Lòng bi, ước mong tha nhân thoát khổ và nhân tạo khổ, là một trong những phẩm chất tốt đẹp nhất của nhân loại. Tuy nhiên, khi lòng bi là điều thăng hoa trong tư tưởng, thì nó sẽ trở nên mạnh mẽ một cách chân thật, khi ta thật sự đưa nó vào hành động. Lúc đó thì lòng bi trong hành động là hiện thân của những giá trị sâu sắc nhất của chúng ta, các hành giả nhà Phật. Đó là biểu hiện cụ thể cho lòng cam kết của mình đối với phúc lạc của tất cả chúng sinh. Khi chuyển hóa tâm ý bi mẫn thành hành vi thiết thực và có ý nghĩa, ta có thể xoa dịu thế giới xung quanh. Liệu có điều gì có ý nghĩa hơn điều này không?
Tại Sao Phải Đưa Lòng Bi Vào Hành Động
Chuyển Hóa Nỗi Khổ Để Bớt Khổ
Diệu đế đầu tiên trong Tứ diệu đế dạy rằng cuộc sống, từ sinh đến tử, đều tràn đầy khổ đau và bất toại nguyện. Cùng với trí tuệ, lòng bi là thuốc giải độc cho nỗi khổ này. Tuy nhiên, lòng bi theo nghĩa trọn vẹn nhất không chỉ dừng lại ở sự thấu hiểu hay đồng cảm – mà còn đòi hỏi hành động. Bằng cách đưa lòng bi vào hành động, ta có thể trực tiếp làm vơi nỗi khổ của tha nhân. Dù đó là giúp đỡ một người bạn đang gặp khó khăn, ủng hộ một mục tiêu nào đó, hay chỉ đơn giản ở bên cạnh một người đang gặp khó khăn, thì những hành vi bi mẫn có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong đời sống của tha nhân. Lòng bi trong hành động cũng chuyển hóa bản thân mình. Khi thực hiện những hành vi tử tế, ta sẽ dần dần trưởng dưỡng tâm rộng lượng và cởi mở với thế giới.
Tạo Thiện Nghiệp
Trong đạo Phật, tác ý trong hành vi là điểm then chốt. Những hành vi được thúc đẩy bằng lòng bi chân thành sẽ tạo ra thiện nghiệp, là điều mà Đức Phật nói sẽ mang lại hạnh phúc trong tương lai. Khi hành động với lòng bi, ta đang gieo hạt giống của lòng nhân ái, là điều sẽ đơm hoa kết trái trong đời sống của tự thân và tha nhân. Hành vi bi mẫn cũng phá hủy vòng lẩn quẩn của ác nghiệp. Khi liên tục ứng phó với hoàn cảnh bằng lòng tốt và cảm thông, thay vì sân hận hay ích kỷ, ta sẽ bắt đầu huân tập cho tâm trí và trái tim mình quen với hành vi xây dựng, cho đến khi chúng trở thành bản tính thứ hai. Điều này đem lại tâm an lạc lớn lao hơn, và con đường hướng về giác ngộ rõ rệt hơn.
Hiểu Tính Tương Quan
Lòng bi trong hành động giúp ta nhận ra tính tương quan giữa tất cả chúng sinh. Không có một chúng sinh nào trong vũ trụ này thức dậy mà muốn khổ; tất cả chúng ta đều muốn được hạnh phúc như nhau. Khi hành động với lòng bi, ta sẽ thừa nhận rằng tất cả chúng ta đều là một phần của tổng thể lớn hơn, rằng hạnh phúc và khổ đau của tha nhân có liên hệ mật thiết với hạnh phúc và khổ đau của chính mình. Nhận thức này trong ta sẽ nuôi dưỡng cảm giác hợp nhất. Nó phá tan rào cản của sự chia cách và cô lập, điều thường tạo ra nỗi khổ. Trong một thế giới thường mang cảm giác chia rẽ, thì lòng bi trong hành động là sức mạnh to lớn nhắc nhở bản thân rằng tất cả chúng ta đều đồng hành với nhau và có thể tạo ra một thế giới hài hòa hơn, bằng cách hỗ trợ lẫn nhau.
Cách Đưa Lòng Bi Vào Hành Động
Bố Thí
Bố thí, ba la mật đầu tiên trong lục độ ba la mật, là một trong những cách tốt nhất để thực hành lòng bi trong hành động. Điều này có thể xảy ra dưới nhiều hình thức, chẳng hạn như giúp đỡ vật chất cho những người thiếu thốn, nếu như mình có thể. Ta cũng có thể chia sẻ thời gian và năng lượng của mình theo nhiều cách khác nhau. Trong đạo Phật, việc cho đi không chỉ chú trọng vào người nhận; mà còn vào người cho. Khi cho đi với tấm lòng thanh tịnh và hoan hỷ, đặc biệt là nếu có thể cho đi mà không mong hồi đáp, thì ta đang buông bỏ ham muốn riêng tư, và mở lòng đón nhận niềm vui của tính vô ngã.
Hỗ Trợ Bằng Tình Cảm Và An Ủi
Bạn có để ý khi ai đó đang trải qua giai đoạn khó khăn, thì thường không cần lời khuyên, mà chỉ cần có người ở bên cạnh? Đôi khi, điều bi mẫn nhất mà ta có thể làm là đơn thuần ở bên cạnh họ. Hỗ trợ bằng tình cảm như những lời tử tế, cái ôm hay chỉ cần lắng nghe mà không phán xét, có thể đem lại sự an ủi và xoa dịu rất lớn lao. Dạng hành vi bi mẫn này không đòi hỏi cử chỉ gì to tát; nhưng nhiều khi chính những hành vi tử tế nhỏ bé này lại tạo nên sự khác biệt to lớn nhất. Bằng cách có mặt khi họ cần, ta sẽ giúp họ thấy rằng mình quan tâm đến họ, và họ không đơn độc.
Làm Việc Thiện Nguyện Trong Cộng Đồng
Làm việc thiện nguyện là một cách khác để đưa lòng bi vào trong hành động. Ở hầu hết mọi nơi, có rất nhiều cơ hội: ví dụ như giúp đỡ ngân hàng thực phẩm, hoặc tham gia vào việc làm sạch môi trường trong cộng đồng. Việc làm thiện nguyện cho phép ta trực tiếp đóng góp cho phúc lạc của tha nhân, và cũng đem lại cho mình ý thức mạnh mẽ về mục tiêu trong đời sống. Bằng cách dành thời gian và công sức để giúp đỡ người khác, ta có thể trưởng dưỡng lòng nhẫn nại và bi mẫn. Chúng ta cũng trưởng dưỡng lòng khiêm nhường, nhận ra mình không phải là trung tâm vũ trụ, và tất cả mọi người đều phải đấu tranh để vượt qua gian khổ, điều này sẽ củng cố tâm bi của mình.
Vận Động Cho Công Lý Xã Hội
Lòng bi trong hành động cũng có thể là hình thức vận động cho công lý xã hội. Điều này bao gồm việc đấu tranh vì quyền lợi và phẩm giá của tất cả chúng sinh, thách thức sự bất công và làm việc để hướng về một xã hội công bằng và bi mẫn hơn. Chúng ta có thể làm như vậy bằng cách nâng cao nhận thức, ủng hộ sự thay đổi về chính sách, hoặc tham gia vào hoạt động hòa bình hay quyên góp cho các tổ chức thực hiện những điều này. Vận động là điều thử thách, nhưng đó là cách mạnh mẽ để đưa lòng bi vào hành động, vì nó thường chú trọng vào những người bị thiệt thòi nhất trong xã hội. Nó cho thấy ta sẵn sàng sử dụng sức lực của mình để giúp đỡ những người đang đau khổ.
Lợi Lạc Của Việc Đưa Lòng Bi Vào Hành Động
Khi hành động với lòng bi mẫn, đó không chỉ đơn thuần là hành vi giúp đỡ người khác; mà còn trở thành nguồn hạnh phúc và ý nghĩa cho chính mình. Hãy tưởng tượng niềm vui sẽ phát sinh trong lòng, khi bạn biết rằng mình đã thật sự làm vơi bớt gánh nặng của ai đó, dù chỉ một chút thôi. Niềm vui này không thoáng qua như sự thỏa mãn khi có được vật chất thế gian, mà là hạnh phúc sâu sắc và bền vững lâu dài. Nó không đòi hỏi bất cứ khoản tiền nào cả, mà tất cả chúng ta đều có thể tham gia. Hơn nữa, mỗi hành vi bi mẫn sẽ củng cố thói quen bi mẫn trong tâm mình. Chẳng bao lâu nữa, hành vi bi mẫn sẽ trở thành bản tính thứ hai, bất kể mình gặp ai hay hoàn cảnh nào.
Đối với chúng ta, những người muốn hành trì Phật pháp, thì có thể nói rằng có lẽ tâm bi là người bạn đồng hành quý giá nhất. Với lòng bi, ta có thể phá bỏ những rào chắn ngăn cản mình liên kết với những chúng sinh khác. Và, như Đức Dalai Lama luôn nhắc nhở, chúng ta là động vật xã hội, và chính sự liên kết với tha nhân sẽ tạo nên đời sống thật sự hạnh phúc và có ý nghĩa.
Kết Luận
Lòng bi trong hành động là trọng tâm trong hành trì Phật pháp; và thế giới hiện đang vô cùng cần có điều này. Nó chuyển hóa chủ ý bi mẫn cao đẹp mà mình ấp ủ trong tâm thành nỗ lực thiết thực, cụ thể, để làm vơi nỗi khổ và tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn. Bằng cách thực hiện hành vi bi mẫn - theo bất kỳ cách nào đã được đề cập ở trên và vô số cách khác nữa - ta không chỉ giúp những ai cần sự giúp đỡ, mà còn thúc đẩy bản thân tiến bước trên con đường đến giác ngộ.