सेर्कोङ रिन्पोछे : एउटा वास्तविक लामा

जब म दर्शन कक्षबाट बाहिर निस्कें, मेरो पहिलो प्रतिक्रिया बौद्ध शिक्षक हुनका लागि मेरो आफ्नै योग्यतामाथि प्रश्न उठाउने थियो। वर्षौंको अवधिमा, मैले भारतमा निर्वासनमा रहेको केही उत्कृष्ट तिब्बती गुरुहरूसँग तालिम लिने अत्यन्त महान अवसर पाएको थिएं। तिनीहरूमा परमपावन दलाई लामा मात्र नभएर उहाँका तीन जना दिवंगत गुरुहरू र तिब्बती परम्पराका धेरै प्रमुखहरू समेत समावेश थिए। तिनीहरूको तुलनामा, मसँग कुनै योग्यता नै थिएन। तर, मैले मेरो मुख्य गुरु छेन्शब सेर्कोङ रिन्पोछे, जो परमपावनका मुख्य वादविवाद सहपाठी हुनुहुन्थ्यो, उहाँले मलाई सन् १९८३ मा दिनुभएको एउटा सल्लाहको सम्झना आयो।

म ्पोछेसँग उहाँको दोस्रो विश्व भ्रमणमा अनुवादक र सचिवको रूपमा यात्रा गरिरहेको थिएँ र भेनेजुएलाको कराकासको (Caracas, Venezuela) सानो यात्राबाट भर्खरै फर्किएको थिएँ। रिन्पोछेको प्रोत्साहनमा, त्यहाँ नयाँ बनेको एउटा बौद्ध समूहलाई शिक्षा दिनको लागि आएको निमन्त्रणा मैले स्वीकार गरेको थिएँ, जुन मेरो पहिलो यस्तो कार्य थियो। रिन्पोछे केही दिन आराम गर्नका लागि न्युजर्सी (New Jersey) स्थित गेशे वाङ्ग्यालको मठमा बस्नुभएको थियो। गेशे वाङ्ग्याल, जो रुसका काल्मिक मंगोल (Kalmyk Mongol) हुनुहुन्थ्यो, सन् १९६७ मा मैले भेटेको तिब्बती परम्पराका पहिलो गुरु हुनुहुन्थ्यो, यद्यपि म उहाँसँग गहिरो अध्ययन गर्ने अवसर कहिल्यै पाइनँ।

म फर्किएपछि, मैले कस्तो गरेको थिएँ भन्नेबारे रिन्पोछेले कुनै प्रश्न सोध्नु भएन। यो उहाँको सामान्य शैली थियो र यो मलाई अचम्म लागेन। तर, एक हप्ता पछि लन्डन (London) मा , बेलुकीको भोजनपछि भान्साको टेबल वरिपरि बसेको बेला रिन्पोछेले भन्नुभयो, "भविष्यमा, जब तिमी प्रसिद्ध शिक्षक बन्नेछौ र तिम्रा विद्यार्थीहरूले तिमीलाई बुद्धका रूपमा हेर्नेछन्, तर तिमीलाई पूर्ण रूपमा थाहा हुनेछ कि तिमी बोधि प्राप्त गरेको छैनौ, तब यसले तिम्रो आफ्नै गुरुहरू बुद्ध हुन् भन्ने विश्वासलाई हल्लाउन नदिनुहोस्" उहाँले यति मात्र भन्नुभयो र त्यसपछि हामी दुबै मौन बस्यौं। उहाँका शब्दहरूको गहिराइ बुझ्न धेरै वर्ष लाग्ने थियो।

एक पटक पश्चिममा लोकप्रिय तिब्बती बौद्ध गुरु लामा जोपा रिन्पोछेले टिप्पणी गर्नुभयो कि यदि तपाईंले असली लामालाई भेट्न चाहनुहुन्छ भने, सबैभन्दा राम्रो उदाहरण छेनशब सेर्कोङ रिन्पोछे हुनुहुन्छ। लामा जोपाले "लामा" भन्ने तिब्बती शब्दलाई केवल भिक्षु वा तीन वर्षको गहन ध्यान अभ्यास पुरा गरेर अनुष्ठान गर्ने व्यक्तिको सामान्य अर्थमा प्रयोग गर्नुभएको थिएन। न त उहाँले यसलाई केवल "पुनर्जन्मित लामा" को अर्थमा प्रयोग गरिरहनुभएको थियो, जसले आफ्नो पुनर्जन्मलाई निर्देशन गर्न सक्छ र "बहुमूल्य व्यक्ति" रिन्पोछे उपाधि धारण गर्छ। उहाँको अर्थमा "लामा" भनेको शब्दको मौलिक अर्थअनुसार, पूर्ण रूपमा योग्य आध्यात्मिक शिक्षक हो। त्यसैले, यस्तो शिक्षक हुनुको अर्थ के हो र विद्यार्थीका रूपमा त्यससँग कसरी सम्बन्ध राख्ने भन्ने कुरा व्याख्या सुरु गर्ने उपयोगी तरिका छेनशब सेर्कोंग रिन्पोछे र उहाँसँगको मेरो सम्बन्धको मौखिक चित्रण प्रस्तुत गर्नु हुन सक्छ। म यो तस्बिरहरू र सम्झनाहरूको संयोजनमार्फत त्यसो गर्न चाहन्छु।