Właściwy pogląd i intencja

Możemy mieć albo poprawną, albo niepoprawną rozróżniającą świadomość:

• Możemy rozróżniać coś poprawnie i wierzyć, że to jest prawdziwe
• Możemy rozróżniać coś niepoprawnie i wierzyć, że to jest prawdziwe.

Niewłaściwy pogląd ma miejsce wtedy, kiedy mamy niepoprawne rozróżnienie, lecz utrzymujemy je jako prawdziwe, zaś właściwy pogląd to posiadanie poprawnego rozróżnienia i utrzymywanie go jako prawdziwego.

Błędny pogląd

Błędnymi poglądami są, na przykład utrzymywanie i przekonanie, że nasze działania nie mają żadnego wymiaru etycznego w postaci tego, że niektóre z nich są destrukcyjne a niektóre konstruktywne oraz przekonanie, że nie sprowadzają skutków w postaci tego, czego doświadczamy. Charakteryzuje to postawa „A co mi tam”, którą ma obecnie wielu ludzi. Nie ważne; nic nie jest ważne. A co mi tam; czy coś zrobię czy nie zrobię, nie ma to znaczenia. To jest nieprawidłowe. Ta ma znaczenie, czy palimy, czy też nie. Jeśli palimy, będzie to miało negatywne następstwa, odbije się na naszym zdrowiu.

Innym błędnym poglądem jest przekonanie, że nie ma sposobu na doskonalenie siebie i przezwyciężenie własnych wad, a więc nie ma sensu nawet się pofatygować. Jest to nieprawidłowe podejście, gdyż rzeczy nie są statyczne ani zabetonowane. Niektórzy wierzą, że nie ma sensu starać się być uprzejmym lub pomagać innym, lecz że powinniśmy wykorzystywać każdego i osiągać tyle zysku, ile się da, gdyż to przyniesie nam szczęśliwość. Jest to niesłuszne, gdyż nie prowadzi do szczęśliwości. Sprowadza to konflikt, zazdrość oraz zmartwienia, że inni ukradną nasze manatki.

Występuje bardzo wiele rodzajów niepoprawnego rozróżniania. Może to, na przykład dotyczyć cierpienia i jego przyczyn. Rozważmy przypadek kiepskich wyników w szkole naszego dziecka. Niepoprawnym rozróżnianiem byłoby myślenie: „To wszystko z mojego powodu. To jest mój błąd jako rodzica”. Jest to niepoprawne rozróżnianie co do przyczynowości. Rzeczy nie powstają czy zdarzają się tylko z powodu jednej przyczyny. Rzeczy zdarzają się z powodu zbiegu bardzo wielu przyczyn i warunków, a nie tylko jednej. Mogliśmy się do czegoś dołożyć, lecz nie jesteśmy jedyną przyczyną danego problemu. A czasem w ogóle nie jesteśmy żadną przyczyną – jest to całkowicie błędne. Myślę o przykładzie jakiegoś mocno poruszonego osobnika; poszedł na mecz piłki nożnej i jego drużyna przegrała. Uwierzył wtedy, że jedynym powodem porażki jego drużyny było to, że on był obecny na zawodach, a więc on to zapeszył: „To moja wina, że zespół przegrał”. To jest niedorzeczne. Jest to niepoprawne rozróżnienie co do przyczynowości.

Właściwy pogląd

Prawidłowa rozróżniająca świadomość jest pierwszoplanowa i w tym celu musimy poznać rzeczywistość, rzeczywistość przyczynowości itp. Podobnie jak z pogodą, na którą wpływa tak wiele przyczyn i warunków, nie powinniśmy sobie błędnie wyobrażać bycia podobnymi Bogu, kiedy to możemy po prostu zrobić jedną rzecz i wtedy wszystko będzie już świetnie z kiepskimi ocenami naszego dziecka w szkole. Tak to nie działa.

Rozróżniająca świadomość wymaga zdrowego rozsądku i inteligencji oraz koncentracji, by utrzymywać skupienie na swoim poprawnym rozróżnianiu. Do tego potrzebujemy dyscypliny. Tak właśnie to wszystko pasuje do siebie wzajemnie.

Kiedy już rozróżniliśmy pomocne od szkodliwego, czym jest rzeczywistość, a czym nie jest, nasza intencja albo motywująca myśl dotyczy tego jak nasze rozróżnianie wpływa lub kształtuje sposób mówienia i postępowania oraz naszą postawę wobec rzeczy. Jeśli rozróżniamy nieprawidłowo, wynika z tego niewłaściwa myśl motywująca, zaś kiedy rozróżniamy prawidłowo, wynika właściwa myśl motywująca.

Niewłaściwa intencja

Mamy następujące główne obszary oddziaływania intencji albo motywującej myśli:

Pożądanie zmysłowe

Niewłaściwa myśl motywująca oparta byłaby na pożądaniu zmysłowym – tęsknej żądzy i przywiązaniu do przedmiotów zmysłów, czy będą piękne rzeczy, muzyka, dobre jedzenie, ładne stroje itd. Nasza motywująca myśl zamiaru podążania za własnymi pragnieniami opierałaby się na nieprawidłowym rozróżnianiu, że są one rzeczą najważniejszą. Jeśli rozróżniamy poprawnie, będziemy posiadać równowagę, którą jest zrównoważony umysł wolny od przywiązania do przedmiotów zmysłów.

Przykładem jest niepoprawne rozróżnianie, że jest super ważne, gdzie będziemy jeść kolację i co zjemy. Myślimy, że naprawdę przyniesie nam szczęśliwość, jeśli wybierzemy właściwe miejsce i właściwą potrawę z menu. Jeśli rozróżniamy poprawnie, zobaczymy, że to nie jest, aż takie ważne i że jest wiele innych ważniejszych rzeczy w życiu, niż co będzie na kolację lub co jest w telewizji. Umysł staje się wtedy bardziej rozluźniony i zrównoważony.

Złośliwość

Drugą niewłaściwą motywacją lub intencją jest złośliwość, chęć zranienia kogoś lub spowodowanie krzywdy. Jak kiedy ktoś popełnia jakiś błąd, a my wpadamy w gniew i uważamy, że ten ktoś jest naprawdę zły i musi być ukaran; to jest to niewłaściwe rozróżnianie.

Możemy czyniś niewłaściwe rozróżnienie, że ludzie nigdy nie robią błędów, co jest absurdalne. Możemy tak bardzo się rozgniewać, że zapragniemy kogoś uderzyć, natomiast jeśli mamy właściwe rozróżnianie, to rozwiniemy w sobie życzliwość. Jest to życzenie pomagania innym i sprowadzania na nich szczęśliwości, a to obejmuje siłę i przebaczenie. Jeśli ktoś popełnia błąd, zdajemy sobie z tego sprawę, że jest to naturalne, i nie zachowujemy urazy.

Okrucieństwo

Trzecim rodzajem niewłaściwej intencji jest umysł wypełniony okrucieństwem, co ma rozmaite aspekty:

• Chuligaństwo – okrutny brak współczucia, gdzie życzymy innym, by cierpieli i byli nieszczęśliwi. Na przykład rozróżniamy zwolenników innej drużyny piłki nożnej, myśląc, że są okropni i możemy się z nimi pobić tylko dlatego, że lubią inną drużynę.
• Nienawiść do siebie – srogi brak miłości własnej, gdy sabotujemy własną szczęśliwość, gdyż uważamy, że jesteśmy źli i nie zasługujemy na bycie szczęśliwymi. Czynimy to często przez wchodzenie w niezdrowe związki, podtrzymywanie złych nawyków, przejadanie się itp.
• Perwersyjna przyjemność – kiedy w okrutny sposób radujemy się oglądając lub słysząc cierpienia innych ludzi. Uważamy, że ktoś jest zły i zasługuje na cierpienie, którego doznaje, jak kiedy polityk, którego nie znosimy, przegrywa wybory. Tutaj niepoprawnie rozróżniamy, że niektórzy ludzie są źli i zasługują na ukaranie, i by źle im się wiodło, natomiast innym, zwłaszcza nam, wszystko powinno zawsze iść jak z płatka.

Właściwa intencja

Właściwą intencją, opartą na prawidłowym rozróżnianiu, byłaby postawa pozbawiona gwałtowności i okrucieństwa. Mamy stan umysłu, w którym nie życzymy krzywdy innym cierpiącym, ani ich nie drażnimy czy denerwujemy. Nie sprawia nam zadowolenia, kiedy im dzieje się źle. Występuje tu również poczucie współczucia, kiedy to życzymy innym, by byli wolni od cierpienia i jego przyczyn, gdyż widzimy, że każdy cierpi, nikt nie chce cierpieć i nikt nie zasługuje, by cierpieć. Jeśli ludzie popełniają błędy, widzimy, że jest tak z powodu ich wewnętrznego zamętu, a nie z tego, że są rzeczywiście źli. Właściwe rozróżnianie i właściwa intencja prowadzą nas naturalnie do właściwej mowy i właściwego działania.

Te osiem czynników ścieżki pasuje do siebie wzajemnie:

• Właściwy pogląd i intencja dostarczają prawidłowego fundamentu dla praktyki i prowadzą do naturalnego angażowania się we właściwą mowę, właściwe działanie oraz właściwe środki utrzymania. Rozróżniamy, co jest poprawne pod względem skutków naszego postępowania wobec innych i mamy życzenie pomagać innym, a nie ranić ich.
• Na tej podstawie podejmujemy wysiłek na rzecz poprawy siebie, rozwijania dobrych cech i nie bycia odciąganym przez dziwaczne idee na temat własnego ciała, uczuć itp. Używamy koncentracji, by pozostawać skupieni na tym, co jest pożyteczne, a wtedy nasza intencja wzmacnia się. W ten sposób wszystko to się wzajemnie ze sobą wiąże.

Choć moglibyśmy przedstawić te trzy ćwiczenia się i ośmioraką ścieżkę jako pewien ciąg, to ostatecznym celem jest zdolność do stosowania ich wszystkich razem w praktyce jako integralnej całości.

Od chwili ocknięcia się rano do chwili zaśnięcia w nocy nasze zmysły łakną rozrywki. Oczy wyglądają pięknych form, uszy nasłuchują łagodzących dźwięków, zaś usta pragną wybornych smaków. Chociaż nie ma niczego szczególnie niewłaściwego w chęci przyjemnych doznań, jeśli to jest cały zakres naszego życia, nigdy nie będziemy zaspokojeni i nigdy nie zdołamy rozwinąć nawet szczypty koncentracji.

Trzy ćwiczenia się w etyce, koncentracji i świadomości pozwalają nam przeżywać każdą chwilę w możliwie najlepszy sposób. Zamiast jedynie poszukiwania przyjemności dla siebie, ośmioraka ścieżka dostarcza wzorca pozwalającego sprawiać korzyść nie tylko sobie, lecz również innym. Kiedy badamy i dochodzimy do zrozumienia, dlaczego właściwe poglądy są poprawne, zaś niewłaściwe poglądy nie są oraz dlaczego właściwe działania są pomocne, zaś niewłaściwe działania są szkodliwe (itd.) oraz postępujemy w zgodzie z tym, to nasze życie automatycznie się zmienia na lepsze. Wtedy będziemy wieść coś, co możemy nazwać „pełnym życiem buddyjskim”.