Życie Tsongkhapy

Zarówno Budda Śakjamuni, jak i Guru Rinpocze przepowiadali przyjście na świata i osiągnięcia Tsongkapy. W czasach Buddy Śakjamuniego, mały chłopiec, który był poprzednim wcieleniem Tsongkhapy, ofiarował Buddzie kryształowy różaniec i otrzymał w zamian konchę. Budda przepowiedział, że Mandziuśri urodzi się jako chłopiec w Tybecie, założy klasztor Ganden i ofiaruje koronę jego posągowi. Budda dał chłopcu przyszłe imię Sumati-kirti (Blo-bzang grags-pa, Lozang-dragpa). Guru Rinpocze również przepowiedział, że mnich o imieniu Lozang-dragpa urodzi się w pobliżu Chin, będzie uważany za emanację wielkiego bodhisatwy i przemieni posąg Buddy w jego postać sambhogakaji.

Kilka znaków, jakie pojawiły się przed narodzinami Tsongkhapy również wskazywały na to, iż będzie on wielką istotą. Na przykład, jego rodzicie mieli wiele pomyślnych snów, że ich dziecko będzie emanacją Awalokiteśwary, Mańdziuśrego i Wadźrapaniego. Jego przyszły nauczyciel, Czodziej Dondrub-rinczen (Chos-rje Don-grub rin-chen) otrzymał od Jamantaki wizję, w której ten powiedział mu że on (Jamantaka) przybędzie do Amdo (A-mdo, północno-wschodni Tybet) danego roku i stanie się jego uczniem.

Tsongkhapa urodził się w Tsongkha (Tsong-kha), w Amdo, w 1357 roku, jako czwarty z sześciu synów. Dzień po jego narodzinach, Czodziej Dondrub-rinczen wysłał swojego głównego ucznia do jego rodziców z prezentami, posągiem i listem. Drzewo sandałowe wyrosło z miejsca, w którym jego pępowina spadła na ziemię, a każdy jego liść przedstawiał naturalny obraz Buddy Sinhanady (Sangs-rgyas Seng-ge sgra) i dlatego zostało nazywane Kumbum (sKu-'bum), Sto Tysięcy Obrazów Ciała. Klasztor Gelug nazwany Kumbum został później zbudowany w tym miejscu.

Tsongkhapa nie był taki, jak zwykłe dziecko. Nigdy nie był niegrzeczny. Instynktownie podejmował takie działania, jakie są działaniami bodhisattwy. Był niezwykle inteligentny i zawsze chciał się wszystkiego uczyć. W wieku trzech lat przyjął świeckie śluby od Czwartego Karmapy, Rolpaj-dordźie (Kar-ma-pa Rol-pa'i rdo-rje) (1340-1383). Niedługo potem jego ojciec zaprosił Czodzieja Dondruba-rinczena do ich domu. Lama zaoferował opiekę nad wykształceniem chłopca i jego ojciec z radością na to przystał. Chłopiec pozostawał w domu póki nie ukończył siedem lat, ucząc się u Czodzieja Dondruba-rinczena. Obserwując jak jego lama czyta, Tsongkhapa instynktownie wiedział jak to robić i nie było potrzeby go tego uczyć.

W tym czasie Czodziej Dondrub-rinczen udzielił chłopcu inicjacji Pięciu-Bóstw Czakrasamwary (Dril-bu lha-lnga), Hewadżry, Jamantaki i Wadżrapaniego. Gdy miał siedem lat, nauczył się już na pamięć ich pełnych rytuałów i ukończył odosobnienie Czakrasamwary, wykonywał już samo-inicjację i miał już wizję Wadżrapaniego. Miał też często sny o Atiśi (Jo-bo rJe dPal-ldan A-ti-sha) (982-1054), co było znakiem, że naprawi błędne rozumienia Dharmy w Tybecie i przywróci jej czystość, łącząc sutrę i tantrę, jako zrobił to Atiśa.

W wieku siedmiu lat Tsongkapa otrzymał śluby nowicjusza od Czodzieja Dondruba-rinczena, a jego imię wyświęcenia brzmiało Lozang-dragpa. Kontynuował naukę z tym lamą w Amdo aż do szesnastego roku życia, kiedy to udał się do U-tsang (dBus-gtsang, środkowy Tybet), aby dalej studiować. Nigdy nie powrócił już w swe rodzinne strony. Czodziej Dondrub-rinczen pozostał w Amdo, gdzie na południe od Kumbum założył klasztor Dziakjung (Bya-khyung dGon-pa).

W środkowym Tybecie, Tsongkhapa najpierw studiował w klasztorze drigung kagju, gdzie uczył się tradycji mahamudry drigung zwanej "posiadanie piątki" (phyag-chen lnga-ldan), medycyny i dalszych szczegółów na temat bodhicitty. W wieku siedemnastu lat był już uzdolnionym lekarzem. Następnie studiował Filigran Urzeczywistnienia (mNgon-rtogs-rgyan, sanskr. Abhisamajalamkara), inne teksty Maitrji i pradźńaparamitę (phar-phyin, daleko sięgającą rozróżniającą świadomość) w kilku klasztorach ningma, kagyu, kadam i sakja, zapamiętując owe teksty w kilka dni. W wieku dziewiętnastu był już uważany za wielkiego uczonego.

Kontynuował podróże do najsłynniejszych klasztorów tybetańskich tradycji buddyjskich, studiując pięć głównych tematów treningu geszego oraz indyjskie systemy doktryn, debatując o nich i podchodząc do ustnych egzaminów w formie debaty. Otrzymał nauki kadam lam-rim (lam-rim, stopniowana ścieżka sutr), a także niezliczone tantryczne inicjacje i nauki, w tym nauki lamdrej szkoły sakja (lam-'bras, ścieżki i rezultat), sześć nauk Naropy (Na-ro'i chos-drug, sześć jog Naropy) w tradycji drigung kagyu oraz Kalaczakrę. Studiował także kompozycję poetycką, astrologię i konstruowanie mandali. We wszystkich swoich studiach wystarczyło mu tylko raz usłyszeć wyjaśnienie, po czym doskonale je rozumiał i pamiętał – podobnie jak w przypadku Jego Świątobliwości XIV Dalajlamy.

Wyrzeczenie Tsongkapy było zawsze bardzo mocne. Żył niezwykle skromnie i utrzymywał swe śluby w czystości. Z łatwością osiągał śamathę (zhi-gnas, spokojny i osadzony stan umysłu) i wipaśjanę (lhag-mthong, niezwykle spostrzegawczy stan umysłu), ale nie był nigdy usatysfakcjonowany, ani swoją wiedzą, ani poziomem swego urzeczywistnienia. Wciąż podróżował i stale prosił o nauki, nawet opierające się na tych samych tekstach. Debatował i zdawał egzaminy u większości uczonych mistrzów swoich czasów. Jednym z jego głównych nauczycieli był Rendała (Red-mda'-ba gZhon-nu blo-gros) (1349-1412), mistrz sakja. Tsongkhapa napisał dla niego Migtsema (dMigs-brtse-ma), modlitwę pochwalną, ale ów poświęcił ją z kolei Tsongkhapie. Później stała się ona strofą w guru jodze Tsongkhapy.

Tsongkhapa zaczął nauczać w swoich latach 20-tych, a pierwsza nauka, jakiej udzielił dotyczyła abhidharmy (mdzod, szczególne tematy wiedzy). Wszyscy byli zdumieni jego erudycją. Zaczął także pisać i odbywać więcej odosobnień. Wkrótce miał już wielu własnych uczniów. Chociaż niektóre relacje mówią, że Tsongkhapa złożył pełne śluby monastyczne w wieku 21 lat, nie wiadomo na pewno, w którym roku miało to faktycznie miejsce. Prawdopodobnie wydarzyło się to później, gdy miał lat dwadzieścia kilka.

W tamtym czasie przestudiował i przeanalizował cały Kandżur (bKa'-'gyur) i Tendżur (bsTan-'gyur) – przetłumaczone bezpośrednie nauki Buddy i ich indyjskie komentarze. Następnie, w wieku 32 lat, napisał Złoty różaniec doskonałych objaśnień (Legs-bshad gser-phreng), komentarz do Filigranu urzeczywistnienia, a zatem na temat pradźni paramity. Zsyntetyzował i omówił wszystkie dwadzieścia jeden indyjskich komentarzy. Cokolwiek pisał, uzasadniał to cytatami z całej indyjskiej i tybetańskiej literatury buddyjskiej, nawet porównując i krytycznie analizując różne tłumaczenia. W przeciwieństwie do wcześniejszych uczonych, nigdy nie unikał wyjaśniania najtrudniejszych i najbardziej niejasnych fragmentów w jakimkolwiek tekście.

Normalnie Tsongkhapa potrafił nauczyć się na pamięć każdego dnia siedemnastu dwustronnych kart tybetańskiego tekstu, po dziewięć linijek na każdej stronie. Kiedyś jacyś uczeni przeprowadzili konkurs z zapamiętywania, by zobaczyć kto potrafi zapamiętać najwięcej stron zanim promienie słońca padną na sztandar na dachu klasztoru. Tsongkhapa wygrał czterema stronami, które wyrecytował płynnie bez żadnych błędów. Następny, najbliższy do niego, potrafił wyrecytować jedynie dwie i pół strony, a i to, zacinając się.

Tsongkhapa wkrótce zaczął udzielać tantrycznych inicjacji i nauk, a zwłaszcza późniejszego zezwolenia (rjes-snang, jenang) Saraswati (dByangs-can-ma) na mądrość. Kontynuował także swoje studia nad tantrą, szczególnie nad Kalaczakrą.

Pewien wielki lama słynął z nauczania jedenastu tekstów jednocześnie. Jeden z uczniów poprosił Tsongkhapę, by uczynił to samo. Zamiast tego, Tsongkhapa zaczął nauczać siedemnastu głównych tekstów sutr, wszystkich z pamięci, po jednej sesji każdego dnia, rozpocząwszy je wszystkie tego samego dnia i ukończywszy je wszystkie trzy miesiące później, także jednego dnia. Podczas wykładów obalał niewłaściwe interpretacje i ustanawiał swój własny pogląd. Każdego dnia podczas wykładów dokonywał także samo-inicjacji (bdag-'jug) Jamantaki i wszystkich innych swych praktyk tantrycznych.

Jeśli spojrzymy na jego życie, które trwało zaledwie 62 lata i zastanowimy się nad tym, ile studiował, praktykował (wliczając w to wytwarzanie tsatsa, glinianych figurek), jak dużo pisał, uczył się i ile robił odosobnień, może wydać się niemożliwe, by ktokolwiek mógł zrobić choć jedno z nich w czasie swego życia.

Niedługo potem, Tsongkapa udał się na swe pierwsze poważne tantryczne odosobnienie Czakrasamwary według linii Kagyu. Podczas tego odosobnienia wykonywał intensywne medytacje sześciu nauk Naropy i sześciu nauk Nigumy (Ni-gu'i chos-drug, sześć jog Nigumy) i osiągnął wówczas wielkie urzeczywistnienie.

Następnie, w wieku 34 lat Tsongkhapa postanowił podjąć intensywne studia i praktykę wszystkich czterech klas tantr. Jak później napisał, nie można naprawdę docenić głębi tantry anuttarajogi, jeśli nie praktykowało się i głęboko nie zrozumiało trzech niższych tantr. Tak więc, zaczął ponownie dużo podróżować i przyjmował wiele inicjacji, i nauk dotyczących trzech niższych klasach tantr. Studiował także dalej pięciostopniowy całkowity etap (rdzogs-rim) Guhjasamadźi i Kalaczakry.

Tsongkhapa udał się również, by studiować praktyki tantrycznego cyklu Mańdziuśriego oraz madhjamakę z lamą Umapą (Bla-ma dbu-ma-pa dPa'-bo rdo-rje) z tradycji karma kagju. Ów wielki mistrz studiował madhjamakę w tradycji sakja i od dzieciństwa miewał codziennie wizje Mańdziuśriego, który każdego dnia uczył go jednej strofy. Tsongkhapa i Umapa stali się wzajemnie nauczycielem i uczniem. Lama Umapa zwracał się do Tsongkhapy, by uzyskać potwierdzenie, iż nauki, które otrzymał od Mańdziuśriego w wizjach są poprawne. Jest to bardzo ważne, bowiem na wizje mogą mieć wpływ demony.

Wraz z Lamą Umapą Tsongkhapa przeszedł rozległe odosobnienie Mańdźiuśrego. Od tamtego też czasu Tsongkapa zaczął otrzymywać instrukcje w czystej wizji bezpośrednio od Mandziuśriego i mógł otrzymywać od niego odpowiedzi na wszystkie swoje pytania. Wcześniej musiał zadawać pytania Mańdźiuśremu za pośrednictwem Lamy Umapy.

Podczas odosobnienia Tsongkhapa poczuł, że nadal nie ma właściwego zrozumienia Madhjamaki i Guhjasamadźi. Mańdźiuśri doradził mu, by zrobił bardzo długie odosobnienie, a wówczas zrozumie to, co zanotował z jego instrukcji. Tak więc, po krótkim okresie nauczania, Tsongkhapa wraz z ośmioma uczniami rozpoczął czteroletnie odosobnienie w Olka Czolung (‘Ol-kha chos-lung). Wykonali oni 35 kompletów 100.000 pokłonów, po jednym dla 35 Buddów Wyznawania (skruchy) i 18 kompletów 100.000 ofiarowań mandali, z wieloma samo-inicjacjami Jamantaki i studiami Sutry Awatamsaki (mDo phal-cher) dla czynów bodhisattwy. Potem otrzymali wizję Maitrei.

Po zakończeniu odosobnienia, Tsongkapa i jego uczniowie odnowili, i przywrócili świetność posągowi Maitrei w Dzingdji Ling (‘Dzing-ji Gling), co było pierwszym z jego czterech głównych czynów. Następnie udali się oni na odosobnienie na kolejnych pięć miesięcy. Następnie lama ningmapy, Lhodrag Namka-gjeltsen (Lho-brag Nam-mkha’ rgyal-mtshan), który miał nieustannie wizje Wadźrapaniego, zaprosił Tsongkhapę i również oni stali się dla siebie nawzajem nauczycielem i uczniem. Przekazał on Tsongkhapie linię lam-rim kadam oraz linię ustnych wskazówek.

Tsongkhapa chciał udać się do Indii, by więcej studiować, ale Wadźrapani doradził mu, by pozostał w Tybecie, ponieważ w ten sposób przyniesie więcej pożytku. Tak więc został w Tybecie. Postanowił, iż później napisze „Wielką prezentację stopniowanych etapów ścieżki” (Lam-rim chen-mo) opisującą stopniowaną ścieżkę sutr, a następnie „Wielką prezentację stopniowych etapów ścieżki tantry” (sNgags-rim chen-mo) o etapach praktyki w czterech klasach tantr.

Następnie Tsongkhapa przeprowadził obszerne odosobnienie etapu spełnieniającego praktyki Kalaczakry, a następnie roczne odosobnienie Madhjamaki. Chociaż Tsongkapa nauczył się wiele o Madhjamace i pustce od swoich nauczycieli, nigdy nie był zadowolony z poziomu wyjaśnień, jakie otrzymywał. Przed udaniem się on owe jednoroczne odosobnienie, Mańdźiuśri poradził mu, aby oparł się na komentarzu do madhjamaki autorstwa Buddhapality (Sangs-rgyas bskyangs). Tsongkapa tak też uczynił i w konsekwencji podczas odosobnienia uzyskał pełne niepojęciowe poznanie pustki.

W oparciu o swe urzeczywistnienie, Tsongkapa zrewidował całkowicie rozumienie nauk madhjamaki-prasangiki dotyczące pustki i związanych z nią tematów, które reprezentowali nauczyciele i uczeni mistrzowie jego czasów. Pod tym względem był on radykalnym reformatorem, który miał odwagę wyjść poza współczesne mu przekonania, gdy uznał je za nieodpowiednie.

Tsongkapa zawsze opierał swoje reformy ściśle na logice i odniesieniach do tekstów. Kiedy ustanawiał swój własny pogląd jako najgłębsze rozumienie wielkich indyjskich tekstów, nie naruszał bliskiej więzi ze swymi nauczycielami. Widzenie naszych duchowych nauczycieli jako buddów nie oznacza, że w naszych urzeczywistnieniach nie możemy wyjść poza nich. Tsenshap Serkong Rinpocze II wyjaśnił to na poniższym przykładzie.

Aby zrobić ciasto, musimy połączyć wiele składników: mąkę, masło, mleko, jajka itp. Nasi nauczyciele pokazują nam, jak zrobić ciasto i pieką ich kilka dla nas. Mogą być one bardzo pyszne i mogą nam bardzo smakować. Dzięki dobroci naszych nauczycieli wiemy teraz, jak zrobić ciasto. Nie oznacza to jednak, że nie możemy wprowadzać zmian, dodawać różnych innych składników i upiec ciastka, które jest jeszcze smaczniejsze niźli te, które robili nasi nauczyciele. Czyniąc to, nie okazujemy braku szacunku naszym nauczycielom. Jeśli nauczyciele są naprawdę wykwalifikowani, będą się radować z ulepszenia przez nas receptury i wraz z nami będą się cieszyć nowymi ciastami.

Spędziwszy pewien czas na nauczaniu, Tsongkapa udał się ponownie na odosobnienie, tym razem ze swoim nauczycielem Rendałą i napisał większość Lam-rim chen-mo. Podczas odosobnienia miał trwającą miesiąc wizję Atiśi i mistrzów linii lam-rim, która wyjaśniła wiele pytań. Następnie studiował sześć praktyk Naropy i mahamudrę w drigung kagju. Później, w porze deszczowej, nauczał winaji ('dul-ba, zasady dyscypliny monastycznej) tak jasno, że uznaje się to za jego drugi wielki czyn.

Po zakończeniu Lam-rim chen-mo, Tsongkhapa postanowił nauczać pełniej o tantrze. Najpierw jednak napisał obszerne komentarze na temat ślubów bodhisattwy i „Pięćdziesiąt strof o guru” (Bla-ma lnga-bcu-pa, sanskr. Gurupanczaśika), aby podkreślić je jako podstawę praktyki tantrycznej. Następnie, kontynuując nauczanie, napisał Ngag-rim chen-mo i wiele komentarzy do Guhjasamadźa. Pisał także o Jamantace i tekstach madhjamaki Nagardżuny.

Chiński cesarz zaprosił go, by został jego cesarskim nauczycielem, ale Tsongkhapa odmówił tłumacząc, że jest za stary i chce pozostać w odosobnieniu.

W ciągu następnych dwóch lat Tsongkapa szeroko nauczał lamrim i tantry, i napisał „Esencję doskonałego wyjaśnienia interpretowalnych i ostatecznych znaczeń” (Drang-nges legs-bshad snying-po) na temat ostatecznych i interpretowalnych znaczeń doktryn mahajany. Następnie, w 1409 roku, w wieku 52 lat, zainaugurował Wielką festiwal modlitewny Monlam (sMon-lam chen-mo) w Dziokangu (Jo-khang), w Lhasie. Ofiarował złotą koronę posągowi Śakjamuniego, co oznaczało, iż stał on się teraz figurą sambhogakaji, a nie tylko nirmanakaji. Formy sambhogakaji Buddów żyją, dopóki wszystkie istoty nie zostaną uwolnione z samsary, podczas gdy formy nirmanakaji żyją tylko przez krótki czas. Uważa się to za jego trzeci wielki czyn. Po tym jego uczniowie poprosili go, aby przestał tak dużo podróżować i założyli dla niego klasztor Ganden (dGa'-ldan dGon-pa).

W Ganden Tsongkhapa dalej nauczał, pisał (zwłaszcza na temat Czakrasamwary) i prowadził odosobnienia. Zlecił wybudowanie wielkiej sali Ganden z ogromnym posągiem Buddy i miedzianymi trójwymiarowymi mandalami Guhjasamadźi, Czakrasamwary i Jamantaki. Uważa się to za jego czwarty wielki czyn. Ciągle pisał, aż w końcu jego zebrane prace liczyły osiemnaście tomów, z czego najwięcej dotyczyło Guhjasamadźi.

Tsongkhapa zmarł w 1419 roku, w wieku 62 lat, w Ganden. Osiągnął oświecenie po swojej śmierci, uzyskując iluzoryczne ciało (sgyu-lus) zamiast bardo. Miało to podkreślić potrzebę przestrzegania przez mnichów ścisłego celibatu, bowiem osiągnięcie oświecenia w tym życiu wymaga praktyki z partnerem lub partnerką przynajmniej raz.

Zanim odszedł, Tsongkapa przekazał swój kapelusz i szatę Gjaltsabowi Dzie (rGyal-tshab rJe Dar-ma rin-chen) (1364-1432), który zasiadał na tronie w Ganden przez kolejnych dwanaście lat. Tak rozpoczęła się tradycja Dzierżyciela tronu w Ganden (dGa'-ldan khri-pa, Ganden Tripa), który jest głową linii gelug. Następnym dzierżycielem tronu stał się Khedrub Dzie (mKhas-grub rJe dGe-legs dpal-bzang) (1385-1438), który później miał pięć wizji Tsongkhapy, co rozjaśniło jego wątpliwości i odpowiedziało na pytania. Od tamtego czasu linia gelug rozkwita.

Kilku bliskich uczniów Tsongkhapy założyło klasztory, aby kontynuować jego linię i szerzyć jego nauki. Jeszcze za życia Tsongkhapy w 1416 roku, Dziamjang Czodziej (‘Jam-dbyangs Chos-rje bKra-shis dpal-ldan) (1379-1449) założył klasztor Drepung ('Bras-spungs dGon-pa) a Dziamczen Czodziej (Byams-chen Chos-rje Shakya ye-shes) (1354-1435) założył klasztor Sera (Se-ra dGon-pa) w 1419 roku. Po odejściu Tsongkhapy w 1433 roku, Gju Szerab-senggej (rGyud Shes-rab seng-ge) (1383-1445) założył Niższy Koledż Tantryczny Gjumej (rGyud-smad Grva-tshang), zaś roku w 1447, Gjelła Gendyn-drub (rGyal-ba Ge-’dun grub) (1391-1474), pośmiertnie nazwany Pierwszym Dalajlamą, założył klasztor Taszilhunpo (bKra-shis lhun-po).