Bodhiczitta aspiracji i bodhiczitta zaangażowania
Bodhisattwowie to istoty, które rozwinęły bodhiczittę (tyb. byang-sems) – postawę całkowitego poświęcania się dla innych oraz osiągnięcia oświecenia w celu służenia innym. Są dwa poziomy bodhiczitty:
- bodhiczitta aspiracji (tyb. smon-sems),
- bodhiczitta zaangażowania (tyb. 'jug-sems).
Bodhiczitta aspiracji to mocne pragnienie przezwyciężenia swoich wad i urzeczywistnienia swojego potencjału, aby przynosić pożytek innym. Bodhiczitta zaangażowania oznacza zaangażowanie się w praktyki, które pozwalają zrealizować ten cel, oraz złożenie ślubowań bodhisattwy dotyczących powstrzymywania się od działań, które utrudniają jego realizację. Różnica między tymi dwoma poziomami jest taka, jak pomiędzy pragnieniem, aby zostać lekarzem, a faktycznym rozpoczęciem nauki w szkole medycznej.
Bodhiczitta polegająca na zwykłej aspiracji oraz bodhiczitta polegająca na zobowiązaniu
Poprzez udział w specjalnej ceremonii możemy wywołać w sobie stan bodhiczitty aspiracji. Jednak uczynienie tego nie wiąże się z koniecznością złożenia ślubowań bodhisattwy.
Bodhiczitta aspiracji ma dwa etapy:
- pragnienie, aby zostać Buddą dla pożytku innych istot (tyb. smon-sems smon-pa-tsam),
- zobowiązanie, że nigdy nie porzuci się tego celu, dopóki się go nie zrealizuje (tyb. smon-sems dam-bca'-can).
Drugi etap to obietnica, że będziemy ćwiczyć się w pięciu działaniach, które pomogą nam nigdy nie porzucać naszego postanowienia. Wywołanie stanu, w którym po prostu pragniemy rozwijać bodhiczittę (1), nie pociąga za sobą składania takiej obietnicy. Cztery pierwsze rodzaje ćwiczeń pomagają nam w tym, aby nasze postanowienie rozwijania bodhiczitty nie straciło swojej mocy w ciągu tego żywota. Piąty rodzaj ćwiczeń pomaga nam nie utracić naszego postanowienia w przyszłych żywotach.
Cztery ćwiczenia pomagające nam nie utracić postanowienia rozwijania bodhiczitty w tym życiu
(1) Każdego dnia i każdej nocy przypominamy sobie korzyści, jakie ma utrzymywanie motywacji bodhiczitty. Podobnie jak łatwo przezwyciężamy zmęczenie i wykorzystujemy naszą energię, gdy musimy zająć się naszymi dziećmi, tak też chętnie pokonujemy wszystkie trudności i wykorzystujemy cały nasz potencjał, gdy naszą główną motywacją w życiu jest bodhiczitta.
(2) Ponowne potwierdzanie i wzmacnianie tej motywacji przez ponowne wzbudzanie w sobie postawy całkowitego poświęcenia na rzecz oświecenia oraz innych istot trzy razy dziennie i trzy razy w nocy.
(3) Wkładanie wysiłku we wzmacnianie składających się na oświecenie „sieci” pozytywnej siły oraz głębokiej świadomości (zbiorów zasługi i wglądu). Innymi słowy, możliwie jak najskuteczniejsze pomaganie innym oraz robienie tego z możliwie jak najgłębszą świadomością rzeczywistości.
(4) Niezarzucanie nigdy prób pomagania każdemu lub przynajmniej pragnienia, aby być w stanie to robić bez względu na to, jak trudna jest dana osoba.
Ćwiczenie pomagające nam nie utracić postanowienia rozwijania bodhiczitty w przyszłych żywotach
Piąty punkt treningu polega na zaniechaniu czterech rodzajów mrocznych zachowań (tyb. nag-po'i chos-bzhi, cztery „czarne” działania) oraz na podejmowaniu czterech jasnych działań (tyb. dkar-po'i chos-bzhi, cztery „białe” działania). W każdej z czterech poniższych par pierwszy rodzaj zachowania to działanie „mroczne”, od którego próbujemy się powstrzymać, a drugi – to działanie „jasne”, które staramy się podejmować.
(1) Zaprzestanie jakiegokolwiek oszukiwania naszych duchowych nauczycieli, rodziców i Trzech Klejnotów. Zamiast tego powinniśmy zachowywać się wobec nich uczciwie, zwłaszcza w kwestii naszej motywacji oraz wysiłków mających na celu pomaganie innym.
(2) Zaprzestanie zarzucania czegokolwiek bodhisattwom czy pogardzania nimi. Zamiast tego – ponieważ tylko buddowie mogą być pewni tego, kto naprawdę jest bodhisattwą – powinniśmy w czysty sposób postrzegać każdego jako naszego nauczyciela. Nawet jeśli ludzie zachowują się w sposób prostacki i wstrętny, uczą nas, że nie należy zachowywać się w taki sposób.
(3) Zaprzestanie powodowania, że inni będą żałować czegoś pozytywnego, co zrobili. Jeśli ktoś popełni wiele błędów, pisząc w naszym imieniu list, a my będziemy na taką osobę krzyczeć, ów ktoś może nigdy więcej nie zaoferować nam swojej pomocy. Zamiast tego powinniśmy zachęcać innych, aby zachowywali się w sposób konstruktywny i, jeśli są na to otwarci, do przezwyciężania swoich wad i realizowania swojego potencjału w zakresie przynoszenia pożytku wszystkim istotom.
(4) Porzucenie jakiejkolwiek hipokryzji czy pretensjonalności w relacjach z innymi, to znaczy ukrywania swoich błędów i udawania, że mamy właściwości, których w rzeczywistości nie mamy. Zamiast tego powinniśmy brać odpowiedzialność za pomaganie innym i zawsze być szczerzy co do naszych ograniczeń i zdolności. To bardzo okrutne obiecywać, że damy więcej niż możemy dać, wzniecając w innych płonne nadzieje.