بودیسمِ مشارکت اجتماعی، جنبشی معاصر است که آموزه‌ها و اعمال بودایی را در مسائل اجتماعی، سیاسی، زیست‌محیطی و اقتصادی به کار می‌گیرد. بودیسمِ مشارکت اجتماعی ریشه در ارزش‌هایی مانند شفقت، خرد و آهیمسا یا عدم خشونت دارد و نه تنها در سطح فردی، بلکه در جوامع و نظام‌های جهانی نیز در پی کاهش رنج است.
به طور سنتی، بودیسم اغلب اشتباهاً جدای از جامعه یا بیش از حد عرفانی توصیف شده است. اما، از داستان‌های زندگی بودا می‌دانیم که احساس شدید شفقت برای اطرافیانش - مردم و حیوانات - بود که او را به جستجوی راهی برای خروج از رنج برای همه سوق داد. بنابراین، رویکرد مشارکت اجتماعی در عمل بودایی، این ارتباط متقابل بین تحول شخصی و تغییر اجتماعی را برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که رفاه واقعی و شاید حتی روشنگری، نمی‌تواند به طور کامل در انزوا از چالش‌های جهان تحقق یابد.
منشاء بودیسمِ مشارکت اجتماعی
اصطلاح «بودیسم متعهد به اجتماع» در قرن بیستم، به ویژه توسط استاد ذن ویتنامی، تیک نات هان، رواج یافت. او طرفدار استفاده از آموزه‌های بودایی برای مبارزه با مسائل مبرم جهانی مانند جنگ، تخریب محیط زیست و بی‌عدالتی اجتماعی بود. تیک نات هان در طول جنگی که ویتنام را ویران کرد، انزوای صومعه را برای کمک به قربانیان رها کرد، اما ریشه‌های این جنبش را می‌توان در آموزه‌های اصلی بودا جستجو کرد.
آموزه‌های بودا، مانند چهار حقیقت ناب بنیادی و مسیر هشتگانه، بر اهمیت شفقت و همبستگی تأکید دارند. در ذات این آموزه‌ها این ایده وجود دارد که تسکین رنج محدود به موجودات منفرد نیست، بلکه باید به همه موجودات و همه شرایطی که رنج را تداوم می‌بخشند، گسترش یابد.
در طول تاریخ، جوامع بودایی اغلب در اعمال خیریه، مقاومت غیرخشونت‌آمیز و فعالیت‌هایی که منجر به عدالت اجتماعی می‌شوند مشارکت داشته‌اند، اما بودیسم مشارکت اجتماعی این جنبه از سنت را رسمیت می‌بخشد. این جنبش، بوداییان را دعوت می‌کند تا به طور فعال با ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و محیطی که در رنج جمعی نقش دارند، شرکت کنند.
تاثیر سولاک سیواراکسا
یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های جنبش بودیسمِ مشارکت اجتماعی، سولاک سیواراکسا، محقق، فعال و منتقد اجتماعی تایلندی است. می‌توانید مصاحبه با او را اینجا بخوانید. سیواراکسا از مدافعان سرسخت ادغام اصول بودایی با عدالت اجتماعی، برابری اقتصادی، پایداری زیست‌محیطی و اصلاحات سیاسی بوده است - در واقع، آنقدر صریح [صحبت می‌کرد] که بارها دستگیر و حتی محکوم به تبعید موقت شده است. او در خط مقدم تلاش برای به چالش کشیدن اقتدارگرایی، ارتقاء حقوق بشر و رسیدگی به نابرابری‌های ساختاری در تایلند و جهان بوده است.
فعالیت سولاک سیواراکسا ریشه در این باور دارد که آموزه‌های بودایی می‌توانند - و در واقع باید - برای رسیدگی به علل ریشه‌ای رنج در جامعه به کار گرفته شوند. او پیوسته خواستار حکومت اخلاقی، حفاظت از محیط زیست و عدالت اقتصادی بیشتر بوده است. او در سال ۱۹۸۹ شبکه بین‌المللی بوداییان مشارکتی را تأسیس کرد و الهام‌بخش صدها هزار نفر از تمرین‌کنندگان در سراسر جهان بود تا بودیسم را نه تنها راهی برای آزادی شخصی، بلکه نیرویی برای تحول اجتماعی نیز بدانند.
اصول اساسی بودیسم مشارکت اجتماعی
بودیسمِ مشارکت اجتماعی ، در قلب خود، در پی به‌کارگیری آموزه‌های جاودانه‌ی بودا در چالش‌های مدرن است. این جنبش بر اساس چندین اصل کلیدی بنا شده است:
وابستگی متقابل
بودا آموخت که همه موجودات و پدیده‌ها به یکدیگر وابسته‌اند. اصل پراتیاساموتپادا یا منشأ وابسته، به این معنی است که هیچ فرد منزوی وجود ندارد. بودیسمِ متعهد به اجتماع ما را ترغیب می‌کند تا تشخیص دهیم که رنج اغلب نتیجه‌ی سیستم‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی گسترده‌تر است. بنابراین، پرداختن به علل ریشه‌ای رنج مستلزم اقدام در سطوح فردی و سیستمی است.
به عنوان مثال، تخریب محیط زیست، فقر و خشونت نه تنها مسائل جداگانه‌ای هستند، بلکه عمیقاً با سیاست‌های جهانی، رفتار مصرف‌کننده‌ی شخصی ما و نابرابری‌های اجتماعی مرتبط‌اند. با شناخت این ارتباط متقابل، می‌توانیم به این مسائل به شیوه‌ای جامع رسیدگی کنیم.
شفقت درعمل
شفقت عنصر اصلی آیین بودایی است و بودیسمِ مشارکت اجتماعی بر استفاده از شفقت به روش‌های ملموس تأکید دارد. شفقت فقط به همدلی یا افکار مهربانانه محدود نمی‌شود - بلکه شامل تلاش فعال برای کاهش رنج دیگران نیز می‌شود. در عمل، این می‌تواند به معنای مشارکت در کار عدالت اجتماعی باشد مانند حمایت از جوامع به حاشیه رانده شده، پرداختن به تغییرات اقلیمی یا دفاع از حقوق بشر. از طریق عمل شفقت‌آمیز، می‌بینیم که هیچ تضادی بین کار بر روی رشد معنوی شخصی و پرداختن به رنج اجتماعی وجود ندارد. در واقع، آنها مسیرهایی هستند که یکدیگر را تقویت می‌کنند.
عدم خشونت
عدم خشونت یکی دیگر از اصول بنیادی بودیسم مشارکت اجتماعی است که بر اساس اولین اصل از پنج اصل غیرروحانی مبنی بر آسیب نرساندن یا نکشتن موجودات دیگر بنا شده است. خشونت فقط رنج را تداوم می‌بخشد و چرخه‌های نفرت و تفرقه را تقویت می‌کند، بنابراین ما باید با مهربانی و احترام با همه موجودات رفتار کنیم و آسیب را به هر شکلی - چه فیزیکی، کلامی یا سیستمی - رد کنیم. این شامل مخالفت با جنگ، ظلم و ستم و همه اشکال بی‌عدالتی می‌شود. بنابراین، بودایی‌های مشارکت‌کننده اغلب در فعالیت‌های صلح‌آمیز، میانجیگری و تلاش‌های آشتی‌جویانه مشارکت داشته‌اند.
حضور ذهن و آگاهی
بودیسم مشارکت اجتماعی، ما را تشویق می‌کند تا از ذهن آگاهی به عنوان ابزاری برای بیداری نسبت به واقعیت رنج در جهان استفاده کنیم. حضور ذهن به ما کمک می‌کند تا در زمان حال باشیم، از اعمال خود آگاه و پذیرای نیازهای دیگران باشیم. همچنین به ما کمک می‌کند تا در مورد چگونگی تأثیر انتخاب‌های سبک زندگی، الگوهای مصرف و مشارکت در سیستم‌های اجتماعی بر رنج یا رفاه تأمل کنیم. با ذهن آگاهی، می‌توانیم از نحوه تعامل خود با دیگران و محیط آگاه‌تر شویم و بنابراین انتخاب‌های مسئولانه و دلسوزانه را پرورش دهیم.
برابری
بودیسم مشارکت اجتماعی بر اهمیت انصاف و برابری در ساختارهای اجتماعی تأکید دارد. این امر بر این واقعیت استوار است که همه ما آرزوی یکسانی برای خوشبختی و آرزوی یکسانی برای اجتناب از رنج داریم. در اینجا می‌توانیم برای عدالت اقتصادی، برابری جنسیتی، عدالت نژادی و حمایت از همه موجودات - چه انسان و چه حیوان - تلاش کنیم. با تشخیص اینکه بی‌عدالتی منبع رنج است، می‌توانیم برای از بین بردن سیستم‌های نابرابری و ترویج انصاف و شفقت در هر سطحی تلاش کنیم.
مزایای بودیسم متعهد به اجتماع
آرامش درونی
تصور کنید که تعامل فعال با جهان، با نیت‌ها و اعمال دلسوزانه چه احساسی خواهد داشت. این امر به طور طبیعی به حس رضایت شخصی و آرامش درونی منجر می‌شود، جایی که می‌دانیم هر کاری که انجام می‌دهیم، به نفع خودمان و دیگران است. وقتی می‌دانیم که در حال ایجاد تغییر مثبت هستیم، به خصوص برای کسانی که رنج می‌برند، این، حس قوی هدفمندی به ما می‌دهد، که از نظر علمی نشان داده شده است که ما را شادتر می‌کند.
جوامع قوی‌تر
تقریباً همه ما می‌خواهیم در جوامع شاد و هماهنگ زندگی کنیم. با دلسوزی نسبت به همه موجودات - هر کسی که هستند و هر جایگاهی که در جامعه دارند - جوامع قوی‌تر، شادتر و فراگیرتری ایجاد می‌کنیم. وقتی مهربانی و احترام متقابل در سراسر جامعه پرورش یابد، همه از آن بهره‌مند می‌شوند.
رشد معنوی
تعامل اجتماعی با فراهم کردن امکان پرورش شفقت از بالشتک مدیتیشن و ورود به دنیای وسیع‌تر، تمرین معنوی ما را عمیق‌تر می‌کند. این امر ما را قادر می‌سازد تا بسیاری از چیزهایی را که می‌گوییم می‌خواهیم توسعه دهیم، مانند سخاوت در استفاده از زمان و منابع‌مان، صبر نسبت به کسانی که همنشینی با آنها برایمان دشوار است و تحمل نظرات مختلف، تمرین کنیم. کار کردن با این روش، راهی فوق‌العاده قدرتمند برای ایجاد پتانسیل مثبت و هموار کردن راه به سوی روشنگری است.
نتیجه‌گیری
بودیسم متعهد به اجتماع مسیری است که خواستار ادغام کامل تمرین معنوی و عمل اجتماعی است. این آموزه چنین تعلیم می‌دهد که شفقت واقعی فراتر از بالشتک مدیتیشن است و به جهان می‌رسد تا به علل سیستماتیک رنج بپردازد. ما به عنوان افراد و جوامع، به هم پیوسته‌ایم. رفاه هر فرد به طور عمیقی با رفاه همه گره خورده است. همه ما می‌توانیم از طریق عمل آگاهانه، سخاوت، عدم خشونت و تعهد نسبت به عدالت، برای ایجاد جهانی شفیق‌تر، عادلانه‌تر و صلح‌آمیزتر برای همه موجودات تلاش کنیم.