ความเห็นอกเห็นใจคือความปรารถนาให้ผู้อื่นพ้นจากความทุกข์และสาเหตุของความทุกข์ เป็นหนึ่งในคุณสมบัติที่งดงามที่สุดของมนุษย์เรา อย่างไรก็ตาม แม้ความเห็นอกเห็นใจในฐานะความคิดจะเป็นสิ่งที่ยกระดับจิตใจ แต่ความเห็นอกเห็นใจจะทรงพลังจริง ๆ ก็ต่อเมื่อเรานำมันไปปฏิบัติจริง ความเห็นอกเห็นใจที่แปรเปลี่ยนเป็นการกระทำจึงเป็นการแสดงออกถึงคุณค่าที่ลึกซึ้งที่สุดของเราในฐานะผู้ปฏิบัติตามแนวทางของพระพุทธศาสนา เป็นรูปธรรมของความมุ่งมั่นของเราที่มีต่อความอยู่ดีมีสุขของสิ่งมีชีวิตทั้งหมด และเมื่อเราเปลี่ยนความตั้งใจที่เปี่ยมด้วยความเห็นอกเห็นใจของเราให้กลายเป็นการกระทำที่มีความหมายอย่างแท้จริงแล้ว เราก็สามารถบรรเทาความทุกข์ให้กับโลกได้ จะมีสิ่งใดที่มีความหมายมากไปกว่านี้อีกหรือ?
ทำไมต้องนำความเห็นอกเห็นใจไปปฏิบัติ
เปลี่ยนความทุกข์ให้เป็นการบรรเทาทุกข์
อริยสัจ 4 ข้อแรกสอนว่า ชีวิตตั้งแต่เกิดจนตายนั้นเต็มไปด้วยความทุกข์และความไม่พอใจ ความเห็นอกเห็นใจเป็นยาแก้ทุกข์ควบคู่ไปกับปัญญา อย่างไรก็ตาม ความเห็นอกเห็นใจในความหมายที่ลึกซึ้งไม่ได้หยุดอยู่แค่ความเข้าใจหรือความสามารถในการเข้าใจความรู้สึกของผู้อื่นเท่านั้น แต่ยังต้องลงมือทำด้วย เมื่อเราแสดงความเห็นอกเห็นใจออกมา เราก็สามารถบรรเทาความทุกข์ของผู้อื่นได้โดยตรง ไม่ว่าจะเป็นการช่วยเหลือเพื่อนที่กำลังเดือดร้อน สนับสนุนสิ่งดี ๆ มีประโยชน์ หรือแค่การอยู่เคียงข้างใครบางคนที่กำลังต่อสู้กับความยากลำบาก การกระทำที่มาจากความรู้สึกเห็นอกเห็นใจของเราก็อาจสร้างความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในชีวิตของผู้อื่นได้ นอกจากนี้ การเห็นอกเห็นใจผู้อื่นยังจะช่วยเปลี่ยนแปลงตัวเราด้วยเช่นกัน เมื่อเรากระทำสิ่งใดด้วยความใจดีมีเมตตา เราก็จะค่อย ๆ ปลูกฝังจิตใจที่เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่และเปิดรับโลกมากขึ้นเรื่อย ๆ
สร้างศักยภาพแห่งกรรมดี
ในทางพระพุทธศาสนา เจตนาแห่งการกระทำของเราถือว่าสำคัญมาก การกระทำที่เกิดจากความเห็นอกเห็นใจอย่างแท้จริงจะสร้างกรรมดี ซึ่งพระพุทธเจ้าตรัสไว้ว่าจะนำไปสู่ความสุขในอนาคต เมื่อเราทำอะไรด้วยความเห็นอกเห็นใจ เราก็จะหว่านเมล็ดพันธุ์แห่งความใจดีมีเมตตาที่จะออกผลในชีวิตของเราเองและในชีวิตของผู้อื่น การกระทำที่มาจากความรู้สึกเห็นอกเห็นใจผู้อื่นยังจะช่วยทำลายวงจรของการกระทำที่เป็นการทำลายได้ด้วย เมื่อเราตอบสนองต่อสถานการณ์ต่าง ๆ ด้วยความใจดีมีเมตตาและความเข้าใจอยู่เสมอ แทนที่จะตอบโต้ด้วยความโกรธหรือความเห็นแก่ตัว เราก็จะเริ่มคุ้นเคยกับการกระทำที่สร้างสรรค์ในจิตใจและหัวใจของเรา จนกลายเป็นธรรมชาติของเราไปในที่สุด ซึ่งจะนำไปสู่ความสงบภายในที่มากขึ้นและเส้นทางสู่การตรัสรู้ที่ชัดเจนขึ้น
เข้าใจความเชื่อมโยงถึงกัน
การแสดงความเห็นอกเห็นใจช่วยให้เราตระหนักถึงความเชื่อมโยงถึงกันของสิ่งมีชีวิตทั้งหมด ไม่มีสิ่งมีชีวิตใดในจักรวาลนี้ที่ตื่นขึ้นมาแล้วอยากมีความทุกข์ เราทุกคนล้วนอยากมีความสุขเท่า ๆ กัน เมื่อเรากระทำด้วยความเห็นอกเห็นใจ เราจะตระหนักว่าเราทุกคนล้วนเป็นส่วนหนึ่งของทั้งหมดที่ยิ่งใหญ่นี้ และความสุขและความทุกข์ของผู้อื่นก็เกี่ยวพันอย่างใกล้ชิดกับของตัวเราเอง การตระหนักรู้เช่นนี้จะปลูกฝังความรู้สึกเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันภายในตัวเรา ซึ่งจะทำลายกำแพงแห่งการแบ่งแยกและความโดดเดี่ยวที่มักเป็นต้นเหตุของความทุกข์ ในโลกที่มักจะรู้สึกถึงความแตกแยก การกระทำด้วยความเห็นอกเห็นใจเป็นพลังที่ทรงอานุภาพที่เตือนเราว่า เราทุกคนล้วนอยู่ในโลกนี้ร่วมกัน และหากเราช่วยเหลือซึ่งกันและกัน เราก็สามารถสร้างโลกที่เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันมากยิ่งขึ้นได้
วิธีนำความเห็นอกเห็นใจไปปฏิบัติ
ความเอื้อเฟื้อ
ความเอื้อเฟื้อเป็นแนวทางแรกใน 6 ทัศนคติที่กว้างไกล ถือเป็นวิธีที่ดีที่สุดในการฝึกความเห็นอกเห็นใจ ซึ่งอาจทำได้หลายรูปแบบ เช่น การให้ความช่วยเหลือด้านวัตถุสิ่งของแก่ผู้ที่ต้องการความช่วยเหลือหากเราสามารถทำได้ นอกจากนี้ เรายังอาจแบ่งปันเวลาและกำลังของเราได้หลากหลายวิธีด้วย ในทางพระพุทธศาสนา การให้ไม่ได้เป็นเรื่องของผู้รับเท่านั้น แต่ยังเป็นเรื่องของผู้ให้ด้วย เมื่อเราให้ด้วยใจที่บริสุทธิ์และมีความสุข โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ถ้าเราให้โดยไม่หวังสิ่งตอบแทนใด ๆ นั่นหมายถึงเราละทิ้งความปรารถนาของตัวเราเองและเปิดใจรับความสุขจากความไม่เห็นแก่ตัวนั้น
ให้การสนับสนุนทางอารมณ์และความสบายใจ
คุณเคยสังเกตไหมว่า เวลาที่ใครสักคนกำลังเผชิญกับช่วงเวลาที่ยากลำบาก พวกเขามักไม่ต้องการคำแนะนำ แต่แค่ต้องการใครสักคนอยู่ข้าง ๆ เท่านั้น? บางครั้ง การแสดงความเห็นอกเห็นใจที่เราทำได้ดีที่สุดก็คืออยู่เคียงข้างพวกเขาก็เท่านั้นเอง การให้การสนับสนุนทางอารมณ์ เช่น คำพูดดี ๆ กอดเบา ๆ หรือแค่รับฟังโดยไม่ตัดสินพวกเขา ก็อาจช่วยให้พวกเขารู้สึกสบายใจและคลายทุกข์ได้มาก การกระทำด้วยความเห็นอกเห็นใจเช่นนี้ไม่จำเป็นต้องแสดงออกอย่างยิ่งใหญ่ เพราะบ่อยครั้งที่การกระทำด้วยความใจดีมีเมตตาเล็ก ๆ น้อย ๆ ก็สามารถสร้างความเปลี่ยนแปลงที่ยิ่งใหญ่ที่สุดได้ ด้วยการอยู่เคียงข้างผู้อื่นในยามที่พวกเขาต้องการ เราได้แสดงให้เห็นว่าเราห่วงใยพวกเขาและพวกเขาก็ไม่ได้อยู่คนเดียว
การเป็นอาสาสมัครช่วยเหลือในชุมชน
การเป็นอาสาสมัครเป็นอีกหนึ่งวิธีที่เราสามารถแสดงความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นได้ ในหลาย ๆ ที่ มีโอกาสมากมายให้เราได้ช่วยเหลือ เช่น การช่วยเหลืองานที่ธนาคารอาหารหรือการเข้าร่วมกิจกรรมทำความสะอาดชุมชน การเป็นอาสาสมัครช่วยให้เราสามารถมีส่วนช่วยเหลือในเรื่องความอยู่ดีมีสุขของผู้อื่น และยังทำให้เรารู้สึกได้ถึงเป้าหมายในชีวิตที่ชัดเจนอีกด้วย การอุทิศเวลาและความพยายามของเราเพื่อช่วยเหลือผู้อื่นช่วยปลูกฝังให้เรามีความอดทนและความเห็นอกเห็นใจ นอกจากนี้ เรายังปลูกฝังความอ่อนน้อมถ่อมตน โดยตระหนักว่าเราไม่ได้เป็นศูนย์กลางของจักรวาลและทุกคนต่างก็เผชิญกับความยากลำบาก ซึ่งช่วยเสริมสร้างจิตใจที่มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นของเราเพิ่มขึ้น
สนับสนุนความยุติธรรมทางสังคม
นอกจากนี้ การแสดงความเห็นอกเห็นใจอาจอยู่ในรูปแบบของการสนับสนุนความยุติธรรมทางสังคม ซึ่งเกี่ยวข้องกับการยืนหยัดเพื่อปกป้องสิทธิและศักดิ์ศรีของทุก ๆ ชีวิต การต่อต้านคัดค้านความอยุติธรรม และการทำงานเพื่อสังคมที่ยุติธรรมและมีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นมากขึ้น เราสามารถทำเช่นนั้นได้โดยการสร้างความตระหนักรู้ สนับสนุนการเปลี่ยนแปลงนโยบาย มีส่วนร่วมในการเคลื่อนไหวอย่างสันติ หรือบริจาคให้กับองค์กรที่ดำเนินการดังกล่าว การสนับสนุนเป็นสิ่งที่ท้าทาย แต่เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพในการแสดงความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น เนื่องจากมักจะมุ่งเน้นไปที่ผู้ที่ด้อยโอกาสที่สุดในสังคม เป็นสิ่งที่แสดงให้เห็นว่าเราเต็มใจที่จะใช้พลังของเราเพื่อช่วยเหลือผู้ที่กำลังมีความทุกข์
ประโยชน์ของการนำความเห็นอกเห็นใจไปปฏิบัติ
เมื่อเรากระทำด้วยความเห็นอกเห็นใจ มันไม่ใช่แค่เรื่องของการช่วยเหลือผู้อื่นเท่านั้น แต่มันยังกลายเป็นแหล่งที่มาของความสุขและมีความหมายสำหรับตัวเราเองด้วย ลองนึกภาพถึงความสุขที่เกิดจากการที่คุณรู้ว่าได้ช่วยแบ่งเบาความทุกข์ของใครสักคนลงได้อย่างแท้จริง แม้จะเพียงเล็กน้อยก็ตาม ความสุขแบบนี้ไม่ใช่ความสุขชั่วคราวเหมือนตอนที่ได้ความพึงพอใจจากวัตถุทางโลก แต่เป็นความสุขที่ลึกซึ้งและยั่งยืน และไม่ต้องใช้เงินเลย เราทุกคนสามารถทำได้ นอกจากนี้ การกระทำด้วยความเห็นอกเห็นใจในแต่ละครั้งยังจะช่วยเสริมสร้างนิสัยแห่งความเห็นอกเห็นใจในจิตใจของเราอีกด้วย ในไม่ช้า การกระทำด้วยความเห็นอกเห็นใจก็จะเป็นไปโดยธรรมชาติ ไม่ว่าเราจะเผชิญหน้ากับใครหรือสถานการณ์ใดก็ตาม
สำหรับพวกเราที่ต้องการฝึกปฏิบัติตามแนวทางของพระพุทธศาสนา เราอาจจะพูดได้ว่าความเห็นอกเห็นใจเป็นเพื่อนที่มีค่าที่สุด เพราะเมื่อมีความเห็นอกเห็นใจ เราก็สามารถทลายกำแพงที่กั้นขวางเราไม่ให้เชื่อมโยงกับสิ่งมีชีวิตอื่นได้ และดังที่องค์ดาไลลามะทรงย้ำเตือนเราอยู่เสมอว่า เราเป็นสัตว์สังคม และความสัมพันธ์ระหว่างเรากับผู้อื่นนี่เองที่สร้างชีวิตให้มีความสุขและมีความหมายอย่างแท้จริง
บทสรุป
การแสดงความเห็นอกเห็นใจเป็นหัวใจสำคัญของการปฏิบัติในทางพระพุทธศาสนา และโลกในปัจจุบันนี้ก็กำลังต้องการความเห็นอกเห็นใจอย่างที่สุด มันจะเปลี่ยนเจตนาแห่งความเห็นอกเห็นใจอันดีงามที่เรามีอยู่ในใจให้กลายเป็นความพยายามที่จับต้องได้จริงเพื่อบรรเทาทุกข์และสร้างโลกที่ดีขึ้น หากเรากระทำด้วยความเห็นอกเห็นใจ ไม่ว่าจะด้วยวิธีใดก็ตามที่กล่าวไปแล้วข้างต้น และในรูปแบบอื่น ๆ มากมาย เราไม่เพียงแต่ช่วยเหลือผู้ที่ต้องการความช่วยเหลือเท่านั้น แต่ยังช่วยผลักดันตัวเองให้ก้าวไปข้างหน้าบนเส้นทางแห่งการตรัสรู้อีกด้วย