Czym jest buddyzm?

Buddyzm jest zestawem metod pomagających rozwinąć nasz pełen ludzki potencjał poprzez zrozumienie prawdziwej natury rzeczywistości.

Założony 2500 lat temu w Indiach przez Siddharthę Gautamę - lepiej znanego jako Budda - buddyzm rozprzestrzenił się po całej Azji i jest obecnie czwartą największą religią na świecie. Budda spędził większość swego życia nauczając metod przebudzenia się, które urzeczywistnił, tak by inni samemu mogli stać się oświeconymi buddami. Ujrzał, że chociaż wszyscy są równi w wymiarze zdolności do stania się buddą, to jednocześnie ludzie bardzo różnią się w swych upodobaniach, zainteresowaniach i talentach. Uwzględniając to, nauczał różnorodnych sposobów pokonywania własnych ograniczeń i urzeczywistniania własnego pełnego potencjału.

W każdej z kultur, które przyjęły buddyzm, położono nacisk na różne jego aspekty i chociaż jest wiele form buddyzmu, to wszystkie one zawierają jego podstawowe nauki.

Podstawowe nauki buddyjskie — Cztery Szlachetne Prawdy

Najbardziej podstawowa z nauk Buddy znana jest jako Cztery szlachetne prawdy, które są czterema faktami postrzeganymi przez wysoce urzeczywistnione istoty jako prawdziwe:

Pierwsza Szlachetna Prawda: Prawdziwe problemy

Choć jest wiele rodzajów radości, których można zaznać w życiu, to każda istota - od najmniejszego owada, przez bezdomnego, po miliardera - staje przed problemami. Pomiędzy narodzinami a śmiercią starzejemy się i chorujemy oraz umierają osoby, które kochamy. Napotykamy frustrację i rozczarowanie nie otrzymując tego, czego pragniemy, lub napotykając to, czego nie chcemy.

Druga Szlachetna Prawda: Prawdziwa przyczyna problemów

Nasze problemy powstają za sprawą złożonych przyczyn i warunków, lecz Budda powiedział, iż ich ostateczną przyczyną jest nasza nieznajomość rzeczywistości: tak oto nasze umysły rzutują niemożliwe sposoby istnienia na nas samych oraz na wszystkich i wszystko inne.

Trzecia Szlachetna Prawda: Prawdziwe ustanie problemów

Budda ujrzał, że można pozbyć się wszystkich naszych problemów tak, by już nigdy więcej nie być zmuszonym ich doświadczać ponownie, poprzez zburzenie ich przyczyny: własnej niewiedzy.

Czwarta Szlachetna Prawda: Prawdziwa ścieżka umysłu

Problemy ustają, kiedy usuwamy niewiedzę poprzez prawidłowe zrozumienie rzeczywistości. Dokonujemy tego poprzez zdanie sobie sprawy z połączenia i współzależności wszystkich. Na tej podstawie rozwijamy taka samą miłość i współczucie dla wszystkich istot. Pozbywszy się wewnętrznego zamętu co do własnego istnienia i istnienia innych, możemy działać dla dobra siebie i innych.

Zakres nauk Buddy

Dalajlama czyni trojakie rozróżnienie dla buddyzmu:

• Buddyjska wiedza naukowa o umyśle - jak z punktu widzenia subiektywnego doświadczenia działają postrzeganie, myślenie i emocje
• Filozofia buddyjska - etyka i logika, oraz buddyjskie pojmowanie rzeczywistości
• Religia buddyjska - wiara w przeszłe i przyszłe życie, karmę, rytuały i modlitwę.

Buddyjska wiedza naukowa uzupełnia współczesną neurologię dostarczając rozległej mapy różnych poznawczych funkcji umysłu, wliczając w to postrzeganie zmysłowe, koncentrację, uwagę, uważność i pamięć, a także nasze emocje - zarówno pozytywne, jak i negatywne. Poprzez wykuwanie pozytywnych ścieżek neuronowych możemy wzmacniać korzystne zdolności swojego umysłu.

Buddyjski sposób myślenia opiera się bardziej na badaniu niż na wierze, zatem odkrycia naukowe są bardzo pomocne dla buddyjskiego myślenia.
      — XIV Dalajlama

Na poziomie fizycznym buddyjska wiedza naukowa obejmuje również wyrafinowany system medyczny, zawierający sposoby leczenia licznych chorób. Na zewnątrz podaje szczegółową analizę materii i energii, z wieloma podobieństwami do fizyki kwantowej. Omawia również powstanie, życie i kres wszechświata, zakładając istnienie całego strumienia wszechświatów poprzedzających obecny, bez jednego początku.

Filozofia buddyjska zajmuje się takimi zagadnieniami jak współzależność, względność i przyczynowość. Przedstawia drobiazgowy system logiki oparty na teorii zbiorów i na debacie, pomagający nam zrozumieć wadliwe rzutowania wyobrażeń przez nasz umysł.

Etyka buddyjska opiera się na rozróżnianiu pomiędzy tym, co jest korzystne, a czymś szkodliwym - zarówno dla nas samych, jak i dla innych.

Niezależnie od tego, czy wierzymy w coś, czy jesteśmy agnostykami, czy wierzymy w Boga, czy w karmę, każdy może dążyć do etyki moralności.
     — XIV Dalajlama

Wiąże się to z docenianiem i rozwijaniem podstawowych wartości ludzkich w postaci dobroci, uczciwości, hojności i cierpliwości, usiłując przy tym tak bardzo, jak się da, nie krzywdzić innych.

Religia buddyjska zajmuje się takimi zagadnieniami jak karma, przeszłe i przyszłe wcielenia, mechanizm odradzania się, wyzwolenie od odradzania się oraz osiągnięcie oświecenia. Obejmuje takie praktyki jak śpiewy, medytacja i modlitwy. W buddyzmie nie ma jednej świętej księgi, jakieś „buddyjskiej biblii”, gdyż każda z tradycji posiada własne pisma, oparte na oryginalnych naukach. Liczne teksty z tradycji tybetańskiej można znaleźć w naszej sekcji Teksty oryginalne.

Ludzie mogą modlić się w dowolnym czasie i miejscu, chociaż wielu wybiera robienie tego w świątyniach lub przed ołtarzykami w swoich domach. Celem modlitwy nie jest spełnienie naszych życzeń, lecz przebudzenie własnej wewnętrznej siły, mądrości i współczucia.

[Zobacz: Jak rozwijać współczucie].

Nie ma praw dotyczących jedzenia, lecz większość mistrzów zachęca uczniów do bycia wegetarianami, na ile to możliwe, zaś Budda pouczał również swoich wyznawców, by nie pili alkoholu, ani nie brali narkotyków. Buddyjskie ćwiczenie się nakierowane jest na rozwijanie uważności i samodyscypliny, które ogólnie tracimy w stanie upojenia alkoholowego czy uniesienia narkotycznego.

Buddyzm posiada tradycję zakonną z mnichami i mniszkami, którzy utrzymują setki ślubów, łącznie ze ślubami całkowitego celibatu. Golą oni swe głowy, noszą szaty i żyją w społecznościach klasztornych, gdzie poświęcają życie studiowaniu, medytacji, modlitwie i odprawianiu ceremonii dla społeczeństwa świeckiego. Obecnie wiele osób świeckich studiuje buddyzm i praktykuje medytację w ośrodkach buddyjskich.

Buddyzm jest otwarty dla każdego

Będąc istotą ludzką tak jak my, Budda ujrzał rzeczywistość naszego prawdziwego istnienia, przezwyciężył wszystkie swe ułomności i urzeczywistnił swój pełen potencjał; w buddyzmie nazywamy to „oświeceniem”. [Zobacz: Czym jest oświecenie?]. Budda nie mógł po prostu machnąć dłonią i sprawić, aby wszystkie nasze problemy odeszły. Zamiast tego pokazał nam ścieżkę, którą możemy podążać w celu uwolnienia się od problemów w życiu i rozwinięcia dobrych cech własnego umysłu - miłości, współczucia, hojności, mądrości oraz wielu innych.

Nauki na temat tego, jak rozwinąć owe cechy, są otwarte dla każdego, bez względu na zaplecze kulturowe czy religię. Buddyzm nie wiąże się z wiarą w Boga lub bogów, lecz po prostu skłania nas do sprawdzania nauk, tak jak przy kupowaniu czegoś naprawdę cennego. W ten sposób dochodzimy do docenienia sedna nauk Buddy - etyki, współczucia i mądrości - kiedy w naturalny sposób powstrzymujemy się od szkodliwych czynów, a aktywnie podejmujemy pozytywne działania pożyteczne dla siebie i innych. To może prowadzić wyłącznie ku czemuś upragnionemu jednakowo przez każdego i przez wszystkich: ku szczęśliwości i dobrostanowi.