ប្រវត្តិព្រះសក្យមុនីសម្ពុទ្ធ

ប្រភពដំបូងៗនៃពុទ្ធប្រវត្តិ នៅក្នុងគម្ពីរពុទ្ធសាសនាថេរវាទ រួមមាន៖ ព្រះសូត្រភាសាបាលីមួយចំនួន ដែលមាននៅក្នុងគម្ពីរមជ្ឈិមនិកាយ (The Collection of Middle-Length Discourses) (បាលី៖ Majjhima Nikaya) និងសាលាពុទ្ធសានាមហាយាន (អាចារ្យវាទ) ផ្សេងៗ គម្ពីរព្រះវិន័យមួយចំនួន ដែលចែងអំពីវិន័យប្បញ្ញត្តិសម្រាប់សង្ឃ ។ ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី គម្ពីរនីមួយៗនៃគម្ពីរទាំងនេះ សម្ដែងអំពីពុទ្ធប្បវត្តិ ជាផ្នែកៗ តែប៉ុណ្ណោះ ។

ប្រវត្តិដំបូង ដែលត្រូវបានពង្រីកបន្ថែម មានសម្ដែងនៅក្នុងស្នាដៃកំណាព្យពុទ្ធសាសនា (ឆន្ទកំណាព្យ) នៃចុងសតវត្សទី២ មុនគ្រិស្តសករាជ មានគម្ពីរមហាវត្ថុ ( Great Matters) (សំស្រ្កឹត៖ មហាវាស្តុ) របស់សាលាមហាសង្ឃិកៈនៃនិកាយហីនយាន ជាដើម ។ ឧទាហរណ៍៖ គម្ពីរនេះ ដែលនៅក្រៅគម្ពីរត្រៃបិដក (The Three Basket-like Collections) (សំស្រ្កឹត៖ ត្រៃបិដក គឺកញ្ជើបី)  បានចែងបន្ថែមអំពីប្រវត្តិយ៉ាងពិស្តារថា ព្រះពុទ្ធ ប្រសូត្រជារាជបុត្រមួយអង្គ ក្នុងត្រកូលក្សត្រ ។ អត្ថបទឆន្ទកំណាព្យបែបនេះមួយទៀត ត្រូវបានបង្ហាញនៅក្នុងឯកសារស្រាវជ្រាវរបស់សាលាសារវាស្តិវាទ នៃនិកាយហីនយាន (Sarvastivada school of Hinayana),  សៀវភៅពុទ្ធប្បវត្តិពិស្ដារ (The Extensive Play Sutra) (សំស្ក្រឹត៖ លលិតវិស្តារសូត្រ) ។ លុះចំណេរក្រោយមក កំណែថ្មីនៃអត្ថបទនេះ របស់និកាយមហាយាន បានខ្ចី និងអធិប្បាយបន្ថែមលើអត្ថបទដំបូងនេះ ឧទាហរណ៍៖ ដោយការពន្យល់ថា ព្រះសក្យមុនី ដែលបានត្រាស់ដឹងជាយូរមកហើយ និងកំណើតជាព្រះសិទ្ធត្ថកុមារ គ្រាន់តែបង្ហាញផ្លូវ ទៅរកការត្រាស់ដឹង ដើម្បីបង្ហាត់បង្ហាញដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ ។

ជាចុងក្រោយ គេបានបញ្ចូលប្រវត្តិមួយចំនួននៃពុទ្ធប្បវត្តិទាំងនេះ ក្នុងគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក ។ ពុទ្ធប្បវត្តិ ដែលល្បីបំផុត គឺចរិយារបស់ព្រះពុទ្ធ ឬពុទ្ធចរិយា (Deeds of the Buddha) (សំស្ក្រឹត៖ ពុទ្ធចរិត) និពន្ធដោយមហាកវី អសវឃោសៈ (Ashvaghosha) ក្នុងសតវត្សទី០១ នៃគ្រិស្តសករាជ។ ឯកសារថ្មីផ្សេងៗទៀត ថែមទាំងបានលេចឡើង នៅពេលក្រោយៗមកទៀត ក្នុងគម្ពីរតន្ត្រា ដូចជា គម្ពីរចក្រសំវរ ឬចក្កសំវរ ។ យើងរកឃើញក្នុងប្រវត្តិនោះថា ខណៈដែលព្រះសក្យមុនីបង្រៀនអំពីព្រះសូត្រស្ដីពីប្រាជ្ញាបារមិតា (Sutras on Far-Reaching Discriminating Awareness) (សំស្ក្រឹត៖ បាជ្ញាបារមិតាសូត្រ, ប្រាជ្ញាបារមីសូត្រ) ព្រះពុទ្ធក៏បានស្ដែងចេញរូបកាយជា វជរធរៈ (Vajradhara) និងបង្រៀនអំពីតន្ត្រា ដំណាលគ្នាដែរ ។

ផ្អែកលើប្រវត្តិរឿងរ៉ាវនីមួយៗ យើងអាចរៀនសូត្រពីអ្វីម្យ៉ាង និងទទួលបានការបំផុសគំនិត ។ ប៉ុន្តែ ចូរយើងពិនិត្យជាចម្បងលើគម្ពីរ ឬអត្ថបទ ដែលបង្ហាញអំពីព្រះពុទ្ធក្នុងអតីតកាលកន្លងទៅ (ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ) ។

យោងតាមដំណើររឿងដំបូងបង្អស់ ព្រះសក្យមុនីគោតម បានប្រសូត្រ ក្នុងត្រកូលអភិជនាធិបតេយ្យ ជាអ្នកចម្បាំង មានទ្រព្យស្តុកស្តម្ភ នៅក្នុងដែនសក្យៈ (Shakya) ដែលមានក្រុងកបិលវត្ថុ ជារដ្ឋធានី នៅជាប់ព្រំប្រទល់រវាងប្រទេសឥណ្ឌា និងនេប៉ាល់បច្ចុប្បន្ន ។ ដំណើររឿងនេះ មិនបានលើកឡើងថា ព្រះសក្យមុនីសម្ពុទ្ធ បានប្រសូតជាព្រះរាជបុត្រ ក្នុងត្រកូលរាជវង្សទេ ដោយប្រវត្តិអំពីកំណើតជារាជបុត្រ និងឈ្មោះ ព្រះសិទ្ធត្ថ ទើបតែលេចឡើង នៅពេលក្រោយមក ប៉ុណ្ណោះ ។ ឈ្មោះសុទ្ធោទនៈ (Shuddhodana) ជាឪពុករបស់គាត់ ប៉ុន្តែឈ្មោះម្តាយរបស់គាត់ ជាមាយាទេវី (Mayadevi) ទើបតែលេចឡើងនៅក្នុងឯកសារ ក្រោយៗប៉ុណ្ណោះ ដូចគ្នានឹងដំណើររឿងអំពីការចាប់បដិសន្ធិដ៏អស្ចារ្យ របស់ព្រះពុទ្ធ ក្នុងពេលដែលនាងមាយាទេវីសុបិនឃើញដំរីសភ្លុក ៦ ចូលក្នុងឧទរនាង ផ្នែកខាងស្ដាំ និងការព្យាករណ៍របស់អាសិតតាបស (Asita) ដែលបានទាយថា ព្រះអង្គនឹងបានធ្វើជាស្តេចចក្រពត្តិ ឬជាអ្នកប្រាជ្ញដ៏ល្បីល្បាញដែរ ។ បន្ទាប់ពីនេះមក មានការលេចឡើងនូវការអត្ថាធិប្បាយអំពីការប្រសូត្រដ៏បរិសុទ្ធរបស់ព្រះពុទ្ធ តាមឆ្អឹងជំនីរបស់ព្រះមាតា នៅមិនឆ្ងាយពីក្រុងកបិលភស្តុ ក្នុងព្រៃលុម្ពិនី ដែលជាទីដែលព្រះអង្គយាងដោយព្រះបាទបាន ៧ ជំហាន រួចបន្លឺវាចាថា “អាត្មាអញបានមកដល់ហើយ” និងការស្លាប់របស់ព្រះមាតា នៅពេលប្រសូត្របុត្រ ។

ជាបុរសវ័យក្មេង ព្រះពុទ្ធមានជីវិតពោរពេញក្ដីសប្បាយរីករាយ ។ គាត់បានរៀបអភិសេកជាមួយស្ត្រីម្នាក់ឈ្មោះ យសោធរា (Yashodhara) ហើយនៅរួមរស់ជាមួយគ្នា បានកូនប្រុសម្នាក់ឈ្មោះ រាហុល (Rahula) ។ លុះចូលដល់អាយុ២៩ វស្សា ព្រះពុទ្ធបានលះបង់ជីវិតគ្រួសារ និងកេរមរតក ហើយក៏បានសាងផ្នួសជាសមណៈស្វែងរកធម៌ ។

វាជាការសំខាន់ ដែលត្រូវពិនិត្យលើការលះបង់ទ្រព្យធន ការចេញសាងផ្នួសរបស់ព្រះអង្គ ក្នុងបរិបទនៃសង្គម និងសម័យកាលរបស់ព្រះអង្គ ។ នៅពេលដែលព្រះពុទ្ធបានចេញទៅស្វែងរកធម៌ ព្រះអង្គមិនបានបោះបង់ភរិយា និងបុត្រ របស់ខ្លួន ឱ្យរស់នៅលំបាកវេទនា និងក្រីក្រតោកយ៉ាកឡើយ ។ ពិតណាស់ ព្រះវរបីតា មាតា និងពួកញាតិដែលមានទ្រព្យច្រើន បានមើលថែ ចិញ្ចឹមបីបាច់ភរិយា និងបុត្ររបស់ព្រះអង្គ ។ ព្រះពុទ្ធ ក៏ជាសមាជិកនៃវណ្ណៈអ្នកចម្បាំងដែរ មានន័យថា ព្រះអង្គនឹងយាងចាកចេញពីរាជវង្សទៅធ្វើសង្រ្គាម នៅថ្ងៃណាមួយ យ៉ាងប្រចក្ស នេះក៏ប្រៀបដូចជាការយល់ព្រមបំពេញភារកិច្ចរបស់បុរសដែរ ។

សង្រ្គាមអាចមានការច្បាំងគ្នាឥតស្រាកស្រាន្តប្រឆាំងនឹងសត្រូវខាងក្រៅ ប៉ុន្តែចម្បាំងពិតប្រាកដ គឺការច្បាំងនឹងសត្រូវខាងក្នុងខ្លួនយើង ហើយព្រះពុទ្ធ បានចេញទៅប្រយុទ្ធ ក្នុងចម្បាំងនេះឯង។ ការដែលព្រះពុទ្ធចុះចោលគ្រួសារ ចេញទៅច្បាំងក្នុងសង្រ្គាមនេះ សបញ្ជាក់ថា វាជាកាតព្វកិច្ចរបស់អ្នកស្វែងរកធម៌ ដែលត្រូវលះបង់ជីវិតទាំងមូល ដើម្បីបុព្វហេតុនេះ ។ ក្នុងពិភពលោកសម័យទំនើប ប្រសិនបើយើងចាកចោលគ្រួសារ ចេញទៅសាងផ្នួស យើងត្រូវធ្វើយ៉ាងណា ឱ្យក្រួសារ ទទួលបានការថែទាំត្រឹមត្រូវ ។ នេះមិនមែនមានន័យថា សម្រាប់តែដៃគូ និងកូនៗ របស់យើងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែសម្រាប់ឪពុកម្ដាយចាស់ជរារបស់យើងផង ។ ទោះបីជាយើងចាកចេញចោលគ្រួសារ ឬក៏អត់ ក្នុងនាមជាពុទ្ធសាសនិក យើងមានករណីកិច្ច ក្នុងការកាត់បន្ថយសេចក្ដីទុក្ខ តាមរយៈការពុះពារជម្នះការញៀននឹងកាមរាគ ដូចអ្វីដែលព្រះពុទ្ធបានត្រាស់សម្ដែង ។

ព្រះពុទ្ធចង់រម្លត់ទុក្ខ តាមរយៈការយល់ច្បាស់អំពីសភាវៈពិតនៃជាតិ ជរា ព្យាធិ មរណ ការចាប់កំណើតថ្មី ទុក្ខសោក និងមោហៈ ។ ដំណើររឿងក្រោយៗមកទៀត ដំណាលថា ឆន្នាមាត្យ ដែលជានាយសារថី បានយាងព្រះពុទ្ធ ចេញពីបរមរាជវាំង ទៅប្រពាតនគរ ។ នៅក្នុងទីក្រុង ព្រះពុទ្ធបានទតឃើញមនុស្សឈឺ មនុស្សចាស់ ព្រមទាំងមនុស្សស្លាប់ និងសមណ ដោយឆន្នាមាត្យ ជាអ្នកពន្យល់ព្រះអង្គអំពីមនុស្សទាំងនោះ ។ តាមរយៈការពន្យល់នេះ ព្រះពុទ្ធបានរកឃើញសេចក្ដីទុក្ខ ដែលមនុស្សគ្រប់រូបមាន និងព្យាយាមត្រិះរិះគិតរកមធ្យោបាយចាកឱ្យផុតពីសេចក្ដីទុក្ខនេះ ។

ក្នុងដំណើររឿងនេះ ឧបកថា ដែលរៀបរាប់ថា ព្រះពុទ្ធទទួលបានការជួយតម្រង់ផ្លូវស្វែងរកធម៌ ពីនាយសារថីរបស់ព្រះអង្គ មានចំណុចស្របគ្នាជាមួយដំណើររឿងរ៉ាវអំពីអារជុនៈ (Arjuna) ដែលនាយសារថីរបស់ទ្រង់ឈ្មោះ ក្រឹស្នា បានពន្យល់ប្រាប់អំពីករណីយកិច្ចរបស់ព្រអង្គ ជាអ្នកចម្បាំង ក្នុងការធ្វើសង្រ្គាមប្រឆាំងពួកញាតិរបស់ព្រះអង្គ នៅក្នុងរឿងភគវ័តគីតា (Bhagavad Gita)។ ទាំងក្នុងករណីព្រះពុទ្ធសាសនា ទាំងក្នុងករណីហិណ្ឌូសាសនា យើងអាចមើលឃើញខ្លឹមសារសំខាន់ជ្រៅជាងនេះ នៃការឆ្លងផុតពីជញ្ជាំងនៃជីវិតស្រណុកស្រួលរបស់យើង ដើម្បីព្យាយាមស្វែងរកការពិត (សច្ចធម៌) ។ រទេះសេះ អាចចាត់ទុកជាតំណាងនៃមនោយាន ដែលនាំទៅរកការរំដោះទុក្ខ ដោយពាក្យសម្ដីរបស់នាយសារថី ជាកម្លាំងជម្រុញ សម្រាប់ការស្វែងរកការពិត ។

ក្នុងនាមជាអ្នកស្វែងរកធម៌ដ៏បរិសុទ្ធ ដែលដើរត្រាច់រង្គាត់គ្រប់ទីកន្លែង ព្រះពុទ្ធបានសិក្សាពីវិធីសាស្ត្រទាំងឡាយ ដើម្បីឱ្យបានសម្រេចបានលំនឹងផ្លូវចិត្ត និងឈាន (formless absorption) ក្នុងសំណាក់គ្រូពីរនាក់ ។ ព្រះអង្គសម្រេចឈានដល់កម្រិតខ្ពស់បំផុតនៃសមាធិចិត្តដែលជ្រាលជ្រៅឥតខ្ចោះ ដែលព្រះអង្គលែងសោយអារម្មណ៍ទុក្ខសោកសាមញ្ញ ឬសូម្បីតែលោកិយសុខសាមញ្ញទៀតទេ ប៉ុន្តែព្រះអង្គនៅមិនទាន់ពេញព្រះទ័យឡើយ ។ ព្រះអង្គពិនិត្យឃើញថា សភាពទាំងនេះផ្ដល់នូវការធូរស្បើយពីអារម្មណ៍សៅហ្មង ជាបណ្ដោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះ មិនមែនជាអចិន្ត្រៃយ៍ឡើយ ។ ពិតណាស់ វាមិនបានជួយកម្ចាត់ក្ដីទុក្ខវេទនាទូទៅ ជ្រៅជាងនេះ ដែលព្រះអង្គបានព្យាយាមជម្នះទេ ។ ជាមួយបញ្ចវគ្គិយភិក្ខុ បន្ទាប់មក ព្រះអង្គបានធ្វើទុក្ករកិរិយា ប៉ុន្តែការប្រព្រឹត្តបែបនេះ ក៏មិនបានកម្ចាត់បង់បញ្ហាដ៏ជ្រៅ ដែលជាប់ជំពាក់ជាមួយការវិលវល់កើតចាស់ឈឺស្លាប់គ្មានទីបំផុត (សង្សារវដ្ដ) ដែរ ។ បានមួយរយៈក្រោយមក ក៏មានហេតុកាណ៍ ដែលធ្វើឱ្យព្រះសមណគោតម ស្រាយតំណម មិនឆាន់ចង្ហាន់អស់រយៈពេលប្រាំមួយឆ្នាំ នៅជិតមាត់ស្ទឹងនេរញ្ជរា (Nairanjana River) ដោយបានឆាន់មធុបាយាស ដែលនាងសុជាតា បានប្រគេន ។

សម្រាប់យើង គំរូរបស់ព្រះពុទ្ធ សឱ្យឃើញថា យើងមិនគួរស្កប់ស្កល់ចំពោះសេចក្ដីស្ងប់ ឬមានបីតិត្រេកអរ “ខ្លាំង” នឹងសមាធិ តែប៉ុណ្ណោះទេ កុំថាឡើយតែការសប្បាយអណ្ដែតអណ្ដូង “ខ្លាំង” នឹងមធ្យោបាយសិប្បនិមិត្ត ដូចជា ថ្នាំញៀនជាដើម ។ ការចូលក្នុងអារម្មណ៍អណ្ដែតអណ្ដូង ឬការធ្វើទារុណកម្ម ឬការធ្វើទណ្ឌកម្មខ្លួនឯង ដោយការបដិបត្តិតឹងតែងជ្រុល ក៏មិនមែនជាដំណោះស្រាយដែរ ។ យើងត្រូវតែដើរតាមគន្លងផ្លូវទៅរកការរំដោះខ្លួន និងការត្រាស់ដឹង ហើយយើងមិនគួរស្កប់ចិត្តចំពោះវិធីសាស្ត្រសម្រាប់ការបដិបត្តិ ដែលមិនគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការនាំយើងទៅដល់គោលដៅទាំងនេះឡើយ ។

បន្ទាប់ពីព្រះពុទ្ធអង្គ បានលះបង់តបកម្ម ព្រះអង្គបានយាងទៅធ្វើសមាធិ ក្នុងព្រៃតែមួយអង្គឯង ដើម្បីជម្នះភាពភ័យខ្លាច ។ ឫសគល់នៃការភ័យខ្លាចទាំងអស់ គឺការប្រកាន់មាំនូវអត្តភាព “អញ ឬខ្ញុំ” ដែលមិនអាចតាំងនៅថិតថេរ និងអាកប្បកិរិយាស្រឡាញ់ខ្លួន ខ្លាំងជាងអ្វីដែលជាឫសគល់នៃការស្វែងរកកាមគុណ និងការកម្សាន្តដែលគ្មានទីបញ្ចប់ ។ ដូច្នេះ នៅក្នុងសៀវភៅដែលមានចំណងជើងថា ចក្រនៃអាវុធដ៏មុតស្រួច (The Wheel of Sharp Weapons) អាចារ្យឥណ្ឌាម្នាក់នៃសតវត្សទី១០ ក្នុងគ្រិស្តសករាជ ឈ្មោះ ធម្មរក្សិតា (Dharmarakshita) បានប្រើប្រាស់រូបភាពសត្វក្ងោក ដើរហើរត្រាច់រង្គាត់ក្នុងព្រៃ ដែលមានរុក្ខជាតិពុល ជាតំណាងព្រះពោធិសត្វ ដែលប្រើប្រាស់ និងផ្លាស់ប្តូរអារម្មណ៍ពុល គឺតណ្ហា ទោសៈ និងអវិជ្ជា ដើម្បីជួយពោធិសត្វទាំងនោះ ជម្នះលើអាកប្បកិរិយាស្រឡាញ់ខ្លួន និងប្រកាន់មាំ ចំពោះអត្តភាព “ខ្ញុំ” ដែលមិនថិតថេរ ។

បន្ទាប់ពីសមាធិនោះ ព្រះពុទ្ធបានសម្រេចការត្រាស់ដឹងពេញបរិបូរណ៍ នៅព្រជន្ម៣៥ ព្រះវស្សា ។ ដំណើររឿងក្រោយៗមក និយាយពិស្ដារអំពីការសម្រេចពោធិញាណរបស់ព្រះអង្គ នៅក្រោមដើមពោធិព្រឹក្ស ក្នុងក្រុងពោធិ៍គយាបច្ចុប្បន្ន បន្ទាប់ពីព្រះបានការពារព្រះកាយដោយជោគជ័យ ពីការវាយប្រហារពីពួកមារឈ្នានីស ដែលបានព្យាយាមរារាំងការត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះអង្គ តាមរយៈការនិម្មិតរូបកាយដែលគួរឱ្យខ្លាច និងដែលប្រលោមលួងលោម ដើម្បីរំខានដល់ការតាំងសមាធិរបស់ព្រះអង្គ ។

នៅក្នុងដំណើររឿងមុនៗ ព្រះពុទ្ធបានសម្រេចការត្រាស់ដឹងពេញលេញ ដោយការទទួលបានវិជ្ជាបីគឺ៖ វិជ្ជាដឹងកំណើតពីជាតិមុន (បុព្វេនិវាសានុស្សតិវិជ្ជា) វិជ្ជាដឹងពីកម្ម ចុតិ បដិសន្ធិរបស់មនុស្សសត្វ (ចុតូបបាតវិជ្ជា) និងវិជ្ជាដឹងនូវចតុរារិយសច្ច (អាសវក្ខយវិជ្ជា) ។ ដំណើររឿងក្រោយៗមក ពន្យល់ថា ជាមួយការត្រាស់ដឹង ព្រះពុទ្ធបានសម្រេចសព្វញ្ញុតញ្ញាណ ។

ក្រោយពេលសម្រេចការត្រាស់ដឹង ព្រះពុទ្ធ មានការស្ទាក់ស្ទើរ ក្នុងការបង្រៀនអ្នដទៃ អំពីវិធី ដើម្បីសម្រេចការត្រាស់ដឹងដូចព្រះអង្គដែរ ពីព្រោះព្រះអង្គមានអារម្មណ៍ថា គ្មាននរណាម្នាក់អាចយល់បាន ។ ប៉ុន្តែ អាទិទេពរបស់ឥណ្ឌា គឺព្រះព្រហ្ម ដែលជាអ្នកបង្កើតចក្រវាឡ និងព្រឥន្ទ្រ ដែលជាស្ដេចនៃទេវតា បានបង្វរព្រះអង្គឱ្យបង្រៀន ។ នៅពេលស្នើឱ្យព្រះពុទ្ធបង្រៀន ព្រះព្រហ្ម បានទូលព្រះពុទ្ធថា លោកិយ នឹងមានសេចក្ដីទុក្ខ ដោយគ្មានទីបញ្ចប់ បើសិនជាព្រះពុទ្ធមិនបានបង្រៀនទេនោះ និងថា យ៉ាងហោចណាស់ ក៏មានមនុស្សពីរបីនាក់ដែរ ដែលអាចយល់ពាក្យឱវាតរបស់ព្រះអង្គបាន ។

សេចក្ដីពន្យល់ខាងលើនេះ អាចជាធាតុផ្សំនៃការនិពន្ធបង្អាប់ ដោយសឱ្យឃើញពីភាពប្រសើរក្រៃលែងនៃពុទ្ធោវាទ ដែលពិសេសលុបលើវិធីសាស្ត្រ ដែលអនុវត្តដោយលទ្ធិសាសនាឥណ្ឌាបុរាណ នៃសម័យព្រះអង្គ ។ ទោះបីជាទេវតាជាន់ខ្ពស់បំផុតក៏ទទួលស្គាល់ថា ពិភពលោកនេះ ត្រូវការពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធ ពីព្រោះពួកគេផ្ទាល់ខ្វះខាតវិធីសាស្ត្រ ក្នុងការរម្លត់ទុក្ខរបស់មនុស្សគ្រប់គ្នាជាអចិន្ត្រៃយ៍ ក៏ដោយ អ្វី ដែលយើងដឹងគឺថា តើមនុស្សសាមញ្ញ ត្រូវការពាក្យប្រៀនប្រដៅ របស់ព្រះពុទ្ធប៉ុន្មាន ? លើសពីនេះទៀត នៅក្នុងរូបភាពស្រមើលស្រមៃរបស់ពុទ្ធសាសនិក ព្រះព្រហ្មតំណាងឱ្យមោទនភាពនៃអំនួត ។ ជំនឿខុសរបស់ព្រះព្រហ្មថា ព្រះអង្គ គឺជាព្រះបង្កើតចក្រវាឡ បង្ហាញពីតំណាងនៃការភាន់វង្វេង ក្នុងការគិតថា អត្តភាព “អញ ឬខ្ញុំ” ដែលមិនអាចទៅរួចនេះ មានពិតមែន និងអាចឃុំគ្រងអ្វីគ្រប់យ៉ាងក្នុងជីវិតនេះ។ ជំនឿបែបនេះ នាំមកនូវសេចក្ដីតានតឹងចិត្ត និងសេចក្ដីទុក្ខ ដោយមិនអាចជៀសផុត ។ មានតែពុទ្ធោវាទអំពីរបៀប ដែលនាំឱ្យយើង មានអត្ថិភាពពិតប្រាកដ ប៉ុណ្ណោះ ទើបអាចបង្ហាញផ្លូវយើង អំពីការរម្លត់ទុក្ខ (និរោធសច្ច) និងហេតុដែលនាំឱ្យកើតទុក្ខ (សមុទយសច្ច) ពិតប្រាកដ ។

ដោយទទួលយកការអារាធនារបស់សហម្បតីព្រហ្ម និងព្រះឥន្ទ្រាធិរាជ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ក៏បានយាងទៅក្រុងពារាណសី និងបានសម្ដែងអរិយសច្ច៤ ដល់បញ្ចវគ្គិយភិក្ខុ នៅក្នុងឧទ្យានសត្វក្ដាន់ (ឥសិបតនមិគទាយវ័ន) ។ នៅក្នុងរូបភាពស្រមើលស្រមៃរបស់ពុទ្ធសាសនិក សត្វក្ដាន់តំណាងភាពប្រសើរ (អរិយ) ដូច្នេះ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បង្រៀនពីវិធីសាស្ត្រដ៏ប្រសើរ ដោយជៀសវាងវិធីបដិបត្តិជ្រុលនិយម ដើម្បីកាមរាគ និងតបៈ ។

មិនយូរប៉ុន្មាន យុវជនមួយចំនួន ដែលរស់នៅជិតក្រុងពារាណសី បានចូលបួសក្នុងសាសនារបស់ព្រះពុទ្ធ ដោយបដិបត្តិតាមផ្លូវបរិសុទ្ធដ៏តឹងរឹងរបស់ព្រះអង្គ ។ ឪពុកម្ដាយរបស់ពួកគេ ក៏បានក្លាយជាសាវ័ក និងបានចាប់ផ្ដើមឧបត្ថម្ភព្រះសង្ឃ ដោយទេយ្យទានផ្សេងៗ ។ នៅពេលភិក្ខុទាំងឡាយណា បានសិក្សារៀនសូត្រចេះដឹង និងមានលក្ខណសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់ ភិក្ខុទាំងនោះ ក៏ត្រូវបានបញ្ជូនទៅបង្រៀនអ្នកដទៃ ។ ធ្វើតាមរបៀបនេះ ក្រុមអ្នកបដិបត្តិសមាធិរបស់ព្រះពុទ្ធ បានរីកចម្រើនយ៉ាងលឿន ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន អ្នកសមាធិទាំងនោះ បានចូលទៅនៅ និងបង្កើតសហគមន៍ “អ្នកបួស” រៀងៗខ្លួន តាមតំបន់ផ្សេងៗ ។

ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់បានរៀបចំសហគមន៍បព្វជិតទាំងនេះ ស្របតាមគោលការណ៍ជាក់ស្ដែង ។ ភិក្ខុ បើសិនជាយើងអាចប្រើពាក្យនេះនៅដំណាក់កាលដំបូងនេះបាន ភិក្ខុអាចទទួលបេក្ខជន ឱ្យចូលរួមក្នុងសហគមន៍បាន ប៉ុន្តែភិក្ខុទាំងនោះ ត្រូវគោរពតាមការដាក់កំហិតមួយចំនួន ដើម្បីជៀសវាងការប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយ អាជ្ញាធរខាងអាណាចក្រ ។ ដូច្នេះ នៅពេលនេះ ព្រះពុទ្ធមិនអនុញ្ញាតិឱ្យឧក្រិដ្ឋជន អ្នកបម្រើការរាជការ ដូចជាទាហាន ទាសករ ដែលមិនទាន់ត្រូវបានដោះលែងឱ្យមានសេរីភាពពីទាសភាព និងអ្នកមានជំងឺឆ្លង ដូចជា ជំងឺឃ្លង់ ជាដើម ចូលបួសក្នុងសហគមន៍អ្នកបួសទេ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ជនដែលមានអាយុក្រោម២០ ឆ្នាំ ក៏មិនអាចបួសបានដែរ ។ ព្រះពុទ្ធចង់បញ្ចៀសបញ្ហា និងទទួលបានការគោរពពីសាធារណជន សម្រាប់សហគមន៍បព្វជិត និងការបង្រៀនធម៌ ។ ក្នុងនាមយើងជាអ្នកគោរពព្រះពុទ្ធសាសន៍ នេះបង្ហាញថា យើងត្រូវគោរពទំនៀមទម្លាប់ក្នុងស្រុក និងប្រព្រឹត្តដោយការគោរព ដើម្បីឱ្យមនុស្សផងទាំងពួង មានចំណាប់អារម្មណ៍ល្អចំពោះព្រះពុទ្ធសាសន៍ និងគោរពព្រះពុទ្ធសាសនា ជាការតបស្នងវិញ ។

ក្នុងពេលដ៏ឆាប់ ព្រះពុទ្ធបានយាងត្រឡប់ទៅដែនមគ្គធៈ ជាអាណាចក្រ ដែលក្រុងពុទ្ធគយា តាំងនៅ។ ព្រះពុទ្ធបានយាងទៅកាន់ក្រុងរាជគ្រឹះ ដែលជារដ្ឋរាជគិរ៍បច្ចុប្បន្ន តាមការនិមន្តព្រះបាទពិម្ពិសារ ដែលបានក្លាយជាពុទ្ធុប្បដ្ឋាក និងសាវ័ករបស់ព្រះអង្គ ។ នៅដែនមគ្គធៈ សារីបុត្រ និងមោគ្គល្លាន ក៏បានចូលបួសក្នុងសាសនារបស់ព្រះអង្គ ដែលកំពុងរីកចម្រើនដែរ និងបានក្លាយជាសាវ័កជំនិតបំផុតរបស់ព្រះអង្គ ។

បន្ទាប់ពីការត្រាស់ដឹងបានមួយឆ្នាំ ព្រះពុទ្ធបានយាងត្រឡប់ទៅកាន់ក្រុងកបិលវត្ថុ ដែលជាស្រុកកំណើតរបស់ព្រះអង្គវិញ ហើយរាហុលកុមារដែលជាបុត្ររបស់ព្រះអង្គ ក៏បានចូលបួសក្នុងសំណាក់សាសនា របស់ព្រះអង្គដែរ ។ នន្ទ ជាប្អូនប្រុសព្រះអង្គ មានមាតាទីទៃ ដែលមានរូបរាងសង្ហា បានចាកចោលផ្ទះ ចូលបួសជាមួយព្រះអង្គ ។ ព្រះបាទសុទ្ធោទនៈ ជាព្រះបីតារបស់ព្រះអង្គ ព្រួយព្រះទ័យយ៉ាងខ្លាំង ដែលជួររាជវង្សរបស់ព្រះអង្គ ត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ ហើយក៏បានស្នើថា នៅពេលអនាគត កូនប្រុសត្រូវតែមានការអនុញ្ញាតពីឪពុកម្ដាយ ទើបអាចបំពេញបព្វជ្ជាបួសជាសមណបាន ។ ព្រះពុទ្ធបានយល់ស្របទាំងស្រុង ។ ចំណុចសំខាន់នៃដំណើររឿងនេះ មិនមែននៅត្រង់ថា គេអាចមើលឃើញចំណុចនេះ ជាអំពើឃោរឃៅរបស់ព្រះពុទ្ធចំពោះព្រះបិតាព្រះអង្គទេ ប៉ុន្តែត្រូវមើលឃើញពីសារៈសំខាន់នៃការមិនចងគំនុំចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ជាពិសេសនៅក្នុងក្រុមគ្រួសាររបស់យើងផ្ទាល់ ។

សេចក្ដីលម្អិតក្រោយមកអំពីហេតុការណ៍ នៃការជួបជុំរាជវង្សរបស់ព្រះពុទ្ធ គឺការប្រើឫទ្ធិពិសេសរបស់ព្រះអង្គ ក្នុងការយាងទៅកាន់ឋានសួគ៌ដែលមានទេវតា៣២ អង្គ (ឋានត្រៃត្រឹង្ស) ឬតាមប្រភពមួយចំនួនថា ឋានតុសិត ដើម្បីប្រោសព្រះមាតា ដែលបានចាប់ជាតិទៅកើតក្នុងឋាននោះ ។ នេះសឱ្យឃើញពីសារៈសំខាន់នៃដឹងគុណ និងការតបគុណរបស់ព្រះមាតា។

សហគមន៍សង្ឃដំបូងរបស់ព្រះពុទ្ធ នៅតូចតាច និងមានភិក្ខុមិនលើសពី២០ អង្គផង ។ ភិក្ខុមួយអង្គៗ មានភាពស្វយ័ត ដោយគោរពតាមព្រំដែនដែលបានកំណត់ សម្រាប់ការនិមន្តបិណ្ឌបាត្រ ។ សកម្មភាព និងសេចក្ដីសម្រេចរបស់សង្ឃនីមួយៗ ត្រូវសម្រេចដោយការបោះឆ្នោតអនុម័តរួម ក្នុងចំណោមសមាជិករបស់ខ្លួន ដើម្បីបញ្ចៀសការមិនព្រមព្រៀងណាមួយ ហើយគ្មានភិក្ខុអង្គណា ត្រូវបានកំណត់ជាអ្នកមានអំណាចផ្ដាច់មុខឡើយ ។ ព្រះពុទ្ធ បានបង្រៀនភិក្ខុសាវ័កទាំងអស់ ឱ្យយកព្រះធម៌ផ្ទាល់ ធ្វើជាអ្នកកាន់អំណាច ។ វិន័យសង្ឃ ក៏អាចកែប្រែបានដែរ បើសិនជាចាំបាច់ ក៏ប៉ុន្តែការកែប្រែណាមួយ ត្រូវធ្វើឡើងដោយផ្អែកលើការព្រមព្រៀងរួមរបស់សង្ឃទាំងមូល ។

ព្រះបាទពិម្ពិសារ បានទូលស្នើថា ព្រះពុទ្ធអាចអនុវត្តទំនៀមទម្លាប់មួយចំនួន ពីក្រុមសាសនាផ្សេងទៀត ដូចជា សាសនិកជេន ដែលតែងតែរៀបចំការប្រជុំបួនដងក្នុង១ខែ។ យោងតាមប្រពៃណីនេះ សមាជិកសាសនានេះ ប្រមូលផ្ដុំប្រជុំគ្នានៅពេលចាប់ផ្ដើម នៃដំណាក់កាលនីមួយនៃព្រះចន្ទមួយចំហៀង ដើម្បីពិភាក្សាអំពីពាក្យប្រៀនប្រដៅនៃសាសនារបស់ពួកគេ ។ ព្រះទុទ្ធទ្រង់បានយល់ព្រម ដោយបង្ហាញថា ព្រះអង្គបើកចំហចំពោះសំណើ ឱ្យអនុវត្តតាមទំនៀមទម្លាប់នៃជំនាន់ព្រះអង្គ ហើយជាចុងក្រោយ ព្រះអង្គក៏បានយកគំរូតាមទិដ្ឋភាពជាច្រើននៃសាសនាជេនសម្រាប់សង្ឃពុទ្ធសាសនា និងរចនាសម្ព័ន្ធនៃពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះអង្គ ។ មហាវិរៈ ដែលជាស្ថាបនិកនៃលទ្ធិជេន មានជីវិតរស់នៅប្រហែលជាកន្លះសតវត្ស មុនព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ។

សារីបុត្រ ក៏បានស្នើព្រះពុទ្ធ ឱ្យបង្កើតច្បាប់វិន័យ សម្រាប់បព្វជិតផងដែរ ។ ព្រះពុទ្ធ បានសម្រេចព្រះទ័យថា វាជាការប្រសើរបំផុត ដែលត្រូវរង់ចាំ ឱ្យមានបញ្ហាជាក់លាក់ កើតឡើងសិន នៅពេលដែលបព្វជិតទាំងនោះ ប្តេជ្ញាជៀសវាង កុំឱ្យបញ្ហាណាមួយ ដែលស្រដៀងគ្នា កើតឡើងជាថ្មីទៀត ។ គោលការណ៍នេះ ត្រូវបានអនុវត្តចំពោះទាំងសកម្មភាពប្រកបដោយក្ដីអន្តរាយពីធម្មជាតិ ដែលមានគ្រោះថ្នាក់ដល់អ្នកប្រតព្រឹត្ត និងជាពិសេសសកម្មភាពអព្យាក្រឹត ដែលត្រូវបានបញ្ញត្តិសម្រាប់មនុស្សណាមួយ ក្នុងស្ថានភាពណាមួយ និងសម្រាប់ហេតុផលមួយចំនួន ។ ដូច្នេះ វិន័យទាំងនេះ មានហេតុផលច្បាស់លាស់ និងត្រូវបានបង្កើតឡើង ផ្អែកលើករណីនីមួយៗ ដោយព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធពិចារណាជាចម្បងលើការបញ្ជៀសបញ្ហា និងមិនបង្ករទោស ។

ផ្អែកលើវិន័យទាំងនេះ នៅពេលនោះ ព្រះពុទ្ធបានបង្កើតការសម្ដែងអាបត្តិ នៅពេលភិក្ខុជួបប្រជុំគ្នា រៀងរាល់បួនដងក្នុងមួយខែ ដោយភិក្ខុទាំងឡាយសារភាពដោយបើកចំហចំពោះអាបត្តិទាំងឡាយ ដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្ត ។ ការបណ្ដេញចេញពីសង្ឃ ត្រូវអនុវត្តចំពោះអាបត្តិដែលធ្ងន់ធ្ងរបំផុត ក្រៅពីនេះគ្រាន់តែដាក់ទណ្ឌកម្មប៉ុណ្ណោះ ។ ក្រោយមក ការប្រជុំសម្ដែងអាបត្តិ ត្រូវបានធ្វើឡើងតែពីរដងប៉ុណ្ណោះ ក្នុងមួយខែ ។

បន្ទាប់មក ព្រះពុទ្ធបានបង្កើតការចាំវស្សាមួយត្រីមាសនៅរដូវវស្សា ឬរដូវភ្លៀង ដែលក្នុងអំឡុងពេលនេះ ព្រះភិក្ខុសង្ឃត្រូវគង់នៅមួយកន្លែង និងជៀសវាងការនិមន្តចុះឡើង ។ ការចាំវស្សា មានគោលបំណង ការពារកុំឱ្យភិក្ខុសង្ឃបំផ្លាញដំណាំ ពេលលោកនិមន្តកាត់វាលស្រែ នៅពេលដែលទឹកជន់លិចផ្លូវ ។ រឿងនេះ បាននាំឱ្យមានការបង្កើតវត្តអារាមអចិន្ត្រៃយ៍ ដែលមានលក្ខណៈជាក់ស្ដែង ។ ម្ដងទៀត ការវិវឌ្ឍនេះ ត្រូវបានបង្កើតឡើង ក្នុងគោលបំណងបញ្ជៀសការបង្ករការខូចខាតដល់ដល់ពុទ្ធបរិស័ទ និងទទួលបានការគោរពពីពួកគេ ។

គិតចាប់ពីវស្សាទីពីររៀងមក ព្រះសម្ពុទ្ធបានចំណាយរដូវក្ដៅ ២៥ រដូវ គង់នៅវត្តជេតពន ក្រៅក្រុងសាវត្ថី ជារដ្ឋធានីនៃដែនកោសល ។ នៅក្នុងអារាមនេះ អនាថបិណ្ឌិកមហាសេដ្ឋី បានកសាងវត្តមួយ ថ្វាយព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបរមគ្រូ និងភិក្ខុ ហើយព្រះបាទបសេនទិកោសល បានឧបត្ថម្ភព្រះសង្ឃជាបន្ត ។ វត្តជេតពននេះ គឺជាអារាម ដែលមានហេតុការណ៍ជាច្រើន កើតឡើង ក្នុងសម័យដែលព្រះពុទ្ធគង់ជាធរមាន ដោយហេតុការណ៍ ដែលល្បីល្បាញបំផុត គឺព្រះពុទ្ធបានផ្ចាញ់មេពាហិរសាសនា ទាំងប្រាំមួយនាក់ នៃសម័យនោះនៅក្នុង ការប្រកួតប្រជែងសម្ដែងឫទ្ធិ ។

ខណៈបច្ចុប្បន្ន គ្មាននរណាម្នាក់ ក្នុងចំណោមយើងទាំងអស់គ្នា អាចសម្ដែងឫទ្ធិបាន ការដែលព្រះពុទ្ធសម្ដែងបាដិហារិយ៍ ជាជាងតក្កៈ ដើម្បីបង្រ្កាបគូប្រកួតរបស់ព្រះអង្គ សបញ្ជាក់ថា នៅពេលដែលចិត្តរបស់អ្នកដទៃ បិទមិនទទួលយកហេតុផល វិធីដែលល្អបំផុត ក្នុងបញ្ចុះបញ្ចូល ឱ្យពួកគេ ជឿលើខ្លឹមសារនៃទិដ្ឋិរបស់យើង គឺត្រូវបង្ហាញពីកម្រិតនៃការចាក់ធ្លុះ (បដិវេធ) តាមរយៈអំពើ និងការប្រព្រឹត្ត ។ យើងក៏មានសុភាសិតបែបនេះ ជាភាសាអង់គ្លេសថា “ការអនុវត្តជាក់ស្ដែងសំខាន់ជាងការនិយាយតែមាត់” ផងដែរ ។ 

ក្រោយមក នៅក្នុងការបង្រៀនរបស់ព្រះអង្គ ព្រះពុទ្ធបានបង្កើតសហគមន៍ភិក្ខុនីនៅក្នុងក្រុងវេសាលី តាមសំណើ នៃព្រះមាតុច្ឆារបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះនាងមហាបជាបតិគោតមី ។ ដំបូង ព្រះអង្គមានការស្ទាក់ស្ទើររព្រះទ័យ ក្នុងការចាប់ផ្ដើមបង្កើតនិកាយបែបនេះ ប៉ុន្តែក្រោយមក ព្រះអង្គបានសម្រេចព្រះទ័យថា រឿងនេះអាចប្រព្រឹត្តទៅបាន ប្រសិនបើព្រះអង្គបញ្ញត្តវិន័យច្រើនសម្រាប់ភិក្ខុនី លើសវិន័យភិក្ខុ ។ ក្នុងការធ្វើដូច្នេះ ព្រះពុទ្ធមិនមែនត្រាស់ថា ភិក្ខុនី គ្មានវិន័យដូចភិក្ខុ ហើយត្រូវបានតម្រូវឱ្យអប់រំចិត្តឱ្យបានច្រើនជាងភិក្ខុ តាមរយៈការបដិបត្តិវិន័យច្រើន ឡើយ ។ ផ្ទុយទៅវិញ ព្រះអង្គខ្លាចក្រែងថា ការបង្កើតនិកាយភិក្ខុនី នឹងនាំមកនូវកេរ្តិ៍ឈ្មោះមិនល្អ និងការបញ្ចប់សាសនាព្រះអង្គ មុនពេលកំណត់ ។ លើសពីនេះទៀត ព្រះសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ មានព្រះទ័យចង់បញ្ចៀសការមិនគោរពព្រះសង្ឃជាទួទៅ ហើយដូច្នេះ ភិក្ខុនីត្រូវប្រព្រឹត្តឱ្យហួសពីមន្ទិលសង្ស័យចំពោះអាកប្បកិរិយាខាងសីលធម៌ ។

ប៉ុន្តែ ជារួម ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ មានព្រះទ័យស្ទាក់ស្ទើរ ក្នុងការបញ្ញត្តវិន័យ ហើយព្រះអង្គមានរាជបំណង លុបបំបាត់វិន័យដែលធូររលុង បើសិនជាព្រះអង្គយល់ថា វិន័យទាំងនោះមិនចាំបាច់ ជាគោលការណ៍មួយ ដែលបង្ហាញពីសច្ចៈពីរ គឺបរមត្ថសច្ច និងការគោរពចំពោះសម្មតិសច្ចស្របតាមប្រពៃណីអ្នកស្រុក ។ នៅក្នុងបរមត្ថសច្ច ទោះបីជាគ្មានបញ្ហាអ្វីសោះជាមួយនិកាយភិក្ខុនី ក៏ដោយ ដើម្បីជៀសវាងកុំឱ្យមនុស្សសាមញ្ញនៅសម័យនោះ ប្រមាថមើលងាយពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ចាំបាច់ត្រូវបង្កើតវិន័យប្បញ្ញត្តិឱ្យច្រើនសម្រាប់ភិក្ខុនី ។ នៅក្នុងបរមត្ថសច្ច អ្វីដែលសង្គមនិយាយ ឬគិត មិនសំខាន់ទេ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងសម្មតិសច្ច វាជាការសំខាន់ ដែលព្រះសង្ឃត្រូវប្រតិបត្តិឱ្យសមគួរដល់ការគោរព និងការទុកចិត្តពីសាធារណជន ។ ដូច្នេះ នៅក្នុងសម័យ និងសង្គមទំនើប ដែលអាចនាំមកនូវការមិនគោរពចំពោះពុទ្ធសាសនា បើសិនជាមានការលម្អៀងទៅរកភិក្ខុនី ឬស្ត្រី ជាទួទៅ ឬទៅរកក្រុមភាគតិចណាមួយ ដោយប្រពៃណីពុទ្ធសាសនា ស្មារតីរបស់ព្រះពុទ្ធ គឺធ្វើវិសោធនកម្មប្រពៃណីទាំងនោះ ឱ្យស្របតាមបទដ្ឋានពេលវេលា ។

ជាពិសេស ការអត់ឱន និងការអាណិតអាសូរ (ករុណា) គឺជាចំណុចគន្លឹះដ៏សំខាន់នៃពាក្យឱវាទរបស់ ព្រះពុទ្ធ ។ ឧទាហរណ៍ ព្រះពុទ្ធបានលើកទឹកចិត្តសាវ័កថ្មី ដែលពីមុនធ្លាប់គាំទ្រសាសនាដទៃ ឱ្យបន្តគាំទ្រសានានោះទៀត ។ នៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ព្រះអង្គបានបង្រៀនណែនាំសមាជិក ឱ្យចេះមើលថែគ្នា ឧទាហរណ៍៖ បើសិនជាភិក្ខុអង្គណាមានអាពាធ ពីព្រោះភិក្ខុទាំងនោះ សុទ្ធសឹងជាសមាជិកគ្រួសារពុទ្ធសាសនា ។ នេះ ក៏ជាសិក្ខាបទដ៏សំខាន់សម្រាប់ឧបាសក ឧបាសិកា ផងដែរ ។

ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនអ្នកដទៃ តាមរយៈការណែនាំផ្ទាល់មាត់ និងតាមរយៈគំរូនៃការរស់នៅរបស់ព្រះអង្គ ។ ចំពោះការណែនាំម្ទាល់មាត់ ព្រះអង្គបានអនុវត្តវិធីសាស្រ្តពីរ ដោយផ្អែកលើថា តើព្រះអង្គបង្រៀនជាក្រុម ឬបុគ្គលម្នាក់ៗ ។ នៅចំពោះមុខក្រុម ព្រះពុទ្ធពន្យល់ពីការបង្រៀនរបស់ព្រះអង្គ ក្នុងទម្រង់ជាការទេសនា ដែលជារឿយៗបញ្ជាក់ពីចំណុចនីមួយ ម្តងហើយម្តងទៀត ដដែល ដោយពាក្យផ្សេងគ្នា ដើម្បីឱ្យអ្នកស្តាប់ អាចយល់ និងចងចាំបានច្បាស់ ។ នៅពេលផ្តល់ការបង្រៀនជាលក្ខណៈបុគ្គល ដែលជាធម្មតាបន្ទាប់ពីការឆាន់ចង្ហាន់នៅតាមគ្រួសារ ដែលបាននិមន្តព្រះអង្គ និងសង្ឃសាវ័ក ឆាន់ចង្ហាន់ថ្ងៃត្រង់ ព្រះពុទ្ធបានប្រើវិធីសាស្រ្តផ្សេង ។ ព្រះអង្គមិនដែលប្រឆាំង ឬជំទាស់នឹងទស្សនៈ របស់អ្នកស្តាប់ទេ ប៉ុន្តែព្រះអង្គ ទទួលយកគោលជំហររបស់ពួកគេ ហើយសួរសំណួរ ដើម្បីជួយអ្នកស្តាប់ឱ្យយល់ច្បាស់ពីគំនិតរបស់ខ្លួន ។ តាមរបៀបនេះ ព្រះពុទ្ធបានដឹកនាំបុគ្គលនោះ ឱ្យកែលម្អគោលជំហររបស់ខ្លួន កាន់តែប្រសើរឡើង និងទទួលបានការយល់ដឹងកាន់តែស៊ីជម្រៅអំពីការពិត បន្តិចម្ដងៗ ។ ឧទាហរណ៍មួយគឺ៖ នៅពេលដែលព្រះពុទ្ធបានដឹកនាំសមាជិកវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ដែលអួតអាង ឱ្យយល់ថា ភាពប្រសើរ មិនមែនកើតចេញពីវណ្ណៈ ពូជពង្សទេ ប៉ុន្តែវាកើតចេញពីការបណ្ដុះគុណធម៌របស់មនុស្ស ។

ឧទាហរណ៍មួយទៀត គឺព្រះពុទ្ធបានណែនាំស្ត្រីម្នាក់ ដែលបានបីខ្មោចកូនរបស់ខ្លួន មកជួបព្រះអង្គ ហើយអង្វរឱ្យព្រះអង្គ ជួយប្រោសកូនឱ្យរស់វិញ ។ ព្រះពុទ្ធបានប្រាប់ស្ត្រីនោះឱ្យទៅរកសគ្រាប់ផ្លែទាប ពីគ្រូសារណាដែលមិនដែលមានមនុស្សស្លាប់ ហើយព្រះពុទ្ធអាចមើលឃើញពីអ្វី ដែលព្រះអង្គអាចធ្វើបាន ។ ស្ត្រីនោះបានដើរសួរមនុស្សពីផ្ទះមួយទៅផ្ទះមួយ ប៉ុន្តែគ្រប់គ្រួសារទាំងអស់ សុទ្ធតែធ្លាប់មានមនុស្សស្លាប់ ។ ស្ត្រីនោះក៏ចាប់ផ្ដើមដឹងបន្តិចម្ដងៗថា នៅថ្ងៃណាមួយ មនុស្សគ្រប់រូបត្រូវតែស្លាប់ ហើយដូច្នេះ នាងក៏បានយកសពកូនទៅបូជា ដោយសេចក្ដីស្ងប់ចិត្ត ។

វិធីសាស្ត្របង្រៀនរបស់ព្រះពុទ្ធ បង្ហាញប្រាប់យើងថា ដើម្បីជួយមនុស្សលើបទពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួន អ្វីដែលល្អបំផុត គឺកុំប្រឈមមុខដាក់គ្នាជាមួយគេ ។ វិធីជួយដែលល្អបំផុត គឺត្រូវជួយឱ្យពួកគេគិតត្រិះរិះ ដោយខ្លួនឯង ។ ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី ក្នុងការបង្រៀនមនុស្សជាក្រុម វាជាការល្អប្រសើរ ដែលត្រូវពន្យល់ឱ្យចំសាច់រឿង និងច្បាស់លាស់ ។

ប្រាំពីរឆ្នាំមុនព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វាន ទេវទត្ត ជាប្អូនជីដូនមួយ ដែលមានចិត្តច្រណែនឈ្នានីសព្រះអង្គ បានរៀបចំផែនការក្បត់ ដើម្បីដណ្ដើមតួនាទីរបស់ព្រះសម្ពុទ្ធ ជាមេសាសនា ។ ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ព្រះរាជកុមារ អជាតសត្រូវ ក៏បានរៀបចំផែនការក្បត់ ដើម្បីឡើងគ្រងរាជជំនួសបិតារបស់ខ្លួន គឺព្រះបាទពិម្ពិសារ ជាស្ដេចនៃមគ្គធៈផងដែរ ។ ដូច្នេះ អ្នកទាំងពីរ ក៏បានឃុបឃិត រួមគំនិតគ្នា ។ ព្រះបាទអជាតសត្រូវ បានប៉ុនប៉ងធ្វើឃាតផ្ដាច់ជីវិតព្រះបាទពិម្ពិសារ ហើយជាលទ្ធផល ព្រះបាទពិម្ពិសារ ក៏បានដាក់រាជ្យ ឱ្យរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គ ឡើងគ្រងរាជ្យបន្ត ។ ដោយបានឃើញភាពជោគជ័យរបស់រាជបុត្រអជាតសត្រូវ ទេវទត្ដ ក៏បានស្នើឱ្យព្រះបាទអជាតសត្រូវ ធ្វើឃាតព្រះពុទ្ធ តែរាល់ការប៉ុនប៉ងសម្លាប់ផ្ដាច់ជីវិតរបស់ព្រះពុទ្ធ បានបរាជ័យ ។

បន្ទាប់មក ទេវទត្ត ដែលបានចិត្តក្ដៅក្រហាយ បានព្យាយាមលួងលោមអូសទាញព្រះសង្ឃ ឱ្យចេញពីព្រះពុទ្ធ ដោយបានអះអាងថា ខ្លួនមាន “ភាពបរិសុទ្ធ” ជាងព្រះពុទ្ធ ដោយបានស្នើបញ្ញត្តិវិន័យតឹងរឹងជាងព្រះសម្ពុទ្ធ ។ គម្ពីរវិសុទ្ធិមគ្គ (ផ្លូវនៃសេចក្ដីបរិសុទ្ធ) ដែលនិពន្ធដោយ ព្រះមហាថេរមួយអង្គនាម ពុទ្ធឃោសៈ ឬពុទ្ធឃោសាចារ្យ នៅសតវត្សទី០៤ នៃគ្រិស្តសករាជ សម្ដែងថា សំណើថ្មីរបស់ទេវទត្ត រួមមាន៖  

• ប្រើប្រាស់ស្បង់ជីពរ ដែលបានដេរភ្ជិត ពីក្រណាត់រហែក
• ស្លៀកពាក់តែត្រៃជីវរបានហើយ
• និមន្តបិណ្ឌបាត្របានហើយ មិនត្រូវទទួលការនិមន្តឱ្យឆាន់ចង្ហាន់
• មិនត្រូវរំលងផ្ទះណាមួយ នៅពេលនិមន្តបិណ្ឌបាត្រ
• ឆាន់ចង្ហាន់តែនៅលើនិសីទនៈដែលខ្លួនបិណ្ឌបាត្របានប៉ុណ្ណោះ
• ឆាន់តែចង្ហាន់ដែលមានក្នុងបាត្ររបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ
• មិនត្រូវទទួលភត្តាហារដទៃទៀតទាំងអស់
• រស់នៅតែក្នុងព្រៃអស់មួយជីវិត
• រស់នៅទៀបគល់ឈើ
• រស់នៅកណ្ដាលវាល មិនត្រូវនៅក្នុងកុដិ
• គង់នៅកន្លែងតម្កល់សពឱ្យបានច្រើន
• ត្រូវស្កប់ស្កល់ចំពោះទីកន្លែងស្នាក់នៅ ដែលខ្លួនរកឃើញ ខណៈបន្តនិមន្តត្រាច់រង្គាត់ពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ
• សិងក្នុងឥរិយាបថអង្គុយ មិនត្រូវសិងដោយទម្រេតខ្លួនឡើយ ។

ព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា បើសិនជាភិក្ខុចង់គោរពតាមវិន័យបន្ថែមទាំងនេះ ក៏មិនមានបញ្ហាអ្វីដែរ ប៉ុន្តែវាមិនអាចប្រព្រឹត្តទៅបានទេ ក្នុងការតម្រូវឱ្យភិក្ខុគ្រប់អង្គមានកាតព្វកិច្ច អនុវត្តតាមវិន័យទាំងនេះ។ ភិក្ខុមួយចំនួន បានជ្រើសរើសបបដិបត្តិតាមទេវទត្ត ហើយក៏បានបោះបង់សហគមន៍របស់ព្រះពុទ្ធ ទៅបង្កើតលទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន ។

នៅក្នុងសាលាពុទ្ធសាសនាថេរវាទ វិន័យបន្ថែមទាំងនេះ ដែលទេវទត្ត បានបញ្ញត្ត ហៅថា “សាខា១៣ នៃការប្រតិបត្តិដែលបានសង្កេត” ។ ប្រពៃណីអារញ្ញកភិក្ខុ ដូចឃើញមានបដិបត្តិនៅប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន ជាឧទាហរណ៍ ហាក់ដូចជាមានប្រភពចេញពីការបដិបត្តិនេះ ។ មហាកាសប ដែលជាសាវ័ករបស់ព្រះពុទ្ធ គឺជាអ្នកបដិបត្តិដ៏ល្បីល្បាញបំផុត ដែលគោរពតាមវិន័យដ៏តឹងរឹងនេះ ដែលបានអនុវត្តដោយបុរសបរិសុទ្ធ ហៅថាសាធុ ដែលដើរគ្មានគោលដៅ នៅក្នុងប្រពៃណីសាសនាហិណ្ឌូ ។ ការបដិបត្តិរបស់បុរសទាំងនេះ ហាក់ដូចជាការបន្តពីប្រពៃណីរបស់តាបស ដែលជាអ្នកកាន់ព្រហ្មចរិយធម៌ ក្នុងជំនាន់ពុទ្ធកាល ។

សាលាពុទ្ធសាសនាមហាយាន មានបញ្ជីមួយស្រដៀងគ្នារៀបរាប់អំពីលក្ខណៈចំនួន១២ នៃការបដិបត្តិសង្កេត ។ បញ្ជីនេះ លុបចេញចំណុច “មិនត្រូវរំលងផ្ទះណាមួយនៅពេលនិមន្តបិណ្ឌបាត្រ” និងបន្ថែមចំណុច “គ្រងស្បង់ចីវរ ធ្វើពីក្រណាត់ ដែលគេបោះចោលក្នុងធុងសម្រាម” ជំនួសវិញ រីឯចំណុច “និមន្តបិណ្ឌបាត្រ” និងចំណុច “ឆាន់តែចង្ហាន់ក្នុងបាត្ររបស់ខ្លួនផ្ទាល់ប៉ុណ្ណោះ” ត្រូវបានរាប់ជាចំណុចតែមួយ ។ លុះក្រោយមក ភាគច្រើននៃវិន័យទាំងនេះ ត្រូវបានគោរពដោយអ្នកបដិបត្តិតន្ត្រាដែលបានសម្រេចធម៌ជាន់ខ្ពស់ ហៅថា មហាសិទ្ធា (mahasiddhas) នៃប្រពៃណីឥណ្ឌា ដែលឃើញមានទាំងក្នុងពុទ្ធសាសនាមហាយាន និងលទ្ធិហិណ្ឌូ ។

ការផ្ដាច់ខ្លួនចេញពីព្រះពុទ្ធសាសនា ដើម្បីបង្កើតលទ្ធិថ្មី ឬបើនិយាយពីសម័យទំនើប ការបង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលព្រះធម៌ដោយឡែក មិនមែនជាបញ្ហាទេ ។ ការធ្វើបែបនេះ មិនត្រូវបានចាត់ទុកជាការបង្កើត “សង្ឃភេទ” ដែលជាអាបត្តិបារាជិកមួយក្នុងចំណោមបារាជិកទាំងប្រាំ ។ ទេវទត្ត ពិតជាបានបង្កើតសង្ឃភេទប្រាកដមែន ដោយសារក្រុមដែលបានផ្ដាច់ខ្លួន និងដើរតាមទេវទត្ត មានចិត្តគំគួនចំពោះសហគមន៍សង្ឃរបស់ព្រះពុទ្ធ និងបានពោលពាក្យត្មះតិះដៀលព្រះពុទ្ធ និងភិក្ខុសង្ឃយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ។ យោងតាមដំណើររឿងមួយចំនួន បំណងអាក្រក់ក្នុងការធ្វើសង្ឃភេទនេះ មាននៅថិតថេរអស់រយៈពេលជាច្រើនសតវត្ស ។

ប្រវត្តិរឿងរ៉ាវអំពីសង្ឃភេទ បង្ហាញថា ព្រះពុទ្ធមានការអធ្យាស្រ័យអត់ឱនច្រើនណាស់ ចំណែកពួកជ្រុលនិយម គ្មានការអត់ឱនសោះ ។ ប្រសិនបើសាវ័ករបស់ព្រះអង្គ ចង់អនុវត្តវិន័យដែលតឹងរឹងជាងអ្វី ដែលព្រះអង្គបានបញ្ញត្ត ពួកគេអាចធ្វើបាន ហើយប្រសិនបើគ្មានបំណងបែបនោះទេ រឿងហ្នឹងក៏មិនអីដែរ ។ ពុំភិក្ខុ ឬភិក្ខុនី អង្គណា ជាប់កាតព្វកិច្ច ត្រូវអនុវត្តអ្វី ដែលព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនឡើយ ។ ប្រសិនបើភិក្ខុ ឬភិក្ខុនី មានបំណងបោះបង់ពុទ្ធសាសនា ក៏គ្មានបញ្ហាអ្វីដែរ ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលធ្វើឱ្យអន្តរាយបំផុតនុះ គឺការបំបែកសង្ឃ ជាពិសេសសហគមន៍បព្វជិត ជាពីរក្រុម ឬច្រើនក្រុម ដែលចងគំនុំ និងព្យាយាម បង្ខូចឈ្មោះ និងបំផ្លិចបំផ្លាញគ្នា ។ សូម្បីតែការចូលរួមក្នុងក្រុមណាមួយ នៅពេលក្រោយមក និងយុទ្ធនាការគំគួនរបស់ក្រុមនោះ ក៏អាចបង្កឱ្យមានហាយនភាពជាច្រើនដែរ ។ ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី បើសិនជាក្រុមមួយ ក្នុងចំណោមក្រុមទាំងនោះ ចូលរួមក្នុងសកម្មភាពបំផ្លិចបំផ្លាញ ឬបង្កគ្រោះថ្នាក់ ឬគោរពវិន័យប្រកបដោយគ្រោះអន្តរាយនុះ ហើយអំពាវនាវឱ្យមានក្ដីករុណា ដើម្បីប្រាប់មនុស្សទាំងឡាយឱ្យដឹងជាមុន អំពីគ្រោះអន្តរាយនៃការចូលរួមជាមួយក្រុមនោះ ប៉ុន្តែមូលហេតុ មិនគួរលាយច្របូកច្របល់ជាមួយទោសៈ គំនុំ ឬការប្រាថ្នាសងសឹកឡើយ ។

ដោយបានត្រាស់ដឹងមោក្ខធម៌ ទោះបីជាព្រះពុទ្ធ មានបុណ្យបារមីចាកផុតពីមច្ចុ គឺសេចក្ដីស្លាប់ធម្មតា ដែលមិនអាចឃាត់បានក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែនៅព្រះជន្ម៨១ ព្រះវស្សា ព្រះពុទ្ធ បានសម្រេចព្រះទ័យថា វាជាការមានប្រយោជន៍ ដែលត្រូវបង្រៀនសាវ័កព្រះអង្គ អំពីអនិច្ចតាធម៌ (អនិច្ចំ) និងលះបង់រូបរាងកាយរបស់ព្រះអង្គ ។ មុនពេលធ្វើបែបនោះ ព្រះអង្គបានផ្ដល់ឱកាសឱ្យអានន្ទ ជាព្រះពុទ្ធុបដ្ឋាក ស្នើសុំព្រះអង្គឱ្យរស់នៅ និងបង្រៀនបានយូរជាងនេះ ប៉ុន្តែព្រះមហាអានន្ទ មិនយល់ពីតម្រាស់របស់ព្រះពុទ្ធ (ពុទ្ធតម្រាស់) ។ នេះបង្ហាញថា លុះត្រាតែមានសំណើ ទើបព្រះពុទ្ធបង្រៀន ហើយបើសិនជាគ្មានអ្នកណាសួរ ឬចាប់អារម្មណ៍ ព្រះពុទ្ធនឹងនិមន្តទៅកន្លែងផ្សេងទៀត ដែលព្រះអង្គអាចធ្វើប្រយោជន៍បានច្រើនទៀត ។ វត្តមានរបស់គ្រូបង្រៀន និងការបង្រៀន ពឹងផ្អែកលើសិស្ស ។

បន្ទាប់មក ក្នុងនគរកុសិនារា នៅផ្ទះរបស់ឧបដ្ឋាកម្នាក់ ឈ្មោះ ចុន្ទ ព្រះពុទ្ធមានប្រឈួន ដោយអាពាធធ្ងន់ ក្រោយពេលឆាន់ចង្ហាន់ ដែលនាយចុន្ទ បានប្រគេនព្រះអង្គ និងសង្ឃសាវ័ក ។ នៅលើនិព្វានាសយនៈ ព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ប្រាប់សង្ឃសាវ័កថា ប្រសិនបើភិក្ខុទាំងឡាយមានមន្ទិល ឬសំណួរ ដែលព្រះអង្គមិនទាន់បានដោះស្រាយ ភិក្ខុទាំងនោះគួរពឹងផ្អែកលើធម៌ដែលព្រះអង្គបានបង្រៀន និងវិន័យរបស់ខ្លួន ដែលបច្ចុប្បន្នជាគ្រូរបស់ភិក្ខុទាំងនោះ ។ ព្រះពុទ្ធបានត្រាស់បញ្ជាក់ថា បុគ្គលម្នាក់ៗ ត្រូវត្រិះរិះរកអ្វីៗដោយខ្លួនឯង នៅក្នុងពាក្យឱវាទរបស់ព្រះអង្គ ពីព្រោះពុំមានអំណាចដាច់ខាតណា ដែលអាចផ្ដល់ចម្លើយគ្រប់យ៉ាងទេ ។ បន្ទាប់មក ព្រះពុទ្ធ ក៏បានចូលបរិនិព្វាន ។

នាយចុន្ទ កើតទុក្ខវិប្បយោគទាំងស្រុង ដោយគិតថា ខ្លួនបានបំពុល ឱ្យព្រះពុទ្ធចូលនិព្វាន ប៉ុន្តែព្រះអានន្ទត្ថេរ បានលួងលោមគាត់ ដោយនិយាយថា តាមពិត គាត់បានកសាងកុសលកម្ម ឬ“បុណ្យ” យ៉ាងក្រៃលែង ពីការថ្វាយចង្ហាន់ចុងក្រោយ ដល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ មុនពេលព្រះអង្គចូលបរិនិព្វាន ។

បន្ទាប់មក ព្រះបរមសពរបស់ព្រះពុទ្ធ ត្រូវបានធ្វើឈាបនកិច្ចបូជា ហើយព្រះសារីរិកធាតុរបស់ព្រះអង្គ ត្រូវបានតម្កល់ក្នុងចេតិយ គឺប្រាសាទសម្រាប់ដាក់ធាតុ ជាពិសេសនៅតាមទីតាំង ដែលបានក្លាយជាបូជនីយដ្ឋានសំខាន់ៗទាំងបួនកន្លែងសម្រាប់អ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា៖

• ឧទ្យានលុម្ពិនី (Lumbini )– កន្លែងដែលព្រះពុទ្ធប្រសូត្រ
• ពុទ្ធគយា (Bodh Gaya) – កន្លែងដែលព្រះពុទ្ធបានសម្រេចការត្រាស់ដឹង
• សារនាថ (Sarnath) ឬព្រៃឥសិបតនមិគទាយវ័ន – កន្លែងដែលព្រះពុទ្ធសម្ដែងធម៌ដំបូង បន្ទាប់ពីបានត្រាស់ដឹង
• កុសិនារា (Kushinagara) – កន្លែងដែលព្រះពុទ្ធចូលព្រះនិព្វាន ។

ប្រពៃណីពុទ្ធសាសនាផ្សេងៗ បង្រៀនអំពីពុទ្ធប្បវត្តិផ្សេងៗគ្នា ។ ភាពខុសគ្នារបស់ពួកគេ សបញ្ជាក់ឱ្យឃើញពីរបៀបដែលប្រពៃណីនីមួយៗគិតអំពីព្រះពុទ្ធ និងអ្វីដែលយើងអាចរៀនសូត្រពីគំរូរបស់ព្រះសម្ពុទ្ធ ។

• ពុទ្ធប្បវត្តិបែបពុទ្ធសាសនាហីនយាន – ឯកសារទាំងនេះ បកស្រាយអំពីពុទ្ធប្រវត្តិក្នុងអតីតកាលប៉ុណ្ណោះ ។ តាមរយៈការបង្ហាញពីរបៀបដែលព្រះពុទ្ធ បានព្យាយាមប្រឹងប្រែងធ្វើការយ៉ាងខ្លាំងលើខ្លួនឯង ដើម្បីសម្រេចការត្រាស់ដឹង យើងយល់ថា សូម្បីតែបុថុជ្ជនធម្មតា ក៏អាចធ្វើបានដូចព្រះពុទ្ធដែរ ហើយយើង ត្រូវមានវីរិយប្រឹងប្រែងដោយខ្លួនឯង ។
• ពុទ្ធប្បវត្តិបែបពុទ្ធសាសនាមហាយាន – ព្រះពុទ្ធ បានត្រាស់ដឹងសម្មាសម្ពោធិញាណជាច្រើនកប្បកន្លងទៅហើយ ។ តាមរយៈការបង្ហាញអំពីជីវិតរស់នៅជាមួយសម្ពោធិញាណទាំង១២ ព្រះពុទ្ធបង្រៀនយើងថា ការត្រាស់ដឹង តម្រូវឱ្យយើងធ្វើការ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់មនុស្សសត្វទាំងអស់ សព្វៗកាល ។
• ដំណើររឿងអនុត្តរយោគតន្ត្រា (anuttarayoga tantra) – ព្រះពុទ្ធត្រូវបានបង្ហាញដំណាលគ្នាជាព្រះសក្យមុនី បង្រៀនព្រះសូត្រស្ដីពីញាណដែលគ្មានទីបញ្ចប់ (ប្រាជ្ញាបារមិតាសូត្រ) និងជាវជរធរៈ បង្រៀនអំពីតន្ត្រា ។ នេះសបញ្ជាក់ថា ការប្រតិបត្តិតន្ត្រា គឺផ្អែកទាំងស្រុងលើពាក្យប្រៀបប្រដៅអំពីមោឃភាពរបស់ពុទ្ធសាសនាមហាយាន ។

ដូច្នេះ យើងអាចរៀនសូត្ររឿងរ៉ាវ ដែលមានប្រយោជន៍ ជាច្រើន ពីឯកសារបកស្រាយអំពីពុទ្ធប្បវត្តិទាំងនេះ និងទទួលបានការបំផុសគំនិត នៅច្រើនកម្រិតផ្សេងៗ ។