តើព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គម គឺជាអ្វី?

ព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គម គឺជាចលនាសហសម័យដែលប្រើប្រាស់ធម៌ និងការបដិបត្តិធម៌ចំពោះបញ្ហាសង្គម នយោបាយ បរិស្ថាន និងសេដ្ឋកិច្ច។ ឫសគល់នៃគុណតម្លៃរបស់ពាក្យថាមេត្តាករុណា ប្រាជ្ញា និង អហិង្សា (Ahimsa) ព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គម ស្វែងរកការសម្រាលទុក្ខមិនត្រឹមតែមានក្នុងកម្រិតបុគ្គលប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏មាននៅក្នុងសង្គម និងប្រព័ន្ធពិភពលោកផងដែរ។

ជាប្រពៃណី ព្រះពុទ្ធសាសនា ច្រើនតែមានការបែងចែងខុស ថាកាត់ផ្ដាច់ចេញពីសង្គម ឬអធិធម្មជាតិ ជ្រុលពេក។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ យើងដឹងពីពុទ្ធប្បវត្តិថា មានមេត្តាធម៌ចំពោះអ្នកជុំវិញព្រះអង្គ ទាំងមនុស្ស និងសត្វ ដែលជំរុញឱ្យព្រះអង្គស្វែងរកផ្លូវចេញពីទុក្ខសម្រាប់មនុស្សគ្រប់គ្នា។ វិធីសាស្រ្តចូលរួមសង្គមចំពោះការអនុវត្តព្រះពុទ្ធសាសនា បង្ហាញឱ្យឃើញពីការផ្សារភ្ជាប់គ្នារវាងការផ្លាស់ប្តូរបុគ្គល និងការផ្លាស់ប្តូរសង្គម ដែលបង្ហាញថាសុខុមាលភាពពិតប្រាកដ និងប្រហែលជាការត្រាស់ដឹង ក៏មិនអាចសម្រេចបានពេញលេញដោយមិនបានដឹងពីបញ្ហាប្រឈមនានារបស់ពិភពលោក។

ដើមកំណើតនៃព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់សង្គម

ពាក្យថា "ព្រះពុទ្ធសាសនាផ្ជាភ្ជាប់សង្គម" ត្រូវបានពេញនិយមនៅក្នុងសតវត្សទី ២០ ជាពិសេសដោយលោកគ្រូម្ចាស់ Zen Thich Nhat Hanh ជាព្រះសង្ឃវៀតណាម ដែលបានតស៊ូមតិសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ធម៌ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងបញ្ហាសកលលោក ដូចជា សង្រ្គាម ការរិចរិលបរិស្ថាន និងអយុត្តិធម៌សង្គម។ ព្រះអង្គ Thich Nhat Hanh ត្រូវជំរុញឱ្យធ្វើសកម្មភាពក្នុងកំឡុងសង្គ្រាមដែលបានវាយប្រហាវៀតណាម នាំឱ្យមានការលះបង់ ដើម្បីជួយជនរងគ្រោះ ប៉ុន្តែឫសគល់នៃចលនានេះមានដើមកំណើតមកពីអរិយសច្ចមួយរបស់ព្រះពុទ្ធ។

ព្រះធម៌ ដូចជា អរិយសច្ច៤ និងអរិយដ្ឋង្គិកមគ្គ បញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃមេត្តា និងទំនាក់ទំនងគ្នាទៅវិញទៅមក។ សេចក្តីប្រៀនប្រដៅក្នុងធម៌ទាំងនេះ គឺសេចក្តីត្រិះរិះថា ការរំលត់ទុក្ខ មិនកំណត់ចំពោះសត្វលោកបុគ្គលនោះទេ តែគួរមានដល់សត្វលោកគ្រប់រូប និងគ្រប់ស្ថានការណ៍ ដែលនាំឲ្យកើតទុក្ខ។

តាមរយៈប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ ជារឿយៗ សហគមន៍ពុទ្ធសាសនិកចូលរួមក្នុងសកម្មភាពសប្បុរសធម៌ ការតស៊ូអហិង្សា និងការងារយុត្តិធម៌សង្គម ប៉ុន្តែព្រះពុទ្ធសាសនាដែលចូលរួមក្នុងសង្គមបានបង្កើតទម្រង់មួយនេះក្លាយទៅជាប្រពៃណីជាផ្លូវការ។ ចលនានេះបានអញ្ជើញពុទ្ធសាសនិកឱ្យចូលរួមយ៉ាងសកម្មជាមួយនឹងរចនាសម្ព័ន្ធសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងបរិស្ថាន ដែលរួមចំណែកដល់ការរងទុក្ខរួម។

ឥទ្ធិពលរបស់ លោក Sulak Sivaraksa

ឥស្សរជនដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតម្នាក់នៅក្នុងចលនាព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គមគឺលោក Sulak Sivaraksa ជាអ្នកប្រាជ្ញ សកម្មជន និងជាអ្នករិះគន់សង្គមថៃ។ អ្នកអាចអានបទសម្ភាសន៍របស់យើងជាមួយគាត់ នៅទីនេះ ។ លោក Sivaraksa ជាអ្នកតស៊ូមតិសម្រាប់ការរួមបញ្ចូលគោលការណ៍ព្រះពុទ្ធសាសនាជាមួយនឹងយុត្តិធម៌សង្គម សមធម៌សេដ្ឋកិច្ច និរន្តរភាពបរិស្ថាន និងកំណែទម្រង់នយោបាយ ពោលគឺនិយាយខ្លាំងជាសាធារណៈ ដែលតាមពិតគាត់ត្រូវបានគេចាប់ខ្លួនជាច្រើនដង ហើយថែមទាំងត្រូវបានបង្ខំឱ្យនិរទេសខ្លួនបណ្តោះអាសន្នទៀតផង។ លោកបានឈានមុខគេក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីតតាំងនឹងអំណាចផ្តាច់ការនិយម លើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស និងដោះស្រាយវិសមភាពរចនាសម្ព័ន្ធនៅក្នុងប្រទេសថៃ និងទូទាំងពិភពលោក។

សកម្មភាពរបស់លោក Sulak Sivaraksa មានឫសគល់នៅក្នុងជំនឿដែលថាព្រធម៌អាច និងប្រកាដណាស់ គួរតែត្រូវយកមកអនុវត្ត ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាឫសគល់នៃទុក្ខនៅក្នុងសង្គម។ លោកបានអំពាវនាវឲ្យមានអភិបាលកិច្ចប្រកបដោយក្រមសីលធម៌ ការការពារបរិស្ថាន និងយុត្តិធម៌សេដ្ឋកិច្ចកាន់តែច្រើន។ លោកបានបង្កើតបណ្តាញអន្តរជាតិនៃពុទ្ធសាសនិកដែលចូលរួមនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៩ ដោយបានបំផុសគំនិតអ្នកប្រតិបត្តិរាប់សែននាក់ជុំវិញពិភពលោកឱ្យចាត់ទុកព្រះពុទ្ធសាសនាថាមិនមែនគ្រាន់តែជាមាគ៌ាសម្រាប់រំដោះខ្លួនប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ជាកម្លាំងសម្រាប់ការផ្លាស់ប្តូរសង្គមផងដែរ។

គោលការណ៍ស្នូលនៃព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គម

ជាបេះដូងរបស់គោលការណ៍  ព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គមព្យាយាមអនុវត្តពុទ្ធដីកាគ្មានទីបញ្ចប់ចំពោះបញ្ហាប្រឈមសម័យទំនើប។ ចលនានេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយគោលការណ៍សំខាន់ៗមួយចំនួន៖

ភាពជាប់ទាក់ទងគ្នា

ព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រោសប្រទានថា សត្វ និងបាតុភូតទាំងអស់គឺអាស្រ័យគ្នាទៅវិញទៅមក។ គោលការណ៍នេះគេស្គាល់ថាជា ប្រតីត្យសមុត្បាទ ឬ ដើមកំណើតប្រាស្រ័យគ្នាទៅវិញទៅមក មានន័យថាគ្មានបុគ្គលណាម្នាក់នៅឯកោទេ។ ព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គម ជំរុញឱ្យយើងទទួលស្គាល់ថា ជារឿយៗ ទុក្ខវេទនាជាលទ្ធផលនៃប្រព័ន្ធសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងបរិស្ថានកាន់តែទូលំទូលាយ។ ដូច្នេះ ការដោះស្រាយបញ្ហាឫសគល់នៃទុក្ខវេទនា ទាមទារឱ្យមានសកម្មភាពទាំងកម្រិតបុគ្គល និងប្រព័ន្ធ។ 

ជាឧទាហរណ៍ ការរិចរិលបរិស្ថាន ភាពក្រីក្រ និងអំពើហឹង្សាមិនមែនគ្រាន់តែជាបញ្ហាដាច់ដោយឡែកប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងស៊ីជម្រៅជាមួយនឹងគោលនយោបាយសកល ឥរិយាបថ ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់បុគ្គលអ្នកប្រព្រឹត្ត និងវិសមភាពសង្គមផងដែរ។ តាមរយៈការទទួលស្គាល់ទំនាក់ទំនងគ្នាទៅវិញទៅមកនេះ យើងអាចមានបំណងដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះតាមវិធីសាស្រ្តរួម។

មេត្តាធម៌ក្នុងកម្ម

មេត្តាធម៌ គឺជាចំណុចស្នូលនៃការបដិបត្តិតាមបែបព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គមបានសង្កត់ធ្ងន់លើការប្រើប្រាស់មេត្តាធម៌ជាទម្រង់រូបិយ។ មេត្តាធម៌ មិនមែនគ្រាន់តែមានន័យថាការចេះយល់ចិត្ត ឬគំនិតល្អនោះទេ ពោលគឺថែមទាំងអាចប្រើប្រាស់បានយ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងការមិនធ្វើឱ្យបុគ្គលណាម្នាក់រងទុក្ខវេទនា។ ក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្ដែង ពាក្យនេះអាចមានន័យថា ការចូលរួមក្នុងការងារយុត្តិធម៌សង្គម ការគាំទ្រសហគមន៍ដែលខ្វះខាត ការដោះស្រាយបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ឬការតស៊ូមតិសម្រាប់សិទ្ធិមនុស្ស។ តាមរយៈសកម្មភាពប្រកបដោយមេត្តាធម៌នេះ យើងឃើញថា ពុំមានការខ្វែងគំនិតគ្នារវាងការធ្វើការងារលើការបណ្ដុះបញ្ញាស្មារតីផ្ទាល់ខ្លួន និងការដោះស្រាយទុក្ខលំបាកក្នុងសង្គមនោះទេ។ តាមពិតទៅ វិធីទាំងពីរនេះគឺជាមាគ៌ាឆ្ពោះទៅរកការបំពេញបន្ថែមឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។

អហិង្សា

អហិង្សា គឺជាគោលការណ៍គ្រឹះមួយទៀត នៃព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់សង្គម ដោយឈរលើសិក្ខាបទទី១ ក្នុងចំណោមសិក្ខាបទទាំង៥ គឺហាមធ្វើបាប ឬសម្លាប់អ្នកដទៃ។ អំពើហិង្សាមានតែទុក្ខ និងធ្វើវដ្តនៃការស្អប់ខ្ពើម និងការបែកបាក់គ្នា ដូច្នេះ យើងគួរតែប្រព្រឹត្តដោយសប្បុរស និងការគោរពចំពោះសត្វលោកទាំងអស់ ហើយបដិសេធការបង្កគ្រោះថ្នាក់គ្រប់រូបភាព មិនថាផ្លូវកាយ ពាក្យសំដី ឬជាលក្ខណៈប្រព័ន្ធ។ ការណ៍នេះរួមបញ្ចូលទាំងការប្រឆាំងនឹងសង្គ្រាម ការជិះជាន់ និងគ្រប់ទម្រង់នៃភាពអយុត្តិធម៌។ ដូច្នេះ ជារឿយៗ ពុទ្ធសាសនិកដែលបានចូលរួម សុទ្ធតែធ្លាប់បានចូលរួមក្នុងសកម្មភាពសន្តិភាព ការសម្រុះសម្រួល និងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្សះផ្សា។

សតិសម្បជញ្ញៈ និងការយល់ដឹង

ពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គម ជំរុញឱ្យយើងប្រើសតិសម្បជញ្ញៈជាឧបករណ៍សម្រាប់ដាស់ដឹងការពិតនៃទុក្ខក្នុងលោក។ ការសតិសម្បជញ្ញៈជួយយើងគិតតែពីបច្ចុប្បន្ន ដឹងពីកម្មរបស់យើងផ្ទាល់ និងបើកចិត្តចំពោះតម្រូវការរបស់អ្នកដទៃ។ វាក៏ជួយយើងឱ្យឆ្លុះបញ្ចាំងពីជម្រើសរបៀបរស់នៅរបស់យើង គំរូនៃការប្រព្រឹត្ត និងការចូលរួមក្នុងប្រព័ន្ធសង្គមរួមចំណែកដល់ការរងទុក្ខ ឬសុខុមាលភាព។ ដោយមានសតិសម្បជញ្ញៈ យើងអាចដឹងកាន់តែច្បាស់អំពីរបៀបដែលយើងប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយអ្នកដទៃ និងបរិស្ថាន ដូច្នេះវាជួយបណ្តុះជម្រើសប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវ និងប្រកបដោយមេត្តាធម៌។

សមធម៌

ព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គមសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃយុត្តិធម៌ និងសមធម៌នៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធសង្គម។ ការបញ្ជាក់នេះធ្វើឡើងយោងតាមការពិតដែលថាយើងទាំងអស់គ្នាមានសេចក្ដីប្រាថ្នាចង់បានសុភមង្គលដូចគ្នា ហើយប្រាថ្នាចង់បានរត់គេចសេចក្ដីទុក្ខដូចគ្នា។ អាស្រ័យហេតុនេះ យើងអាចធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកយុត្តិធម៌សេដ្ឋកិច្ច សមភាពយេនឌ័រ យុត្តិធម៍ជាតិសាសន៍ និងការការពារសត្វលោកទាំងអស់ មិនថាមនុស្ស ឬសត្វ។ ដោយទទួលស្គាល់ថាភាពអយុត្តិធម៌គឺជាប្រភពនៃការឈឺចាប់ យើងអាចធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកការរុះរើប្រព័ន្ធនៃវិសមភាព និងលើកកម្ពស់ភាពយុត្តិធម៌ និងក្តីមេត្តានៅគ្រប់កម្រិត។

អត្ថប្រយោជន៍នៃព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គម

សន្តិភាពផ្លូវចិត្ត

សាកស្រមៃមើលថាតើវាមានអារម្មណ៍យ៉ាងណាក្នុងការចូលរួមយ៉ាងសកម្មជាមួយពិភពលោកដោយចេតនា និងសកម្មភាពប្រកបដោយមេត្តា។ ការធ្វើបែបនេះនាំឱ្យបានដឹងអំពីតម្រូវការផ្ទាល់ខ្លួន និងសន្តិភាពផ្លូវចិត្តដោយធម្មជាតិ ខណៈយើងត្រូវដឹងថាអ្វីក៏ដោយដែលយើងកំពុងធ្វើ សិទ្ធតែផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ខ្លួនយើង និងអ្នកដទៃ។ នៅពេលដែលយើងដឹងថាយើងកំពុងធ្វើឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរជាវិជ្ជមាន ជាពិសេសចំពោះអ្នកដែលរងទុក្ខ នៅពេលនោះធ្វើយើងទទួលបាននូវអារម្មណ៍មួយដែលថាតសមតាមគោលបំណងដ៏ត្រឹមត្រូវ ដោយត្រូវបានបង្ហាញតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រ គឺដើម្បីធ្វើឱ្យយើងកាន់តែសប្បាយរីករាយ។

សហគមន៍កាន់តែរឹងមាំ

យើងស្ទើរតែទាំងអស់ចង់រស់នៅក្នុងសង្គមដែលមានភាពសុខដុមរមនា។ តាមរយៈការប្រព្រឹត្តដោយក្តីមេត្តាចំពោះសត្វលោកទាំងអស់ មិនថាពួកគេជានរណា និងឋានៈអ្វីក៏ដោយនៅក្នុងសង្គម យើងបង្កើតសហគមន៍កាន់តែរឹងមាំ រីករាយ និងប្រកបដោយបរិយាបន្តកាន់តែច្រើន។ នៅពេលដែលសេចក្ដីសប្បុរស និងការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមកត្រូវបានដាំដុះពេញសង្គម ខណៈនោះមនុស្សគ្រប់គ្នានឹងទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍។

ការបណ្ដុះបញ្ញាស្មារតី

ការចូលរួមក្នុងសង្គមធ្វើឱ្យការប្រើប្រាស់បញ្ញាស្មារតីរបស់យើងកាន់តែស៊ីជម្រៅ ដោយជួយធ្វើឱ្យយើងទទួលយកការបណ្ដុះបណ្ដាលអំពីក្ដីមេត្តារបស់យើងចេញពីការអង្គុយសមាធិ រហូតដល់អនុវត្តនៅក្នុងពិភពលោកដ៏ធំទូលាយ។ ការប្រើបញ្ញាជួយធ្វើឱ្យយើងអនុវត្តនូវរឿងជាច្រើនដែលយើងនិយាយថាយើងចង់អភិវឌ្ឍ ដូចជា ភាពសប្បុរសដោយមិនគិតពីការតមស្នងសងគុណ និងលះបង់ធនធានរបស់យើង យោគយល់ចំពោះអ្នកដែលយើងគិតថាគេពិបាក និងការអាធ្យាស្រ័យគ្នាចំពោះមតិផ្ទុយ។ ការអនុវត្តតាមវិធីនេះជាវិធីដ៏មានឥទ្ធិពលមួយដែលមិនគួរឱ្យជឿក្នុងការបង្កើតសក្ដានុពលវិជ្ជមាន និងត្រួសត្រាយផ្លូវទៅរកការត្រាស់ដឹង។

សេចក្តីសន្និដ្ឋាន

ព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សាភ្ជាប់ក្នុងសង្គម គឺជាមាគ៌ាដែលអំពាវនាវឱ្យមានសមាហរណកម្មពេញលេញនៃការអនុវត្តខាងបញ្ញាស្មារតីនិងសកម្មភាពសង្គម។ ព្រះធម៌បានបង្រៀនថា សេចក្តីមេត្តាពិត មានព្រុំដែនលើសពីការអង្គុយសមាធិ ឈានទៅដល់ការជួយពិភពលោក ដើម្បីដោះស្រាយនូវបុព្វហេតុជាប្រព័ន្ធនៃនាំឱ្យកើតមានទុក្ខ។ ក្នុងនាមជាបុគ្គល និងសហគមន៍ យើងមានទំនាក់ទំនងគ្នាទៅវិញទៅមក។ សុខុមាលភាពរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ មានភាពស្និទ្ធស្នាលនឹងសុខុមាលភាពរបស់មនុស្សទាំងអស់។ តាម
រយៈសកម្មភាពប្រកបដោយសតិសម្បជញ្ញៈ សប្បុរសធម៌ អហិង្សា និងការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះយុត្តិធម៌ យើងទាំងអស់គ្នាអាចខិតខំបង្កើតពិភពលោកឱ្យមានមេត្តាធម៌ យុត្តិធម៌ និងសន្តិភាពបន្ថែមទៀតសម្រាប់សត្វលោកទាំងឡាយទាំងពួង។