આપણે કેવી રીતે અસ્તિત્વમાં છીએ તે વિશે અજાણતા
હવે, ૨૧મી સદીની શરૂઆતમાં, આપણે એવા યુગમાં જીવીએ છીએ જ્યાં ખોટી માહિતી પ્રબળ છે, અને ઘણા કહેવાતા "વૈકલ્પિક સત્યો"માં માને છે. હજારો વર્ષો પહેલા બુદ્ધને જે સમજાયું હતું જે તમામ વેદનાઓનું સાચું કારણ છે તેનો વિસ્ફોટ છે - અજાણતા, જેને ક્યારેક "અજ્ઞાનતા" તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ અજાણતા ઈન્ટરનેટ કેવી રીતે કામ કરે છે તેના સંદર્ભમાં મથી. તેના બદલે, તે આપણા વર્તનની લાંબા ગાળાની અસરો વિશે અજાણતા અને મૂંઝવણ છે અને તે અંતર્ગત, વાસ્તવિકતા વિશે અજાણતા અને મૂંઝવણ છે, ખાસ કરીને આપણે કેવી રીતે અસ્તિત્વમાં છીએ તે વિશે. જે વસ્તુઓને વધુ ખરાબ બનાવે છે તે એ છે કે આપણે આપણા ખોટા વિચારોને સંપૂર્ણ સાચા માનીએ છીએ.
ચાલો જરા નજીકથી જોઈએ. આપણે બધા આપણા મનમાં "હું, હું, હું" વિશે વાત કરતા અવાજનો અનુભવ કરીએ છીએ. તેના આધારે, આપણે આપમેળે માનીએ છીએ કે શરીર અને મનથી અલગ “હું” નામની એક શોધી શકાય તેવી અસ્તિત્વ છે, જે આ બધી વાતો કરી રહી છે. આ મૂંઝવણભરી માન્યતા પ્રબળ બને છે કારણ કે જ્યારે પણ આપણે આપણા મનમાં ફરિયાદ કરીએ છીએ કે "મારા" સાથે શું થઈ રહ્યું છે અથવા "હું" આગળ શું કરવા જઈ રહ્યો છું તે વિશે વિચારીએ છીએ, ત્યારે એવું લાગે છે કે કોઈ નક્કર અસ્તિત્વ છે, જેને "હું" કહેવામાં આવે છે જેના વિશે આપણે ચિંતા કરી રહ્યા છીએ. અલબત્ત, આપણે અસ્તિત્વમાં છીએ; બુદ્ધે તેનો ઇનકાર કર્યો ન હતો. સમસ્યા એ છે કે આપણને લાગે છે કે આપણે જે રીતે અસ્તિત્વમાં છીએ તે રીતે આપણે અસ્તિત્વમાં નથી. એ હકીકતથી આપણે અજાણ છીએ; આપણે આ વૈકલ્પિક વાસ્તવિકતામાં ભારપૂર્વક માનીએ છીએ અને તેથી આપણે સંપૂર્ણપણે મૂંઝવણમાં છીએ.
ખલેલ પહોંચાડતી લાગણીઓ અને અનિવાર્ય વર્તન સાથે અસુરક્ષિત અને નિરર્થક પ્રયાસ, પોતાને સુરક્ષિત કરવા માટે
આપણા વિશેની આ ગેરસમજમાં કંઈક ખોટું છે તેનો સ્પષ્ટ સંકેત એ છે કે જ્યારે આપણે માનીએ છીએ કે તે વાસ્તવિકતાને અનુરૂપ છે, ત્યારે આપણે અસુરક્ષિત અનુભવીએ છીએ. સુરક્ષિત અનુભવવાનો પ્રયાસ કરવાના નિરર્થક પ્રયાસમાં, આપણને લાગે છે કે આપણે પોતાને સાબિત કરવું પડશે, અથવા પોતાનો બચાવ કરવો પડશે, અથવા પોતાનો દાવો કરવો પડશે. આવું લાગવું ખલેલ પહોંચાડતી લાગણીઓના ઉદભવનું કારણ બને છે:
- કંઈક મેળવવાની ઈચ્છા જેનથી આપણને સુરક્ષિત લાગે
- દુશ્મનાવટ અને ગુસ્સો આપણાથી કંઈક દૂર ધકેલવા માટે જેથી કરીને, તે જ રીતે, આપણે સુરક્ષિત અનુભવીએ
- નિષ્કપટતા કે જેની સાથે આપણે આપણી આસપાસ દિવાલો બનાવીએ છીએ જેથી આપણે તેની અંદર સુરક્ષિત અનુભવીએ.
આ ખલેલ પહોંચાડતી લાગણીઓ આપણા મનની શાંતિ અને આત્મ-નિયંત્રણ ગુમાવવાનું કારણ બને છે, જે આપણી અગાઉની વૃત્તિઓ અને આદતોના આધારે કંઈક કરવા અથવા કહેવાના ઈરાદાને ઉત્તેજિત કરે છે. પછી, એક અનિવાર્ય કાર્મિક ઈચ્છા આપણને વાસ્તવમાં તે કરવા કે કહેવા તરફ ખેંચે છે.
અજાણતા, ખલેલ પહોંચાડતી લાગણીઓ અને અનિવાર્ય વર્તન આપણા અનિયંત્રિત રીતે પુનરાવર્તિત પુનર્જન્મને કાયમી રાખવાના સાચા કારણો તરીકે
બુદ્ધે શીખવ્યું હતું કે અજાણતા, ખલેલ પહોંચાડતી લાગણીઓ અને કર્મની આવેગ પણ આપણા અસ્તિત્વને અનિવાર્યપણે કાયમી રાખવા માટેના સાચા કારણો છે, આ અને ભવિષ્યના જીવનમાં, મર્યાદિત શરીર અને મન સાથે, જેનાથી નાખુશીના વેદના અને અસંતોષકારક ખુશીના નાખુશીનો અનુભવ થાય છે. આ લાગણીઓ પ્રત્યેનું આપણું મૂંઝવણભર્યું વલણ છે કે જે બુદ્ધે દર્શાવ્યું છે તે આપણા અનિયંત્રિત રીતે પુનરાવર્તિત અસ્તિત્વનું સાચું કારણ છે, આપણું "સંસાર".
જ્યારે અલ્પજીવી ખુશી ઉદ્ભવે છે, ત્યારે આપણે તૃષ્ણા રાખીએ છે કે તે ક્યારેય સમાપ્ત ન થાય, જો કે તે નિરર્થક છે કારણ કે તે ક્યારેય ટકતું નથી. જ્યારે આપણે નાખુશ અનુભવીએ છીએ, ત્યારે આપણે તે કાયમ માટે દૂર થાય એની તૃષ્ણા થાય છે, જો કે આપણું અનિવાર્ય વર્તન ફક્ત વધુ ઉદ્ભવશે. જો આપણે મજબૂત પીડા નિવારક ગોળીઓ લઈએ કે જેથી આપણે કંઈપણ ન અનુભવીએ, અથવા આપણે એકાગ્રતાની ઊંડી સ્થિતિમાં ડૂબી જઈએ કે જેમાં આપણને કોઈ વસ્તુનો અહેસાસ થતો નથી, તો પણ આપણે એવી તૃષ્ણા રાખીએ છીએ કે આ શૂન્યતાની સ્થિતિ ન ઘટે, જોકે તે અનિવાર્યપણે થાય છે.
વધુમાં, આપણે "હું" પર સ્થિર રહીએ છીએ, જાણે કે તે એક નક્કર અસ્તિત્વ હોય, "બિચારો હું" ના વિચારો સાથે: "હું આ ખુશીથી અલગ થવા માંગતો નથી; હું આ નાખુશીથી અલગ થવા માંગુ છું; હું ઈચ્છું છું કે શૂન્યતાની આ લાગણી ઓછી ન થાય.” જ્યારે "હું" ના આપણા મૂંઝવણભર્યા વિચાર અને આપણી લાગણીઓ પ્રત્યેની આ ખલેલ પહોંચાડતી લાગણીઓ પર આ ઠરાવણી થાય છે જ્યારે આપણે મૃત્યુ પામીએ છીએ, ત્યારે તે કર્મશીલ આવેગને સક્રિય કરે છે, એક અનિવાર્ય માનસિક આવેગ, જે ચુંબકની જેમ, આપણું મન અને આ ખલેલ પહોંચાડતી લાગણીઓને પુનર્જન્મની સ્થિતિ ના શરીર તરફ ખેંચે છે, એ ઇરાદા કે તે તેમની સાથે પૂનર્જન્મ લે જેથી આપણે જીવવાનું ચાલુ રાખી શકીએ. આ કંઈક અંશે જીવન ટકાવી રાખવાની વૃત્તિના બૌદ્ધ સંસ્કરણ જેવું છે.
વેદનાના સાચા કારણોના ચાર પાસાઓ
તો પછી, આપણું મૂંઝવણભર્યું વલણ આપણા સાચા વેદનાઓનું સાચું કારણ છે. હકીકત એ છે કે આપણે આપણા વેદનાઓના અનિયંત્રિત પુનરાવર્તનને કાયમી બનાવીએ છીએ. આના ચાર પાસાઓ છે, ખાસ કરીને આપણે વારંવાર પુનર્જન્મ લેવાનું ચાલુ રાખવાના સંદર્ભમાં. આ પાસાઓ પરથી, આપણે એ પણ સમજી શકીએ છીએ કે તે સામાન્ય રીતે વેદનાના સાચા કારણો કેવી રીતે છે:
- સૌપ્રથમ, આપણે કેવી રીતે અસ્તિત્વમાં છીએ તે અંગેની અજાણતા, ખલેલ પહોંચાડતી લાગણીઓ અને ફરજિયાત કર્મના આવેગ જોડે, આપણા બધા વેદનાના વાસ્તવિક કારણો છે. આપણી વેદના કોઈ કારણ વગર અથવા અયોગ્ય કારણથી આવતું નથી, જેમ કે જ્યોતિષીય રૂપરેખા અથવા ફક્ત ખરાબ નસીબ.
- બીજું, તે આપણા વેદનાઓનું વારંવાર પુનરાવર્તન થવાનું મૂળ છે. દરેક પરિસ્થિતિમાં, વેદના ક્યારેય માત્ર એક જ કારણથી આવતું નથી, પરંતુ ઘણા કારણો અને પરિસ્થિતિઓના સંયોજનથી.
- ત્રીજું, તેઓ આપણા વેદનાના મજબૂત આંતરિક ઉત્પાદકો છે. આપણી વેદના બાહ્ય સ્ત્રોતોમાંથી આવતું નથી, કોઈ સર્વશક્તિમાન દેવતા તરફથી પણ નહીં.
- ચોથું, તે આપણી વેદનાઓ ઊભી થવાની શરતો છે. વેદનાઓ પોતે દુન્યવી પ્રવૃત્તિઓથી પોતે ઉદ્ભવતા નથી, પરંતુ તેમના પ્રત્યેના આપણા મૂંઝવણભર્યા વલણથી ઉદ્ભવે છે.
સારાંશ
એકવાર આપણે જાણીએ છીએ કે આપણી વારંવાર આવતી સમસ્યાઓ અને વેદનાઓનાં સાચાં કારણો – જે આપણામાંથી કોઈ ઈચ્છતું નથી, છતાં સતત પસાર થઈએ છે – તે આપણા પોતાના વિશેની ખોટી વાસ્તવિકતાના આપણા પોતાના પ્રક્ષેપણો છે, આપણી અજાણતા કે તે માત્ર કાલ્પનિક છે, અને ખલેલ પહોંચાડતી લાગણીઓ અને અનિવાર્ય વર્તન કે જે તેઓ ઉત્પન્ન કરે છે, શું આ મુશ્કેલી સર્જનારાઓથી પોતાને કાયમ માટે મુક્ત કરવા માટે કામ કરવાનો અર્થ નથી બનતું?