વિદ્વતાની પૂર્ણતા: પ્રજ્ઞાપરમિતા

દૂરોગામી ભેદભાવપૂર્ણ જાગૃતિ - વધુ વ્યાપક રીતે "પ્રજ્ઞાપરમિતા" તરીકે ઓળખાય છે, વિદ્વતાની પૂર્ણતા - છ પૂર્ણતાઓમાંની છેલ્લી છે. તેની સાથે, આપણે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા અને બીજા બધાને સંપૂર્ણ રીતે લાભ કરવા માટે આપણને જે જાણવાની જરૂર છે તે દરેક વસ્તુની પ્રકૃતિ અને બારીક વિગતોનું આપણે સચોટપણે વિશ્લેષણ અને ભેદભાવ કરીએ છીએ. આમાં ત્રણ વિભાગો છે - દૂરગામી ભેદભાવ જાગૃતિ જે યોગ્ય રીતે સમજે છે:

1. સૌથી ઊંડી ઘટના - વાસ્તવિકતાનો સ્વભાવ, એટલે કે તમામ ઘટનાઓમાં સ્વ-સ્થાપિત પ્રકૃતિનો સંપૂર્ણ અભાવ, જે કાં તો અર્થ શ્રેણી દ્વારા અથવા બિન-વૈચારિક પ્રગટ રીતે ઓળખાય છે.
2. ઉપલકિયું, પરંપરાગત ઘટના - જ્ઞાનના પાંચ મુખ્ય ક્ષેત્રો: હસ્તકારી અને કારીગરી, દવા, ભાષાઓ અને વ્યાકરણ, તર્કશાસ્ત્ર અને સંપૂર્ણ બૌદ્ધ ઉપદેશોનું આંતરિક જ્ઞાન, ખાસ કરીને અનુભૂતિના તબક્કાઓ અને તેમને પ્રાપ્ત કરવાની પદ્ધતિઓ અને સંકેતો.
3. તમામ મર્યાદિત, પીડિત માણસોને કેવી રીતે ફાયદો પહોંચાડવો - મદદ કરવા માટે ૧૧ પ્રકારના લોકો કે જેની ચર્ચા દૂરગામી નૈતિક સ્વ-શિસ્ત, દ્રઢતા અને માનસિક સ્થિરતાના સંબંધમાં પણ કરવામાં આવી છે.

વિદ્વતાની પૂર્ણતા સાથે, આપણે યોગ્ય રીતે અને નિર્ણાયક રીતે ભેદભાવ કરીએ છીએ:

• આપણે જે સકારાત્મક લક્ષ્યો હાંસલ કરવાનું લક્ષ્ય રાખીએ છીએ
• તેમને પ્રાપ્ત કરવાના ફાયદા
• તેમને પ્રાપ્ત ન થવાથી જે નુકસાન થાય છે
• આ લક્ષ્યો હાંસલ કરવા માટેની સૌથી અસરકારક પદ્ધતિઓ
• તે પદ્ધતિઓનો યોગ્ય રીતે અભ્યાસ કેવી રીતે કરવો
• તેમનો અભ્યાસ કરવાનો પ્રયાસ કરતી વખતે જે અવરોધો આવી શકે છે
• આ અવરોધોને ટાળવા અથવા દૂર કરવાના માર્ગો.

દૂરોગામી ભેદભાવપૂર્ણ જાગૃતિમાંથી આવતી સાચી સમજણ વિના, આપણે બૌદ્ધ પદ્ધતિઓનો આંધળો અભ્યાસ કરીશું, આપણે શું લક્ષ્ય રાખીએ છીએ, આપણે શા માટે લક્ષ્ય રાખીએ છીએ, તે કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરવું અને આપણે તે મેળવી લઈએ પછી આપણે શું એનું કરીશું. આપણે આપણા પ્રથાઓને સ્વાર્થી, અજ્ઞાની પ્રેરણાઓથી દૂષિત કરીશું, તેમને ખલેલ પહોંચાડનારી લાગણીઓ અને વલણોથી દૂષિત કરીશું અને આ રીતે આપણી કોઈપણ સફળતાની તકોને જોખમમાં નાખીશું.

અન્ય પાંચ દૂરગામી વલણ – ઉદારતા, નૈતિક સ્વ-શિસ્ત, ધૈર્ય, દ્રઢતા અને માનસિક સ્થિરતા અથવા એકાગ્રતા – ને યોગ્ય રીતે અમલમાં મૂકવા માટે દૂરગામી ભેદભાવ જાગૃતિ આવશ્યક છે. વિદ્વતાની આ પૂર્ણતા સાથે, આપણે યોગ્ય રીતે અને નિર્ણાયક રીતે ભેદભાવ કરીએ છીએ:

• શું આપવું અને કોને આપવાનું યોગ્ય છે અને શું નથી, અને આગળ, આપણી જાતનો રદબાતલ સ્વભાવ, આપણે જેને આપીએ છીએ અને આપણે શું આપીએ છીએ, જેથી આપણે કોઈ પણ ગર્વ કે આસક્તિ વિના અને મદદરૂપ થઈ શકે તે અફસોસ વગર આપી શકીએ. 
• આપણી જાતને અને અન્ય લોકો માટે શું મદદરૂપ અને હાનિકારક છે, અને આગળ, સંસારની વેદનાઓ અને નિર્વાણની નિર્મળ, ઉદાસીન સ્થિતિમાં રહેવાની ખામીઓ, જેથી આપણે નૈતિક સ્વ-શિસ્તનો ઉપયોગ શુદ્ધ અને માત્ર અન્યના લાભ ખાતર કરીએ અને આપણા પોતાના સ્વાર્થી ધ્યેયો પૂરા કરવા નહીં
• અધીરાઈના દોષો અને ધૈર્યના ફાયદાઓ, જેથી આપણે ગુસ્સે થયા વિના, મદદ કરવાના આપણા પ્રયત્નો અને ધર્મના આચરણમાં સંકળાયેલી તમામ મુશ્કેલીઓ પ્રત્યે અન્યના નકારાત્મક અને પ્રતિકૂળ પ્રતિભાવોને પ્રેમ અને કરુણાથી સહન કરી શકીએ.
• શા માટે આપણે આપણા આધ્યાત્મિક ધ્યેયો માટે લક્ષ્ય રાખીએ છીએ અને આપણે જે પદ્ધતિઓનો અભ્યાસ કરીએ છીએ તે આપણને તેમના સુધી કેવી રીતે લાવશે, જેથી આપણે આળસુ બન્યા વિના અથવા નિરાશ થયા વિના અને માર્ગને વચ્ચે છોડી દીધા વિના આપણા અભ્યાસમાં સતત રહીએ.
• વાસ્તવિકતા શું છે અને અસ્તિત્વના અશક્ય માર્ગોનું પ્રક્ષેપણ શું છે, જેથી વાસ્તવિકતાના સાચા સ્વભાવ પર કેન્દ્રિત માનસિક સ્થિરતા સાથેની એકાગ્રતા આપણને મુક્તિ અને જ્ઞાન લાવશે. વધુમાં, આપણા ધ્યેયની ભેદભાવપૂર્ણ જાગૃતિ સાથે, આપણે ધ્યાન દ્વારા પ્રાપ્ત થયેલ કોઈપણ શાંત અને આનંદી સ્થિતિને અન્ય તમામને મદદ કરવાના આપણા ધ્યેયથી આપણને વિચલિત થવા દેતા નથી.