પ્રેમ એ અન્ય લોકો માટે ખુશ રહેવાની અને ખુશીના કારણોની ઇચ્છા છે. દરેક વ્યક્તિ સમાનરૂપે ખુશ થવા માંગે છે તે સમજના આધારે, તે સાર્વત્રિક અને બિનશરતી છે. તેમાં અન્યની જરૂરિયાતો પ્રત્યે સંવેદનશીલ બનવાની ગુણવત્તા અને તેમની ખુશીમાં ફાળો આપવાની તૈયારીનો સમાવેશ થાય છે. તે દરેકને સમાનરૂપે વિસ્તૃત કરી શકાય છે, પછી ભલે તે આપણી સાથેના તેમના સંબંધને ધ્યાનમાં લીધા વગર અથવા તેઓએ શું કર્યું છે, અને તે બદલામાં કંઈપણની અપેક્ષા રાખતું નથી. બૌદ્ધ ધર્મમાં, પ્રેમ એ ખુશીનો સૌથી મોટો સ્ત્રોત છે.
પ્રેમ વિરુદ્ધ જોડાણ
પ્રેમ ઘણીવાર અન્ય લાગણીઓ સાથે હોય છે. બિનઆરોગ્યપ્રદ જોડાણ સાથે, આપણે કોઈના સારા ગુણોને અતિશયોક્તિ કરીએ છીએ - વાસ્તવિક અથવા કાલ્પનિક - અને તેમની ખામીઓને નકારીએ છીએ. આપણે તેમને વળગી રહીએ છીએ અને જ્યારે તેઓ આપણી તરફ ધ્યાન આપતા નથી ત્યારે આપણે વિચારીને નારાજ થઈએ છીએ કે, “હું તને પ્રેમ કરું છું; મને ક્યારેય છોડશો નહીં; હું તારા વગર જીવી નહિ શકું.”
સાચો પ્રેમ એટલે નિષ્પક્ષપણે તમામ જીવોની ખુશી જાળવવાની ઈચ્છા, પછી ભલેને આપણે તેઓને પસંદ કરીએ કે ન કરીએ. - યોંગડ્ઝિન લિંગ રિનપોચે
બૌદ્ધ ધર્મમાં પ્રેમ અન્ય લોકો સાથે નિકટતાની લાગણી ધરાવે છે, પરંતુ તે તેના પર આધારિત નથી કે શું તેઓ પણ આપણને પ્રેમ કરે છે અને કાળજી રાખે છે, અને તેથી કોઈ પર નિર્ભરતા નથી. આસક્તિ અને નિર્ભરતા સાથે મિશ્રિત પ્રેમ અસ્થિર છે. જો આપણે જેને પ્રેમ કરીએ છીએ તે આપણને દુઃખ પહોંચાડે તેવું કંઈક કરે છે, તો કદાચ આપણે તેને પ્રેમ ન કરીએ. જરા જુઓ કેટલા લગ્નો પ્રેમથી શરૂ થાય છે અને છૂટાછેડામાં સમાપ્ત થાય છે! જ્યારે આપણે અપેક્ષાઓથી મુક્ત હોઈએ છીએ, ત્યારે કંઈપણ આપણને તેનાથી દૂર કરી શકતું નથી. જેમ માતા-પિતા હંમેશા પ્રેમ કરે છે અને તેમના તોફાની બાળક માટે શ્રેષ્ઠ ઇચ્છે છે, તેમ સ્થિર પ્રેમ વિકસાવવાથી આપણને સૌથી પડકારજનક લોકો સાથે પણ વ્યવહાર કરવાની શક્તિ મળે છે. તે તાલીમ લે છે, પરંતુ આપણા બધામાં ક્ષમતા છે.
પોતાને પ્રેમ કરવો
સાર્વત્રિક પ્રેમમાં વારંવાર અવગણવામાં આવતું પાસું શામેલ છે: આપણે આપણી જાતને પણ પ્રેમ કરવાની જરૂર છે - સ્વ-કેન્દ્રિત, અહંકારી રીતે નહીં, પરંતુ આપણા પોતાના ટૂંકા અને લાંબા ગાળાના કલ્યાણ માટે નિષ્ઠાવાન ચિંતા સાથે. આપણને આપણા વ્યક્તિત્વના અમુક સ્વ-વિનાશક પાસાઓ ન ગમે, પરંતુ આનો અર્થ એ નથી કે આપણે આપણી જાતને નાખુશ રાખવા માંગીએ છીએ - પ્રેમની વિરુદ્ધ. સ્વાભાવિક રીતે, આપણે આપણી જાતને ખુશ રાખવા માંગીએ છીએ.
જ્યારે આપણે પ્રેમને પોતાની તરફ દોરીએ છીએ, ત્યારે તે ફક્ત આનંદ અને મનોરંજન માટેની આપણી અસ્વસ્થ ઇચ્છાને સંતોષવા માટે જ નથી ઈચ્છતા. આવી વસ્તુઓમાંથી આપણને મળેલી થોડી ખુશી ક્યારેય ટકી શકતી નથી અને આપણે હંમેશા વધુની ઈચ્છા રાખીએ છીએ. જો આપણે આપણી જાતને નિષ્ઠાપૂર્વક પ્રેમ કરીએ છીએ, તો આપણે સાચા સ્થાયી સુખને શોધવાનો પ્રયત્ન કરીશું, માત્ર અસ્થાયી આનંદ જ નહીં. જ્યારે આપણે આપણી જાતને ખરેખર પ્રેમ કરવા લાગીયે છીએ, ત્યારે આપણે બીજાઓને ખરેખર પ્રેમ કરી શકીએ છીએ.