Budizm Nedir?

Budizm sahip olduğumuz insani potansiyelimizi gerçekliğin doğasını kavrayarak tam anlamıyla geliştirmemize yardımcı olacak araçlardan oluşur. 2500 yıl önce Hindistan’da Siddhartha Gautama ya da daha iyi bilinen adıyla Buddha tarafından kurulan Budizm daha sonra Asya’nın bütününe yayıldı. Bugün dünyadaki dördüncü büyük dindir. Buddha hayatının büyük bir kısmını kendi idrak etmiş olduğu uyanışın yöntemlerini başkalarının da aydınlanmış Buddha’lar haline gelebilmesi için onlara öğreterek geçirdi. O herkesin Buddha olabilmek için eşit yetiye sahip olmakla birlikte farklı tercih, ilgi alanı ve yeteneklerinin de bulunduğunu gördü. Buddha buna saygı duyarak herkesin kendi öz kısıtlamalarından kurtulup tam potansiyellerini idrak edebilmeleri için öğretilerini geniş bir çeşitlilikte aktardı.

Budizm’i benimseyen her kültür bu çeşitliliğin farklı yönlerini vurguladı. Budizm’in pek çok formu olsa da hepsi aynı temel öğretiyi paylaşmaktadır.

Temel Budist Öğretiler — Dört Yüce Hakikat

Buddha’nın en temel öğretisi Dört Yüce Hakikat diye bilinen ve yüksek idrake sahip varlıkların gerçek olarak kabul ettiği dört husustan oluşur:

Birinci Yüce Hakikat: Gerçek Sorunlar

Yaşamlarımızda pek çok keyifli an olsa da en küçük böcekten evsiz bir kişi veya bir milyonere kadar herkes sorunlarla karşılaşır. Yaşam ve ölüm arasında yaşlanıp hastalanırız ve sevdiklerimiz vefat eder. Hüsran ve hayal kırıklıkları, isteklerimizin gerçekleşmemesi veya kaçtığımız şeylerin başımıza gelmesi gibi bir sürü durumla karşılaşırız.

İkinci Yüce Hakikat: Sorunların Gerçek Kaynağı

Sorunlarımız karmaşık neden ve durumlardan doğar, ancak Buddha nihai nedenin gerçekliğe karşı gösterdiğimiz cehaletten kaynaklandığını söylemiştir: Zihinlerimizin hem kendimize hem de başkalarına ve diğer başka her şeye karşı yansıttığı imkânsız varoluş halleri.

Üçüncü Yüce Hakikat: Sorunların Gerçek Durduruluşu

Buddha tüm sorunlarımızdan bir daha deneyimlememek üzere kurtulmanın bunların asıl nedenini kökünden ortadan kaldırmakla mümkün olduğunu görmüştü: Kendi cehaletimiz.

Dördüncü Yüce Hakikat: Zihnin Gerçek Yolu

Sorunlar gerçekliği doğru bir şekilde kavrayarak cehaleti ortadan kaldırdığımızda son bulur. Bunu herkesin birbiriyle bağlı ve birbirine tabi olduğunu [İng. interconnected and interdependent, çev.] kavrayarak yaparız. Bir kez kendimizin ve başkalarının varoluşuyla ilgili bu kafa karışıklığından kurtulduğumuzda kendimiz ve başkaları için faydalı olacak şekilde hareket edebiliriz.

Buddha’nın Öğretilerilerinin Sıralanışı

Dalai Lama Budizm ile ilgili üç bölümden oluşan bir ayrım yapmıştır:

• Budist zihin bilimi- algı, düşünce ve duyguların öznel deneyimin bakış açısı üzerinden nasıl işledikleri
• Budist felsefe – etik ve mantık ile Budizm’in gerçeklik anlayışı
• Budist din– geçmiş ve gelecek yaşamlara inanç, karma, ritüel ve dualar.

Budist bilim modern sinirbilime duyu algısı, odaklanma, dikkat, farkındalık ve hafıza ile olumlu ve olumsuz duygu durumları dahil zihnin çeşitli bilişsel fonksiyonları üzerine geniş bir harita sunarak katkıda bulunmaktadır. Olumlu sinir ağları biçimlendirerek zihnimizin faydalı yetilerini artırabiliriz.

Budist düşünce inançtan çok sorgulama üzerine kuruludur, bu yüzden bilimsel bulgular Budist düşünce için oldukça yararlıdır. -14. Dalai Lama

Fiziksel boyutta Budist bilim çeşitli hastalıkların tedavisini içeren incelikli bir takım tıbbi sistemleri de kapsar. Dışsal olarak madde ve enerji ile ilgili kuantum fiziğiyle pek çok benzerlikleri bulunan detaylı bir analiz sunar. Budizm ayrıca evrendeki yaşam ile evrenin kökeni ve sonuyla alakalı görüşleri tartışarak başlangıcı olmaksızın birbirini takip ederek aralıksız devam eden evrenler teorisini ileri sürer.

Budist felsefe birbirine tabi olma, görecelilik ve nedensellik gibi konuları irdeler. Kümeler kuramı [İng. set theory, çev.]ve münazaraya dayanandetaylı bir mantık sistemi sunarak zihin hatalı yansıtmalarını anlamamızda bize yardımcı olur.

Budist etik hem kendimize hem de başkalarına karşı nelerin faydalı ve nelerin de zarar verici olduğunun ayırt edilmesi üzerine kuruludur.

İnançlı veya agnostik olmamızdan bağımsız olarak, tanrıya ve karmaya inansak da inanmasak da herkes ahlaki ilkeleri takip edebilir. -14. Dalai Lama

Bu, başkalarına mümkün olduğunca zarar vermemeye çalışırken nezaket, dürüstlük, cömertlik ve sabır gibi basit insani değerleri takdir ederek geliştirmeyi gerekli kılar.

Budist din karma, geçmiş ve gelecek yaşamlar, yeniden doğuşun mekaniği, yeniden doğuştan özgürleşmeyi ve aydınlanmaya erişmek gibi konularla ilgilidir. İlahiler söylenmesi, meditasyon ve dua gibi pratikler içerir. Budizm’de ‘Budist İncili’ misali tek bir kutsal kitap yoktur ve her geleneğin özgün öğretiler üzerine yazılmış kendi metinleri bulunur. Tibet geleneğine ait bu türde pek çok metne Özgün Metinler kısmından ulaşabilirsiniz.

İnsanlar genellikle tapınak veya evlerinde bulunan mihrapları önünde dua etmeyi seçseler de her zaman ve her yerde dua edilebilir. Duanın amacı isteklerin bahşedilmesi değil kendi içsel gücümüz, bilgeliğimiz ve şefkatimizi uyandırmakla ilgilidir.

[Bkz.: Şefkati Nasıl Geliştiririz].

Beslenmeyle ilgili kesin kanunlar olmasa da çoğu usta öğrencilerini ellerinden geldiğince vejetaryen olmaları için cesaretlendirir, Buddha takipçilerine alkol ve uyuşturucu kullanmamalarını salık vermiştir. Budist eğitim farkındalık ve öz disiplini geliştirmeyi amaçlar, sarhoş olduğumuzda veya uyuşturucu kullandığımızdaysa bunları yitiririz.

Budizm cinsellik ve evlilikten tam kaçınmayı da içeren yüzlerce yemine sahip olan rahip ve rahibeleri içeren manastır geleneğine sahiptir. Bu kişilerin saçları kazınmıştır, özel kıyafetler giyer ve manastır düzenine sahip topluluklarda yaşayarak zamanlarını öğrenme, meditasyon, dua ve ruhani sınıftan olmayan kimseler için dini törenleri yerine getirerek geçirirler. Günümüzde ruhani sınıfa ait olmayan pek çok kişi Budizm’i öğrenmekte ve Budist merkezlerde meditasyon pratiği yapmaktadır.

Budizm Herkese Açıktır

Tıpkı bizler gibi bir insan olan Buddha nasıl var olduğumuza dair gerçeği görmüş, kendi eksikliklerinin üstesinden gelerek tam potansiyelini idrak etmiştir, ki biz buna Budizm’de ‘aydınlanma’ deriz. [Bkz.: Aydınlanma Nedir?]. Buddha sadece ellerini sallayarak bütün problemlerimizin ortadan kalkmasını sağlayamazdı, tersine kendimizi yaşamın sorunlarından özgürleştirebilmemiz ve zihnin -sevgi, şefkat, cömertlik ve bilgelik gibi daha başka bir sürü olumlu özelliklerini geliştirebilmemiz için takip edebileceğimiz bir yol gösterdi.

Bu özellikleri nasıl geliştirebileceğimizin öğretisi dini ve kültürel geçmiş gözetmeksizin herkese açıktır. Budizm tanrı veya tanrılara inanç içermez, fakat öğretileri tıpkı değerli bir eşya alırken yaptığımız gibi incelememizi ister. Bu sayede ahlak kuralları, şefkat ve bilgelik gibi Buddha’nın öğretilerinin özü olan ilkeleri takdir edebilir ve zararlı davranışlardan doğal bir şekilde kaçınarak aktif bir şekilde kendimize ve başkalarına fayda sağlayan olumlu davranışlarla meşgul olabiliriz. Bu nihayetinde tek tek hepimizin eşit biçimde arzu ettiği tek bir şeye yol açar: Mutluluk ve esenlik.