Trzy obroty koła Dharmy

Pierwsza tura przekazu nauk miała miejsce w Parku Jelenim w Sarnath. Zaraz po osiągnięciu oświecenia, Budda udawszy się tam wraz ze swymi pięcioma towarzyszami, udzielił swej pierwszej nauki. Przedstawił w niej podstawową strukturę swojego wglądu: Cztery Szlachetne Prawdy. Owe cztery to prawdziwe cierpienia, ich prawdziwe przyczyny, ich prawdziwe ustania lub zatrzymania oraz prawdziwa ścieżka lub ścieżka umysłu prowadząca do ich prawdziwego ustania i będąca jego rezultatem.

Słowo „szlachetny” (ang. noble) jest tłumaczeniem słowa „Aria”, z którego wywodzą się również słowa aryjski i Iran. Ariowie byli indoeuropejskim plemieniem wywodzącym się z Azji Środkowej, które podbiło Indie około 2000 lat p.n.e., ogłaszając swoją wyższość nad miejscowymi tubylcami i kulturą.

W buddyjskich naukach, określenie Aria odnosi się do wysoce urzeczywistnionej istoty, kogoś kto doświadczył nie pojęciowego poznania tych czterech prawd. Owe cztery szlachetne prawdy są zatem czterema faktami, które Aria postrzega nie pojęciowo jako prawdziwe, chociaż zwykli ludzie i wyznawcy innych hinduskich systemów filozoficznych w tamtych czasów nie uznają ich w ogóle za prawdziwe.

Interesujące jest to, że Budda użył terminu Aria, określającego członka szlachty, choć  w obrębie wspólnoty zakonnej, którą założył, zlikwidował całkowicie system kastowy i hierarchiczną strukturę. Bycie buddyjskim Arią nie opiera się wszakże na pochodzeniu, przynależności do klanu czy rasy, uprawniających kogoś do sprawowania władzy politycznej lub zapewniających status ekonomiczny, lecz opiera się na duchowych osiągnięciach. Dlatego pozostając w zgodzie z mentalnością społeczeństwa, w którym żył, Budda, używając tego określenia, wskazał, iż ci, którzy urzeczywistnili prawdę o owych faktach wznieśli się ponad masy w tym sensie, że uwolnili się na zawsze od pewnego poziomu cierpienia.

Co więcej, jeleń uznawany jest za łagodne i spokojne zwierzę. Nauczając w Parku Jelenim, Budda symbolicznie wskazał, że zrozumienie jego nauk przynosi stan spokoju, stan wolny od cierpienia.

Budda przedstawił drugą turę przekazu swych nauk na Górze Sępa położonej niedaleko Radżagrihy, stolicy królestwa Magadha. Odbywało się to w szczególnie trudnej chwili w jego życiu. Wojna szalała w Sakja, jego ojczyźnie, zaś w Magadha następca tronu wtrącił do więzienia swego ojca, przywłaszczył sobie tron i zagłodził ojca na śmierć. Był to również czas, kiedy Dewadatta, kuzyn Buddy, próbował go zabić i doprowadzić do schizmy w buddyjskiej społeczności klasztornej. Co więcej, kiedy Budda znajdował się w drodze do Magadha, został potępiony i zdyskredytowany w Waddźi, więc udał się na Górze Sępa, by zamieszkać w tamtejszych jaskiniach 

Druga tura dotyczy przede wszystkim tego, co znane jest jako Sutry Pradżniaparamity, Sutry Doskonałości Mądrości. Zajmują się one tematem pustki czy też pustości oraz etapami zdobywania rozróżniającej świadomości tejże. Pustka jest całkowitym brakiem niemożliwych sposobów istnienia, takich jak stałe, trwałe i niezależne istnienie. Chociaż wszystko może wydawać się jako samo-ustanowione, niezależne od przyczyn i warunków, projekcja takiej fantazji nie odpowiada rzeczywistości. Aby osiągnąć wyzwolenie i oświecenie, musimy prawidłowo rozróżniać fantazję od rzeczywistości. Potrzebujemy nie pojęciowego poznania pustki.

Nauczanie tego tematu ma wielki sens w kontekście owego okresu w życiu Buddy. Tak wiele okropnych rzeczy wydarzyło się w jego własnym życiu i w otaczającym go świecie, że jego monastyczna wspólnota potrzebowała jakiejś metody, by zrozumieć i poradzić sobie z szokiem i przerażeniem wiążącymi się z tym wszystkim. Zrozumienie pustki miało pomóc im w zdekonstruowaniu tej trudnej sytuacji i zrozumieniu, że tragedie wojny itp. nie istnieją jako jakieś stałe i trwałe potwory, ale że powstają w zależności od wielu przyczyn i warunków. Jeśli spojrzymy na drugą turę przekazu nauk w tym świetle, to fakt, że Budda nauczał pustki w tamtej właśnie chwili swego życia ma wiele sensu.

Trzecia tura przekazu nauk miała miejsce w Wajsiali, stolicy Republiki Waddźiów. Buddha wielokrotnie przechodził przez kraj Waddźiów podróżując tam i z powrotem pomiędzy Kosalą a Magadhą i to właśnie tam ostatecznie zgodził się utworzyć wspólnotę monastyczną mniszek. Kraj Waddźiów była ubogą republiką, więc znaczące jest to, iż wspólnota mniszek rozpoczęła się w tak egalitarnym środowisku, w miejscu, w którym elitarny i konserwatywny porządek społeczny braminów nie był tak silny.

Są dwa sposoby, by określić co jest treścią trzeciej tury nauk. Zgodnie z jednym z nich trzecia tura odnosi się do nauk Czittamatry, szkoły „Jedynie umysłu” należącej do Mahajany. Głównym punktem filozoficznym owej szkoły jest to, że treść naszej percepcji i czynniki umysłu, poprzez które ją postrzegamy nie pochodzą z odmiennych źródeł. Wszystkie one mają to samo źródło pochodzenia – karmiczne nasiono lub tendencję w naszej podstawie świadomości. Z tego powodu można ustanawiać istnienie czegokolwiek jedynie w relacji do umysłu, który o tym myśli, widzi to, albo to opisuje itp. Tak więc, gdy dwoje ludzi na coś patrzy, na przykład na członkinię nowo ustanowionej społeczności mniszek, nie ma w tym wspólnego mianownika, obiektywnej osoby, na którą oboje ci ludzie patrzą. Sposób, w jaki taka mniszka przejawia się każdej z nich, wynika z karmicznej tendencji w umyśle patrzącego. Zatem, jeśli ktoś uznaje bycie mniszką za coś niewłaściwego dla kobiety, nie jest to obiektywna rzeczywistość, a jedynie subiektywny pogląd tej osoby.

Zgodnie z drugim sposobem definiowania treści trzeciej tury, Budda nauczał wówczas o Naturze Buddy, wrodzonych czynnikach, które posiada każdy i które umożliwiają każdemu stanie się oświeconym Buddą. Dzięki Naturze Buddy, wszystkie istoty są równe i dotyczy to zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Nauki o Naturze Buddy służyły wielką pomocą męskim członkom wspólnoty monastycznej w przyjęciu nowej instytucji mniszek, a także zachęcały mniszki do zdecydowanego dążenia ku oświeceniu. Istotne jest to, że Budda nauczał tego tematu w kraju Waddźiów, egalitarnym państwie, gdzie nauki te miały większą szansę być zrozumiane również przez społeczeństwo. Co więcej, dla wszystkich było pomocne uświadomienie sobie, iż pomimo wszystkich konfliktów i wojen, podstawowa natura umysłu każdego jest czysta – wliczając w to umysły naszych wrogów.

W różnych okresach swojego życia, Budda umiejętnie nauczał rozmaitych zagadnień na przeróżne sposoby. Zręcznie przedstawiał swe nauki, wybierając ich temat tak, by pasował do danego miejsca i czasu i by był dostosowany do potrzeb jego słuchaczy. W tym sensie Budda był na prawdę mistrzem zręcznych środków.