བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་དེའི་འཛམ་གླིང་ནང་ལེགས་སྐྱེས།

འདས་པའི་དུས་རབས་དེ་དག་ནང་། བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ནི་དར་སྐུད་ཚོང་ལམ་ Silk Route བརྒྱུད་བྱང་ཕྱོགས་སུ་ཏཱ་རིམ་ལུང་གཞོང་ Tarim Basin གི་གྲོང་ཁྱེར་དང་། ཀན་སུའུ་སྐམ་རྒྱུད་སྲང་ལམ་ Gansu Corridor ཁྲོད་དར་ཁྱབ་བྱུང་བ་དང་། ཕྱིས་སུ་སོག་པོ་དང་། ཤར་ཏུར་ཀི་སི་ཐཱན་ནང་གི་ཇུན་གར་རི་ཡ། Dzungaria  ད་ཆ་ཀ་ཛག་སེ་ཐཱན་ Kazakhstan དང་ཀིར་གྷི་ཟི་སི་ཐཱན་ Kyrgyzstan ཞེས་པའི་ཡུལ། རྒྱ་ནག་བྱང་ཕྱོགས། མན་ཇུ་རི་ཡ་ Manchuria སྦུརྱ་ཏི་ Buryat དང་ཁལ་མུག་ Kalmyk ཏུ་ཝ་ Tuva བཅས་ཨུ་རུ་སུའི་ས་ཁོངས། ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཧི་མ་ལཱ་ཡའི་མངའ་ཁུལ་དང་དེ་ལས་བརྒལ་བའི་འབྲེལ་ཡོད་ས་ཁུལ། དེང་སང་པ་ཀི་སི་ཐཱན་གྱི་བྱང་ཕྱོགས་ནས་བྱང་འབར་མའི་བར་བཅས་སུ་དར་ཁྱབ་ཆེན་པོ་བྱུང་། དེའི་ཉེར་འབྲས་སུ། དུས་སྐབས་བར་མའི་རིང་ཡོ་རོབ་ཏུ་རོ་མན་ Roman དང་ལེ་ཊིན་ Latin གྱི་རིག་གཞུང་དང་འདྲ་བར། ཁྱད་རྣམ་དུ་མ་ལྡན་པའི་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་སྐད་ཡིག་གིས་དབུས་ཨེ་ཤི་ཡཱ་དང་ཧི་མ་ལཱ་ཡའི་ས་ཁུལ་ནང་གོང་བུ་གཅིག་སྒྲིལ་ཡོང་བར་ལེགས་སྐྱེས་རླབས་ཆེན་ཕུལ་ཡོད།

དཔེར་ན། སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བདུན་པའི་དུས་དཀྱིལ་ནས་དུས་རབས་དགུ་པའི་དུས་དཀྱིལ་དུ་གླང་དར་མས་རྒྱལ་སྲིད་བཟུང་བའི་བར། བོད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་རྣམས་ཀྱིས་མངའ་ཁོངས་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཞིག་དབང་སྒྱུར་བྱས་ཡོད། དཔེར་ན། ཏཱ་རིམ་ལུང་གཞོང་དང་ཀན་སུའུ་སྐམ་རྒྱུད་སྲང་ལམ་བརྒྱུད་ཀྱི་དར་སྐུད་ཚོང་ལམ་ཁྲོད་ཀྱི་མངའ་སྡེ་རྣམས་དང་། དེ་བཞིན་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱ་ནག་གི་ས་མཚམས་ས་ཁུལ་དང་ལ་དྭགས་ནས་བརྩིས་པའི་ཧི་མ་ལཱ་ཡའི་ས་ཁུལ་དང་། འབྲུག་ཡུལ། དེང་སང་ཡུན་ནན་དང་བྱང་འབར་མའི་ས་ཁུལ་ལྟ་བུའོ། །མ་གཞི་ས་ཁུལ་རྒྱ་ཆེན་པོ་དེ་དག་མི་རིགས་དང་། རིག་གཞུང་། སྐད་ཡིག་སྣ་ཚོགས་ཅན་གྱི་མི་རིགས་འདྲ་མིན་དང་ཕར་འགྲོ་ཚུར་འོང་བྱེད་མཁན་ཐག་རིང་ཚོང་པ་རྣམས་ཀྱི་གནས་ཡུལ་ཡིན་ཀྱང་། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་རིག་གཞུང་ནི་ཡུལ་ལུང་དེ་དག་ནང་རྒྱལ་སྤྱིའི་གོ་རྟོགས་སྤེལ་བའི་བརྒྱུད་ལམ་ཞིག་ཏུ་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད།

དེར་མ་ཟད། གླང་དར་མ་བཀྲོངས་པ་དང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁམས་སིལ་བུར་ཐོར་བའི་རྗེས། དར་སྐུད་ཚོང་ལམ་གྱི་ཕྱོགས་སུ་བར་གནས་རྒྱལ་ཁབ་ཆུང་ཆུང་དུ་མ་ཆགས་ནས། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་ནང་པའི་རིག་གཞུང་ནི་དུས་རབས་མང་པོའི་རིང་ས་ཁུལ་དེ་དག་ནང་གོང་བུ་གཅིག་འགྱུར་ཡོང་བའི་རྒྱུད་ལམ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་མུ་མཐུད་ལག་བསྟར་བྱས། དཔེར་ན། མ་མཐར་དུས་རབས་བཅུ་པའི་འགོ་སྟོད་བར། མི་རིགས་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་ཐུན་མོང་བའི་སྐད་ཡིག་ཅིག་ཡིན་པའི་སྐབས་ནས་བཟུང་། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ནི་ཀན་སུའུ་སྐམ་རྒྱུད་སྲང་ལམ་དང་དར་སྐུད་ཚོང་ལམ་གྱི་ས་ཁུལ་བཅས་ལི་ཡུལ་ Khotan བར་གྱི་ས་གནས་ཁག་ཏུ་ཚོང་འབྲེལ་དང་ཕྱི་འབྲེལ་སླད་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་སྐད་ཡིག་ཏུ་གྱུར། གཞན་ཡང་དམིགས་བསལ་ཡུ་གུར་ Uighur ནང་དུས་རབས་བཅུ་པའི་དུས་དཀྱིལ་དང་མི་ཉག་ Tangut ནང་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་དུས་དཀྱིལ་དུ། ས་ཁུལ་དེ་དག་ནང་གི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ནང་པའི་བསྟན་བཅོས་ཁག་བོད་སྐད་ནས་ས་གནས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་འདྲ་མིན་ནང་ཕབ་སྒྱུར་ཞུས། ཁོ་ཆོ་ཡུ་གུར་ Qocho Uighurs ཤར་ཏུ་ཀི་སི་ཐཱན་ནང་གནས་པ་དང་མི་ཉག་ལྷོ་ཀན་སུའུ་དང་དེང་སང་ཉིང་ཤི་ཡ་ Ningxia ཟེར་ཞིང་མདོ་སྨད་ཀྱི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་གནས། མི་ཉག་གིས་ཐ་ན་ཁོ་རང་ཚོའི་རྙོག་འཛིངས་ཧ་ཅང་ཆེ་བའི་འདྲ་གཟུགས་ཡི་གེའི་རྣམ་གཞག་ཆེད་བོད་ཡིག་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཏེ་སོ་སོའི་སྐད་ཡིག་བེད་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཚོར་རང་གི་སྐད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པར་རོགས་སྐྱོར་སླད་བོད་ཡིག་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཐ་ན་ཕྱིས་སུ་ཀློག་ཐབས་བདེ་པོ་ཡོང་ཆེད་རྒྱ་ནག་གི་བསྟན་བཅོས་ཁག་ཅིག་ཀྱང་བོད་ཡིག་ནང་ཡིག་འབེབས་བྱས་ཡོད།

དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་དུས་དཀྱིལ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་ནང་ཆོས་སོག་པོའི་མངའ་ཁུལ་དུ་དར་ཁྱབ་འགོ་ཚུགས་རྗེས་སོག་པོའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ཡན་ལག་མང་པོས་སླར་ཡང་དར་ཁྱབ་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད། དཔེར་ན། དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པའི་ནང་འགོ་བཙུགས་ཏེ། ནུབ་སོག་པོའི་ཡུལ་གྱི་ཇུན་གར་ Dzungar སྡེ་པས་གུར་གྱི་དགོན་པ་བཞེངས་པ་དང་། ཕྱིས་སུ་ཤར་ཀ་ཟག་སི་ཐཱན་དང་ཀིར་གྷི་ཟི་སི་ཐཱན་ནང་རྡོ་བརྩིགས་ཀྱི་དགོན་པ་བཞེངས་ཤིང་། ཚང་མས་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ཉམས་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་འགོ་སྟོད་དུ་ནུབ་སོག་ཡུལ་གྱི་ཁལ་མུག་སྡེ་པ་ཨུ་རུ་སུའི་ས་ཁུལ་ཝོལ་གྷའི་ Volga ནང་གནས་སྤོས་བྱས་པ་དང་སྦྲགས་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་ནང་ཆོས་སྤེལ། དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་དུས་དཀྱིལ་ནས་འགོ་ཚུགས་ཏེ། དབུས་སོག་པོའི་ཡུལ་གྱིས་སེ་སྦི་རི་ཡའི་ Siberia ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་སྦུརྱ་ཊི་ Buryat སོག་ཁུལ་ནང་དང་། ཏུ་ཝའི་ Tuva ཏུར་ཀིའི་མི་རིགས་རྣམས་ཀྱི་ཁྲོད་བོད་ཀྱི་ཁྱད་ནོར་དར་སྤེལ་བཏང་། གཞན་ཡང་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་ཁ་ཤས་རྗེས་ལྷོ་ས་ཡི་བྷེ་རི་ཡའི་ནང་དུའང་སྤེལ་ཡོད།

དུས་རབས་བཅུ་བཞི་པའི་འགོ་སྟོད་དུ་མཁས་དབང་རྣམས་ཀྱིས་བོད་སྐད་ནས་ནང་པའི་བཀའ་བསྟན་མི་ཉུང་བ་ཞིག་སོག་སྐད་དུ་བསྒྱུར་འགོ་བཙུགས་ཟིན། དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་འགོ་སྟོད་ཙམ་ནས་སོག་པོའི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་བཀའ་འགྱུར་ཆ་ཚང་ཕབ་སྒྱུར་ཟིན་པ་དང་། དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་དུས་དཀྱིལ་དུ་བསྟན་འགྱུར་ཆ་ཚང་སོག་སྐད་དུ་བསྒྱུར། དུས་རབས་བཅོ་བདུན་པའི་སྟོད་ཆར་ནང་པའི་གཞུང་ཆེན་འགའ་བོད་སྐད་ནས་ཨོ་རོད་ Oirat ནང་བསྒྱུར་བ་དང་། ཇུན་གར་དང་ཕྱིས་སུ་ཁལ་མུག་གི་གཞུང་སོཌ་ནུབ་སོག་ཡུལ་གྱི་ཚད་ལྡན་སྐད་ཡིག་ཀྱང་སྐད་ཡིག་དེའི་ནང་བསྒྱུར། སོག་སྐད་དང་ཨོ་རོད་སྐད་ཡིག་ནང་བཀའ་བསྟན་དེ་དག་བསྒྱུར་ནའང་། ད་དུང་སོག་པོའི་མཁས་དབང་མང་པོས་བསྟན་བཅོས་རྩོམ་པ་དང་འགྲེལ་པ་རྩོམ་པའི་སྐབས་བོད་ཡིག་ནང་འབྲི་གི་ཡོད། སྐབས་དེ་དུས་དགོན་པའི་ནང་ཆོས་ཀྱི་བགྲོ་གླེང་བྱེད་དུས་སོག་སྐད་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། འོན་ཀྱང་མི་རིང་བར་སོག་པོ་རྣམས་ཀྱིས་བོད་ཡིག་ཐོག་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ན་གང་ཅིར་སྟབས་བདེ་བ་དང་ཕན་ཐོགས་ཆེ་ཚུལ་རྟོགས་ཡོད།

དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་དུས་དཀྱིལ་དུ་སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོ་ Kublai Khan ནས་འགོ་བཙུགས་ཏེ། སོག་པོས་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་ནང་ཆོས་བྱང་རྒྱ་ནག་གི་ས་ཁུལ་དུ་དར་སྤེལ་བཏང་། དུས་དེ་ནས་བཟུང་དུས་རབས་ཉི་ཤུའི་པའི་འགོ་སྟོད་དུ་མན་ཇུའི་ཆིང་གོང་མའི་རྒྱལ་རྒྱུད་ཉམས་རྒུད་མ་སོང་བར། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ནི་ཧ་ལམ་རྒྱ་ནག་གོང་མ་ཚང་མའི་སྐབས་ཀྱི་ཡོངས་གྲགས་ཆོས་སུ་གྱུར། མ་གཞི་མན་ཇུའི་བཀའ་འགྱུར་རྣམས་དོན་དངོས་སུ་རྒྱ་སྐད་ནས་མན་ཇུའི་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ་མ་གཏོགས་བོད་སྐད་ནས་བསྒྱུར་མེད། འོན་ཀྱང་མན་ཇུ་བས་བཀའ་བསྟན་གྱི་ནང་བོད་སྐད་དུ་བཀའ་འགྱུར་ཞེས་པ་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཡོད་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། ད་དུང་གཞུང་དེ་དག་རེ་རེའི་མཇུག་བྱང་རྣམས་བོད་ཡིག་འབྲི་སྟངས་ནང་བཞིན་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཡོད། ཇེ་ཧོལ་ Jehol ནང་ཁོང་ཚོའི་དབྱར་ཁའི་གནས་ས་སྟེ། ད་ཆ་ལྷོ་མན་ཇུའི་ནང་གི་ཆེང་སྡེ་ Chengde ཞེས་པའི་ནང་། མན་ཇུ་གོང་མ་རྣམས་ཀྱིས་ཐ་ན་ཕོ་བྲང་པོ་ཏཱ་ལ་དང་། ནོར་བུ་གླིང་ཁ། བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་དགོན། བསམ་ཡས་དགོན་པ་སོགས་ཀྱི་འདྲ་ཡ་བཞེངས་ཡོད། དེའང་རྒྱལ་ཁམས་དེའི་འོག་བོད་དང་། སོག་པོ། མན་ཇུ། ཧཱན་རྒྱ་རིགས་བཅས་ཀྱི་དབར་མཐུན་སྒྲིལ་གོང་བུ་གཅིག་སྒྲིལ་ཡོང་བའི་སྟོབས་ཤུགས་སུ་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་ཐབས་བྱས་ཡོད། དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་དུས་མཇུག་ཏུ་བཀླགས་ཐབས་བདེ་བའི་ཕྱིར་མན་ཇུ་བ་ཚོས་བོད་ཀྱི་ནང་པའི་གཞུང་རྣམས་མན་ཇུའི་སྐད་དུ་ཕབ་ཏེ་པར་འགྲེམས་བྱས་ཡོད་ཅིང་། ལེགས་སྦྱར་དང་། བོད་སྐད། མན་ཇུ། སོག་ཡིག རྒྱ་ཡིག་བཅས་ཤན་སྦྱར་གྱི་ནང་ཆོས་ཀྱི་ཚིག་མཛོད་གཅིག་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་བྱས་ཡོད། དེ་དག་གིས་མན་ཇུ་ནང་པ་ཚོས་ཆོས་ཀྱི་ཉམས་ལེན་བྱེད་ཕྱོགས་ཐད་བོད་པའི་གཞུང་ལ་བརྟེན་ནས་ཡོད་པའི་དཔང་རྟགས་ཤིག་སྟོན་གྱི་ཡོད།

དེས་ན། བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ནི་ད་ལྟའི་དུས་རབས་ཀྱི་སྔོན། བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དར་ཁྱབ་བྱུང་སའི་ས་ཁུལ་མང་པོ་ཞིག་གི་ནང་ནང་ཆོས་སློབ་གཉེར་བྱེད་པ་དང་ཉམས་ལེན་བྱེད་པའི་སྐད་ཡིག་གཙོ་བོ་ཆགས་པ་དང་། དམིགས་བསལ་སོག་པོ་དང་ཧི་མ་ལཱ་ཡའི་ས་ཁུལ་མང་པོའི་ནང་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གཙོས་པའི་རིག་གཞུང་གི་གཙོ་བོའི་སྐད་ཡིག་ཏུ་གྱུར། མདོར་ན། དབུས་ཨེ་ཤི་ཡ་དང་ཧི་མ་ལཱ་ཡའི་མི་རིགས་རྣམས་ཀྱིས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཐོག་ནས་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་དང་བོད་རིགས་ནང་པའི་མཁས་དབང་རྣམས་ལ་མིག་དཔེ་ཡར་བལྟ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ལྟར་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་རིག་གཞུང་གིས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཐོག་ནས་རྒྱ་ཆེ་བའི་ས་ཁུལ་དེ་དག་ནང་གོ་ལ་ཡོངས་ཀྱི་གོ་རྟོགས་གོང་སྤེལ་གཏོང་བའི་ཐབས་ལྟ་བུར་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཡོད།

དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་དུས་དཀྱིལ་ནས་བཟུང་། བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་གི་ཁྱད་ནོར་མང་པོ་ཞིག་འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་གང་སར་ཁྱབ་པ་དང་། ད་ལྟའི་ཆར་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་པའི་འགོ་སྟོད་འདིར་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་ཡོད་ཅེས་བརྗོད་ན་ཆོག །དེ་ནི་བསྔགས་བརྗོད་ཀྱི་ཡུལ་དུ་གྱུར་བའི་ཡར་རྒྱས་མྱུར་པོ་ཞིག་ཡིན་ཅིང་། དེ་དག་ཡོང་རྐྱེན་ཞིག་ནི་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་ནང་བོད་མི་བཙན་བྱོལ་ཏུ་འབྱོར་བ་ལ་བརྟེན་ནས་དར་རྒྱས་བྱུང་བར་ཐེ་ཚོམ་མེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༧ ལོར་ཧར་ཝརྡ་ Harvard གཙུག་ལག་སློབ་ཁང་ཆེན་མོའི་ནང་ངས་བོད་ཡིག་ཐོག་མར་སྦྱོང་འགོ་བཙུགས་པའི་སྐབས། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཐོག་དཔེ་གཞུང་སོགས་ཡིག་ཆ་ཧ་ཅང་དཀོན་པོ་འདུག །སྐབས་དེར་ང་ཚོས་ཨེ་ཝན་སེ་ཝེན་ཛེ་ Evans Wentz ལགས་དང་། ཨེ་ལེགས་ཛེན་ཌར་ཌེ་ཝིཌ་ནིལ། Alexandra David Neel བླ་མ་གྷོ་ཝཱིནྡ་ Lama Govinda བཅས་ཀྱི་དཔེ་དེབ་ལ་གཙོ་བོ་བརྟེན་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ཀློག་དེབ་གཅིག་པུ་ཡོད་པ་ནི་དུས་རབས་དགུ་པའི་དུས་དཀྱིལ་ཙམ་དུ་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་མཁན་ཡེ་ཤེ་ཀ་ Jaeschke གིས་བྲིས་པ་དེ་ཡིན། དེ་ནི་ལེ་ཊིན་ Latin བརྡ་སྤྲོད་དང་བསྟུན་ནས་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན། ངའི་དགེ་རྒན་སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་ནཱ་གཱ་ཏོ་མི་ Nagatomi ལགས་ནི་ཉི་ཧོང་ནས་ཡིན་ཞིང་། སྐད་ཡིག་དེ་ཀློག་ཀྱང་ཤེས་ཀྱི་མེད། དེར་བརྟེན་ཁོང་གིས་ང་ཚོར་ཉི་ཧོང་གི་བརྡ་སྤྲོད་དང་བསྟུན་ནས་སློབ་ཁྲིད་གནང་བ་རེད། སྐབས་དེ་དུས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་ནང་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ནི་ཕན་མེད་རྙིང་རུལ་གྱི་རིག་གཞུང་ཞིག་ཏུ་ཨི་ཇིབ་འམ་ Egypt མེ་སོ་པ་ཊ་མི་ཡའི་ Mesopotamia སྐད་ཡིག་དང་མཚུངས་པར་བརྩི་གི་ཡོད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དེ་གང་འདྲ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་མེད་དང་འབྲེལ་བའི་ཐོག་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་དང་རྣམ་གཞག་ཙམ་གྱི་ཡུལ་དུ་གྱུར་ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༩ ལོར་ཧྥུལ་བྷ་ར་ཡེ་ཊའི་སློབ་ཡོན་ Fulbright ལས་གཞིའི་ཐོག་ནས་ང་རང་ཐོག་མར་རྒྱ་གར་དུ་བསྐྱོད་པའི་སྐབས། བོད་ཡིག་སྒྲ་གདངས་འདོན་སྟངས་ཤེས་པའི་སླད། སྐད་རིགས་དཔྱད་ཞིབ་ཀྱི་མི་རིགས་རིག་པ་བ་ཞིག་དང་འདྲ་བར། ང་རང་ལ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གི་སྒྲ་གདངས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་དང་ཀློག་ཐབས་ཀྱི་ཐད་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དགོས་བྱུང་། ངས་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དང་མྱོང་བའི་ནོར་མཛོད་སྐོར་ཤེས་རྒྱུ་ཕར་ཞོག །དེའི་ཁྱབ་ཚད་སྐོར་ལའང་ཅི་གང་ཆ་རྒྱུས་མེད། ཚང་མ་ཆ་རྒྱུས་མེད་པ་རེད། ངས་རང་ཉིད་ཀྱི་འབུམ་རམས་པའམ་རིག་པའི་ཆུ་གཏེར་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་ཆེད། དགེ་བཤེས་ངག་དབང་དར་རྒྱས་ལགས་ཀྱི་དྲུང་ནས་སློབ་སྦྱོང་ཞིབ་ཚགས་བྱས་པ་དང་། བྱང་ཆུབ་ལམ་རིམ་གྱི་ངག་རྒྱུན་སློབ་ཁྲིད་ཉན་པའི་སྐབས། རྗེས་སུ་གང་བྱེད་དགོས་མིན་ཡང་མི་ཤེས། ང་རང་བོད་པའི་བླ་མ་རྣམས་ཀྱིས་གསང་སྔགས་ཀྱི་དབང་ལུང་ཞུ་བར་ཕྱིན་ཡང་དེར་གསུང་སྒྱུར་ཡང་མི་འདུག །དེར་བརྟེན་གང་གསུངས་པ་ཅི་ཡང་གོ་གི་མི་འདུག །དེ་ནི་ཆ་རྒྱུས་མེད་པའི་ཡ་ཡུད་ཅིག་རེད་འདུག

ད་ཆ་ལོ་ངོ་བཞི་བཅུ་ལྷག་གི་རྗེས་སུ། གནས་སྟངས་ནི་རྦད་དེ་ཐ་དད་ཡིན། བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ཀྱི་གཞུང་དང་གསུང་ཆོས། དེ་ག་ནང་བཞིན་བོན་པོའི་སྲོལ་རྒྱུན་མང་དག་ཅིག་ནུབ་ཕྱོགས་དང་དེང་དུས་ཨེ་ཤི་ཡའི་སྐད་ཡིག་ནང་ཕབ་སྒྱུར་ཞུས་པ་ཧ་ཅང་འབེལ་པོ་ཡོད། འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་གང་སར་བོད་ཀྱི་ནང་པའི་བླ་སྤྲུལ་རྣམས་ཀྱིས་ཆོས་ཚོགས་མང་པོ་བཙུགས་ཡོད་ཅིང་། དེ་དག་ནང་སློབ་སྦྱོང་དང་ཉམས་ལེན་བྱེད་མཁན་གྱི་སློབ་ཕྲུག་ཉིན་རེ་ལས་མ་བསྡད་པར་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པ་མཐོང་ཆོས་སུ་ཡོད། ཡིག་སྒྱུར་ཞུས་པའི་དཔེ་

དེབ་ཧ་ཅང་འབེལ་པོ་ཡོད་ནའང་། ཆོས་ཚོགས་དེ་དག་ནང་གི་སློབ་གཉེར་བ་ཚོས་བོད་སྐད་ནང་དཔེ་ཆ་ཁ་འདོན་དང་གཞུང་ཐོས་བསམ་གནང་གི་ཡོད། དེའང་རང་རང་སོ་སོའི་སྐད་ཡིག་ནང་སྒྲ་སྒྱུར་བྱས་ཏེ་ཀློག་འདོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཨེ་ཤི་ཡ་དང་ཧི་མ་ལཱ་ཡའི་ས་ཁུལ་ཁག་ནང་དེང་དུས་སྔོན་གྱི་གནད་དོན་དང་དེ་དག་ས་ཁུལ་མང་པོའི་ནང་ད་ཆའང་མུ་མཐུད་གནས་བཞིན་པ་ལྟར། འདིས་ནང་ཆོས་དང་བོན་གྱི་ཉམས་ལེན་པ་ཚོར་མཉམ་སྒྲིལ་ཐོག་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་ཆོས་ཚོགས་རྩ་འཛུགས་ཡོང་བར་རོགས་རམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། རྒྱུ་མཚན་ནི་ཁོང་ཚོ་ཚང་མས་བོད་སྐད་ནང་གཅིག་མཚུངས་ཐོག་ཉམས་ལེན་གཅིག་པ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

ནང་ཆོས་སློབ་གཉེར་དཔྱིས་ཕྱིན་པ་བྱེད་འདོད་ཡོད་པའི་ཉམས་ལེན་པ་དང་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དཔེ་ཆ་སྒྲ་སྡུད་ཡོ་བྱད་འདྲ་མིན་ཐོག་ནས་བོད་ཡིག་སྦྱངས་བརྩོན་བྱས་ཡོད། ནམ་ཞིག་ཁོང་ཚོས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ལ་མཁས་པར་བྱང་ཆུབ་ནས། མང་པོ་ཞིག་གིས་སོ་སོའི་མ་སྐད་ཐོག་ནས་ནང་ཆོས་དང་བོན་ཆོས་དེ་བས་མང་བ་ཕབ་སྒྱུར་གྱི་ཞབས་འདེགས་སྒྲུབ་བཞིན་ཡོད། དཔེར་ན། སོག་པོ་དང་། ཏུ་ཝ། ཧི་མ་ལཱ་ཡའི་མི་རིགས་རྣམས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་སྦྱང་བཙོན་བྱས་པ་ལྟར་འཛམ་གླིང་ས་ཕྱོགས་གང་ས་ནས་བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་དང་བཙུན་དགོན་ཁག་ནང་བསླབ་པ་སློབ་གཉེར་བྱེད་མཁན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པའམ། ཡང་ན་ལོ་གསུམ་གྱི་བསྙེན་མཚམས་གཟབ་ནན་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དེ་དག་ཁོངས་ནས་མང་པོ་ཞིག་ཆོས་ཀྱི་སློབ་དཔོན་གནང་ཞིང་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་ལྷག་པར་དུ་ནང་ཆོས་ཡར་རྒྱས་གོང་ནས་གོང་དུ་སྤེལ་བཞིན་མཆིས།

བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་གི་ཆ་ཤས་གཞན་རྣམས་ཀྱང་འཛམ་གླིང་ས་ཕྱོགས་གང་སར་ཁྱབ་གདལ་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ད་ལྟའི་དུས་སྐབས་སྔོན་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་དང་། སྒྱུ་རྩལ། དགོན་སྡེའི་ཁང་བཀོད་བཟོ་རིག །ཆོ་གའི་རོལ་མོ་དང་གར། སྐར་རྩིས། ལོ་ཐོ་བཟོ་ཐབས་བཅས་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་དང་བོན་ཆོས་གང་དུ་དར་བའི་ས་ཁུལ་ཚང་མར་དེ་དག་དར་ཁྱབ་བྱུང་ཡོད། སྐབས་རེ་སོག་ཡུལ་བྷུརྱཊི་དང་ཏུ ཝའི་ནང་སྨན་པ་ཚོས་བོད་ཀྱི་སྨན་གཞུང་ནང་གསལ་ལྟར་གྱི་རྫས་ཆ་ཇི་བཞིན་མ་འབྱོར་བའི་སྐབས་རང་ཡུལ་ས་གནས་སུ་ཡོད་པའི་རྒྱུ་ཆས་ཁ་སྐོང་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་བཞིན་གནད་དོན་གཞན་གྱི་ཐད་ས་གནས་སྨན་པ་ཚོས་རང་ཡུལ་དུ་དར་བའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་བོད་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་ལ་ཁ་སྐོང་གནང་ཡོད། དཔེར་ན། སོག་པོའི་གསོ་རིག་གི་ཕུར་མཉེ་གཏོང་སྟངས་ལྟ་བུ། ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་ནང་བོད་ཀྱི་སྨན་པ་རྣམས་ཀྱིས་འཛམ་གླིང་ས་ཕྱོགས་གང་ས་ནས་ཡོང་བའི་ནད་པར་སྨན་བཅོས་བྱེད་པ་དང་། དེ་ག་ནང་བཞིན་དཔེར་ན་བོད་ལུགས་བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ཐོག་ཁྲག་ཤེད་འཇལ་བྱེད་ཀྱི་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་ཡོ་བྱད་ལྟ་བུས་ཁ་སྣོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བོད་པའི་སྨན་པ་མང་པོ་རྒྱ་ནག་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ནང་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲད་པ་ཙམ་མ་ཟད་བོད་ལུགས་ཀྱི་སོག་པོ་དང་བྷུརྱ་ཊིའི་སྨན་པས་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གི་སྲོལ་རྒྱུན་སྐམ་ཁབ་དང་། མེ་བཙའ། མེ་བུམ་ཀྱི་བཅོས་ཐབས་དང་སྦྲགས་གཞོགས་འདེགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བོད་པའི་སྨན་པ་མང་པོ་རྒྱུན་དུ་ཕྱི་རྒྱལ་ཁག་ཏུ་བསྐྱོད་པ་དང་རྒྱ་གར་གྱི་ས་ཁུལ་འདྲ་མིན་ནང་བོད་ལུགས་སྨན་ཁང་གསར་འཛུགས་བྱས་ཡོད། དེར་མ་ཟད། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་སྨན་པ་ཚོས་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་དང་སྨན་ཁང་ཁག་ནང་ནད་རིགས་ཁ་ཤས་བཅོས་ཐབས་སུ་བོད་སྨན་གྱི་ཕན་ནུས་ཐད་ཉམས་ཞིབ་གོ་སྒྲིག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

བོད་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་དང་ཁང་བཀོད་བཟོ་རིག་ཀྱང་གོ་ལ་ཡོངས་ཀྱི་ནང་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་ཕྱིན་ཡོད་ཅིང་། འཛམ་གླིང་ནང་གི་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་མང་པོའི་ནང་བོད་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་དངོས་པོ་དང་རྐོས་རིས་སྣ་ཚོགས་མིག་སྔར་འགྲེམས་སྟོན་བྱེད་པ་དང་། ཕྱི་རྒྱལ་དུ་ནང་པའི་ཆོས་ཚོགས་དང་བོད་མི་སྐྱབས་བཅོལ་བའི་གཞིས་སྒར་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་སོ་སོའི་ནང་བོད་ལུགས་ཀྱི་ལྷ་ཁང་སོགས་མང་པོ་གསར་བཞེངས་གནང་ཡོད། རྒྱ་གར་ནང་གི་བོད་པའི་དགོན་སྡེ་ཁག་ནང་དགེ་འདུན་པ་ཁག་ཅིག་ཕྱི་རྒྱལ་དུ་དཀྱིལ་འཁོར་བཞེང་པར་གཏོང་བ་དང་དགེ་འདུན་པ་དང་བཙུན་མ་ཚོས་ཆོ་གའི་ཞལ་འདོན་དང་གར་སོགས་འཁྲབ་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་། དེ་དག་གི་སྒྲ་འཇུག་དང་བརྙན་འཕྲིན་སོགས་འབེལ་འབེལ་ལྷུག་ལྷུག་ཡོད། བོད་ཀྱི་ཟློས་གར་ཚོགས་པས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་འཁྲབ་སྟོན་གནང་བར་ཐེངས་མང་བསྐྱོད་ཅིང་། བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་རྣམས་སྒོ་ཀུན་ནས་སྲུང་སྐྱོབ་ཆེད་བོད་ཀྱི་ཁང་པ་ས་ཕྱོགས་གང་སར་ཡར་རྒྱས་འབུར་དུ་ཐོན་པ་སོང་ཡོད། དེ་ལྟར་ཐབས་ལམ་མང་པོ་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ནི་ད་ལྟའི་ཆར་འཛམ་གླིང་གི་ས་ཁུལ་མང་ཆེ་བའི་ནང་སྙན་གྲགས་ཆེན་པོ་ཆགས་ཡོད།

བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་གིས་ཐབས་ལམ་གཞན་མང་པོ་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་གོ་ལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཕྱུག་ཏུ་བཏང་ཡོད་ཅིང་། ཆོས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་དང་གོ་རྟོགས་གོང་སྤེལ་སླད་བོད་ཀྱི་སློབ་དཔོན་རྣམས་ཀྱིས་འཛམ་གླིང་གི་ཆོས་ལུགས་ཁག་གི་དབུ་ཁྲིད་ཚོ་དང་གོ་བསྡུར་གནང་བ་དང་། ཆོས་ལུགས་ནང་ཁུལ་དུ་ཞབས་འདེགས་སྒྲུབ་བཞིན་མཆིས། དེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་ནང་པའི་མཁས་དབང་རྣམས་ཀྱིས་ནང་པའི་གཞུང་ནང་གི་ཤེས་བྱ་གཏིང་ཟབ་ཡོད་པ་རྣམས་ཚན་རིག་པ་དང་། སེམས་ཁམས་རིག་པ་སྨྲ་བ། ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ། ཚོང་པ། ཆབ་སྲིད་དབུ་ཁྲིད་པ་བཅས་ལ་སྤེལ་གྱི་ཡོད། སེམས་ཀྱི་གནས་སྟངས་དང་། སྒོམ། འཕྲོད་བསྟེན་དང་དེ་བཞིན་བཟང་སྤྱོད་དང་འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་རིག་པ། ཡུན་གནས་ཐུབ་པའི་གོང་མཐོར་བཅས་ཀྱི་དབར་འབྲེལ་བའི་ཐོག་དམིགས་བསལ་དོ་དབྱིངས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེའི་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་དཔེ་མཚོན་གཅིག་ནི། ༸གོང་ས་མཆོག་གིས་སྐུ་ངལ་འཛེམས་མེད་ངང་གཞི་རྩའི་འགྲོ་བ་མིའི་རིན་ཐང་དང་། ཆོས་དང་མ་འབྲེལ་བའི་བཟང་སྤྱོད། ཆོས་ལུགས་ནང་ཁུལ་གྱི་མཐུན་སྒྲིལ་བཅས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བར་སྐུ་ལས་ཚད་མེད་སྐྱོན་གནང་མཛད་པ་དེ་ཡིན།

བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་གིས་གོ་ལ་ཡོངས་ཀྱི་གོ་རྟོགས་ཐད་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་མིན་དེའི་ཁྱད་ནོར་རྣམས་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱི་ཐོག་ནས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་མིན་ལ་རག་ལས་ཡོད། དང་པོ་རང་ཉིད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་རྣམ་པ་ལྷད་མེད་དུ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུ་དང་།གཉིས་པ་ནི་རིག་གཞུང་གཞན་དང་འབྲེལ་གཏུགས་བྱེད་པའི་སྐབས་དེའི་ཁྱད་ཆོས་འགའ་ཞིག་གི་འཕེལ་རིམ་ལ་ཐུག་ཡོད། བརྗོད་གཞི་གཉིས་པས་བོད་ཀྱིས་རྒྱ་གར་དང་བལ་ཡུལ་གྱི་ནང་པའི་རིག་གཞུང་གཅེས་སྲུང་བྱེད་པའི་རྒྱུད་རིམ་སྟོན་གྱི་ཡོད། ངའི་དཔྱད་གཏམ་འདི་བོད་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་དང་ཡིག་ཐོག་གི་གཅེས་ནོར་ལ་ཚད་འཛིན་རྒྱུ་ཡིན།

བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ནང་བོད་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་དང་ཡིག་ཐོག་གི་སྲོལ་རྒྱུན་རྣམས་སྲུང་སྐྱོབ་སླད་ཡར་རྒྱས་ཆེན་པོ་བཏང་ཡོད། བོད་ཀྱི་ཤེས་བྱའི་བང་མཛོད་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཙམ་ཞིག་ད་ཐེངས་ཀྱི་ཡོ་རོབ་དང་ཨེ་ཤི་ཡའི་སྐད་ཡིག་ནང་ཕབ་སྒྱུར་ཞུས་ཡོད། ལས་གཞི་དེ་ཆ་ཚང་ལེཌ་སྒྲུབ་བྱ་རྒྱུ་གལ་འགངས་ཆེན་པོ་ཡིན། ད་ལྟ་བར་དུ་གང་བསྒྱུར་ཟིན་པ་རྣམས་ཀྱིས་འཛམ་གླིང་སྐྱེ་བོ་རྣམས་ཀྱི་མིག་སྔར་སེམས་དང་ཕྱིའི་འཇིག་རྟེན་དབར་གྱི་རྣམ་གཞག་ཐོག་རིན་ཐང་བྲལ་བའི་ཤེས་བྱ་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཚན་རིག་པ་རྣམས་ཀྱིས་ད་ལྟ་བར་དུ་བསམ་ཞིབ་བྱེད་མྱོང་མེད་པའི་ཡུལ་ཏེ། སྙིང་རྗེ་དང་། དྲན་པ། ཏིང་ངེ་འཛིན་བཅས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་ལུས་དང་ནང་སེམས་ཀྱི་འཕྲོད་བསྟེན་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བའི་བརྗོད་གཞིའི་ཐོག་བརྟག་དཔྱད་བྱ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། ནང་སེམས་ཀྱི་ཞི་བདེ་དང་འཆམ་མཐུན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་གོང་སྤེལ་གཏོང་སླད་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་བའི་གཞུང་མང་པོ་ཞིག་ད་དུང་ཡིག་སྒྱུར་བྱ་རྒྱུ་ལྷག་ཡོད།

བཟོ་ལས་འཕྲུལ་རིག་ཡར་རྒྱས་ཕྱིན་ཡོད་ནའང་། གཞུང་དེ་དག་ཆ་ཚང་ཡིག་སྒྱུར་བྱ་རྒྱུའི་ལས་གཞི་ལེགས་སྒྲུབ་ཡོང་བར་དོན་དངོས་ཐོག་དུས་རབས་ཁ་ཤས་འགོར་ངེས་ཡིན། དེར་བརྟེན་བོད་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་དང་ཡིག་ཐོག་གི་ཁྱད་ནོར་རྣམས་འབྱུང་འགྱུར་མི་རབས་རྣམས་ཀྱིས་མུ་མཐུད་ལས་གཞི་དེ་མཇུག་སྐྱོང་བྱེད་པར་དེའི་ཐོག་མའི་སྐད་ཡིག་ནང་ལྷད་མེད་དུ་གཅེས་ཉར་དགོས། ཐ་ན་སྐད་ཡིག་གཞན་ནང་ཡིག་སྒྱུར་ཟིན་པའི་དུམ་བུ་རྣམས་ད་དུང་བཅོས་སྒྲིག་དང་ཞུ་དག་གཏོང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེར་མ་ཟད། ཐོག་མའི་སྐད་ཡིག་གི་རྒྱུ་ཆས་མུ་མཐུད་མ་འོངས་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཆེད་རྨང་གཞི་ཕན་ནུས་ལྡན་པ་ཞིག་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པ་དང་བཅུ་གསུམ་པའི་ནང་རྒྱ་གར་ནང་བཙན་འཛུལ་བྱུང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་ལེགས་སྦྱར་སྐད་ནང་བཞུགས་པའི་ནང་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་གཞུང་ལུགས་མང་པོ་གར་སོང་ཆ་མེད་དུ་གྱུར། བོད་གཅིག་པུས་རིག་གཞུང་ཕྱུག་པོ་འདིའི་ཆ་ཤས་ཤིག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད། དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པ་འདིའི་ནང་ཨུ་རུ་སུ་མཉམ་སྦྲེལ་མཐུན་ཚོགས་ Soviet Union དང་། སོག་པོ། རྒྱ་ནག་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་བཅས་ཀྱི་ནང་དམར་པོའི་སྲིད་གཞུང་གི་བཙན་གནོན་ཤུགས་ཆེ་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ལའང་གོད་ཆག་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད། རྒྱུ་མཚན་དེ་བས་ན། ད་ལྟ་དང་མ་འོངས་གཉིས་ཀར་འཛམ་གླིང་འདི་ཡར་རྒྱས་དང་ཕྱུག་པོ་ཡོང་ཆེད་བོད་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་དང་རྩ་ཆེའི་གཞུང་ལྷག་མ་རྣམས་གང་ཐུབ་ཐུབ་དང་གང་མྱུར་མྱུར་འཚོལ་ཞིབ་དང་གཅེས་སྲུང་བྱ་དགོས་ངེས་ཅན་ཆགས་ཡོད།

ད་བར་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པར་གང་བརྩམས་པའི་ལས་གཞི་ཐམས་ཅད་ངས་འདིར་དཀར་ཆག་ཏུ་འགོད་རྒྱུ་ཁག་པོ་རེད། དེར་བརྟེན་དེའི་ཕྱིར་ཕུལ་བྱུང་གི་ཚོགས་པ་དང་ལས་གཞི་ལག་བསྟར་བྱས་པ་ཁག་ཅིག་ངས་ཞུ་འདོད་བྱུང་། ཐོག་མར་བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་གི་ངག་རྒྱུན་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ལས་གཞིའི་ཐོག་ནས་ངག་རྒྱུན་གྱི་རིག་གཞུང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་སྲོལ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༦ ལོར་དབུ་འཛུགས་གནང་ཡོད། དེའི་ནང་བླ་མ་སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་རྣམས་ཀྱི་གསུང་ཆོས་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བྱུང་རིམ་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་གྱི་འགྲེལ་བཤད་དུ་མ་སྒྲ་འཇུག་དང་བརྙན་འཕྲིན་བསྡུ་འཇུག་སོགས་ལ་བཞུགས་ཡོད། ཁྱད་པར་དུ་དེའི་ནང་སྒྲུང་དང་། གཏམ་དཔེ། བོད་རིགས་ཀྱི་མི་ཚེའི་ཁྱད་ཆོས་དུ་མའི་འགྲེལ་བརྗོད་སོགས་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད། གཞན་ཡང་ལས་གཞིའི་ཁྲོད་ད་དུང་བཅར་འདྲི་དེ་དག་ཡིག་ཐོག་ཏུ་དབབ་རྒྱུའི་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་བཞིན་ད་ལྟ་བར་པོད་ཉི་ཤུ་རྩ་གསུམ་ལེགས་སྒྲུབ་ཟིན་པ་དང་། དེ་དག་ལས་མང་དག་ཅིག་ནི་ཨིན་སྐད་ནང་ཕབ་སྒྱུར་ཞུས་ཡོད། 

དེ་བཞིན་སྒྲ་འཇུག་དང་། བརྙན་འཕྲིན། གྲངས་འཛིན་བརྙན་སྡེར་ DVD བཅས་ཀྱི་ནང་ཨོ་རི་ཡེཎྚ་ཐེབས་རྩ་ Orient Foudation དང་མེ་རི་ཌཱ་ཡེན་ཐེབས་རྩ་ Meridian Trust ཚུད་བོད་ཀྱི་ཆོས་རྒྱུད་ཚང་མའི་བླ་ཆེན་ཁག་གི་གསུང་ཆོས་ཁག་ཉར་ཚགས་ཆེད་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་ལས་གཞི་གཉེར་བཞིན་ཡོད། སྒྲིག་འཛུགས་གཉིས་ཀས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་མཉམ་འཐུས་ལས་ཁང་ཞེས་པའི་བཀོད་ཁྱབ་འོག་ལས་དོན་དེ་དག་སྒྲུབ་ཀྱི་ཡོད། དེར་མ་ཟད། ཉེ་ཆར་ཧོབ་ཀིནྶ་ Hopkins བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ཞིབ་འཇུག་ཉར་ཚགས་ཀྱི་བང་མཛོད་ཅིག་གསར་འཛུགས་ཞུས་འདུག །གཞན་ཡང་འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་གང་སའི་སློབ་ཕྲུག་རྣམས་ལ་སློབ་ཁྲིད་གནང་མཁན་གྱི་བླ་མ་དང་། དགེ་བཤེས། མཁན་པོ་བཅས་ཀྱི་ནང་པའི་ཆོས་ཚོགས་མང་ཆེ་བའི་ནང་བླ་མ་དང་དགེ་རྒན་རྣམས་པས། བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུ་དང་བསྙེན་མཚམས་སོགས་ཀྱི་སྐབས་གསུང་བཤད་སློབ་ཁྲིད་གནང་བ་རྣམས་སྒྲ་སྡུད་འཁོར་ལོ་དང་། བརྙན་འཕྲིན། གྲངས་འཛིན་བརྙན་སྡེར་སོགས་ཀྱི་ནང་བཅུག་སྟེ་ཉར་ཚགས་གནང་བ་ཧ་ཅང་ཕོན་ཆེན་པོ་ཡོད།

སྒྲིག་འཛུགས་མང་པོ་ཞིག་གིས་བོད་ཀྱི་གསུང་རབ་རྣམས་གཅེས་སྲུང་ཆེད་ལས་གཞི་ཤུགས་ཆེ་སྤེལ་བ་དང་། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༨ ལོར་འགོ་བཙུགས་ནས་ལྡི་ལིར་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་ཨ་རིའི་རྒྱལ་ཡོངས་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཀྱིས་བོད་པའི་ཆོས་རྒྱུད་ཚང་མའི་དཔེ་གཞུང་མང་པོ་ཞིག་ཕྲ་གཟུགས་སྤྱིན་ཤོག་དང་འཚག་སེལ་འཁྲུལ་འཁོར། བསྐྱར་དུ་པར་སྐྲུན་སོགས་གནང་སྟེ་ཕྱོགས་བསྡུས་བྱས་ཡོད། ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡའི་དགོས་མཁོའི་ལས་གཞི་མཉམ་སྦྲེལ་ཚོགས་པ་སྟེ། ནམ་རྒྱུན་ཡོངས་གྲགས་སུ་པི་ཨལ་ ༤༨༠ ལས་གཞི་ PL-480 program ཟེར་ཞིང་། ཚོགས་པ་དེས་བསྟན་བཅོས་དེ་དག་གི་འདྲ་བཤུས་མང་པོ་ཨ་རིའི་ནང་གཙུག་ལག་སློབ་ཁང་ཆེན་མོའི་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་འགྲེམས་སྤེལ་བྱས་དང་བྱེད་མུས་ཡིན། ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་ཟུར་པ་སྐུ་ཞབས་ཇཱིན་སི་མིཐ་ Gene Smith ལགས་ཀྱིས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཞིབ་འཇུག་བསྟི་གནས་ཁང་ ༼ནང་བསྟན་དཔེ་ཚོགས་ལྟེ་གནས་༽ དང་མཉམ་རུབ་ཐོག་ལས་གཞི་དེ་མུ་མཐུད་སྤེལ་བཞིན་ཡོད། བསྟི་གནས་ཁང་འདིའི་ནང་ད་ཆ་འཛམ་གླིང་ནང་བོད་པའི་དཔེ་ཆ་འཚག་སེལ་བྱས་ནས་ཕྱོགས་བསྡུས་བྱས་པ་མང་ཤོས་འདིར་བཞུགས་ཡོད་པ་དང་། དེའི་དྲྭ་ལྗོངས་ཐོག་ནས་ལྟ་ཀློག་དང་པར་བཤུས་བྱ་རྒྱུ་ཡོད་པ་བཟོ་བཞིན་པ་ཡིན།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༠ ལོར་འགོ་བཙུགས་ནས། བལ་ཡུལ་དང་འཇར་མན་ German དཔེ་དེབ་བྲིས་མ་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ལས་གཞིས་བལ་ཡུལ་རྒྱལ་ས་ཀ་ཐ་མནྜུའི་ནང་གི་རྒྱལ་ཡོངས་བཤད་མཛོད་ཁང་ནང་བཞུགས་པའི་ལེགས་སྦྱར་དང་བོད་པའི་དཔེ་གཞུང་རྣམས་ཕྲ་གཟུགས་སྤྱིན་ཤོག་ནང་བཅུག་པ་དང་། ད་ལྟའི་ཆར་དཀར་ཆག་བཟོ་སྒྲིག་གནང་གི་ཡོད། དེ་བཞིན་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་མཉམ་འཐུས་ལས་ཁང་ Tibetan Knowledge Consortium རྣམས་ཀྱིས་ཕྱོགས་བསྡུས་བྱས་པའི་བོད་ཀྱི་དཔེ་ཆ་མང་དག་ཅིག་ཨུ་ལཱན་བཱ་ཐར་ Ulaan Baatar དང་སཻཎྚ་པི་ཊར་བྷརྒ་ St.Petersburg) གི་དཔེ་མཛོད་ཁང་དང་དེ་མིན་ས་ཁུལ་གཞན་དུ་དཀར་ཆག་བཟོ་སྒྲིག་གནང་བཞིན་པ་ཡིན། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྡེ་སྣོད་ཁག་གི་དཀར་ཆག་གི་ལས་གཞི་ཁྲོད་བཀའ་འགྱུར་དང་བསྟན་འགྱུར་གྱི་གཞུང་རྒྱས་པ་རྣམས་གཤིབ་བསྡུར་བྱས་པའི་གནས་བསྡུས་དཔྱད་གཞི་རྣམས་ཕྱོགས་སྒྲིག་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་མ་ཟད། དབྱིན་ཇིའི་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་གི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཏུན་ཧོང་ Dunhuang ལས་གཞིས་དུས་རབས་བརྒྱད་པ་ནས་བཅུ་པའི་བར་གྱི་གསུར་རབ་དང་སྒྱུ་རྩལ་དངོས་རིགས་མང་པོ་ཞིག་ནུབ་བྱང་རྒྱ་ནག་གི་ཏུན་ཧོང་བྲག་ཕུག་ནང་ནས་རྙེད་སོན་བྱུང་བ་རྣམས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་། ཉར་ཚགས། འཚག་སེལ། དཀར་ཆག་སྒྲིག་རྒྱུ་བཅས་དེ་དག་ཐམས་ཅད་གྲངས་འཛིན་གྱི་ངོ་བོར་ digitize བསྐྲུན་ནས་དེང་དུས་གློག་ཀླད་སོགས་བརྒྱུད་ཧ་ཅང་སྟབས་བདེ་བཟོ་བཞིན་ཡོད།

དཔེ་གཞུང་རྣམས་ལ་སློབ་གཉེར་ཆེད་འཚོལ་བཤེར་འཕྲུལ་ཆས་ search engines བེད་སྤྱོད་གཏོང་ཕྱོགས་སྟབས་བདེ་རུ་གཏོང་བར། ཨེ་ཤི་ཡའི་ཚད་ལྡན་འཇུག་སྒྲིག་ལས་གཞིས་ Asian Classics Input Project བོད་པའི་དཔེ་གཞུང་ཁག་ཝཱ་ཡེ་ལི་ཞེས་པའི་ཡིག་གཟུགས་སྒྲ་ཕབ་ Wylie transcription ཀྱི་ནང་གྲངས་འཛིན་གྱི་རྣམ་པར་ digitize སྒྱུར་བཞིན་ཡོད། ནིཏཱརྠ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཡིག་ཆ་འཇུག་སྒྲིག་ལྟེ་གནས་ཁང་ Nitartha International Document Input Center གིས་སམ་བྷོ་ཊའི་ཡིག་གཟུགས་བེད་སྤྱད་དེ་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་ཐད་དེ་དང་འདྲ་བའི་ལས་གཞི་ཞིག་གཉེར་བཞིན་ཡོད། དེ་བཞིན་གྲངས་འཛིན་གྱི་རྣམ་པར་སྒྱུར་ཕྱིར་ digitization དང་། རྩོམ་སྒྲིག འཚོལ་བཤེར་འཕྲུལ་ཆས་བེད་སྤྱོད་བཅས་ལ་མཐུན་སྦྱོར་ཆེད། ཝར་ཇི་ནི་ཡའི་གཙུག་ལག་སློབ་ཁང་ཆེན་མོའི་བོད་དང་ཧི་མ་ལ་ཡའི་དཔེ་མཛོད་ཁང་ནས་བོད་པའི་གཅིག་གྱུར་ཡིག་གཟུགས་ Tibetan Unicode གསར་གཏོད་བྱས་ཏེ། ད་བར་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུཌ་སྒྱུར་ཐབས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་མི་འདྲ་བ་༡༧ཙམ་འདུག །དེ་བཞིན་ཀུན་ཕན་ཐེབས་རྩ་ Trace Foundation ཚོགས་པའི་མཐུན་འགྱུར་འོག་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་གཅིག་གྱུར་ཡོང་བའི་ཆ་རྐྱེན་དུ་ཡིག་སྣོད་རིགས་ཕན་ཚུན་བརྗེ་སྒྱུར་ཆོག་པའི་གོ་ལ་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་སྒྱུར་བྱེད་གསར་སྐྲུན་བྱས་ཡོད།

ད་དུང་བོད་དང་ཧི་མ་ལ་ཡའི་དཔེ་མཛོད་ཁང་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་ཐད་ཉམས་ཞིབ་བྱེད་ཆེད་མཐུན་སྦྱོར་བྱེད་པའི་དཔྱད་གཞི་མང་དག་ཅིག་མཁོ་སྐྲུན་བྱས་ཡོད་པའི་ཁོངས་སུ་དྲྭ་ཐོག་ནས་ཐད་ཀར་ཡིག་སྒྱུར་བྱེད་པའི་ལག་ཆ་དང་། བོད་ཀྱི་ཡི་གེའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ཀུན་ཁྱབ་ཚིག་མཛོད། བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་ཀུན་ཁྱབ་ཚིག་མཛོད། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཚིག་མཛོད། བོད་དང་ཧི་མ་ལ་ཡའི་ས་ཆའི་ཚིག་མཛོད་ཅིག་བཅས་ཚུད་ཡོད། དེ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་རང་བྱུང་ཡེ་ཤེས་སློབ་གཉེར་བསྟི་གནས་ཁང་གིས་ཝེ་ཁེ་རིག་མཛོད་ Wikipedia ཀྱི་རྣམ་པར་དྲྭ་ཐོག་ནས་ནང་ཆོས་ཀྱི་ཚིག་མཛོད་ཅིག་དང་རིག་པ་བཤད་སྒྲར་དྲྭ་རྒྱའི་ཐོག་གི་ནང་ཆོས་ཀྱི་ཀུན་ཁྱབ་ཚིག་མཛོད་དེ་རིག་པ་བཤད་སྒྲའི་ཝེ་ཁེ་ Wiki ཞེས་པ་ཅིག་ཡོད། སྒྲིག་འཛུགས་དེ་དག་གི་མཉམ་རུབ་དང་ལས་གཞི་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་དང་ཡིག་ཐོག་གི་ཁྱད་ནོར་རྣམས་གོ་ལ་ཡོངས་ལ་གོ་རྟོགས་སྤེལ་སླད་བོད་སྐད་ནང་ལེཌ་པར་གཅེས་སྐྱོང་བྱས་དང་བྱེད་མུས་ལགས།

དེང་དུས་ཡོ་རོབ་ཀྱི་སྐད་དང་ཨེ་ཤི་ཡའི་སྐད་དུ་བོད་ཀྱི་དཔེ་གཞུང་དང་ངག་རྒྱུན་གྱི་གསུང་ཆོས་རྣམས་ཡིག་སྒྱུར་བྱེད་མཁན་གྱི་ཚོཌ་པ་དང་གང་ཟག་སྒེར་པ་བརྗོད་ཀྱིས་མི་ལང་བ་ཡོད།དེ་དག་གི་ཁོངས་ནས་དབྱིན་ཡིག་ནང་དཔེ་གཞུང་དེ་དག་ཕབ་སྒྱུར་བྱེད་མཁན་གྱི་ཚོགས་པ་གཙོ་གྲས་ཁག་ནི། རྡ་ས་བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང་དང་། པདྨ་ཀ་ར་ཡིག་སྒྱུར་སྡེ་ཚན། ནི་ཏཱརྠ་ Nithartha བསྟི་གནས། རང་བྱུང་ཡེ་ཤེས་སློབ་གཉེར་ཁང་། ན་ལནྜ་ཡིག་སྒྱུར་ཚོགས་པ། དྷརྨ་ཅཀྲ་ཡིག་སྒྱུར་ཚན་པ། མར་པ་ཡིག་སྒྱུར་བསྟི་གནས་ཁང་། བོད་ཀྱི་སྔ་རབས་བསྟན་བཅོས་བསྟི་གནས་ཁང་། Institute of Tibetan Classics བཅས་ཡིན།
བོན་དང་བོད་ཀྱི་བླ་མ། དགེ་བཤེས། མཁན་པོ་བཅས་ཀྱི་སྒྲིག་འཛུགས་འདྲ་མིན་རང་རང་སོ་སོའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱི་གསུང་བཤད་ཕབ་སྒྱུར་དང་པར་སྐྲུན་བྱས་དང་བྱེད་བཞིན་མི་ཉུང་བ་ཞིག་དྲྭ་རྒྱའི་ཐོག་འདོན་སྤེལ་བྱས་ཡོད། དེ་ག་ནང་བཞིན་དབྱིན་སྐད་དང་ཡོ་རོབ་ཀྱི་སྐད་རིགས་གཞན་ནང་གསུང་བཤད་གནང་བ་རྣམས་རྒྱུན་དུ་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་དགེ་ཕྲུག་རྣམས་ཀྱིས་རྩོམ་སྒྲིག་དང་པར་སྐྲུན་སོགས་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། པར་སྐྲུན་བྱས་ཟིན་པ་ཧ་ལམ་སྟོང་ཕྲག་བཅུ་ལྷག་ཡོད། བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་དང་བོན་ཆོས་ཀྱི་དཔེ་ཆ་རྣམས་དེ་ལྟར་ཧ་ཅང་མྱུར་པོ་འཕེལ་རྒྱས་ཕྱིན་པ་དང་མཉམ་དུ་གོ་ལ་ཡོངས་ཀྱི་ནང་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཐད་མི་རྣམས་ཀྱི་གོ་རྟོགས་ཉིན་རེ་ལས་མ་བསྡད་པར་གོང་མཐོར་འགྲོ་བཞིན་མཆིས།

ཉེ་ཆར་ཡིག་སྒྱུར་གྱི་ལས་གཞིའི་ཐོག་ནས་བོད་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་དང་དཔེ་གཞུང་གི་ཁྱད་ནོར་རྣམས་གཅེས་སྲུང་ཐོག་དོ་སྣང་བྱེད་འོས་པའི་ཡར་རྒྱས་འབུར་དུ་ཐོན་ཡོད། དེ་ཡང་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ཟླ་ ༩ པའི་ནང་། ཨ་རིའི་ནང་གི་བྷོལ་ཌར་ཁོ་ལོ་རཱ་ཌོའི་ Boulder Colorado ནང་བེ་རོ་ཙཱ་ནའི་འོད་མདངས་ Light of Berotsana ཡིག་སྒྱུར་སྡེ་ཚན་ནས་སྣེ་ཁྲིད་དེ་ལོ་ཙཱ་བ་རྣམས་ལྷན་འཛོམས་ཀྱི་ཚོགས་ཆེན་ཞིག་སྐོང་ཚོགས་གནང་། སྐབས་དེར་བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་བ་རྒན་གཞོན་བརྒྱ་ཕྲག་ལྷག་འཛོམས་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་གི་ཡ་གྱལ་ནང་བསྟན་འདི་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་ཕྱོགས་ཐད་ཁོང་རྣམས་ཕན་ཚུན་སྦྲེལ་མཐུད་བྱེད་ཕྱོགས་ཐད་གོ་བསྡུར་ལྷུག་པོ་གནང་ཞིང་། དེ་ནི་ལོ་ཙཱ་བ་རྣམས་རང་རང་གི་ལས་གཞི་དང་ལས་དོན་ཐད་ཕན་ཚུན་གོ་རྟོགས་དང་བསམ་འཆར་སྤེལ་རེས་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་ཧ་ཅང་སྨིན་པོ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པ་རེད།

ཕྱི་ལོ་ ༢༠༠༩ ཟླ་ ༣ པའི་ནང་རྒྱ་གར་ནང་སྦིར་ས་གནས་ཀྱི་རི་དྭགས་ཀྱི་ཚལ་ Deer Park ཤེས་ཡོན་བསྟི་གནས་ཁང་དུ་མཁྱེན་བརྩེའི་ཐེབས་རྩའི་ཡིག་སྒྱུར་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་སངས་རྒྱས་ཀྱི་གསུང་སྒྱུར་ཞེས་པའི་ཚོགས་པ་ནས་ཚོགས་འདུའི་གོ་སྒྲིག་གནང་། སྐབས་དེར་ནང་པའི་ཡི་གེའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་ནོར་ལས་གཞི་གསར་འཛུགས་ཞུ་ཆེད་བོད་ཀྱི་ཆོས་བརྒྱུད་བཞིའི་བླ་མ་ཆེ་བ་རྣམས་དང་མཉམ་དུ་བོད་ཀྱི་ལོ་ཙཱ་བ་རྒན་པ་ལྔ་བཅུ་འཛོམས། ཆབས་ཅིག་རྫོང་སར་མཁྱེན་བརྩེ་རིན་པོ་ཆེས་འཕྲལ་སེལ་གྱི་དབུ་འཛིན་གནང་། ཚོགས་བཅར་བ་རྣམས་ཀྱིས་ནང་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ཁྱད་ནོར་རྣམས་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་བཀོལ་དུ་རུང་བའི་སྐད་ཡིག་ཏུ་སྒྱུར་རྒྱུའི་ལོ་བརྒྱའི་དམིགས་ཡུལ་འཆར་འགོད་བྱས། ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་བཀོལ་རུང་གི་བརྗོད་དོན་ཡང་དཔེ་གཞུང་རྣམས་ཡོ་རོབ་དང་ཨེ་ཤི་ཡའི་སྐད་ལ་སོགས་དེང་དུས་ཀྱི་སྐད་རིགས་ཆེ་ཁག་ནང་ཕབ་སྒྱུར་བྱ་རྒྱུ་ཡིན། བཀའ་འགྱུར་དང་བསྟན་འགྱུར་གྱི་པོད་རྣམས་དང་བོད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ཚང་མ་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔའི་ནང་གྲགས་ཆེ་བའི་སྐད་རིགས་ནང་ཕབ་སྒྱུར་བྱ་རྒྱུའི་དམིགས་ཡུལ་བཟུང་བ་དང་། བཀའ་འགྱུར་དང་བསྟན་འགྱུར། བོད་འགྲེལ་བཅས་ཀྱི་དཔེ་ཚད་ཞིག་ཡིག་སྒྱུར་དང་པར་སྐྲུན་བྱེད་རྒྱུ་དང་ཕུགས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལེགས་སྒྲུབ་ཆེད་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཐུན་རྐྱེན་དང་རྨང་གཞི་བཀོད་སྒྲིག་གསར་འཛུགས་བཅས་བྱ་རྒྱུའི་ལོ་ལྔའི་འཆར་གཞི་བསྒྲིགས།

ཚོགས་ཆེན་འདིའི་འཇུག་ཏུ་༸གོང་ས་མཆོག་ཞལ་མཇལ་བཅར་སྐབས་༸གོང་ས་མཆོག་གིས་ཐུགས་བརྩེ་བ་ཆེན་པོས་ལས་གཞི་དེར་རྒྱབ་སྐྱོང་གནང་བ་མ་ཟད། ཁོང་གིས་པཱ་ལི་དང་རྒྱ་ནག་གི་ནང་པའི་སྡེ་སྣོད་ནང་བཞུགས་པའི་གཞུང་མང་པོ་ཞིག་བོད་སྐད་ནང་མེད་པ་དང་བོད་སྐད་ནང་བཞུགས་པའི་གཞུང་མང་པོ་ཞིག་རྒྱ་སྐད་སོགས་ནང་མེད་ཅིང་། ཆོས་ཀྱི་ཕུང་པོ་དེ་དག་གི་བརྗོད་བྱ་རྣམས་ཡོངས་སུ་གཏོགས་ཆེད་དེང་དུས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ཙམ་མིན་པར་བོད་ཡིག་དང་། པ་ལཱི། རྒྱ་སྐད་བཅས་ཀྱི་སྡེ་སྣོད་ནང་ཕབ་སྒྱུར་དགོས་སྐོར་དགོངས་ཚུལ་གསུངས་སོང་། ༸གོང་ས་མཆོག་གིས་ད་དུང་ཧི་མ་ལ་ཡའི་མི་རིགས་མང་པོས་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ཉམས་ལེན་བྱེད་ཅིང་བོད་སྐད་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཀྱང་། མང་པོ་ཞིག་གིས་བོད་པའི་ཚད་ལྡན་གྱི་གཞུང་ཁག་ལྟ་ཀློག་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་མེད། བོད་ཀྱི་ནང་པའི་བརྡ་ཆད་ཁག་དུས་རབས་ཁ་ཤས་སྔོན་ནས་གཏན་འབེབས་ཟིན་ཙང་ས་ཁུལ་དེ་དག་གི་ཡུལ་སྐད་དུ་སྒྱུར་ཐུབ་ཐབས་མེད། གལ་སྲིད་དེ་དག་དབྱིན་སྐད་ནང་འབེལ་པོ་ཡོད་ཚེ། མི་རིགས་དེ་དག་གི་ཁྲོད་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་མི་ཉམས་རྒྱུད་འཛིན་བྱེད་པར་ཕན་ཐོཌ་ཆེན་པོ་ཡོང་ངེས་ཡིན་ཞེས་བཀའ་བསྩལ་སོང་།

མདོར་ན། ནང་པའི་བཀའ་བསྟན་གྱི་གཞུང་ཆ་ཚང་འཛམ་གླིང་གི་སྐད་རིགས་ཆེ་ཁག་ནང་བྱུང་བ་ཡིན་ན། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་ཤེས་བྱའི་བང་མཛོད་འཕེལ་རྒྱས་འོང་བ་དང་གོ་ལ་ཡོངས་སུ་ཞབས་འདེགས་རླབས་ཆེ་སྒྲུབ་ཐུབ་ངེས་ཡིན།

མདོར་ན། ང་ཚོས་མཐོང་བ་བཞིན། དབུས་ཨེ་ཤི་ཡ་དང་ཧི་མ་ལ་ཡའི་ཡུལ་གྲུ་གང་སར་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་གོ་རྟོགས་གོང་འཕེལ་ཡོང་སླད་བོད་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་དང་དཔེ་རྒྱུན་གྱི་ཁྱད་ནོར་ལ་བརྟེན་ནས་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ལེགས་སྐྱེས་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཕུལ་ཡོད། ད་ལྟའི་ཆར་གང་ཟག་དང་ཚོགས་པ་མང་པོས་ཁྱད་ནོར་དེ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུར་འབད་པ་དང་ཡར་རྒྱས་ཤུགས་ཆེ་བཏང་ཡོད། འོན་ཀྱང་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དོན་ནི། དཔེར་ན། འགྲེམས་སྟོན་ཁང་ངམ་དཔེ་མཛོད་ནང་ཉར་ཚགས་བྱེད་པའམ། ཡང་ན་དྲྭ་རྒྱའི་ཐོག་ནས་ཚང་མས་ལྟ་ཀློག་བྱེད་ཅིང་སྐད་ཡིག་གི་མ་ཕྱི་དེ་གའི་ནང་བདག་གཅེས་བྱེད་པ་ཙམ་ལ་ཟེར་གྱི་མེད། འདས་པའི་དུས་རབས་དེ་དག་ནང་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་འཕེལ་འགྱུར་ཇི་ལྟར་བྱུང་བ་ལྟར། འཕེལ་འགྱུར་གྱི་རྒྱུད་རིམ་འདི་དང་འཚར་ལོངས་རྣམས་མུ་མཐུད་དགོས། འདི་ནི་ཡོན་ཏན་གྱིས་ཕྱུག་པའི་རིག་གཞུང་དེ་འཚོ་གནས་ཆེད་དགོས་མཁོ་ཆེ་བ་ཙམ་མིན་པར། ད་དུང་གོ་ལ་ཡོངས་ཀྱི་གོ་རྟོགས་ཐད་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཐད་ནས་གལ་འགངས་ཆེན་པོ་ཡིན།

གོ་ལ་གཅིག་འགྱུར་དང་གནས་ཚུལ་སྤེལ་རེས་བྱེད་པ་ཉིན་རེ་བཞིན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་འཛམ་གླིང་འདིའི་ནང་། བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་གི་ཁྱད་ནོར་ལ་བརྟེན་ནས་སྤྱི་ཡོངས་སུ་ལེགས་སྐྱེས་རླབས་ཆེན་འབུལ་ཐུབ། རིག་གཞུང་ཚང་མར་གོ་ལ་འདིའི་སྟེང་ཐུན་མིན་གྱི་རང་རང་སོ་སོའི་མི་རྒྱུད་དཔྱད་རིག་གི་ཐོག་ནས་རིགས་མི་གཅིག་པའི་འགྲོ་བ་མི་ཞེས་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལེགས་པོ་འདི་ལྡན་ཡོད། འོན་ཏེ་བོད་ཀྱི་ཁྱད་ནོར་ལ་དེ་དག་ལྷག་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ཡོད། ནང་པ་དང་བོན་པོའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱིས་རང་རེའི་ཤེས་བྱའི་བང་མཛོད་ཕྱུག་ཏུ་གཏོང་བའི་ཐབས་ཤེས་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་ཞིང་། རིག་གཞུང་གཞན་དང་འབྲེལ་ལམ་གོང་འཕེལ་སོང་བར་བརྟེན་ཚན་རིག་དང་། གསོ་བ་རིག་པ། སེམས་ཁམས་རིག་པ་བཅས་གོང་འཕེལ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་གི་ཡོད། ༸གོང་ས་མཆོག་གི་ལམ་སྟོན་དང་། སྐུལ་ལྕག །སྐུ་ངལ་འཛེམས་མེད་གནང་བ་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས། བོད་ཀྱི་ཁྱད་ནོར་གྱིས་གོ་ལའི་ཧྲིལ་པོའི་གོ་རྟོགས་ཐད་གལ་ཆེའི་ལེགས་སྐྱེས་ཕུལ་ཡོད། ང་ཚོའི་མཉམ་རུབ་ཀྱི་འབད་བརྩོན་ལ་བརྟེན་ནས་འབྱུར་འགྱུར་ཡང་མུ་མཐུད་ཞབས་འདེགས་ལྷག་པར་སྒྲུབ་ཐུབ་པར་མངོན།།