Номын багшийг зохистой шүтэх ёсонд сургав
Бурханы номлолын хамгийн хэцүү бөгөөд эмзэг нарийн дадлагуудын нэг бол Номын багшдаа өгсөн амлалтаа хамаг зүрх сэтгэлээрээ сахих явдал байдаг. Түүнийг зүй ёсоор нь хэвшүүлж, хадгалахын тулд маш их анхаарал сэрэмж хэрэгтэй болно. Нэгэнтээ бат найдвартай хөрсөн дээр суурилсан бол юу ч түүнийг ганхуулж чадахгүй. Сэркон Ринбүүчи хэрэг явдал бид хоёрын л дунд үлдэнэ гэдгийг надад батлах гэж ихээхэн шаналал үүрдэгсэн. Нэгэн орой Мундгодын их Монлам наадам өндөрлөх үед, Ринбүүчи тэндэх эд хөрөнгө, санхүүгийнхээ талаар ярвигтай түүхийг өгүүлэв. Бусад бараа бологсод нь үүнийг ярих шаардлагагүй гэж байсан ч Ринбүүчи намайг энэ тухай мэдэх нь чухал гэж хэлсэн юм. Атаа хорсолтой хүмүүсийн зүгээс энэ хэргийн талаар худал цуу үг хожим би дууллаа гэхэд багшийнхаа зарчимч шударга байдлын талаар, миний бүх сэтгэлээрээ амлалтаа сахих талаар ч гэсэн нэг ч агшинд хэзээ ч бүү эргэлзээсэй гэдэгт итгэлтэй байхыг тэр хүсчээ.
Номын багшдаа өгсөн амлалтаа бүх талаар сахих нь ирээдүйн багш ба шавь хоорондоо харилцан удаан хугацаанд сайтар бие биеэ шалгаж, шинжихийг шаардана. Хэдий нягт нямбай судалсны хойно шавь нар багшийгаа Бурхан хэмээн үзэх хэрэгтэй боловч Номын багш нар алдаа гаргадаггүй гэсэн үг биш юм. Шавь нар Номын багш нараа юу хэлснийг нь байнга шалгаж, шаардлагатай бол саналаа эелдгээр тавих ёстой. Тэд ямагт сэргэлэн цовоо байж, лам, багш нарынх нь хэлж, хийж буй ямарваа хачин жигтэй юуг ч болов хүндэтгэлтэйгээр засаж, залруулж байх ёстой.
Нэг удаа Ринбүүчи Францад Наландагийн хийдэд Барууны хуваргуудад энэ санааг ойлгуулахыг хичээсэн юм. Хэлэлцүүлгийн үеэр тэр нэг зүйлийг зориуд шал буруугаар тайлбарлав. Түүний хэлсэн зүйл нь гайхаш барам, хөгийн зүйл байсан ч, хуваргууд бүгд түүний хэлснийг дэвтэртээ хүндэтгэлтэйгээр тэмдэглэн авч байлаа. Дараагийн чуулганаараа Ринбүүчи хуваргуудыг загнаж, би түрүүчийн хичээл дээр нэг зүйлийг шал буруу, хөгтэй байдлаар тайлбарласан. Яагаад хэн нь ч түүнээс асуусангүй вэ? Бурхан багш өөрөө сургасан шиг багшийн хэлж байгааг сохроор шүүмжлэлгүйгээр хэзээ ч хүлээн авч болохгүй гэж Ринбүүчи тэдэнд өгүүлэв. Бүр агуу их Номын багш нарын хэл ч заримдаа хальтардаг, орчуулагчид байн байн л алдаа гаргадаг, шавь нар ч нарийн няхуур бус будлиантай тэмдэглэл хийдэг. Ямар нэг зүйл хачин жигтэй санагдаж байвал, тэд заавал асууж, Их хөлгөн судар номуудын эхтэй тулган, нягтлан шалгаж байх ёстой гэсэнсэн.
Бурханы шашны хамгийн алдартай гэгдэх эрдэмтэн мэргэдийн зохиосон бүтээлүүдэд ч дүн шинжилгээ хийх, утгуудыг нягтлах
Ринбүүчи бүр өөрийн биеэр Бурханы сургаалийн ердийн тайлбаруудыг шалгана. Ингэснээрээ тэр Богд Зонховын жишээг баримталж байсан юм. Арван дөрөвдүгээр зууны энэ агуу шинэчлэгч Энэтхэг ба Төвдийн багш нарын аль алиных нь хүндлэл хүлээсэн олон ном судруудад өөр хоорондоо зөрчилдөх буюу логик бус нотолгоо агуулсан байдгийг ажиглажээ. Богд Зонхов эдгээр санаануудыг олж илрүүлэн, нягтлан шүүгээд, ухаан бодлын шүүлтүүрийг давж гарахгүй зүйлсийг таягдан хаях буюу урьд нь буруугаар ойлгогдсон хэсгүүдэд нэвтэрхий шинэ тайлбаруудыг өгчээ. Зөвхөн хөлгөн судруудын талаар томоохон мэдлэг болон гүн бясалгалын туршлага л ийм шинэ үндэс хөрсийг нээж чадна. Сэркон Ринбүүчи тэдний нэг байв.
Жишээлбэл, нас нөгчихөөсөө өмнөхөн Ринбүүчи намайг дуудаад, Богд Зонховын хамгийн хүнд гүн ухааны “Тайлбарлагдах ба тодорхойлогдох утгын онц тайлбарын охь” (төвд. Drang-nges legs-bshad snying-po) хэмээх бүтээлээс нэгээхэн хэсгийг анхааруулав. Ринбүүчи, энэхүү хэдэн зуун хуудас шастирыг цээжээр өдөр тутмын уншлагынхаа нэг болгон уншдаг байлаа. Энэ хэсэг нь оюун бодлоос төөрөгдлийг арилгах шатууд, ялангуяа төөрөгдлийн “үрийн” асуудалд хамааралтай хэсэг байв. Эдгээр “үрийн” ерийн тайлбаруудад бодийн чанартай ч биш, аливаа нэг зүйлийг мэдэх арга ч биш, хувиран хувьсагч үзэгдэл гэж тайлбарладаг. Энэ санааг дамжуулахын тулд би энэ нэршлийг “үр” гэхээсээ илүү “хандлагууд” гэж орчуулж ирсэн юм. Энэ номноос логик туршлага бусад хэсгийг ишлэн, Ринбүүчи цагаан будааны үр ямарч л байсан цагаан будаа гэж тайлбарлав. Тиймээс төөрөгдлийн үр бол төөрөлдлийн “ул мөр“ мөн. Энэхүү хувьсгалт тайлбар нь далд ухамсартай хэрхэн ажиллаж, түүнийг яаж ойлгохтой холбоотой гүн гүнзгий уршиг, балгийг агуулна.
Ригбүүчигийн амьдралын эгэл хэв маяг
Сэркон Ринбүүчи шинэчлэгчийн сүр жавхлантай хэдий ч, цаг ямагт бүх талаар даруу төлөв, элдэв их санаагүй чанарыг онцлон чухалчилна. Тийнхүү тэрээр Мундгодын хийдийн хамгийн өндөр хэргэмт ламтан байсан боловч бусдад гайхуулсан том барилга биш зүгээр л нэг эгэлхэн тагз бариулсан. Дарамсала дахь түүний орон гэр бас л туйлын даруухан, дөрвөн хүнд зориулсан, зөвхөн гурван өрөөтэй, зочдыг байн байн ээрсэн хоёр нохой, нэг мууртай байшин байв.
Ринбүүчи өөрийн агуу ихийг ямар нэгэн байдлаар дэлгэн үзүүлэхээс зайлсхийдэг шигээ шавь нараа өөрийг нь агуу сүрлэг гэхээс сэргийлэхийг эрэлхийлнэ. Жишээлбэл, хэд хэдэн бясалгалын дадлагууд багшийн Егүзэр (Гуру-Иога) хэмээх сайтар боловсруулсан нарийн дүрслэн бодохуйг гүйцэтгэх, мөн лам багшийн Санскрит нэрийг агуулсан тарнийг давтан хэлэх зэрэг нь өөрийн Номын багштай тогтоосон харилцааг тойрон төвлөрч байдаг. Багшийн Егүзэрийн дадлагад Ринбүүчи шавь нартаа Дээрхийн Гэгээн Далай Ламтанг дүрслэн бодохыг ямагт зөвлөнө. Түүний нэрийн тарнийг хүсвэл Ринбүүчи дандаа л өөрийн эцгийн нэрийг давтан хэлэхээр өгнө. Ринбүүчигийн эцэг нь хорьдугаар зууны эхний хамгийн лут багш, хэрэгжүүлэгчдийн нэг Сэркон Дорж Чан байлаа. Тэр бол өөрийн үеийн Цогт цагийн хүрдэн уламжлалын тэргүүн байсан бөгөөд энэ нь өөрийн эрдмийн болон бясалгалын туршлагыг дараах үеийнхэнд дамжуулж залгуулах хариуцлага бүхий хүлээн зөвшөөрөгдсөн багш байсан гэсэн үг юм.
Үрэлгэн байдлаас зайлсхийх Махатма Гандигийн жишээг дагах
Ринбүүчигийн даруухан төрх бусад өөр олон маягаар илэрдэг байв. Ринбүүчи аялж явахдаа жишээлбэл, Махатма Гандигийн жишээг дагана. Тэр Энэтхэгийн гуравдугаар зэрэглэлийн гурван давхар вагонд суух гэж, хэрэв өөрөөр шийдэхээс өөр зүйл байхгүй л бол зүтгэнэ. Бүр өмхий ханхалсан жорлонгийн хажууд унтах болсон ч бас ингэнэ. Биднийг анх хамтдаа Барууныг зорьсон анхны аялалаар Дарамсалагаас гарч Дели хүрэхэд ийм явдал болсон юм. Ринбүүчи энэхүү нийтийн жишгээр аялах нь онц сайн хэрэг, учир нь нигүүсэл үүсгэхэд тустай гэж хэлсэн. Гурван зэрэглэл зорьсон газраа нэг л цагт хүрэхээс цааш мөнгө юунд нь үрэх гэж? Ринбүүчи өөрт нь зориулж галт тэрэгний тасалбар мөнгө төлөх юм уу, тансаг үнэтэй зоогийн газарт авч орох зэрэгт үнэхээр дургүйцнэ.
Нэг удаа Ринбүүчи Спитигээс Дарамсала руу эргэж ирэхэд бусад хэдэн шавь нар нь, бас би түүнийг морилон ирсэнд мэндчилэхээр Энэтхэгийн зах дээр хүлээцгээж байлаа. Олон ч автобус машинийг үзэхэд Ринбүүчи байхгүй л байлаа. Нэг хуучин заваан ачааны машин захын талбайд ирж зогссон юм. Энд Сэркон Ринбүүчи ачааны чихэлдсэн бүхээгт гартаа маанийн эрх бариад сууж байлаа. Ринбүүчи болон бараа бологсод нь Спитигээс гурван өдрийн турш бүхэл замын уртад тээврийн энэ хэрэгсэл дотор тав тух, гадаад байдлыг үл хамааран давхисан байжээ.
Дарамсалад Ринбүүчи надтай болон бараа бологсдын хамт Мундгод дахь Монлам их наадмаас буцаж ирэхдээ Поона дахь гал тэргийг бүхэл өдөржин хүлээх болов. Тэгээд нутгийн цамцны худалдагч бидэнд санал болгосон маш их дуу чимээтэй халуун, гуравдугаар зэрэглэлийн зочид буудлын өрөөнд жаргалтай гэгч буусан билээ. Үнэндээ Ринбүүчи Энэтхэгт аялж байхдаа шөнийн автобусаар явахыг арай хямд, илүү амар гэж байн байн сануулдаг байв. Тэрээр хүмүүс чихэлдсэн автобусны буудал дээр автобус хүлээхээс хэзээ ч дургүйцэхгүй. Өөрийгөө завгүй байлгах өч төчнөөн бясалгал байна гэж бидэнд хэлнэ. Дуу чимээ, үймээн бужигнаан, бохир заваан байдал түүний төвлөрөлд хэзээ ч саад болохгүй.
Ринбүүчи хэзээ ч нэг газраа удаан суудаггүй, харин ийш тийшээ байнга явж байдаг. Энэ нь таталцлыг гэтлэхэд сайн гэж тэр хэлнэ. Ийнхүү аян замд явах үед хэзээ ч айлд хонодоггүй, малгай тавьбал манайх гэгч болж, айлын эздэд дараа болуузай хэмээн аян замд явах үедээ хэзээ ч хэдхэн хоногоос илүү саатдаггүй байв. Арай ахимаг Төвд лам багштай Бурханы шашны төвд буулаа гэхэд Ринбүүчи тэр хуврагтай өөрийн хамгийн сайн нөхөр шиг харьцдаг. Тэрээр чин сэтгэлийн харьцааг зөвхөн тодорхой нэг хүн дээр хэзээ ч хязгаарлаж байсангүй.
Бүтээлийг тогтмол, дүр эсгэхгүй хийх ба нөхцөл байдлуудад тохируулан уян хатан байх
Ринбүүчи хаашаа ч явсан гэсэн өдрийн турш хатуу чанд дадлагаа үргэлжлүүлж шөнөөр барагтай бол унтахгүй. Тэрээр уулзалтуудын хооронд төдийгүй, гадаадын хүмүүстэй уулзаж байхдаа, миний орчуулж дуусахыг хүлээх хоорондоо, түр завсарлах үедээ ч гэсэн тарни тоолж Дандарын ёсны дүрслэн бодохуй номноос уншиж сууна. Тэр Зан үйлийн сударын (Садхан) бясалгалаа машин, гал тэрэг, онгоц, хаа сайгүй гүйцэтгэдэг байлаа. Гадаад орчин хүрээллээс хэзээ ч хамаарахгүй. Өдөр тутмын чанд дадлага бидний амьдралд тасралтгүй үргэлжлэх мэдрэмжийг хаашаа явж, юу хийж байсан ч өгч байдаг.
Ринбүүчи бас уншлагаа хэзээ ч “тоглолт” (show) болгож байгаагүй юм. Тэр бүх юмыг өөрөө хувиараа чимээгүй хий гэж хэлнэ. Идэхийн өмнө хоолоо адислах, хичээлийн өмнө залбирал хэлэх зэргийг өөрөө хувьдаа чимээгүй хий гэж хэлнэ. Бусад хүмүүстэй цуг хооллохын өмнө урт, сүртэй шадууд дуудах нь тэднийг тавгүйтүүлэх төдийгүй бид тэднийг ичээх буюу эсвэл тэдэнд “сэтгэгдэл” төрүүлэх гэж оролдоод байгаа мэт санагдуулна. Цаашилбал, бусдад ямарваа дадлага хэвшлийг хэзээ ч тулгаж байгаагүй. Гэхдээ түүнийг урьж залсан Сургалтын төвийн зүгээс номлол айлдахын өмнө буюу хойно ямар ч залбирал ёслол үйлдсэн тэрээр жирийн байдлаар дагана.
Хэдийгээр Ринбүүчи Дээрхийн Гэгээнтэнд ба Төвд болон Баруун дахь хийдүүдийн алинд нь ч өргөл их хэмжээгэр барьдаг байсан ч, түүнийхээ талаар хэзээ ч онгирч зарлаж байгаагүй. Бусдад хэзээ ч ингэж болохгүй гэж сургана. Нэг удаа Италийн Виллорбад дунд насны даруухан хүн Ринбүүчид бараалхахаар ирэв. Тэрээр өрөөнөөс гарахдаа, үзэгдэхүйц газар биш харин хажуугийн ширээн дээр өгөөмөр өглөг бүхий дугтуйг чимээгүйхэн тавьсан юм. Ринбүүчи сүүлд нь ламд өргөл өргөхдөө чухам ингэж өргөнө гэсэн билээ.
Гэхдээ Ринбүүчи биднийг хүлцэнгүй даруу байдалтай, хуурамч биш байх хэрэгтэйг онцлон хэлнэ. Тэрээр даруу мэт дүр үзүүлээд, үнэндээ харин бардам сэхүүн өөрсдийгөө агуу Йогчид гэж боддог хүмүүст дургүй байлаа. Тэрээр их багш лам дээр ирсэн нэгэн бардам нүүдэлчний түүхийг ярьж өгдөгсөн. Соёл гэдгийг хэзээ ч үзээгүй мэтээр тэр хүн аяглаж, ламтны ширээн дээрх ёслол, зан үйлийн хэрэгслүүд юу гэгч болохыг асуув. Ламтны муурыг зааж, энэ ер бусын амьтан чинь юу вэ, гэхэд ламтан түүнийг хөөн гаргаж гэнэ.
Ринбүүчи бүтээлүүддээ хувь хүний бүтээл гэдэг үүднээс хандах нь
Ринбүүчи хүмүүсийг дадлагаараа дээгүүр санаалан, онгирч сагсуурахад онцгой дургүй байсан. Тэрээр хэлэхдээ бясалгал бүтээлд (нямба) суухыг зорьж байгаа буюу бүр нямба хийгээд гүйцээсэн ч гэсэн үүнийгээ бусдад зарлах ёсгүй гэж хэлдэг байв. Ийм зүйлсийг өөртөө хадгалах нь хамгийн зөв бөгөөд бидний юу хийгээд байгааг хэн ч мэдэхгүй байвал сайн. Бидний тухай хүмүүсийн ярьж хөөрөх нь олон саад тотгор, бардамнал буюу бусдын хор, атаа ба өрсөлдөөн мэтийг үүсгэх болно. Богд Зонховын Тарнийн ёсны үндсэн дадлагын Бурхан багшийн дүр ямар байсныг хэн ч мэдэхгүй зөвхөн түүний шавь Хайдувжи багшийгаа жанч халахынхаа өмнөхөн дотоод тахилын аяганаасаа жаран хоёр тахилыг өргөж байхад нь л дотоод цэнгэлийн (амгалан) биелэл болсон Бурхан багшийн дүр Чакрасамбавара байсан гэж дүгнэжээ. Үүнтэй адил Сэркон Ринбүүчигийн хувийн гол практикийг Цогт цагийн хүрдэний (Калачакра) мэргэжилтэн шинжээч хэмээн түүнийг магтахыг үл харгалзан хэн ч үл мэднэ.
Өөд болсных нь дараа дээлийн өнцөг буланд оёж хадсан бяцхан очир ба хонхыг олоод юугаар дадлагажиж байсныг нь хэн нэгэн хүн ойлгодог, Тарнийн аймгийн дадлагаа тэгтлээ сайтар нуудаг байсан Кадампа гэвшүүдийн тухай Ринбүүчи байнга ярьдаг байв. Ринбүүчи ихэвчлэн түүний гэрт байх хүмүүсээс хагас цагийн дараа унтаж, тэднээс арай эрт сэрдэг. Түүний бараа бологсод болон миний ажигласанаар хүмүүс бүгд унтсанаас хойш өрөөний гэрэл ассаар байх бөгөөд гэрийнхэн нь бүгд сэрсний дараахан гэрэл нь асдаг байсан.
Нэг удаа Германы Еэгендорфод Ринбүүчигийн ахлах бараа бологч Чонзэла Ринбүүчитэй нэг өрөөнд хоножээ. Унтсан дүр үзүүлээд Чонзэла Ринбүүчиг шөнө дунд босч, Наропагийн зургаан дасгалтай холбоо бүхий янз бүрийн хүч шаардсан дасгалуудыг хийж буйг ажиглажээ. Өдрийн цагаар Ринбүүчи ихэвчлэн босож, суухдаа туслалцаа дэм шаарддаг байсан ч үнэндээ эдгээр йогийн дасгалыг хийх хүч тамир уян хатан чанартай байсан юм.
Ринбүүчи өөрийн эрдэм чадлыг нууцлах нь
Ринбүүчи өөрийн сайн чанаруудыг ямагт нууц байлгахыг хичээдэг байсан. Өөрийн хэн болохыг, танихгүй хүмүүст өөрийгөө нээхийг бүр ч хүсэхгүй. Нэгэнтээ нас дээр гарсан, Индонезийн хос, эхнэр нөхөр хоёр Парисаас Амстердам хүртэл өөрсдийнхөө машинаар явах санал тавив. Амстердамд очоод биднийг гэртээ хоолонд урилаа. Зөвхөн сүүлд нь уг нутгийн Бурханы сургаалийн төвөөс тэр хоёрыг Ринбүүчигийн ном айлдах цуглаанд урьж, утасдахад л тэд зочин нь чухам хэн байсныг ойлгосон юм. Тэд бодохдоо Ринбүүчиг жирийн нэг найрсаг зантай хувраг гэж ойлгожээ.
Ийм байдлаар, Ринбүүчи хилийн чанадад аялахдаа, хүүхдүүдтэй заримдаа даам тоглож, эсвэл өөрийн бага бараа бологч Навааныг тоглуулж, өөрөө хоёр талд хоёуланд нь тусалдаг байв. Хүүхдүүд түүнийг сайхан зантай хөгшин өвөө л гэж зөвхөн бодно. Нэг удаа Ринбүүчи Германы Мюнхены гудамжаар зул сарын баярын үеэр алхаж байтал хүүхдүүд түүнийг улаан хувцастай болохоор нь Санта Клаус гэж бодоод араас нь дагацгааж билээ.
Ринбүүчи Англи хэлийг яггүй мэддэгээ ч бас нуудаг байв. Спити дэхь Цогт цагийн хүрдэний авшигийн ёслолын дараа Ринбүүчи жанч халахаас нь сарын өмнө би түүнээс чөлөө авч Дарамсала буцах болов. Би Барууныханд зориулж автобус хөлслөөд явах цаг ч болсон байлаа. Гэтэл гадаадынхны нэг эцсийн хоромд хөндий өгсөөд 20 миль газарт байдаг Куй хийд орохоор яваад, товлосон цагтаа буцаж ирсэнгүй. Намайг Куй уруу тэр эмэгтэйг олохоор явах хооронд Италийн нэг шавь Ринбүүчитэй уулзахаар орчуулагагүй очжээ. Урьд нь ямар ч гадаад хүнтэй нэг ч Англи үг зөрүүлж байгаагүй тэрээр Итали хүнд хандан цэвэр Англи хэлээр Алекс хаана байна? гэж асуусан гэнэ. Нөгөө хүн Ринбүүчи, та чинь Англиар ярьдаггүй шүү дээ гэхэд Ринбүүчи зөвхөн инээжээ.