Sarı Şapkanın Kökeni

Kral Langdarma (Glang-dar-ma) yönetiminde Budizm üzerinde ciddi bir baskı oluşturulmuştu. Bu baskı, bazı kaynaklara göre 836 ila 842. yıllar arasında meydana gelmiş ve zirve yapmıştı. Diğer kaynaklarda ise bu tarih 901 ila 907 yılları arasında gösteriliyor. Üç keşiş – Mar Shakya (dMar Sha-kya), Yo Gejung (g.Yo dGe-'byung) ve Tsang Rabsel (gTsang Rab-gsal) haricinde tüm keşişler ya öldürülmüş ya da inançlarından döndürülmeye zorlanmıştı. Hayatta kalan üç keşiş ise Batı Tibet'ten geçerek ve Doğu Türkistan'daki (Sincan) Kaşgar eyaletinin Karahanlı Türk bölgesinde kaçmış ve burada geçici sığınma almışlardı. Onlar daha sonra Tibet kültür bölgelerinden doğuya, Dunhuang (Tunhuang) ve Gansu'ya (Kansu) doğru devam ettiler. Bu bölgeler Lhasa'dan uzak olduğundan, bir bakıma zulümden kurtulmuş oldular diyebiliriz.

Tsenzhab Serkong Rinpoche
Tsenzhab Serkong Rinpoche

Bazı Moğol kaynaklarına göre, onlar Kırgız yönetimindeki Moğolistan'dan geçtiler ve sonunda Sibirya'daki Baykal Gölü'nün doğu kıyılarında saklandılar. Orada, Cengiz Han'ın beşinci nesil soyundan olan Moğol Kralı Borti Chiney'in torunu Hortsa Mergen'e inisiyatifler ve öğretimler verdiler. Diğer kaynaklara göre, onlara kuzey Amdo'dan İç Moğolistan'a doğru uzanan Tangut Budist Mi-nyag Krallığında (Mi-nyag) sığınma hakkı verilmişti. Yine de diğer kaynaklar, başlangıçta Tsongka (Tsong-kha) Krallığının bir parçası olarak yerleştikleri bu bölgedeki toprakları daha kesin bir şekilde tanımlamaktadır. Anlatılanlara göre Kuzey Amdo'daki mağara manastırı Martsang (dMar-gtsang) onların kaldıkları mağaraya daha sonralar inşa edilmiştir.

Serkong Dorjechang
Serkong Dorjechang

Üç Tibet keşişi birkaç yıl sonra Güneydoğu Tibet eyaleti Kham'a (Khams, mDo-smad) taşındılar ve burada Dentigshel (Dan-tig-shel-gyi yang-dgon) barınağında kaldılar. Oradaki yerel bir çoban keşiş olmak istiyordu. Keşişler ona acemi yemini ettirdiler ve ona acemi adı olan Gewa-rabsel (dGe-ba rab-gsal) ismini verdiler, ancak beş keşişin hepsinin onayı olmadığından ona tam keşiş yemini ettirmeleri mümkün olmadı.

O zaman, Kral Langdarma’nın suikastçısı, keşiş Lhalung Pelgyi-dorje (Lha-lung dPal-gyi rdo-rje), yakındaki Longtang'a (Klong-thang) kaçmıştı. Ondan atama işlemlerinde yardım etmesi istendi, ancak Lhalung Pelgyi-dorje artık bu rol için kalifiye olmadığını söyledi. Ancak diğer keşişlerin yerini belirlemeye yardım edeceğine söz verdi. Ki-bang ve Gyi-ban adında iki Çinli keşiş buldu ve keşiş sayını beşe tamamlamak için onları gönderdi. Bu şekilde, Tsang Rabsel'in başrahipliğinde, eski çoban bu beş keşişin yanında tam keşiş yeminini etti ve Gongpa-rabsel (dGongs-pa rab-gsal) adı ile tam şekilde atanmış oldu. Daha sonralar insanlar onun adının önüne Lachen (Bla-chen, Büyük, Yüce Biri) unvanını eklediler.

Orta Tibet’teki U (dBus) ve Tsang (gTsang) eyaletlerinden bazı gençler Kham'daki rahiplerin haberini aldılar. Lumey Tsultrim-sherab (Klu-mes Tshul-khrims shes-rab), tam keşişliye atanmaları için on kişiden oluşan bir gruba liderlik etti. Bu dönem, Langdarma’nın zulmünden 53 ya da 70 yıl sonrasına denk geliyor. Tsang Rabsel'den başrahip olmasını istediler, ancak çok yaşlı olduğu için bu teklifi reddetti. Daha sonra Gongpa-rabsel'e teklif götürdüler, ancak o da sadece beş yıldır tam bir keşiş olduğunu ve henüz bu görev için nitelikli olmadığını söyledi. Metinlere göre en az on yıllık tecrübesinin olması gerekiyordu. Yine de, Tsang Rabsel ona başrahip olarak yardım etmesi için özel bir izin verdi ve bu on kişilik grup, keşişin yeminini almış oldu.

Lumey bir yıl boyunca manastır disiplininin vinaya kurallarını öğrenmek için kaldı, diğer dokuz keşiş ise Orta Tibet'e geri döndü. Lumey ayrılmadan önce Gongpa-rabsel, onun Bon şapkasını sarıya boyattı. Ona bu şapkayı çalışmalarının ve uygulamalarının bir hatırası olarak giymesini söyledi. Lumey Orta Tibet'e döndü ve orada birkaç tapınağın kurulmasına öncülük etti. Budist öğretilerin ve özellikle de keşiş yeminlerinin bir sonraki dönemlerde yayılması onun adı ile bağlıdır.

Birkaç yüzyıl geçtikten sonra, Tibet'te manastır disiplini bir kez daha düşüş yaşadı. Tsongkhapa (rJe Tsong-kha-pa Blo-bzang grags-pa) (1357-1419) en sonda Yeni Kadam (bKa’-gdams gsar-pa) veya Gelug (dGe-lugs) Geleneği'ne dönüşen bir reform başlattı. Tsongkhapa, keşiş öğrencilerine sarı şapka giymelerini söyledi. Bunun, tıpkı Lumey'in daha önceki dönemde yaptığı gibi Tibet manastırlarına saf etik disiplini geri getirebilmeleri için hayırlı bir karar olacağını açıkladı. Gelug geleneği işte bu şekilde Sarı Şapka Geleneği adı ile tanınmaya başlandı.

His Holiness the 14th Dalai Lama
His Holiness the 14th Dalai Lama

Daha önceki Tibet Budizm’i geleneklerinde giyilen kırmızı şapka ise Hint Budist Manastırı Nalanda'daki Hindu dini alimlerinin (bilgin öğretmenler) giydiği kırmızı şapkanın geleneğini sürdürüyordu.

Atisha
Atisha

Top