Dlaczego buddyzm przyciąga ludzi

Gdy poszukuje się w buddyzmie rozwiązań, rozmaite jego aspekty będą przemawiać do różnych ludzi. To co podkreśla Jego Świątobliwość Dalajlama, i dla wielu ludzi jest to czymś bardzo atrakcyjnym, jest racjonalna, analityczna i praktyczna strona buddyzmu. Jego Świątobliwość  wskazuje, że buddyjskie podejście jest bardzo podobne do podejścia naukowego, co oznacza, że nie wystarczy po prostu przyjmować jakichś zasad w oparciu o ślepą wiarę i oddanie, lecz należy kierować się raczej metodą naukową korzystającą z logiki i rozumu. Dogłębnie wszystko analizując i podchodząc do rzeczy pragmatycznie, próbujemy wszystkiego samemu, eksperymentując i sprawdzając, czy metody nauczane w buddyzmie faktycznie przynoszą rezultaty o jakich mówią, takich jak spokój umysłu, zdolność do lepszego radzenia sobie z problemami. A w naszym podejściu jesteśmy bardzo praktyczni, a nie idealistyczni. Praktycznie w zakresie tego, co jest realne, tego co będzie rzeczywiście nam pomagać w naszym codziennym życiu.

Ponadto, jeśli w tradycyjnych naukach buddyjskich są aspekty, które okazały się być nieprawidłowe lub niezgodne z ustaleniami nauki – na przykład o strukturze wszechświata – wtedy Jego Świątobliwość bardzo chętnie zgadza się by to wszystko pominąć w naukach buddyjski i zastąpić naukowym punktem widzenia, ponieważ nie ma w tym nic sprzecznego. Buddyzm podkreśla bowiem rzeczywistość, nie fantazję, zaś Budda nie pojawił się na świecie, by nauczać nas geografii, ale by uczyć nas sposobów radzenia sobie z naszymi problemami w życiu. Tradycyjne nauczanie o wielkości naszej planety, odległościach Ziemi od Słońca i Księżyca, i tego rodzaju rzeczy, były wyjaśniane w tradycyjny sposób, w jaki ludzie je rozumieli dwa i pół tysiąca lat temu. A więc tradycyjne nauki na ten temat nie są tak bardzo ważne; nie są one bowiem główną treścią nauk Buddy. Jego Świątobliwość stawia naukowcom wyzwanie, by obalili na przykład nauki o odradzaniu się, a nie tylko odrzucali je na podstawie: „Nie sądzę, by tak było”. Mówienie „Nie sądzę, by tak było" nie jest bowiem prawomocnym dowodem na stwierdzenie, że coś nie istnieje.

Coś takiego z pewnością przemawia do ludzi o bardziej racjonalnym umyśle. Ponadto miało miejsce wiele tego, co moglibyśmy określić jako wymianę pomiędzy stroną buddyjska pod przewodnictwem Jego Świątobliwości Dalajlamy, a stroną naukową reprezentowaną przez uczonych. Szczególnie w dziedzinie medycyny, ponieważ jednym z głównych punktów podkreślanych przez buddyjskie nauki w tym względzie jest to, że nasze zdrowie jest bardzo zależne od stanu naszego umysłu. Jeśli jesteśmy bardzo pesymistyczni – bardzo negatywni i zawsze martwimy się o mnie, mnie, mnie, i tak dalej – osłabia to układ odpornościowy i choroby szybciej się rozwijają, i nie zdrowiejmy tak szybko. Natomiast, jeśli jesteśmy optymistami, jeśli myślimy o wszystkich innych, którzy cierpią na ten sam rodzaj choroby, o naszej rodzinie itp, wówczas nie narzekamy cały czas. Nasze umysły i serca są o wiele bardziej spokojne, a to wzmacnia układ odpornościowy. Naukowcy przeprowadzili wiele badań dotyczących tych spraw i okazało się one prawdą, tak więc dużo z tych metod zaleca się obecnie w wielu szpitalach.

Ponadto jest wiele buddyjskich metod, które pomagają w zwalczaniu bólu. Ból sam w sobie jest wystarczająco zły, ale jeśli dochodzi do niego jeszcze strach i bardzo, mocne wewnętrzne emocjonalne ściśnięcie, to staje się on znacznie gorszy. Są różne metody pomagające radzić sobie z bólem w znacznie lepszy sposób, których buddyzm uczy, takie jak medytacja z oddechem. One również zostały przebadane i promuje się je w różnych szpitalach. Stosowanie tych metod nie wymaga zaznajamiania się z całym buddyjskim pakietem nauk. By ludzie, mogli korzystać z tych metod, nie trzeba im szczegółowo wyjaśniać buddyjskich nauk. Są powszechnie dostępne i uniwersalne metody, które każdy może stosować w ramach jakiegokolwiek systemu wierzeń. Ale ponieważ wywodzą się one z nauk buddyjskich, ludzie stają się nieco bardziej nimi zainteresowani tym, o co w gruncie rzeczy w tych buddyjskich naukach chodzi. Podobne zjawiska można zaobserwować u osób uprawiających sztuki walki. Sztuki walki rozwinęły się w społeczeństwach buddyjskich i wielu ludzi, którzy je praktykowali zainteresowało się buddyjskim tłem tych nauk. 

Oczywiście jest wielu ludzi, którzy nie są zbyt racjonalnie nastawieni, którzy w swym podejściu do życia nie są naukowo zorientowani, więc mogą do nich przemawiać różne inne aspekty buddyzmu. Jednym z nich, o czym już wspomniałem, jest inspiracja płynąca od wielkich duchowych mistrzów. Coraz więcej wielkich mistrzów duchowych podróżuje po całym świecie, a ich nauki są dostępne w formie książek, jako nagrania i jako filmy w internecie. Ludzie, którzy są nastawieni bardziej religijnie, czerpią z nich ogromną inspirację. Wielu ludzi jest rozczarowanych rozmaitymi przywódcami, o których słyszeli albo spotkali, czy to w sferze gospodarczej, politycznej, czy jakiejkolwiek innej, więc patrzą na mistrzów buddyjskich z wielką nadzieją, że znajdą pośród nich kogoś, kto będzie bardziej czysty.

Jednak, oczywiście, musimy być realistami: Nie każdy nauczyciel duchowy pochodzący z buddyjskiej tradycji jest całkowicie czysty. Są to przecież tylko ludzie, tak jak my sami, mają więc swoje mocne i słabe strony. Tym niemniej wielu z nich to naprawdę dość niezwykłe osoby.  Tak więc dają oni wielu ludziom ogromną inspirację – niektórych ludzi, powinienem dodać – ogromnie zainspirowali tacy mistrzowie, z których, jak już mówiłem, jednym z czołowych jest Jego Świątobliwość Dalajlama. To co pojawia się w umysłach sercach ludzi (gdy ich spotykają) to uczucie: „chciałbym stać kimś takim jak oni”. Służą więc jako wzór tego, co jest rzeczywiście dla nas możliwe do osiągnięcia, indywidualnie dla każdego z nas. Ponieważ ktoś taki jak Jego Świątobliwość Dalajlama zawsze powtarza: „Nie ma we mnie nic szczególnego”. W istocie również Budda powiedział: „Nie ma we mnie nic szczególnego. Zaczynałem tak samo jak ty. Miałem i mam ten sam wyjściowy materiał roboczy, jak ty. Zacząłem tak samo jak ty – umysł, serce, podstawowe wartości ludzkie dbanie o innych, itd. I bardzo ciężko pracowałem, by je rozwijać, więc jeśli ty będziesz ciężko pracować, to także będziesz mógł je rozwinąć.” Tak więc ludzie tacy jak Jego Świątobliwość Dalajlama nie usiłują zachęcać ludzi, by stawiali ich ponad siebie, gdzieś bardzo wysoko, jako coś super świętego i niemożliwego dla nich do osiągnięcia, ani wejścia z nimi w jakąkolwiek relację. Jest to więc bardzo atrakcyjne dla tych, którzy w swoim podejściu do życia nastawieni są bardziej religijnie i niezbyt naukowo. 

Następnie w miejscach, które są tradycyjnie buddyjskie, a w których ze względu na różne okoliczności dostępność praktyki buddyjskiej zanikła, kolejnym atutem buddyzmu we współczesnym świecie są próby wskrzeszenia tej tradycji. Jest to bardzo ważne i uzasadnione podejście, ponieważ, stawiając czoła wyzwaniom modernizacji, bardzo ważne jest mieć poczucie pewności siebie i własnej wartości. Jeśli mówi się nam, że wszystko, w co wierzyli nasi przodkowie to całkowity nonsens, i że jeśli chcemy naprawdę wejść we współczesny świat musimy zapomnieć o tym wszystkim, wówczas mamy bardzo niskie mniemanie o sobie i naszych przodkach. Sprawia to, że czujemy się niezbyt dobrze, że sądzimy że jesteśmy głupi. Z takim przekonaniem, jako emocjonalnym przeświadczeniem, brak nam jakiegokolwiek poczucia własnej wartości i pewności siebie; Nie mamy podstaw, by czuć się dumni, w oparciu o co ś się rozwijać. Tak więc powrót do naszych tradycyjnych zwyczajów i wierzeń, i wskrzeszanie ich jest, jak sądzę, bardzo ważnym elementem stwarzającym dla nas emocjonalną podstawę do dalszego rozwoju i modernizacji.

Oczywiście, każda tradycja ma mocne i słabe strony, które są być może nadużywane, więc ważne jest, by podkreślać mocne strony. W jednej ze szkół nowoczesnej psychologii, kładzie się wielki nacisk na zasadę lojalności. Każdy ma w sobie dążenie do bycia lojalnym wobec swojej rodziny, klanu i religii, cokolwiek by to nie było. A lojalność ta może pójść w dwóch kierunkach, może oznaczać lojalność wobec pozytywnych lub negatywnych cech. Na przykład, jeśli jakaś tradycja miała negatywną cechę nietolerancji wobec innych tradycji, i jeśli właśnie na to kładziono nacisk w związku z tą tradycją, to ludzie, którzy ją odrzucają pozostają nadal wierni owej postawie nietolerancji. Tak więc odrzucają samą tradycję i pozostają bardzo nietolerancyjni w stosunku do każdego, kto mógłby mieć takie właśnie przekonania. Jest to negatywna lojalność, lojalność skierowana w złą stronę. Z drugiej strony, jeśli ktoś nie zaprzecza słabościom, słabym punktom jakiejś tradycji, ale podkreśla też jej pozytywne aspekty, wówczas ludzie mogą być lojalni wobec tych pozytywnych aspektów, bez udawania, że nie ma ona słabych punktów, co mogłoby powodować, że będą je powtarzać. Więc jest to kolejna atrakcyjna strona buddyzmu, szczególnie w regionach, w których był on tradycyjnym systemem wierzeń. Stało się on więc obszarem, w którym można ożywiać i rozwijać poczucie własnej wartości itp. dotyczące naszej kultury, przodków i nas samych. 

Jest jeszcze jedna grupa ludzi, dla których buddyzm jest atrakcyjny z powodu ich własnych fantazji. Mają oni problemy w życiu i szukają jakiegoś magicznego, egzotycznego rozwiązania a buddyzm, szczególnie w tybetańskiej/mongolskiej/kałmuckiej wersji jest przepełniony różnego rodzaju egzotycznymi rzeczami: są tam te wszystkie bóstwa z wieloma twarzami, rękami, nogami i mantrami wydającymi się trochę jak magiczne słowa, więc może się wydawać, że trzeba tylko wyrecytować je milion razy, a wszystkie nasze problemy znikną. A we wszystkich tych postaciach z tymi wszystkimi rękami i nogami też musi być przecież coś magicznego. Zatem zwracają się oni ku buddyzmowi jako metodzie osiągnięcia szczęścia poprzez takie, jak już mówiłem, magiczne metody.

Chociaż mogą oni odnieść pewne korzyści z praktykowania tych metod (nie można zaprzeczyć, że odnosimy pewne korzyści, nawet jeśli podchodzimy do buddyzmu w tak idealistyczny i nierealistyczny sposób), Jego Świątobliwość Dalajlama zawsze podkreśla, że nie jest to naprawdę realistyczne. Może nam to przynieść pewne korzyści, ale w dłuższej perspektywie będziemy czuć się rozczarowani, ponieważ, nie ma niestety żadnych magicznych rozwiązań. Jeśli naprawdę chcemy zyskać spokój umysłu i móc przezwyciężać swoje problemy w życiu, musimy się zmierzyć z tymi aspektami siebie samego, które nie są zbyt miłe i bywają dla nas niewygodne. Musimy zmierzyć się i poradzić sobie z naszym gniewem, naszym egoizmem, chciwością, przywiązaniami itd. Samo więc poszukiwanie jakiegoś magicznego rozwiązania i ignorowanie tych osobistych problemów tak naprawdę wiele nam nie pomoże. Ale oczywiście, pomimo tego, wielu ludzi czuje pociąg to tych bardziej egzotycznych stron buddyzmu.  

Mówiąc krótko, rozumiemy, że wiele różnych aspektów buddyzmu może być atrakcyjnych i pociągających dla różnych ludzi, ale atrakcyjność ich wszystkich wywodzi się z podstawowego pragnienia odnalezienia w buddyzmie metod, które pomogą nam przezwyciężyć problemy w życiu i cierpienie. I niezależnie od tego, co nas przyciąga do znalezienie jakiegoś sposobu radzenia sobie z życiem poprzez buddyzm, to, co jest tak wspaniałe o naukach Buddy,  które każdemu odpowiadają to to, że rzeczywiście oferują one nam pomoc w przezwyciężaniu problemów. Jest to żywa, mająca dwa i pół tysiąca lat doświadczenia tradycja. Ludzie wciąż ją praktykują i osiągają rezultaty. Tak więc sprawa polega jedynie na tym, by faktycznie podążać za tymi metodami, bowiem wszystko jest [w nich jasno] przedstawione. I nie jest to tylko jedna metoda, ale wiele, wiele różnych rodzajów metod, których Budda nauczał uświadomiwszy sobie, że każdy jest indywidualnością, i że rozmaite metody mogą być bardziej użyteczne dla różnych ludzi. Jest to coś, co ludzie odbierają jak coś bardzo wspaniałego ponieważ – cała gama buddyjskich metod jest jak obszerna karta dań w restauracji – możemy zazwyczaj znaleźć coś, co nam odpowiada, a jeśli spróbujemy czegoś, co nam nie odpowiada, wiele innych rzeczy jest przecież dostępnych. Fakt, że żyjemy w Erze Informacji oznacza, że bez względu na to, gdzie mieszkamy, coraz większa liczba tych metod staje się dla nas dostępna.