချက်များကို တဖြည်းဖြည်း ဖယ်ရှားကာ ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် စိတ်ဝင်စားမှု ပြန်ဖြစ်လာပါသည်။ ကမ္ဘောဒီးယားလူမျိုးများမှာ ရှေ့ဖြစ်ဟောခြင်း၊ ဗေဒင်နှင့် နတ်လောကကို အလွန်ယုံကြည်ပါသည်။ သံဃာအများစုမှာ ရောဂါကုသပေးသူများ ဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ ရဟန်းတော်များသည် ကလေးကင်ပွန်းတပ်ခြင်းမှသည် လက်ထပ်မင်္ဂလာနှင့် နာရေးကိစ္စများအထိ အခမ်းအနား အမျိုးမျိုးတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ပါသည်။
ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ
လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကာလတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ကနဦးတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံမှနေ၍၊ နောက်ပိုင်းတွင် အဓိကအားဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံမှနေ၍ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိခဲ့ပါသည်။ သို့သော် ၁၅ ရာစုတွင် အုပ်ချုပ်သူ လူတန်းစားက စတင် မနှစ်သက်ကြတော့ပါ။ ၂၀ ရာစု အစောပိုင်းတွင် ပြန်လည် ထွန်းကားလာပါသည်။ သို့သော် ရီပတ်ဘလီကန်ကာလအတွင်း ကက်သလစ် လိုလားသော မူဝါဒများက ဗုဒ္ဓဘာသာကို ဆန့်ကျင်ပါသည်။ ယခုအခါ လူဦးရေ၏ ၁၆% သာ ဗုဒ္ဓဘာသာခံယူထားသော်လည်း အကြီးဆုံး ဘာသာတစ်ခု ဖြစ်နေပါသေးသည်။
အစိုးရသည် ယခုအခါ ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့်ပတ်သက်၍ ဖြေလျှော့မှုများ ရှိလာပါသည်။ သို့သော် နိုင်ငံတော်အုပ်ထိန်းမှု မပါဝင်ဘဲ မည်သည့်ဘုရားစေတီကိုမျှ လွတ်လပ်စွာ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ခွင့် မပြုပါ။
အင်ဒိုနီးရှားနှင့် မလေးရှားနိုင်ငံ
ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ဤဒေသသို့ ခရစ်နှစ် ၂ ရာစုဝန်းကျင်တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ကုန်သွယ်ရေး လမ်းကြောင်းများမှတစ်ဆင့် ရောက်ရှိလာပါသည်။ သမိုင်းကြောင်းတစ်လျှောက်တွင် နောက်ဆုံး ဟိန္ဒူ-ဗုဒ္ဓဘာသာ အင်ပါယာ မာဂျာပါဟစ် ကျဆုံးချိန် ၁၅ ရာစုနှစ်အထိ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ဟိန္ဒူဘာသာနှင့်အတူ ယှဉ်တွဲကိုးကွယ်ကြပါသည်။ ၁၇ ရာစုအစတွင် အစ္စလာမ် ဘာသာက ဤဘာသာများကို အပြည့်အဝ ဖယ်ရှားလိုက်ပါသည်။
အင်ဒိုနီးရှားအစိုးရ၏ ပန်ချာသီလ မူဝါဒအရ တရားဝင် ဘာသာများက ဘုရားသခင်ကို ယုံကြည်ရပါသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ဘုရားသခင်ကို ပုဂ္ဂိုလ်အနေနှင့် မသတ်မှတ်ဘဲ အဓိဗုဒ္ဓ သို့မဟုတ် ‘‘ပထမဗုဒ္ဓ’’ အနေနှင့် အသိအမှတ် ပြုသည်ဟု ထိုအချိန်ထက် နှစ်ပေါင်း တစ်ထောင် စော၍ ထွန်းကားခဲ့သော ကာလချက္ကရာ မန္တရားတွင် ဆွေးနွေးထားပါသည်။ အဓိဗုဒ္ဓသည် အချိန်နှင့် အခြားကန့်သတ်ချက်များကို ကျော်လွန်ကာ အရာအားလုံး၏ ဖန်တီးရှင် ဖြစ်ပါသည်။ သင်္ကေတအမှတ်အသားဖြင့် ကိုယ်စားပြုသော်လည်း အမှန်တကယ် သက်ရှိ မဟုတ်ပါ။ အဓိဗုဒ္ဓကို စိတ်၏ ရှင်းလင်းပေါ့ပါးသော သဘာဝအနေနှင့် သက်ရှိအားလုံးတွင် တွေ့ရပါသည်။ ဤအခြေခံအရ ဗုဒ္ဓဘာသာကို အစ္စလာမ်ဘာသာ၊ ဟိန္ဒူဘာသာ၊ ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒ၊ ကက်သလစ်ဘာသာ၊ ပရိုတက်စတင့်ဘာသာ တို့နှင့်အတူ လက်ခံပါသည်။
ဘာလီကျွန်းနှင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ အခြားဒေသများတွင် သီရိလင်္ကာ သံဃာတော်များက ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ပြန်လည်ရှင်သန်အောင် ကြိုးစားနေသော်လည်း အလွန်ကန့်သတ်ချက် ရှိပါသည်။ ဘာလီတွင် ဟိန္ဒူဘာသာ၊ ဗုဒ္ဓဘာသာနှင် ရိုးရာနတ်ကိုးကွယ်မှုတို့ ရောစပ်နေသည့် ဘာလီကျွန်းသားများ၏ ရိုးရာအစဉ်အလာကို ယုံကြည်သူများက ဗုဒ္ဓဘာသာကို စိတ်ဝင်စားသည်ဟု တွေ့ရှိရပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အခြားဒေသများတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များက လူဦးရေ၏ ၅% ကို ကိုယ်စားပြုကာ တရုတ်အနွယ်ဝင် အင်ဒိုနီးရှားလူမျိုး အသိုင်းအဝိုင်းမှ ဖြစ်ပါသည်။ ထေရဝါဒ၊ တရုတ်နှင့် တိဘက်အစဉ်အလာများ ရောစပ်နေသည့် အလွန်နည်းပါးသော အင်ဒိုနီးရှား ဗုဒ္ဓဘာသာဂိုဏ်း အချို့လည်း ရှိပါသည်။
မလေးရှားနိုင်ငံ လူဦးရေ၏ ၂၀% မှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ ကိုးကွယ်ပြီး အဓိကအားဖြင့် ပင်လယ်ရပ်ခြား တရုတ်အသိုင်းအဝိုင်းများ ဖြစ်ပါသည်။ ရာစုနှစ် တစ်ဝက်လောက်က ဗုဒ္ဓဘာသာကို စိတ်ဝင်စားမှု လျော့ကျခဲ့ပြီး ၁၉၆၁ ခုနှစ်တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ပြန့်ပွားစေရေး ရည်ရွည်ပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာ သာသနာပြု အသင်းအဖွဲ့ကို တည်ထောင်ပါသည်။ ပြီးခဲ့သော ဆယ်စုနှစ်တွင် လူငယ်များအကြားမှာပင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ကျင့်ကြံမှု တိုးတက်လာသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ ယခုအခါ ကောင်းစွာထောက်ပံ့ပြီး ပံ့ပိုးထားသည့် ထေရဝါဒ၊ မဟာယာန၊ ဝိရာယာန စင်တာများစွာ ရှိနေပါသည်။