Đạo Phật nhập thế là một phong trào đương đại, áp dụng giáo pháp và hành trì trong các vấn đề xã hội, chánh trị, môi trường và kinh tế. Bắt nguồn từ các giá trị của lòng bi, trí tuệ và ahimsa hay bất bạo động, đạo Phật nhập thế tìm cách làm vơi nỗi khổ không chỉ ở mức độ cá nhân, mà còn ở mức độ xã hội và hệ thống toàn cầu.
Theo truyền thống thì đạo Phật thường bị hiểu lầm là tách rời với xã hội, hay quá huyền bí. Tuy nhiên, từ những câu chuyện về cuộc đời của Đức Phật, chúng ta biết rằng chính lòng bi mãnh liệt đối với chúng sinh xung quanh Ngài, con người và thú vật, đã thúc đẩy Ngài tìm cách cho tất cả chúng sinh thoát khổ. Do đó, tiếp cận nhập thế đối với hành trì Phật pháp làm nổi bật mối tương quan giữa sự chuyển hóa cá nhân và thay đổi trong xã hội, chứng minh rằng hạnh phúc chân thật, và có lẽ ngay cả giác ngộ, không thể được thành tựu một cách trọn vẹn, khi tách rời với thử thách thế gian.
Nguồn Gốc Của Đạo Phật Nhập Thế
Thuật ngữ "Đạo Phật Nhập Thế" được phổ biến rộng rãi trong thế kỷ 20, đặc biệt là nhờ Thiền sư Thích Nhất Hạnh người Việt, người chủ trương sử dụng giáo lý nhà Phật để giải quyết các vấn đề toàn cầu cấp bách, chẳng hạn như chiến tranh, suy thoái môi trường và bất công xã hội. Thích Nhất Hạnh đã hành động trong chiến tranh tàn phá Việt Nam, rời bỏ tu viện để giúp đỡ các nạn nhân, nhưng nguồn gốc của phong trào này có thể bắt nguồn từ giáo lý cốt lõi của Đức Phật.
Giáo lý của Đức Phật, chẳng hạn như Tứ Diệu Đế và Bát Chánh Đạo, nhấn mạnh tầm quan trọng của lòng bi và tính tương quan. Ẩn chứa trong các giáo lý này là ý tưởng rằng việc làm vơi nỗi khổ không chỉ giới hạn ở từng cá nhân, mà nên mở rộng cho tất cả chúng sinh và mọi nhân duyên tái tạo nỗi khổ.
Trong lịch sử, các cộng đồng Phật giáo thường tham gia các hoạt động từ thiện, đấu tranh bất bạo động và công bằng xã hội, nhưng Đạo Phật Nhập Thế đã chính thức hóa khía cạnh này trong truyền thống. Phong trào này kêu gọi Phật tử chủ động tham gia các cấu trúc xã hội, kinh tế và môi trường đang góp phần tạo ra cộng khổ.
Ảnh Hưởng Của Sulak Sivaraksa
Một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất trong phong trào Đạo Phật Nhập Thế là Sulak Sivaraksa, một học giả, nhà hoạt động và phê bình xã hội người Thái Lan. Bạn có thể đọc bài chúng tôi đã phỏng vấn ông ở đây. Sivaraksa là người ủng hộ mạnh mẽ việc kết hợp các nguyên tắc nhà Phật với công bằng xã hội, công bằng kinh tế, môi trường bền vững và cải cách chánh trị - trên thực tế thì ông đã bị bắt nhiều lần và thậm chí bắt buộc phải lưu vong tạm thời. Ông là người đi đầu với nỗ lực thách thức chủ nghĩa độc tài, thúc đẩy nhân quyền và giải quyết tình trạng bất bình đẳng trong cơ cấu ở Thái Lan và toàn cầu.
Hoạt động của Sulak Sivaraksa bắt nguồn từ niềm tin rằng giáo lý nhà Phật có thể, và thật sự nên được áp dụng để giải quyết căn nguyên của nỗi khổ trong xã hội. Ông luôn kêu gọi việc quản trị có đạo đức, bảo vệ môi trường và công bằng kinh tế nhiều hơn. Ông đã thành lập Mạng Lưới Phật Tử Nhập Thế Quốc Tế năm 1989, truyền cảm hứng cho hàng trăm ngàn Phật tử trên khắp thế giới để xem đạo Phật không chỉ là đường tu biệt giải thoát, mà còn là mãnh lực chuyển hóa xã hội.
Nguyên Tắc Cốt Lõi Của Đạo Phật Nhập Thế
Trong cốt lõi thì Đạo Phật Nhập Thế tìm cách áp dụng giáo lý không lỗi thời của Đức Phật đối với những thách thức hiện đại. Phong trào này được xây dựng trên một vài nguyên tắc chánh:
Tính Tương Quan
Đức Phật dạy rằng tất cả chúng sinh và vạn pháp đều phụ thuộc lẫn nhau. Nguyên lý này, được biết như pratītyasamutpāda, hay duyên khởi, có nghĩa là không có cá nhân nào tồn tại biệt lập. Đạo Phật Nhật Thế thúc giục chúng ta nhận thức rằng đau khổ thường là kết quả của các hệ thống xã hội, kinh tế và môi trường rộng lớn hơn. Do đó, việc giải quyết căn nguyên của nỗi khổ đòi hỏi hành động ở cả hai mức độ cá nhân và hệ thống.
Chẳng hạn như suy thoái môi trường, nghèo đói và bạo lực không chỉ là những vấn đề riêng lẻ, mà còn liên hệ sâu sắc với các chính sách toàn cầu, hành vi tiêu dùng cá nhân và bất bình đẳng trong xã hội. Bằng cách nhận ra mối liên hệ này, ta có thể nhắm vào việc giải quyết những vấn đề này một cách toàn diện.
Lòng Bi Trong Hành Động
Tâm bi là yếu tố cốt lõi trong hành trì nhà Phật, và Đạo Phật Nhập Thế nhấn mạnh việc sử dụng tâm bi theo những cách cụ thể. Tâm bi không chỉ giới hạn ở sự đồng cảm hay ý nghĩ tử tế - mà còn bao gồm việc chủ động hành động để làm vơi nỗi khổ của tha nhân. Về mặt thực hành, điều này có thể có nghĩa là tham gia công tác công bằng xã hội, hỗ trợ các cộng đồng bị ruồng bỏ, giải quyết vấn đề khí hậu thay đổi hay vận động nhân quyền. Qua hành vi bi mẫn, chúng ta thấy rằng không có sự mâu thuẫn giữa việc phát triển tâm linh cá nhân và giải quyết nỗi khổ trong xã hội. Trện thực tế, chúng là những con đường củng cố lẫn nhau.
Bất Bạo Động
Bất bạo động là một nguyên tắc nền tảng khác của Đạo Phật Nhập Thế, dựa trên giới đầu tiên trong năm giới tại gia là không làm hại hay giết hại chúng sinh. Bạo lực chỉ tạo thêm đau khổ và củng cố vòng hận thù, chia rẽ, vì vậy ta nên hành động bằng lòng tốt và tôn trọng tất cả chúng sinh, và từ chối gây tổn hại dưới mọi hình thức, dù là về mặt thể chất, lời nói hay hệ thống. Điều này bao gồm việc phản đối chiến tranh, áp bức và mọi hình thức bất công. Vì vậy, những người theo Đạo Phật Nhập Thế thường tham gia các hoạt động hòa bình, hòa giải và nỗ lực hòa giải.
Chánh Niệm Và Ý Thức
Đạo Phật Nhập Thế khuyến khích ta sử dụng chánh niệm như công cụ tỉnh thức trước thực tại đau khổ trên thế giới. Chánh niệm giúp ta có mặt trong hiện tại, ý thức về hành vi của chính mình và cởi mở với nhu cầu của người khác. Nó cũng giúp ta quán chiếu về cách lựa chọn lối sống, thói quen tiêu dùng và tham gia các hệ thống xã hội góp phần tạo ra đau khổ hay hạnh phúc. Với chánh niệm, ta có thể nhận thức rõ hơn về cách mình tương tác với người khác và môi trường, nhờ vậy, trưởng dưỡng việc lựa chọn có trách nhiệm và bi mẫn.
Công Bằng
Đạo Phật Nhập Thế nhấn mạnh tầm quan trọng của tính công bằng và bình đẳng trong cấu trúc xã hội. Điều này dựa trên thực tế rằng tất cả chúng ta đều có cùng một mong muốn được hạnh phúc và tránh khổ. Ở đây, chúng ta có thể làm việc hướng về công bằng kinh tế, bình đẳng giới tính, công bằng chủng tộc và bảo vệ tất cả chúng sinh, dù là con người hay động vật. Bằng cách nhận thức tính bất công là nguồn gốc của nỗi khổ, ta có thể làm việc để xóa bỏ các hệ thống bất bình đẳng và thúc đẩy tính công bằng và lòng bi ở mọi tầng lớp.
Lợi Lạc Của Đạo Phật Nhập Thế
An Lạc Nội Tâm
Hãy tưởng tượng bạn sẽ cảm nhận ra sao, khi chủ động tham gia trong thế giới với tác ý và hành vi bi mẫn. Điều này tự nhiên sẽ đưa đến cảm giác mãn nguyện và an lạc nội tâm, khi ta biết rằng bất cứ điều gì mình làm đều mang lại lợi lạc cho tự thân và tha nhân. Khi biết rằng mình đang tạo ra sự khác biệt tích cực, đặc biệt cho những người đang đau khổ, điều đó sẽ mang lại cho ta ý thức mạnh mẽ về mục tiêu của bản thân, là điều đã được khoa học chứng minh sẽ giúp mình hạnh phúc hơn.
Cộng Đồng Vững Mạnh Hơn
Hầu như tất cả chúng ta đều muốn sống trong những xã hội hạnh phúc, hòa hợp. Bằng cách hành xử bằng lòng bi đối với tất cả chúng sinh, bất kể họ là ai và địa vị của họ trong xã hội ra sao, ta sẽ tạo ra những cộng đồng vững mạnh, hạnh phúc và hòa nhập hơn. Khi lòng tốt và tôn trọng lẫn nhau được vun đắp trong toàn xã hội, thì tất cả mọi người đều lợi lạc.
Phát Triển Tâm Linh
Việc nhập thế giúp cho hành trì tâm linh trở nên sâu sắc hơn, bằng cách cho phép ta đem việc trưởng dưỡng lòng bi ra khỏi tọa cụ hành thiền, đi vào thế giới rộng lớn hơn. Nó cho phép ta thực hành nhiều điều mà mình muốn phát triển, chẳng hạn như bố thí thời gian và tài nguyên của mình, kiên nhẫn với những người mình thấy khó khăn, và khoan dung với những ý kiến khác biệt. Làm việc theo cách này là một cách vô cùng mạnh mẽ để tạo ra tiềm năng tích cực và mở đường cho giác ngộ.
Kết Luận
Đạo Phật Nhập Thế là con đường đòi hỏi sự kết hợp trọn vẹn giữa hành trì tâm linh và hành vi xã hội. Nó giảng dạy lòng bi chân thật vượt qua tọa cụ hành thiền, hướng về thế giới để giải quyết những nguyên nhân tạo khổ theo hệ thống. Là những cá nhân và cộng đồng, chúng ta đều tương quan với nhau. Hạnh phúc của mỗi người đều gắn liền mật thiết với hạnh phúc của tất cả mọi người. Nhờ hành vi chánh niệm, bố thí, bất bạo động và cam kết với công lý, tất cả chúng ta có thể nỗ lực tạo ra một thế giới bi mẫn hơn, công bằng và hòa bình hơn cho tất cả chúng sinh.