انور سادات امن لیکچر

جد میں لیکچر دینا واں تے میں پہلاں اپنے آپ نوں بطور اک انسان تصور کرنا واں۔ بھاویں ساڈا کوئی مذہبی عقیدہ ہووے یا نہ ہووے پر پہلاں اسی سب انسان آں، تے ایس مڈھ تے میں اندرلے سکون دی گل کرنا واں۔ اک دوجی پدھر تے، میں اک بدھ متی آں، تے میرا اک فریضہ مذہبی سنجوگ نوں ودھانا اے۔ دنیا دے وڈے پنتھاں وچکار، ایہناں دیاں دو قِسماں نیں: اک اوہ دھرم جیہناں وچ کرتار دا تصور پایا جاندا اے، تے دوسری قسم جدے وچ ایہو جیہا کوئی تصور نئیں۔ ایہ مُڈھلا نکھیڑ اے۔ الوہی دھرماں وچکار وی، پشلے جنم، پنر جنم، وغیرہ دے متعلق اڈو اڈ سوچ پائی جاندی اے۔ ہندو دھرم وچ خالق دا تصور موجود اے، پر علت و معلول دے قانون مغروں، پنر جنم وی اے۔ نالے عیسائیت تے اسلام وچکار وی کجھ معمولی نکھیڑ ہین: اک خدا، خداۓ واحد، اقانیمِ ثلاثہ، وغیرہ۔

پراچین ہندو سوچاں دے انوسار، گھٹ توں گھٹ تن ہزار سال تک ایہ تصور رہیا اے کہ ایس جَگ دا کوئی کرتار نئیں۔ جین مت تے بدھ مت ایسے گل نوں من دے نیں۔ تے ایہناں دھرماں وچ جتھے خالق دا کوئی تصور نئیں، اک آزاد، پائدار نفس دے وجود بارے اختلاف پاۓ جاندے نیں، یا ایہ کہ ایہو جیہی کوئی آزاد، پائدار شے نئیں۔

ایہناں ون سونّیاں فلسفیانہ سوچاں دا کیہ مقصد اے؟ ایہ اک بدھی مان، درد مند انسان بنن دے مختلف ڈھب نیں۔ ایہو ہی وجہ اے کہ سارے دھرم پیار، درد مندی، برداشت تے درگذر دا اکو جیہا سنیہا دیندے نیں۔ بعض ایہو جیہے مسٔلے موہرے ہوندے نیں کہ انسان نوں غصہ آجاندا اے، ایس لئی درگذر تے برداشت دی مشق ضروری اے۔ برداشت غصے دا فوری علاج اے، تے درگذر نفرت دا۔

ایس لئی، سارے وڈے دھرم اکو ہی سنیہا دیندے نیں تے پیار دے راہیں امن پیدا کرن دی برابر دی صلاحیت رکھدے نیں۔ بے شک، منطقی لحاظ نال، امن دا تعلق نفرت، غصہ تے درد مندی دے راہیں ایہناں تے قابو پان نال اے۔ شانتی، خاندانی تے انفرادی پدھر تے وی اندرلے سکون نال ہی آوندی اے۔ داخلی سکون دا مڈھ درد مندی تے درگذر اے۔ سارے دھرم اک پر امن سنسار، پرامن ٹبر تے پرسکون فرد پیدا کرن دی برابر دی صلاحیت رکھدے نیں۔

ایہناں اینے وڑے وکھو وکھ نظریات دی وجہ کیہ اے؟ لوکاں وچ من دی بوہت ون سونّی کیفیتاں پائیاں جاندیاں نیں۔ کجھ لوکاں لئی، الوہیت والے دھرم چوکھے موثر نیں، تے بعض دوجے لوکاں دے نیڑے عدم الوہیت دی سوچ زیادہ موثر اے۔ ایہ مختلف دوا دارو وانگوں اے: ایہناں دے اجزا وکھ وکھ ہو سکدے نیں، پر سب دا مقصد بماری دا علاج کرنا اے۔ مختلف جسمانی حالتاں تے عمر دے لحاظ نال مختلف قسم دی بماریاں پیدا ہوندیاں نیں، ایس لئی سانوں کئی قسم دیاں دواواں لوڑی دیاں نیں۔ ایسے طراں، من دے سکون دی دواواں وی مختلف قسم دی ہونی چاہیدیاں نیں، لہٰذا سارے وڈے دھرماں دی صلاحیت تے مقصد اکو ہی ہوندا اے، تے ایہ اساں ست ارب انساناں لئی بوہت ضروری نیں۔

ایہ صاف ظاہر اے کہ بدھ مت وچ، ساڈا مہاتما بدھ اوپر پورا ایمان اے، بھاویں اوہنے مختلف (مخالف) سوچاں دی تعلیم دتی۔ آخرکیوں؟ کیوں جے اودے چیلیاں وچ کئی مختلف من دے مزاج والے لوک شامل سان، ایس لئی اکو ہی دھرم وچ مختلف طریق کار دا بیان ضروری سی۔ دھرتی دے مختلف جغرافیائی خطیاں وچ ارباں لوکیں آباد نیں، جنہاں دا واتا ورن اک دوجے توں اَڈ اے، تے اوہناں دے من دے مزاج وی فرق نیں جنہاں نوں مختلف طریقیاں دی لوڑ اے۔ ایہ احساس کہ سارے وڈے دھرماں دا پیغام اکو ہی اے جو پیار، درد مندی تے درگذر اوپر مبنی اے تے ایہو جیہی برابری آپس دے ستکار دا باعث بن جاندی اے۔ اک واری آپس وچ ستکار پیدا ہو جاوے، تے اسی اک دوجے کولوں سکھن دا عمل شروع کر سکنے آں، جیہڑا کہ بذاتِ خود ساڈے دھرم نوں شکتی دیندا اے۔
میرا تجربہ ایہ وے، کہ عیسائیاں، مسلماناں، یہودیاں تے ہندوواں نال ملاقاتاں دے نتیجے وچ میں اوہناں کولوں نویاں گلاں سکھیاں، جدے نال میرے عقیدے نوں شکتی پوہنچی اے۔ لہٰذا پرخلوص سوبھا تے عزت دی بنیاد اوپر مختلف دھرماں وچکار ایکتا پیدا کرنا عین ممکن اے۔ لہٰذا میرا دوجا ضروری کم ایکتا نوں ودھاوا دینا اے۔

جداں کہ میں پہلاں کہیا سی، ایتھے بُلاۓ جانا بڑی عزت دی گل اے۔ ہن جد کہ اسی سورگ واسی انور سادات دا ذکر کر رہے آں، اساں اُکّا ایہو ہی نئیں کرنا کہ اوہناں دی وڈیائی بیان کرئیے تے گل اوتھے ہی مکا دیئے، بلکہ کرنا ایہ وے کہ اوہناں دی من موہنی قدراں نوں اپنی جند دا حصہ بنائیے۔ اوہناں دے گل کرن دے جذبے ہیٹھ، اوہناں نے ایہ سکھایا کہ حالات کنے وی اوکھے کیوں نہ ہون، ایہ انت لازم اے کہ مسٔلیاں نوں گل بات راہیں حل کیتا جاوے۔ میں اکثر ایہ کہنا واں کہ ویویں صدی خون خرابے دی صدی سی، ہن اکیویں صدی نوں امن دی صدی ہونا چاہیدا اے۔ ایدا مطلب ایہ نہیں کہ سمسیاواں مُک جان دیاں، کیونکہ مسٔلے تے ہمیشی ہوون دے۔ ایدا مطلب ایہ وے کہ امن دی صدی قائم کرن لئی، سانوں مسٔلیاں نوں حل کرن دا پرامن طریقے تے گل بات نوں بنیاد بنانا ہووے دا۔

ایتھے آون توں پہلاں میں گورنر دے پُتر نوں ملیا، تے میں اوہنوں دسیا کہ بوہت سارے بزرگ بھرا تے بھیناں، ویویں صدی دے میرے یُگ دے لوک، اوہ صدی جیہڑی لنگ گئی اے، اسی وِدا ہون والے آں! پس اکیویں صدی دی پیڑھی، جنہاں دیاں عمراں ۱۵ تے ۳۰ دے وچکار نیں، اوہ صحیح معنیاں وچ اکیویں صدی دی نسل نیں۔ ایس صدی دیاں نو دہائیاں باقی نیں تے نویں نسل اپنی حیاتی ایدے وچ بِتائے دی، لہٰذا تہانوں ایہ چنگا موقع تے ایہ ذمہ واری ملی اے کہ تسی اک نویں، ودیہ تے پرمسرت دنیا تشکیل دیوو۔ ایہ کم انسانیت دی ایکتا دی بنیاد اوپر کیتا جا سکدا اے۔

مختلف دھرماں تے قوماں دا ہونا دوجے درجے دی گل اے، نالے ایہ گل اینی زیادہ اہم نئیں۔ جدوں اسی ایہناں گھٹ درجہ دی شیواں نوں حد توں زیادہ اہمیت دینے آں تے اسی انسانیت دی ایکتا نوں بھلا دینے آں، تے فیر مصیبتاں اٹھ کھلوندیاں نیں۔ سانوں ایدے دوجے روپ ولوں سوچنا چاہیدا اے۔ سب توں پہلاں تے سانوں انسانیت دی ایکتا بارے سوچنا اے۔ اجوکے یُگ دی حقیقت جدے وچ دھرتی دی ودھدی ہوئی گرمی تے عالمی معیشت شامل نیں سانوں دسدی اے کہ ملکی حداں تے مذہبی نکھیڑ کجھ اہمیت نئیں رکھدے۔ پس نویں نسل نوں پوری انسانیت لئی سوچنا چاہیدا اے، عالمی سطح تے سب انساناں دی ایکتا۔ دوجے درجے دی تفریق دی بنیاد تے وقتی فائدے لئی انسانیت دی ایکتا نوں قربان کرنا اک بوہت وڈا سانحہ اے۔ اِک ایہو جیہا دور رس ہدف اپراجن کرو جدے نال کہ ایہ صدی امن دی صدی بن جاۓ، اک ایہو جئی تھاں جتھے ساری دنیا جنگی ہتھیاراں توں چھٹکارا پا لَے۔ ایہ ہو سکدا اے، ایس لئی ایدے تے سنجیدگی نال گوہ کرو۔

شکریا! ہن میں کجھ سوالاں دے جواب دیواں دا۔

 تقدس مآب، ۲۰۱۱ وچ جدوں تُسی نیوورک گئے سی، تے اوتھے تسی ایہ صلاح دتی کہ امریکہ دے تعلیمی نظام وچ اخلاقیات اوپر درس وی شامل کرنا چاہیدا اے۔ کیہ تسی کسے باقاعدہ اخلاقی درس دا مشورہ دیندے او؟ دنیا وچ بوہت سارے اخلاقی درس لازم متھے گۓ نیں؛ امریکہ وچ ایہو جیہا باقاعدہ اخلاقی درس چالو کران وچ تہانوں کیہ مسٔلے نظر آوندے نیں؟

تقدس مآب: انسانیت نوں ویکھدیاں ہویاں، میں سمجھنا واں کہ ودیا (علم) نے اک ودیہ دنیا تشکیل دتی اے۔ میرے خیال وچ دنیا دا ہر حصہ، سب لوک تعلیم نوں بوہت اہم سمجھدے نیں۔ اجکل، کئی ملکاں تے معاشریاں وچ اجوکی شکشا دا معیار بوہت اُچا اے، پر فیر وی مسٔلے تے مشکلاں موجود نیں۔ حتیٰ کہ اوہ لوک وی جیہڑے کہ معاشرے وچ ان گنت مسٔلے پیدا کردے نیں، جیتھوں تک اوہناں دی تعلیم دا تعلق اے، اوہ بوہت اعلیٰ درجے دی اے۔ جیتھوں تک من دے سکون دا تعلق اے، میرے کئی اک چوکھے پڑھے لکھے یار بیلی نیں، پر بطور انسان دے، اوہ بوہت ناخوش نیں۔ ایس توں لازماً من دا اک روگی رویہ جنم لیندا اے، تے فیر ایدے نتیجے وچ، مارا ماری، جھوٹ، دوگلاپن، استحصال، دھونس جمانا، وغیرہ سامنے آوندے نیں۔

لہٰذا، میں عام طور تے ایہناں لوکاں نوں کہنا واں کہ سارے وڈے دھرم ڈوھنگی (اخلاقی) قدراں دی مَت دیندے نیں۔ بیشک جیہڑے لوک سانوں ایہ تعلیم دیندے نیں اوہناں وچوں، کجھ ایہو جیہے وی نیں جیہڑے خود ایہناں گلاں اوپر عمل نئیں کردے۔ میں ایہ گل کئی وار آکھی اے، کہ کدی کدار اوہ لوک جیہڑے دھرم دا پرچار کردے نیں درحقیقت منافقت دی زندگی گذاردے نیں، جدے وچ اوہ چنگیاں چنگیاں گلاں دسدے نیں پر آپوں کجھ ہور کردے نیں۔ ایہ ایس امر دی پکی دلیل اے کہ اوس شخص دا اخلاقی قدراں اوپر ایمان نئیں۔ نرا دین دے راہیں یقین کامل پیدا کرنا بوہت اوکھا اے۔ پر جویں کہ پشلے پوپ نے فرمایا، ایمان تے عقل نوں موڈھے نال موڈھا جوڑ کے ٹُرنا اے۔

میرے خیال وچ ایہ گل بالکل سچ اے۔ اساں تعلیم تے شعور دے راہیں سیانے بننا اے۔ تعلیم ساڈی اخیرلی آس اے۔ جے اسی لوکاں نوں نرم دلی تے غیراں دی بھلائی دے خیال دا سبق پڑھائیے، تے اوہناں نوں پتہ لگے دا کہ ایہ گلاں اوہناں دی اپنی بھلائی تے صحت دا اَٹل ذریعہ نیں۔ خاندان تے جتھے دی سمسیاواں دی وجہ اخلاقی قدراں دا گھاٹا اے۔ لہٰذا اپنے موجودہ تعلیمی نظام وچ، سانوں ہور اخلاقی اصولاں اوپر درس شامل کرنا چاہیدا اے، کیونکہ ایس ویلے جو ہے اوہ کافی نئیں۔

جیتھوں تک من تےجذبات دا تعلق اے، پرانی ہندو شکشا وچ نقصان دین والے جذبات جویں غصہ، نفرت تے خوف دے نال نبڑن دے کئی طریقے دسے گئے نیں۔ میرے اپنے تجربے دے انوسار پشلے ۳۰ ورہیاں وچ اجوکے سائنسداناں تے عالماں دے نال گل بات دے دوران ویکھیا گیا اے کہ، اوہناں وچوں کئی اک ایس گل نوں سراہندے نیں کہ پرانے بھارتی دھرماں وچ جنہاں وچ بدھ مت وی شامل اے بوہت ساری جانکاری پائی جاندی اے۔ ایہ سائنسدان خالی خولی ایس علم دی موجودگی دی تعریف ہی نئیں کردے، اوہ تجربیاں راہیں ایس اوپر تحقیق وی کر رہے نیں جس توں ایدے حق وچ ٹھوس ثبوت وی ملے نیں۔ اساں پشلے دو ورہیاں وچ ایس گل اوپر سنجیدگی نال گوہ کیتی اے کہ اخلاقیات نوں اجوکے تعلیمی نظام وچ کس طراں متعارف کرایا جاۓ، جنہاں دی من نال سنگت اے۔ سانوں من تے اک تعلیمی نصاب دی لوڑ اے یا جنہوں میں "من دا نقشہ" کہنا واں۔ ایس طراں ودیارتھی آپوں ہی، اپنے تجربے نال، ویکھ لین دے کہ کویں غصہ من دے سکون نوں برباد کردا اے۔

ودیارتھی اوس پیار دی جیہڑا اوہناں نوں اپنی ماں تے یار بیلیاں کولوں ملدا اے ات دی قدر کردے نیں۔ چھوٹی عمر توں ہی، ایس پیار دی قدروقیمت اوہناں دے اندر جوان ہوندی اے۔ فیر، ساڈے وانگوں، لوکیں وڈے ہو جاندے نیں، کدے اوہ ایہ وی کہندے نیں کہ اوہناں نوں پیار دی لوڑ نئیں، کہ اوہ سب کجھ آپوں ہی کر سکدے نیں۔ پر ایہ مڈھلیاں انسانی قدراں اک مڈھلا طبعی عنصر نیں، تے ایہ دھرم توں نئیں آوندیاں۔ ماں دا نیانیاں لئی پیار، جو سانوں جانوراں وچ وی نظر آوندا اے، بے انت اے۔ ایہ اک طبعی عنصر اے، ایہ دھرم توں نئیں آوندا۔ تے سانوں ایس گل دی لوڑ اے کہ ہُن جد کہ بال نِکّے نیں، نالے ایہناں وچ ایس پیار دا احساس موجود اے، اسی ایہناں نوں دسئیے کہ ایہ قدراں بوہت اہم نیں، اوہناں دے آخری دناں تک، اوہناں دی موت تک۔ ایہ قدراں ساڈی خوشی تے مسرت دا اٹل مڈھ نیں۔

سانوں سبب تے دلیلاں جدے وچ سائینس دی پرچول دے کاڈھاں وی شامل نیں نوں ورتاوے وچ لیونا چاہیدا اے، بجاۓ دھرم اوپر بھروسہ کرن دے۔ جے اسی دھرم نوں بنیاد بنائیے تے ساڈی تکنی عالمگیر نئیں ہووے دی۔ کیوں جے اسی ایہو جیہے مسٔلیاں دی گل کر رہے آں جیہڑے جگتائی سطح تے ساڈے موہرے کھلوتے نیں، تے ساڈا ایہناں سمسیاواں نال نبڑن دا ڈھنگ وی جگتائی ہونا چاہیدا اے۔ میں عموماً ایہو جیہی سوچ نوں"سیکولر اخلاقیات" دا نام دینا واں۔ میں لفظ "سیکولر" دی وضاحت کرنا چاہناں واں کیوں جے انج جاپدا اے کہ مغرب وچ ایدا مطلب دھرم توں منفی یا عدم تکریم دا ڈھو اے۔ پرسیکولر فلسفے دی بھارتی سوچ دے انوسار، ایس توں مراد سارے دھرماں دی تے دھرم توں دوری دی اکو جیہی تکریم، بغیر کسے اک دھرم نوں کسے دوجے دھرم اوپر وڈیائی جتان دے۔ ایس مارے، جد بھارت آزاد ہویا، ایدا آئین سیکولر بنیاداں اوپر بنایا گیا۔

چونکہ بھارت وچ کئی اک قوماں وسدیاں نیں، تسی ایہ نئیں کہہ سکدے کہ اک دھرم دوجے نالوں ودھیا اے۔ عالمی سطح اوپر، سیکولر سوچ ہی اک ایہو جئی سوچ اے جیہڑی سارے جگ وچ قابلِ قبول اے۔ ایس لئی اسی اک ایہو جیہا نصاب بناون دی کوشش کر رہے آں جو سیکولر تعلیم نال میل کھاندا ہووے۔ اسی ایدے اوپر کم کر رہے آں تے ہو سکدا اے کہ اک ورہے دے اندر ایہ تیار ہو جاوے۔ پر سانوں سائنسداناں، فلسفہ داناں، عالماں، وغیرہ نال ہور صلاح کرنی اے، جو کہ اسی بھارت وچ پہلاں ہی کر رہے آں۔

جدوں ساڈا نصاب تیار ہو جاوے دا، تے فیر شائد ایس جامعہ ورگے ادارے ایس پروگرام نوں تجرباتی بنیاداں اوپر متعارف کرا سکن۔ اک تعلیمی ادارہ ایس پروگرام نوں چلاۓ تے فیر دو ورہیاں مغروں ایدے اثر نوں پرکھے۔ جے نتیجہ بلے بلے ہووے، تے فیر اسی نصاب نوں حتمی روپ دے کے ایہنوں دس درسگاہواں وچ، یا سو درسگاہواں وچ چالو کر دیوئیے، تے فیر ریاستی سطح اوپر۔ ریاستی سطح دے مغروں، کجھ ہور گوہ تے وچار مغروں، ایہنوں وفاقی سطح اوپر چالو کیتا جا سکدا اے، فیر یواین دی پدھر تے، ایتھوں تیکر کہ سارے جگ نوں ہلاشیری دتی جاۓ کہ اوہ اپنی تعلیم وچ اخلاقی تعلیم نوں وی رلتی کرن جدا مڈھ دھرم دی تھاں سیکولر سوچ ہووے۔

کیہ تسی ایہ محسوس کردے او کہ پشلی دہائی وچ تہاڈی دھرماں وچکار وچار ونڈ دی کوششاں وچ ات واد اسلام جیہے مسٔلے تے امریکہ تے اسلامی دنیا وچکار کشیدگی دی وجہ توں مشکلاں پیدا ہویاں؟ ۱۱ ستمبر توں ہُن تیکر پورے دس ورہے لنگ جان مغروں کیہ وچار ونڈ وچ کجھ سوکھ ہوئی اے؟

تقدس مآب: کجھ خاص تبدیلی نئیں آئی؛ اسی ایہ گل بات پشلے ۳۰ / ۴۰ ورہیاں توں کر رہے آں۔ میں ہمیش ایہو جیہیاں آپس دیاں مذہبی ملاقاتاں کرن دی کوشش وچ رہنا واں جیہڑیاں اُکّا ایہو جیہیاں نکی موٹیاں تقریباں نہ ہون جنہاں وچ تسی ہنس کے سلام دعا کردے او تے بس۔ ایدی تھاں تے، میں سنجیدہ گل بات نوں ترجیح دینا واں۔ ساڈے وچ نکھیڑ کیہ اے، سانجھ کیہ اے، تے اودا کیہ مطلب اے؟ تے چوکھی وڈی گل ایہ وے کہ جد عامل عاملاں نوں ملدے نیں۔ میں سچ مچ بعض کیتھولک راہباں دے گُن گاونا واں۔ سورگ واسی ٹامس مرٹن، جیہڑا کہ اک ٹراپی راہب سی، میں اوہدے کولوں تے ہور کجھ عیسائی راہباں تے راہبنیاں کولوں کئی مشقاں تے عبادتاں سکھیاں۔ اک بار سڈنی، آسٹریلیا وچ اک عیسائی پادری نے میرا تعارف کروایا، اوہنے مینوں اک ودھیہ عیسائی آکھیا! فیر جد میں گل بات شروع کیتی، میں اوہنوں اک چنگا بدھ متی آکھیا! انج جاپدا اے کہ ساڈی عبادت تے ساڈی صلاحیت اک اے۔ اک واری اسیں نیڑے آ گۓ تے اک دوجے نوں چنگی طراں پا گۓ، تے فیر آپس دی ستکار تے ستائش فطری طور تے پیدا ہو جاوے دی۔

ایس توں علاوہ، میں مسلمان بھراواں تے بھیناں نوں ملن دی اچیچا کوشش کیتی اے۔ شیعہ، سنّی جھگڑے، بالکل اوداں ہی جویں پروٹیسٹنٹ تے کیتھولک وچکار شمالی آئرلینڈ وچ، دھرم پاروں نئیں؛ اصل وجہ سیاست اے۔ اگے وی، دھرم دے نام تے تاریخی جھگڑیاں دی وجہ طاقت یا دولت رہی اے، پراوہ دھرم دی آڑ لیندے نیں۔ تے سانوں ایہناں وچ پچھان کرنی اے۔ سیاسی مسٔلے نوں سیاست نال نہ کہ دھرم نال حل کرنا چاہیدا اے۔ جتھوں تک دھرم دا تعلق اے، کسے نوں دکھ دین دا کوئی جواز نئیں۔

ایہ بھیڑے واپرسانوں ایس گل دی یاد دہانی کراوندے نیں کہ سانوں ہمیش ہی جتن کردے رہنا چاہیدا اے، کیونکہ دھرم دے نام اوپر ماراماری ڈاڈھی افسوسناک گل اے، ایدا تصور اوکھا اے۔ اجکل، بدھ متی وی برما تے سری لنکا وچ، بدھ راہباں دے نال رل کے مسلماناں دی مسجداں تے گھراں نوں تباہ کر رہے نیں۔ ایہ ڈاڈھی افسوس دی گل اے۔ اک موقعے تے، میں اپنے بدھ متی بھرا تے بھیناں نوں آکھیا کہ جد اوہناں دے دلاں وچ مسلماناں دے خلاف منفی جذبات ابھرن، تے اوہناں نوں مہاتما بدھ دے مہاندرے نوں تصور وچ لیاونا چاہیدا اے۔ مہاتما بدھ ساڈے مسلمان بھراواں تے بھیناں دی راکھی کرنا چاہوے دا، بے شک۔ تے ایہناں جھگڑیاں دا سبب معاشی معاملات نیں، تے جد دھرم وچ آ جاندا اے ، تے ایہ بلدے ہوۓ جذبات دے کارن ہوندا اے۔ اک وار چوکھے وڑے جذبات رلتی ہو جان، تے فیر سانوں آسانی نال پُٹھی راہیں پایا جا سکدا اے۔ ایہ ات دی افسوسناک گل اے، پر نراش ہون دی کوئی لوڑ نئیں۔ سانوں اپنی انتھک کوشش چالو رکھنی چاہیدی اے تے نتیجہ چنگا نکلے دا۔ کدی کدار میں بھورا کُو فخر محسوس کرنا واں کہ میں مذہبی سنگت پیدا کرن وچ کجھ کردار ادا کیتا اے۔

جدوں لوکیں میری نس پج نوں چنگا مندے نیں تے میرے وچاراں نال سہمت ہوندے نیں، تے ایس طراں میرا حوصلہ ہور ودھدا اے۔ جدوں امن دے نوبل انعام دا اعلان کیتا گیا، تے میں فوراً جواب وچ آکھیا کہ میں اک سادہ جیہا بدھ راہب آں، نہ ایس توں گھٹ نہ ودھ ۔ پر فیر وی ایہ میری عالمی امن نوں ودھان تے انسانیت نوں بہتر بنان دی کوششاں دی وڈیائی سی۔

میرے خیال وچ ایس ویلے ایتھے پندرہ ہزار لوک موجود نیں، تے جے تسی ایہ سمجھدے او کہ ایہناں گلاں اوپر سنجیدگی نال توجہ دینی ضروری نئیں، تے کوئی گل نئیں۔ پر جے تہانوں کجھ دلچسپی ہے تے نالے تسی ایس وچ ہور حصہ لینا چاہندے او، تے فیر تسی اپنی اندرلیاں قدراں اوپر ہور کجھ گوہ کرو۔ پہلاں ایدی جانکاری دی حد تک مشق کرو، قدراں دے وجود دا احساس۔ فیر، ایہناں قدراں نوں پچھانو، فیر اوہ اک جاندار شے بن جاندیاں نیں۔ فیر تسی ایہناں قدراں دا اطلاق کردے او تے ا وہ تہاڈی روزمرہ حیاتی دا حصہ بن جاندیاں نیں، تے تہانوں سچے نتیجے ملدے نیں۔ لہٰذا، ہور گوہ کرو! شکریہ!