Czym jest wiedza społeczna, emocjonalna i etyczna?
Wiedza społeczna, emocjonalna i etyczna (SEE) (ang. Social, Emotional and Ethical Learning) to program, którego celem jest wspieranie rozwoju emocjonalnie zdrowych i etycznie odpowiedzialnych jednostek, grup społecznych oraz szerszych społeczności. Choć pierwotnie stworzono go z myślą o szkołach i uczelniach wyższych, to nadaje się również do wykorzystania w innych kontekstach.
Ów program szkoleniowy, opracowany przez Centrum Kontemplacyjnej Nauki i Etyki Opartej na Współczuciu (Center for Contemplative Science and Compassion-Based Ethics) na Uniwersytecie Emory, w kompleksowy sposób skupia się na etyce, która w tym kontekście, nie wywodzi się z żadnej konkretnej kultury czy religii, lecz opiera się na uniwersalnych, podstawowych wartościach ludzkich, takich jak współczucie, tolerancja i przebaczanie. Praktykowanie nauki SEE może dopomóc ludziom w rozwinięciu lepszej zdolności odpowiedniego zajmowania się samym sobą oraz sprawowania opieki nad innymi, co ma kluczowe znaczenie zarówno dla zdrowia fizycznego, jak i emocjonalnego. Skupiono się tu również na rozwijaniu większej świadomości współzależności wszystkiego oraz umiejętności krytycznego myślenia, pomocnych w przygotowywaniu ludzi żyjących w coraz bardziej złożonym świecie do bycia jego globalnymi obywatelami.
Program ten opiera się na „wartościach uniwersalnych”, można zatem stosować go w przeróżnych krajach i kulturach na całym świecie. W oparciu o zdrowy rozsądek, powszechne doświadczenie i podejście naukowe, odpowiednio je dostosowując, można korzystać z opisanych w nim kategorii i praktyk, czerpiąc jednocześnie inspirację z wartości kulturowych i religijnych różnych narodów. Celem tak wszechstronnego i mającego globalny charakter programu jest kształcenie kompetencji społecznych, emocjonalnych i etycznych u osób w każdym wieku. Pod tym względem nie różni się on od tego jak naucza się matematyki, przedmiotów ścisłych, języków obcych czy innych jeszcze przedmiotów akademickich. Edukacja może, i w rzeczy samej powinna, obejmować i wspierać wartości, i kompetencje prowadzące do większego szczęścia i harmonii zarówno pośród jednostek, jak i w szeroko pojętym społeczeństwie.
Trzy wymiary, trzy obszary
Wiedza SEE ma trzy wymiary obejmujące trzy rodzaje kompetencji, które stara się krzewić:
- Świadomość
- Współczucie
- Zaangażowanie
Owe trzy wymiary obejmują, ponadto, trzy różne obszary:
- Osobisty
- Społeczny
- Globalny
Trzy wymiary
Świadomość – rozwijanie rozumienia naszych myśli, uczuć i emocji. Świadomość pomaga nam w postrzeganiu naszego własnego życia wewnętrznego, istnienia potrzeb innych ludzi oraz współzależności jako cechy naszego własnego życia i świata w którym żyjemy. Kultywowanie tego wymaga praktyki i doskonalenia uwagi.
Współczucie – trening w odnoszeniu się z życzliwością i empatią do siebie samych, i innych w trosce o szczęście i cierpienie własne, i innych, a w końcu także ludzkości jako całości. Kompetencja w tym zakresie wymaga krytycznego myślenia, rozumienia własnych potrzeb i pragnień oraz umiejętności rozeznawania, co w długofalowej perspektywie przyniesie nam dobro i zdrowie. Następnie zakres ten rozszerza się, obejmując także potrzeby innych, a dalej zdolność rozpoznawania wspólnych potrzeb ludzkości jako całości.
Zaangażowanie – wprowadzanie w życie metod przekazywanych w treningu przytomności i współczucia. Obejmuje ono poznawanie zachowań i postaw sprzyjających zdrowiu i dobru osobistemu, społecznemu i wspólnemu. Wymaga to samoregulacji, umiejętności społecznych i zaangażowanego działania jako obywatel globalnego świata.
Rozwijanie tych trzech wymiarów jako podstawowych wartości nie polega jedynie na zdobywaniu wiedzy, ale na uświadamianiu sobie ich znaczenia na poziomie osobistym, a następnie na głębokim ich uwewnętrznieniu. Wiąże się z tym kilka kroków:
- Początkowo uczymy się poprzez słuchanie, czytanie i doświadczanie, zapoznając się z podstawowymi informacjami i rozwijając rozumienie każdej wartości.
- Następnie, wykorzystując krytyczne myślenie i stosując przeróżne podejścia badamy owe wartości, odnosząc je do naszej własnej sytuacji, co prowadzi nas do „krytycznego wglądu”. Odnosi się to do tych chwil, gdy uzyskując osobisty wgląd w coś, mówimy sobie „acha”, łącząc pierwszy poziom wiedzy z naszym własnym życiem.
-
Powtarzane zaznajamianie się przekształca owe wartości w mocne strony naszego charakteru i cechy osobowości. Odbywa się to poprzez utrzymywanie praktyki, prowadzenie dyskusji i debat, aż do chwili, gdy wartości te staną się dla nas czymś spontanicznym.
Trzy obszary
Osobisty – aby dbać o potrzeby innych i szerszej społeczności, musimy najpierw nauczyć się jak dbać o nasze własne potrzeby i życie wewnętrzne. Odbywa się to poprzez rozwijanie umiejętności „czytania” emocji pozwalającą nam je identyfikować i rozumieć ich skutki, co pomaga nam w powstrzymywaniu się od impulsywnych zachowań mogących zaszkodzić nam samym i innym.
Społeczny – jako ludzie, jesteśmy ze swej natury istotami społecznymi, a zatem ogromnie ważne jest, abyśmy dobrze odnosili się do innych. Możemy kultywować cechy społeczne poprzez uczenie się, refleksję i zaangażowaną praktykę.
Globalny – w coraz bardziej złożonym świecie samo współczucie nie wystarczy. Potrzebujemy również głębszego zrozumienia współzależnych globalnych systemów w których żyjemy. Wiedza o tym, jak patrzeć na sytuacje z wielu perspektyw sprawia, że rozwiązywanie problemów staje się coraz bardziej holistycznym procesem, unikającym fragmentaryzacji problemów na małe, niepołączone ze sobą elementy.
Wątki uczenia się
Wątki uczenia się to sposoby zgłębiania, badania, oceniania i uwewnętrzniania powyższych trzech wartości. Pozwalają nam one rozwinąć i z czasem pogłębiać naszą wiedzę w oparciu o solidną podstawę. Jest ich cztery:
- Krytyczne myślenie – zgłębianie i badanie tematów oraz doświadczeń poprzez logiczne rozumowanie, przyglądanie się im z wielu perspektyw, dialog i debaty umożliwiające zyskanie głębszego zrozumienia.
- Praktyki refleksyjne – w ustrukturyzowany sposób kierowania swej uwagi ku naszym osobistym doświadczeniom w celu uwewnętrznienia danych umiejętności
- Perspektywy naukowe – rozumienie naukowego punktu widzenia na nasze emocje i świat, zapewniające bezstronne podejście względem kultury czyli religii,
- Zaangażowane uczenie się – angażowanie się w strategie uczenia się wiążące się z bezpośrednim uczestnictwem, takie jak ekspresja twórcza (sztuka, muzyka, pisanie) lub ekologiczne poznawanie (stykanie się bezpośrednio ze światem przyrody), pozwalające na dalsze rozważania.
Wszystkie cztery wątki uczenia są osadzone we współczuciu, zasadzie leżącej w centrum owych trzech wymiarów. Współczucie bywa często mylone ze słabością – jak pozwalanie innym, by naszym kosztem brali co chcą, a nawet przyzwalanie na zastraszanie czy inne negatywne zachowania. Nauka SEE rozumie współczucie jako odważne współczucie, będące postawą troski i rozwagi wobec innych, która zarówno wynika, jak i daje wielką wewnętrzną siłą.
Streszczenie
Podejmując studiowanie nauki SEE, zdobywamy większą osobistą świadomość naszych własnych myśli i uczuć, jak również uczuć i myśli innych, a także ich życia psychiczno-umysłowego. Poprzez odważne współczucie wobec innych, rozpoznając nasze wspólne człowieczeństwo, będące podstawą poszanowania każdego człowieka w jakimkolwiek miejscu, rozwijamy umiejętności związane z higieną emocjonalną i dbaniem o samego siebie. Ostatecznie, dzięki umiejętności odróżniania korzystnych zachowań od destrukcyjnych, zdobywamy zdolność odnoszenia się do innych z troską i w produktywny sposób, co pomaga nam w angażowaniu się na poziomie globalnym dla dobra szerszych rzesz społecznych. Nauka SEE to zatem kompleksowy program ukierunkowujący nas ku wartościom i umiejętnościom pozwalającym nam rozwijać zdrowe poczucie własnej wartości, utrzymywać dobre relacje otaczającymi nas ludźmi i stawać się odpowiedzialnym obywatelem świata.
Jeśli chciałbyś głębiej zapoznać się z tym tematem, przeczytaj pełną wersję Struktury Programu Wiedzy SEE (SEE Learning Framework), a także zapoznaj się z innymi programami oferowanymi przez Center for Contemplative Science and Compassion-Based Ethics (Centrum Kontemplacyjnej Nauki i Etyki Opartej na Współczuciu).