Terminy hinajana i mahajana

Po raz pierwszy terminy hinajana (theg-dman, mniejszy pojazd, skromny pojazd) i mahajana (theg-chen, większy pojazd, wielki pojazd) pojawiły się w przybliżeniu w II w. n.e. w Sutrach Pradżniaparamity (Sher-phyin mdo, Sutry Dalekosiężnej Rozróżniającej Świadomości, Sutry Doskonałości Mądrości). Należą one do najwcześniejszych tekstów mahajany i posłużono się w nich tymi dwoma terminami dla zaznaczenia, że zakres i głębia ich nauk wykraczają daleko poza to, co znały wcześniejsze szkoły buddyjskie.

Chociaż oba te terminy obarczone są sekciarskimi konotacjami i pojawiają się wyłącznie w tekstach mahajany, trudno jest dla nich znaleźć właściwe „politycznie poprawne” zamienniki. „Hinajana” stała się kolektywnym określeniem dla osiemnastu szkół buddyzmu, z których do dziś funkcjonuje jedna, czyli therawada. Podobnie „mahajana” obejmuje szereg szkół. Studia i dyskusje tradycji indyjsko-tybetańskiej nad hinajaną z pozycji filozoficznych odnoszą się do wajbhaszaki i sautrantaki, będących częścią sarwastiwady, kolejnej spośród osiemnastu szkół. Ponieważ niektóre spośród szkół hinajany pojawiły się później niż mahajana nie możemy nazywać hinajany „wczesnym buddyzmem” lub „pierwotnym buddyzmem”, a mahajany „późniejszym buddyzmem”.

Obecnie therawadę spotkać można w Sri Lance i w Południowo-Wschodniej Azji. Dharmaguptaka, jeszcze jedna spośród osiemnastu szkół hinajany, rozpowszechniła się w Azji Środkowej i w Chinach. Chińska tradycja monastyczna przestrzega wersji dyscypliny klasztornej (skt. vinaya) dharmaguptaky. Co więcej, mahajana rozpowszechniła się w Indonezji, choć nie przetrwała tam do dziś. Tym samym, równie niewłaściwe jest nazywanie hinajany „południowym buddyzmem”, a mahajany „północnym buddyzmem”.

Zarówno szkoły hinajany, jak mahajany wytyczają ścieżki śrawaków (słuchaczy nauk Buddy) i pratjekabuddów (samourzeczywistnionych) prowadzące do oczyszczonego stanu arhata (wyzwolonej istoty) oraz dla bodhisattwów osiągających Stan Buddy. Dlatego też nazywanie hinajany „śrawakajaną”, a mahajany „bodhisattwajaną” tylko wywołuje zamęt.

W konsekwencji, pomimo że praktykujący hinajanę mogą odbierać ten podział na nich i na mahajanę jako obraźliwy, to będziemy jednak z ociąganiem używać tych terminów w odniesieniu do klasyfikacji szkół buddyjskich z powodu niedokładności wyżej wspomnianych, bardziej politycznie poprawnych terminów.

Top