Бадгууд
Тус зохиолыг Гаадамба ёсны гэвш Лангри Тангпа бичсэн.
Эхний бадагт:
(1) Хэргийн дээдийн бүтээхийн үүднээс хамаг амьтныг би бээр хүслийг хангагч чандмань эрдэнээс илүүд хэзээ ямагт үзэх болтугай.
Дээд зорилгыг бүтээх үүднээс хязгаарлагдмал амьтныг хүслийг хангагч чандмань эрдэнээс дээд хэмээн үзэж тэднийг хэзээ ямагт энхрийлэх болтугай би. Бага зэрэг тайлбар өгөхөд, бидний бүх зорилго бусдын тусаар биелдэг учраас хамаг амьтан нь хүслийг хангагч чандмань эрдэнэ адил үнэт. Бидний идэж, уух зүйл, өмсөх хувцас бүгд бусдын тусаар гарна. Бидэнд идэх бүх зүйлээ тарьж, ургуулах шаардлага байгаагүй, бидэнд бүх өмсөх хувцсыг зарах шаардлага байгаагүй. Бид төрөх үедээ ямар нэг хувцастай эсвэл идэх хоолтой эсвэл гартаа ямар нэг мөнгө атгаж төрдөггүй. Бид тэдгээрийг бусад хүмүүсээс хүлээн авах ёстой болно. Бусдын тус нь бидэнд хэрэгтэй бүх зүйлийг бидэнд өгөх явдал байна.
Хамаг амьтан бидэнд зөвхөн энэ насанд хувцас болон хоолоор тус хүргээгүй төдийгүй бидний ирээдүйн амьдралуудын амар амгалан мөн бусдаас шалтгаална. Бусдад өглөг өгөхийг дадлага болгосноор энэ нь бид ирээдүйн төрлүүддээ эд баялагтай байж, бүх зүйл тухтай байх үр дүн болон боловсорно. Энэ нь гэгээрэлд хүрэх хүртэл бүх замын турш үнэн байна. Энэ бусдаас шалтгаална, мөн бидний бодь сэтгэлийн төлөвшил, бусдад туслах бидний хүсэлд чиглэсэн энэ сэтгэлийн улмаас бид гэгээрэлд хүрч чадна.
Жишээ нь, энэ нь тариан талбай адил. Хэрэв бид модноос жимс ургуулж авахыг хүсвэл бид түүнийг нэг талбай дээр ургуулах хэрэгтэй болно. Хэрэв талбай байхгүй бол бид ямар нэг жимс ургуулж авч чадахгүй. Үүнтэй адил, бусад, хамаг амьтан гэсэн талбайгүйгээр бид өглөг, тэвчээр, ёс суртахуун, хичээнгүйг дадлага болгож чадахгүй бөгөөд бид гэгээрлийн жимсийг ургуулж авч чадахгүй. Хэрэв бидэнд арвин их хөрс байвал бид арвин их жимс авч чадна. Ийм байдлаар хамаг амьтан бидний тариан талбай болсноор бид бүтээл (дадлага) хийн, гэгээрэлд хүрч чадна. Жишээ нь, үнээний сүүг боловсруулж авч байгаа нь бусдын тусаар хийгдэж байгаа. Иймд бид бусдад харгалзаж дадлага хийх хэрэгтэй болно.
Дараагийн бадагт:
(2) Хаа одож, хэнтэй нөхөрлөвч хэзээд өөрийг хамгаас дорд барьж хүрэн зүрхний угаас хэнийг ч болов хүндлэн дээдэлж үйлдэх болтугай.
Хэнтэй ч учрах үед өөрийг би бусдаас дорд үзэж, сэтгэлийн гүнээс бусдыг өөрөөс өндрөөр үнэлэх болтугай би. Бид хэнтэй ч хамт байсан эсвэл бид хаана ч байсан үргэлж маш даруу байж, бусдад илүү их анхаарлыг хандуулан, үргэлж бусдыг маш ихээр эрхэмлэнэ. Энэ нь бидэнд маш сайн сүү өгдөг нэг үнээ байх бөгөөд бид тус үнээнд маш ихээр тусыг санах сэтгэлээр хандах адил. Бид үнээнд зөөлөн хүрч, түүнд маш сайн тэжээл өгнө, гэх мэт. Үүнтэй адил, бид бусдыг эрхэмлэж, тэдэнд сайн хоолыг өгөх хэрэгтэй.
Дараагийн бадагт:
(3) Явдал үйлийн үест сэтгэлийн урсгалыг шинжиж ямар боловч муу сэтгэл төрөх сацуу өөрийг хийгээд өрөөлийг доройтуулах учир даруй түүнийг хүчлэн буцаах болтугай.
Энэ нь бид өөрийн сэтгэлийг анхааралтай шалгаж, өөрийн бодлуудыг анхааран, сэтгэлд юу болж байгааг харах хэрэгтэй хэмээн хэлж буй. Бид ямар нэг үнэн биш зүйлд хүчтэй итгэх сэтгэл эсвэл хандлага төрж байгаа эсэхийг харахаар шалгах хэрэгтэй. Хэрэв бидэнд уур, хүчтэй хүсэл эсвэл өөрийн үзлээс өөр үзлийг авч үзэхийг хүсэхгүй байх сэтгэл төрж байвал эдгээрийг анзаарсан даруйд тэднийг зогсоох хэрэгтэй. Хэрэв бид сургуульд хүүхдүүдэд хичээл заахыг оролдож байх үед хүүхдүүд маш хүмүүжилгүй байж, эргэн тойрон гүйлдэх үед бид тэдэнд чимээгүй суун, хичээн, суралцах тухай гэх мэт зүйлийг хэлнэ. Хэрэв тэд маш хүмүүжилгүй байвал бид тэднийг шийтгэж магадгүй; гэвч хэрэв тэд сайн байвал бид тэдэнд маш сайхан сэтгэлээр хандана. Үүнтэй адил, бид өөрийн сэтгэлд ийм төрлийн хандлагаар хандаж, юу болж байгааг харах хэрэгтэй. Хэрэв үнэн биш зүйлд итгэх сэтгэлүүд (төөрөгдлүүд) төрж байвал бид тэдгээрийг аль болох хурдан зогсоохыг оролдох хэрэгтэй.
Бид сул талуудынх нь талаар бодох хэрэгтэй, жишээ нь, хэрэв бид уурлавал, бид өөрийн бүх буяныг үгүй хийн, доод төрлүүдэд төрнө. Хэрэв бидэнд хүчтэй хүсэх сэтгэл төрж байвал энэ нь биднийг орчлонд тасралтгүй эргэлдэлдүүлэх зүйл байна. Эдгээр сул талуудыг харснаар бид үерийн урсгал ус бидэн рүү ирж байгааг харах үед түүнийг зогсоож, биднийг урсган авч явахаас сэргийлэх үүднээс түүний урд ямар нэг зүйл тавихыг оролдох мэт тэдгээрийг зогсоох хэрэгтэй. Үүний адил, бид төөрөгдлүүдийн урсгалыг зогсоохыг оролдсоноор тэдгээр нь биднийг урсган авч явахгүй болно.
Дараагийн бадагт:
(4) Авир чанар муут хэн нэгэн хилэнц зовлонд нэрвэгдэхийг үзээд эрдэнэсийн гуу сан олсон мэт олдохуйяа бэрх хэмээн энхрийлэх болтугай.
Төрөлх араншингаараа хэрцгий, сөрөг санаа, хэцүү асуудлуудад автсан төрөлхтөн нартай учрах үед эрдэнэсийн сан олох адил олоход хэцүү мэтээр тэднийг энхрийлэх болтугай би. Энэ нь бид маш хэрцгий, маш их зовлонтой, маш сөрөг хэн нэгэнтэй учрах үед бид туйлаас амгалан байж бидэнд олдсон тус боломжийг эрхэмлэх сэтгэл төрүүлэх хэрэгтэй, учир нь бид Номыг үнэхээр дадлага болгож чадах нэгнийг олоод байна гэсэн утгатай. Бид тус хүнд тэвчих сэтгэл төрүүлэн, хичээнгүй байж, тухайн хүнд туслахаар үнэхээр хичээж болно.
Жишээ нь, энэ нь сургуульд суралцан, олон эрдмийн зэрэгт хүрсэн боловч ямар нэг ажилгүй байгаа хэн нэгэнтэй адил. Тэдгээр бүх сургалтын дараа тэд тодорхой ажил олохыг хичээн гадагш гарч, улмаар ажил олбол тэд маш баяртай байна. Үүнтэй адил, хэрэв хэн нэгэн сувилагч болохоор суралцаад, хэрэв ямар нэг өвчтэй хүн байхгүй бол тэд сурсан зүйлээ хэзээ ч хэрэглэж чадахгүй. Хэрэв өвдсөн хүмүүс байвал тэд өөрийн сурсан зүйлийг хэрэглэхдээ баяртай байна. Үүний адил, Номд, хэрэв бид маш их бэрхшээлүүдтэй хэрцгий, сөрөг нэг хүнтэй учирвал бид туйлаас баяртай байна, бид нэг эрдэнийн сан олсон мэт, учир нь бид тус хүнд туслахаар бид энэ мөчид ажиллаж болно.
Дараагийн бадагт:
(5) Хэн нэгэн өст сэтгэлээр хүлцэшгүй ихээр хараан доромжлох тэргүүтэнд үл зохих алдаа унал бүгдийг би өөрт аваад үнэнхүү ялалтыг бусдад өргөх болтугай.
Бусад өслөх сэтгэлээр загнан, доромжлох зэргээр бидэнд ёс бусаар хандах үед би өөрт хохирлыг авч бусдад ялалтыг өргөх болтугай. Энэ бадаг өслөх сэтгэлээр биднийг муушаан эсвэл бидэнд зүй бус хандан, гэм хүргэж эсвэл хууран мэхлэх хэн нэгэнтэй учрах үед бид эдгээрийг хүлээн авах хэрэгтэй гэдгийг тайлбарлан харуулж байна. Бид ердөө намайг уучлаарай, миний буруу гэж хэлэх хэрэгтэй. Ийм байдлаар бид тэвчээрийг дадлага болгож, хэзээ ч хариу уурлахгүй. Бид бусдын бидэнд хүргэж байгаа аливаа гэмийг бидний өнгөрсөнд үйлдсэн сөрөг үйлүүдийн боловсрон гарч буй хэлбэр гэж харах хэрэгтэй. Энэ бүхэн бидэнд ердөө буцан ирж байна. Нөгөө хүн буруутай биш, харин тэрээр бидний муу үйлийн үр боловсрон гарах ердөө нэг зэмсэг байна. Жишээ нь, хэрэв хэн нэгэн бидэнд уурлавал, бид түүнийг уцаарлуулсан нь бидний буруу гэж бодох хэрэгтэй. Хэрэв бид ердөө гэртээ байгаад энэ хүнд ямар нэг зүйл хэлээгүй бол тэр уур бидэн дээр ирэхгүй байсан.
Жишээ нь, хэрэв хурц өргөсөөр дүүрэн нэг талбай байх үед хэрэв бид тэр талбай дээр алхан явж, хөл рүүгээ тэдгээрээр хатгуулбал энэ бидний буруу. Хэрэв бид түүн дээр гишгээгүй бол бид өвдөхгүй байсан. Үүнтэй адил, хэрэв бид бизнес хийн, мэхлүүлэх юм бол буруу нь биднийх. Хэрэв бид эхэлж бизнест ороогүй бол бид мэхлүүлэхгүй байсан. Энэ бидний шунал, бизнес хийж илүү их мөнгө олохыг хүссэнээр бид мэхлэгдэж эсвэл дээрэмдүүлсэн. Юу ч болж байсан хамаагүй бид үргэлж буруу нь бидний өөрийнх гэж харж, бусдад буруу хэзээ ч тохохгүй байх хэрэгтэй.
Дараагийн бадагт дараах байдлаар тайлбарлаж байна:
(6) Тусыг хүртсэн нэг нэгнээс ачийг эргүүлэн санахад хэдийгээр намайг ихэд хорлосон ч хэзээд буяны садан багш хэмээн үзэх болтугай.
Өөрийн тус хүргэсэн хэн нэгнээс ихээр хүлээлт өвөрлөх үед тэрээр надад ёс бусаар гэмийг ихэд хүргэсэн ч, түүнийг ариун, гэгээн багшаар харах болтугай би. Энэ нь хэрэв бидний садан төрөл, хүүхэд эсвэл эцэг эх эсвэл бидний маш ихээр үргэлж тусалж байсан хэн нэгэн бидний ачийг ердөө санахгүй байж, бидэнд гэм хортой зүйлс хийвэл бид маш ихээр бухимдаж болно гэж тайлбарлан харуулж буй. Хэрэв бид өөрийн хүүхдийг ихээр асран өсгөж, хожим нь тэднээс нэлээд зүйлийг хүлээх боловч, хэрэв тэд бидэнд тус хүргэхгүй байх тохиолдолд энэ бидэнд бухимдах сэтгэл төрүүлж болно. Гэвч, бид бухимдаж ердөө болохгүй; харин бид тэвчээрийг дадлага болгож, түүн дээр бясалгах хэрэгтэй. Мөн бид тэвчээрийг төлөвшүүлэхэд бидэнд нэг орон (хүн) хэрэгтэй болохыг ойлгох хэрэгтэй. Хэрэв хүмүүс бидэнд үргэлж сайхан сэтгэлээр хандах эсвэл биднийг бухимдуулах шалгаан болох байдлаар үйл үйлдэхгүй бол бидэнд тэвчээрийг дадлага болгох орон ердөө байхгүй байсаар байна.
Бид Атиша гэгээний Төвөд рүү явсан үеийн жишээг бодох хэрэгтэй. Түүнийг, түүнтэй үргэлж маргах, хэзээ ч түүнийг сонсдоггүй, үргэлж буцаан үг хэлэх, маш төвөгтэй нэг туслах Энэтхэгээс дагалдан явсан. Хүмүүс түүнээс энэ төвөгтэй хүнийг ямар хэргээр хамт авч явааг асуун, түүнийг буцаан явуулах хэрэгтэй хэмээж байсан. Атиша гэгээн тус туслахыг түүний тэвчээрийн багш бөгөөд маш чухал гэж хариулж байсан. Үүнтэй адил, хэрэв бид найзууддаа, садан төрөлдөө маш сайн хандаж байсан боловч тэд ач санахгүй, бидэнд маш таагүй хандвал бид тэвчээрийг дадлага болгох тэр боломжид маш их талархах хэрэгтэй.
(7) Товчилбоос, эх болсон бүгдэд тус амгаланг бодитой хийгээд дам алинаар өргөе, тэдэнд учирсан хамаг зовлон шаналлыг өөрт би нууцаар авах болтугай.
Энэ нь өгөхүй, авахуйн бүтээлтэй холбогдоно. Энэ нь бид бусдын бүх зовлон бидэн дээр боловсрохыг хүснэ гэсэн утгатай. Үүнд, бид түүнийг тэднээс авч, өөрсдөө түүнийг туулна. Бид мөн өөрийн бүх амгалан, сайн сайхныг бусдад өгнө. Энэ маш чухал сургаал бөгөөд цаашид үүнийг Бодхичаряаватара, Бодьсадвын явдалд орохуй сургаалаас судалж мэдэхийг хичээгээрэй. Тус сургаалд өгөхүй, авахуйн энэ бүтээлийн талаар судалж, бодож үзэх олон зүйл бий.
Сүүлийн бадагт:
(8) Аль тэр бүгдийг ертөнцийн найман номын атгаг хирээр үл бохирлож, оногдохуун юмсыг илбэ хэмээн оносон оюунаар онц шунал үгүйгээр орчлонгийн хүлээснээс гэтлэх болтугай.
Түр зуурын найман зүйлтэй холбоотой ойлголтын (концепт) хирээр сэвтээгүй сэтгэлээр, бүх үзэгдлийг хоосон зүйлээр таних, энэ бүхнээр, тэдгээрт хүлэгдэх ямар нэг хүлэгдэх сэтгэлгүйгээр, өөрийн хүлээснээс гэтлэх болтугай би. Энэ бадагт бид бүтээл хийх (сургаалын дадлага хийх) үедээ эд баялаг, нэр алдар, магтаал, эсвэл өөрийн амар амгаланг олох зорилго хэзээ ч тээхгүй байх хэрэгтэй гэж өгүүлж байна. Эдгээр нь ертөнцийн (эгэл төрөлхтний сэтгэлийн) найман сэтгэлийн зарим сэтгэл. Харин, үүний оронд, бид өөрийн бүх буяны бүтээлүүдийг бусдын тусад зориулах хэрэгтэй. Жишээ нь, бид бясалгал хийж, уншлага уншиж байх үедээ “Үүгээр би хэзээ ч ямар нэг өвчнөөр үл өвдөх болтугай; би урт настай, баялаг ихтэй байж тухтай байх болтугай” гэж ердөө бодохгүй байх хэрэгтэй. Эдгээр нь маш чухал биш, ач холбогдолгүй бодол. Бид энэ бүхэн хамаг амьтанд тус болж чадна гэсэн сэтгэлээр л зөвхөн бүтээлийг хийх хэрэгтэй. Бид бүр нэг жижиг зул барьж байсан ч, жишээ нь, хэрэв тэр нь бидний өөрийн тусад байвал энэ маш бага үйл болно. Харин, хэрэв бид энэ (буян) хамаг амьтанд тус болох болтугай гэж бодож байвал, энэ үед тэр нь маш агуу болно.
Дүгнэлт
Ринбүүчи үүнийг тус эх зохиолын талаар ердөө багахан хэмжээгээр тайлбарлалаа, цаг хязгаартай байгаа учраас хэмээгээд, гэвч тэрээр бид бүгдийг тус зохиолыг Рабтэн гэвш, Нгаванг Даргей гэвш нарын тайлбараар илүү дэлгэрэнгүй судлах хэрэгтэй хэмээн айлдсан. Энэ маш тустай хэрэг. Та нарын олонх нь Номын төвүүдээс ариун газруудаар мөргөл хийхээр энд хүртэл ирсэн, энэ маш сайн. Энэ бол бусад өмнөх амьдралуудын тань эерэг үйлүүдийн боловсрол (үр дүн). Та бүхэн “Үүгээр гарч буй бүх тус хамаг амьтны тусад боловсорч, бусдад амар амгалан авчрах болтугай” хэмээн бодох хэрэгтэй.
Ном нь сэтгэлд тус болох зүйл байдгийг санаарай; иймд, өөрийн сэтгэлийг сайжруулж, өнгөрснөөс төрүүлээд буй бүхий л төөрөгдөл (нэг үнэн биш зүйлд хүчтэй итгэх сэтгэл) болон бэрхшээлтэй сэтгэлийн төлөвүүдийг арилгахыг хичээх үүднээс дадлага хийгээрэй. Энэ нь Номын утга.